Элрай Джэймс : другие произведения.

Сакрэты Лос-Анджэлеса

Самиздат: [Регистрация] [Найти] [Рейтинги] [Обсуждения] [Новинки] [Обзоры] [Помощь|Техвопросы]
Ссылки:
 Ваша оценка:
  
   ◦
  
  Элрай Джэймс
  
  Сакрэты Лос-Анджэлеса
  
  
  
  
  
  Анатацыя: Лос-Анджэлес, 1953 год. У кавярні "Начная сава" невядомымі расстраляныя шэсць чалавек. Расследаваннем іх гібелі займаюцца трое паліцыянтаѓ: малады славалюб Эд Экслі, які імкнецца быць годным славы свайго знакамітага бацькі; бязлітасны помсьнік Бад Уайт, які ѓ дзяцінстве стаѓ сьведкам забойства ѓласнай маці; і кансультант папулярных тэлесерыялаѓ Джэк Вінсенс, які пастаѓляе інфармацыю скандальным часопісам. Усе трое абсалютна непадобныя, але іх аб'ядноѓвае адно: у кожнага з іх ёсць небяспечныя сакрэты, якія яны старанна ахоѓваюць. Захаваць свае таямніцы і знайсці забойцаѓ неверагодна складана: бо ѓсе трое - удзельнікі гульні без правілаѓ і пераможцаѓ...
  
  
  
  ---------------------------------------------
  
  
  
  Джэймс Элрай
  САКРЭТЫ ЛОС-АНДЖЭЛЕСА
  (Лос-анджэлескі квартэт - 3)
  
  
  
  Прысвячаецца Мэры Доѓэрці
  
  
  
  Слава, якая вартая ѓсяго і не значыць нічога.
  
  
  Стыѓ Эрыксан
  
  
  
  
  ПРАЛОГ
  
  
  
  
  
  21 ЛЮТАГА 1950 ГОДА
  
  
  Базз Мікс з'явіѓся ѓ закінутым матэлі ѓ пагорках Сан-Берду з дзевяноста чатырма тысячамі долараѓ, васемнаццаццю фунтамі высакаякаснага гераіну, помпавым драбавіком, рэвальверам трыццаць восьмага калібра, аѓтаматычным пісталетам сорак пятага і кнопарам [2] .
  Непадалёк была прыпаркаваная машына. Яна магла належаць паліцыі Лос-Анджэлеса, а ѓнутры маглі аказацца грамілы Мікі Коэна [3] . Калі так, то частку здабычы ѓрвуць ціхуанскія копы, якія кружаць непадалёк, а труп Мікса будзе кінуты ѓ раку Сан-Ісідра.
  Ён быѓ у бегах ужо тыдзень - і пяцьдзесят шэсць тысяч паграхаѓ на тое, каб застацца ѓ жывых. Машыны, начоѓкі коштам чатыры-пяць штук за ноч - з надбаѓкай за рызыку: гаспадары кватэр ведалі, што Мікі Коэн і паліцыя Лос-Анджэлеса ідуць па яго следзе. Копы - таму што Базз Мікс прышыѓ аднаго з іх людзей. Мікі - таму што Базз Мікс адвёѓ у яго партыю парашка, а заадно і бабу.
  Здзелка, якая была на мазі, сарвалася, як толькі прайшла чутка, што Коэн яго замовіѓ. Цяпер аб тым, каб пхнуць парашок, і думаць не было чаго. Помсты Коэна баяліся. Міксу нічога не заставалася, як аддаць тавар сынам Дока Энгелклінга - Док яго прытрымае, расфасуе, прадасць, калі ѓсё ѓляжацца, і Мікс атрымае свой працэнт. Док з Коэнам калісьці працаваѓ, яму хапала розуму разумець, што з гэтым адмарозкам жарты дрэнныя. За пятнаццаць штук браты Энгелклінга арганізавалі Баззу знікненне. У пустым матэлі "Эль Серрано" ён перакантуецца да вечара - а на заходзе двое гандляроѓ людзьмі, з тых, што перавозяць праз мяжу нелегалаѓ, адвязуць яго на падпольны аэрадром і пасадзяць на самалёт, які ляціць наѓпрост у Гватэмалу. А дваццаць з чымсьці фунтаѓ белага кайфу застануцца ѓ Штатах, і з часам Базз нядрэнна на ім наварыць. Калі, вядома, "рабагандляры" не кінуць сыноѓ Дока. А Док не кіне яго самога.
  Базз кінуѓ машыну ѓ хваёвым гайку, выцягнуѓ свой чамадан, ацаніѓ становішча.
  Матэль быѓ пабудаваны ѓ форме падковы: унутры з дзясятак нумароѓ. Ззаду ѓшчыльную падступаюць скалістыя ѓступы гор не падбярэшся.
  Пустынны двор багата ѓсеяны галінкамі, урыѓкамі паперы, пустымі бутэлькамі - дрэва і шкло затрашчаць пад коламі, захрумстаюць пад нагамі.
  Застаецца падыход са боку дарогі, па якой прыехаѓ ён сам. Каб заняць зручную для стральбы пазіцыю, праследавальнікам давядзецца прадзірацца праз густыя зараснікі.
  Ці, можа, няпрошаныя госці ѓжо чакаюць яго ѓнутры?
  Мікс ускінуѓ драбавік і пачаѓ штурхялямі расхінаць дзверы пакояѓ. Першая, другая, трэцяя, чацвёртая - шматкі павуціння, пацукі, сумешчаныя санвузлы, зацвілыя з'едкі, мексіканскія часопісы ... Мусіць, рабагандляры ѓладкавалі тут перавалачны пункт для макроспіннікаѓ [4] , якія потым апынуцца ѓ патагонках у акрузе Керн. Пятая, шостая, сёмая... Вось і сям'я мексікашак на матрацах, ціснуцца адзін да аднаго, убачыѓшы белага са ствалом наперавес.
  - Ціха, ціха, - прамармытаѓ ён, каб іх супакоіць.
  Апошнія нумары пустыя. Мікс уцягнуѓ свой багаж у Љ 12, плюхнуѓ сакваяж на падлогу: дзве дзверы, ложак з пуховым матрацам, што разлезліся па шве, - не так ужо дрэнна для апошняга прычала на амерыканскай тэрыторыі.
  На сцяне - каляндар з дзяѓчынкамі. Мікс знайшоѓ красавік, пашукаѓ свой дзень нараджэння. Чацвер. Зубы ѓ мадэлі дрэнныя, але ѓвогуле нічога бабец. Успомнілася Одры - былая стрыптызёрша, былая сяброѓка Мікі. З-за яе Мікс прыстрэліѓ копа, дзеля яе адвёѓ у Коэна парашок, сарваѓ яго здзелку з Джэкам Драгной [5] .
  Перагартаѓ каляндар да снежня. Ці дажыве да канца года? І раптам зразумеѓ, што яму страшна: бурчыць у кішках, моцна б'ецца жыла на лбе, і ѓвесь ён абліваецца потам. А потым пачаѓся проста сапраѓдны калатун!
  Мікс расклаѓ на падаконніку свой арсенал, набіѓ кішэні боепрыпасамі: патроны для рэвальвера, запасныя абоймы для пісталета. Нож сунуѓ за пояс. Акно ззаду загарадзіѓ матрацам. Пярэдняе акно адчыніѓ, упускаючы ѓ пакой свежае паветра. Прахалодны ветрык астудзіѓ разгарачаную скуру.
  У двары гуртаваліся мексіканцы. Чарнамазая дзятва перакідвалася мячом; дарослыя сабраліся наводдаль і аб нечым перагаворваліся, паказваючы на сонца, быццам вызначалі па ім час. Чакаюць не дачакаюцца грузавіка. Катаржная праца за грошы і ложак.
  Сонца хілілася да захаду сонца, лацінасы залапаталі. Мікс убачыѓ, як у двор уваходзяць двое белых - адзін тоѓсты, другі кашчавы. Ветліва ківаюць чарнамазым - тыя махаюць у адказ. На копаѓ не паходзяць, на граміѓ Коэна - таксама. Мікс ступіѓ за парог, хаваючы за спіной ствол.
  Тыя памахалі яму рукамі. Усмешкі ва ѓвесь рот - маѓляѓ, будзь спакой, мы свае. Мікс кінуѓ погляд на дарогу: упоперак прыпаркаваны зялёны седан, а за ім блішчыць нешта блакітнае. Ярка-блакітнае, амаль як кавалак неба паміж хвоямі. На блакітным метале бліснула сонца. "Бэйкерсфілд", - мільганула ѓ Мікса думка. Сустрэча з хлопцамі, якія казалі, што для таго, каб дастаць грошы, патрэбны час. Той самы седан колеру яйка малінаѓкі, адкуль праз хвіліну яго паспрабавалі прыціснуць.
  Мікс усміхнуѓся - таксама шырока і бяскрыѓдна. Палец лёг на спускавы кручок. Цяпер ён пазнаѓ кашчавага - Мэл Лансфард, лягавы з Галівудскага ѓчастку. Вечна красуецца ѓ кавярні "Скрывенер", будуе вочкі афіцыянткам ды выпінае грудзі, дэманструючы медалі за трапную стральбу.
  - Самалёт чакае, - аб'явіѓ таѓстун, падыходзячы.
  Мікс выхапіѓ з-за спіны драбавік і стрэліѓ. Таѓстун атрымаѓ зарад і адляцеѓ назад, збіѓшы з ног Лансфарда. Мексікашкі кінуліся ѓрассыпную. Мікс убег у пакой, пачуѓ звон шкла ѓ заднім акне, ірвануѓ у бок матрац. Мішэні - не бі ляжачага: усяго двое. Тры-чатыры стрэлы з блізкай адлегласці.
  Двое абрынуліся. Яшчэ траіх, якія асцярожна прабіраліся ѓздоѓж сцяны, запырскала крывёю і аскепкамі шкла. Мікс скокнуѓ праз парог, упаѓ на зямлю, расстраляѓ патроны, што засталіся, па трох парах ног. Вольнай рукой пашнарыѓ з сабой побач - намацаѓ у мерцвяка на поясе рэвальвер.
  З двара - крыкі, шум ног па жвіры. Мікс кінуѓ непатрэбны ствол, прываліѓся да сцяны. Густ крыві ѓ роце. Тры курчыцца цела ѓ пыле - тры стрэлы ѓ галаву, ва ѓпор.
  З пакоя данесліся глухія ѓдары. Побач, варта толькі руку працягнуць, дзве вінтоѓкі.
  - Мы яго дасталі! - крыкнуѓ Мікс.
  Пачуѓ крыкі ѓ адказ, пачакаѓ, пакуль у аконным праёме не з'явіліся рукі і ногі, схапіѓшы бліжэйшую да яго вінтоѓку, адкрыѓ страляніну: па целах, па галовах, па брудна-белай тынкоѓцы сцен, па сухім дрэве вушака, па якім тут жа пабеглі язычкі полымя .
  Цяпер - па целах - у пакой. Пярэднія дзверы расчынены, яго арсенал так і ляжыць на падаконніку. Нешта дзіѓна стукнула: павярнуѓшыся, Мікс убачыѓ, як з-за ложка выпростваецца чалавек з рэвальверам у руцэ.
  Мікс кінуѓся на падлогу, паспрабаваѓ штурхнуць нападаючага нагой - не дастаѓ. Куля прасвістала зусім блізка. Мікс выхапіѓ кнопар, скокнуѓ, ударыѓ - раз, другі, у шыю, у твар. Незнаёмы загарлапаніѓ, бязладна націскаючы на спуск: кулі з віскам і скрыгатам рыкашэтаваць ад сцен. Мікс перарэзаѓ яму горла, перакаціѓся цераз яго, нагой зачыніѓ дзверы, схапіѓ свае два ствалы - і толькі тады адважыѓся ѓздыхнуць.
  Сухія хваёвыя дошкі заняліся хутка; агонь ужо на ѓсю моц падсмажваѓ мерцвякоѓ. Адзінае выйсце праз пярэднія дзверы. Колькі іх там яшчэ - трымае дзверы на прыцэле і чакае?
  Зноѓ стрэлы.
  Град куль з двара вырваѓ кавалкі сцен. Адна засела ѓ Мікса ѓ назе, яшчэ адна чыркнула па спіне. Мікс упаѓ. Стрэлы не спыняліся. Выбілі дзверы - зараз ён трапіѓ пад крыжаваны агонь.
  Стрэлы сціхлі.
  Мікс лёг на жывот, сунуѓ абодва рэвальверы сабе пад грудзі і прыкінуѓся мёртвым. Цягнуліся секунды. Вось у дзвярах паказаліся чацвёра з вінтоѓкамі. Асцярожныя шэпткі:
  - Адскакаѓся!
  - Ціха, ціха...
  - Ну, ваѓчара!
  Чацвёра ѓваходзяць унутр: Мэла Лансфарда сярод іх няма. Некалькі выспяткаѓ у бок. Цяжкае дыханне, смяшкі. Хтосьці паддзявае яго нагой. Голас:
  - Тоѓсты, гад!
  Мікс схапіѓ за нагу і тузануѓ. Чалавек паваліѓся ніц. Мікс перавярнуѓся на спіну, расстрэльваючы абойму - страляѓ ва ѓпор, промахаѓ не было. Палеглі ѓсе чацвёра. Закінуѓшы галаву, Мікс зірнуѓ на двор - і паспеѓ засекчы, як уцякае Мэл Лансфард.
  А потым за спіной у яго пачулася:
  - Ну, добры дзень, сынок.
  З полымя выйшаѓ Дадлі Сміт у шэрым шынялі пажарнага. Мікс кінуѓ погляд у кут, дзе ѓ матраца валяѓся яго чамадан: амаль сто тысяч баксаѓ, не лічачы гераіну.
  - Дад? Падобна, ты да справы падрыхтаваѓся на сумленне.
  - Я, як байскаѓт, заѓсёды гатовы. А вось ты, сынок, напісаѓ завяшчанне?
  Самы надзейны спосаб пакончыць з сабой - сарваць здзелку, за якой прыглядае Дадлі Сміт. Мікс схапіѓся за зброю. Дадлі стрэліѓ першым. Апошняя думка Мікса была аб тым, што гэты закінуты матэль чымсьці падобны на Алама.
  
  
  
  
  
  ЧАСТКА ПЕРША
  Крывавае Каляды
  
  
  
  
  РАЗДЗЕЛ ПЕРШЫ
  
  
  Бад Уайт сядзіць у патрульнай машыне без апазнавальных знакаѓ насупраць Сіці-хола. На вялізнай каляднай ёлцы міргаюць рознакаляровыя лічбы: "1951".
  На заднім сядзенні ѓ Бада - выпіѓка для сённяшняй вечарынкі ѓ пастарунку. Увесь дзень ён збіраѓ даніну з гандляроѓ спіртным, напляваѓшы на ѓказанні Паркера: на куццю і на Каляды жанатыя афіцэры мілуюцца з жонкамі, так што халасцякі павінны ѓкалываць за дваіх, а ѓ брыгады Цэнтральнага ѓчастку адмысловае заданне: загрэбці з вуліц усіх бамжоѓ і да заѓтра патрымаць у турме, каб які-небудзь мясцовы бычара не ѓварваѓся на дабрачынны ранішнік у садзе ѓ мэра Баѓрана і не схаваѓ усе пірожныя.
  Летась была гісторыя - нейкі дурнаваты нігер падваліѓ да святочнага стала, расштурхаѓ дзетак, дастаѓ са штаноѓ свой шланг і адліѓ у збан ліманаду, прызначаны для сіротак, а на якая падаспела гаспадыню хаты раѓнуѓ:
  - Зачыні пашчу, сука!
  З місіс Баурон - прыпадак, у бальніцу везці прыйшлося. А ђільям X. Паркер тады толькі-толькі ѓзначаліѓ паліцыю Лос-Анджэлеса... Няслабыя Каляды ѓ яго атрымалася. Вось зараз і стараецца.
  Хутчэй бы канец змены! Дабрацца да ѓчастка, раздушыць бутэлечку-другую... Бад падумаѓ аб тым, якую морду скрывіць Эд Экслі, памагаты камандзіра брыгады, калі ѓчуе пах спіртнога. І яшчэ пра тое, што Джоні Стамланата ѓжо на дваццаць хвілін спазняецца.
  Бад уключыѓ рацыю. Скрозь гул перашкод паступалі паведамленні: крадзяжы ѓ крамах, налёт на вінную краму ѓ кітайскім квартале... Пасажырскія дзверы адчыніліся, і ѓ машыну слізгануѓ Джоні Стампаната.
  Бад уключыѓ святло на прыборным шчытку.
  - Са святам віншую! - загаварыѓ Джоні. - Я тут вам падаруначкі прыпас... А дзе Стэнсланд?
  Бад змераѓ яго позіркам. Целаахоѓнік Мікі Коэна ѓжо месяц як сядзеѓ без працы: яго бос загрымеѓ за нявыплату падаткаѓ. Ад трох да сямі па федэральным кодэксе ѓ турме Мак-Ніл. Зараз аб тым, каб манікюрыць пазногці ѓ салоне, Джоні Стомп і думаць ні-ні, штаны - і тыя гладзіць самому даводзіцца.
  - Сяржант Стэнсланд прасуе бамжоѓ. А на джала кідаць усё адно столькі ж.
  - Шкада, шкада. З Дзікам мець зносіны прыемней. Сам ведаеш, Вэндэл.
  Прыгажунок Джоні: прыгожы італьянская мордачка, пышныя кучары. Кажуць, член у яго як у жарабца, і Джоні ім вар'яцка ганарыцца.
  - Выкладвай, што там у цябе.
  - Вось я і кажу, афіцэр [7] Уайт, з Дзікам гутарыць адно задавальненне - не тое што з некаторымі!
  - Ты што, да мяне няроѓна дыхаеш ці проста паляванне пабалбатаць?
  - Я няроѓна дыхаю да Ланы Тэрнер [8] . А ты - да хлопцаѓ, якія б'юць жонак. Я чуѓ, ты проста шызееш, калі бачыш жанчыну ѓ бядзе. А колькі ёй гадоѓ і якая яна сабой, табе пляваць. Што ж, ва ѓсіх свае слабасці.
  Бад хруснуѓ пальцамі.
  - Ты закладаеш сваіх і гэтым жывеш. А твой Мікі - наркадылер і сутэнёр, і такім застанецца, колькі б ён ні адлічваѓ на дабрачыннасць. Так што мае слабасці не вашым пара. Capisce [9] , гаѓнюк?
  Стампаната нервова ѓсміхнуѓся. Бад выглянуѓ у акно: зборшчык міласціны з Арміі выратавання ѓ гарнітуры Санта-Клаѓса накіроѓваѓся да віннай крамы насупраць, на ходу вывуджваючы са сваёй дабрачыннай торбы прыгаршчу дробязі.
  - Слухай, табе патрэбна інфармацыя, а мне - грошы. Мікі і Дэйві Голдман матаюць тэрмін. Пакуль іх няма, усімі справамі запраѓляе Мо Ягелка - а ѓ гэтага скнары зімой снегу не выпытаеш! Заладзіѓ: няма працы ды няма працы. Да Джэку Уэйлен штурхацца бескарысна - на храна я яму патрэбен. І ад Мікі, чорт бы яго ѓзяѓ, няма вестак.
  - Мікі табе не плаціць? Дзіѓна, ён жа сеѓ чалавекам не бедным. Напэѓна, яго абкралі - але я чуѓ, ён знайшоѓ злодзея і скрадзенае вярнуѓ.
  - Чуѓ, ды недачуѓ, - пакруціѓ галавой Джоні. - Таго казла ён знайшоѓ, гэта дакладна, а вось тавар - з канцамі! І парашок, і сто пяцьдзесят штук зялёных, як скрозь зямлю. Такія вось справы, афіцэр Уайт. Так што калі за кап-кап у вас тамака яшчэ плацяць, готаѓ здаць сур'ёзную масць...
  - Добра, Джоні, алмаз-чалавек. Мы не ѓ міланскай оперы, так што канчай песні спяваць і пераходзь да справы.
  Джоні нацягнута захіхікаѓ.
  - За дваццатку - кішэннік. За трыццатку - крамшчык і аматар отметелить жоначку. Не цягні - вырашай, я пяць хвілін таму бачыѓ гэтага хлопца за працай у "Орбаху".
  Бад працягнуѓ яму дваццаць даляраѓ - і яшчэ дзесяць. Джоні схапіѓ грошы.
  - Ральфі Кіннард. Шчыльны, бялявы, гадоѓ сорак. Замшавы пінжак, шэрыя фланэлевыя штаны. Кажуць, б'е жонку да паѓсмерці і прымушае працаваць на панэлі, каб пакрываць свае картачныя пройгрышы.
  Бад запісаѓ звесткі.
  - Са святам, Вендэл! - ухмыльнуѓся Стампаната.
  Бад узяѓ яго за гальштук і тузануѓ. Стомп прыклаѓся лбом аб прыборную дошку.
  - І цябе з Новым годам, мудач.
  
  
  
  * * *
  
  
  У "Орбаху" тое яшчэ гармідар. І ля прылаѓкаѓ, і вакол вешалак народу безліч. Рассоѓваючы пакупнікоѓ локцямі, Бад імчыцца на трэці паверх, у аддзел ювелірных вырабаѓ - каханае месца крамных зладзюжак.
  Шэрагі гадзіннікаѓ на прылаѓках, доѓгія чэргі ля касавых апаратаѓ. Бад з цяжкасцю праціскаецца скрозь гулкія натоѓпы хатніх гаспадынь з дзеткамі, шныраючы вачыма ѓ пошуках бландынаѓ. І раптам бачыць у дзвярах сарціра бялявую патыліцу і замшавую спіну.
  Бад разгортваецца - і за ім. Каля урыльнікаѓ - два старыя пердуны. З-пад дзвярэй кабінкі відаць спушчаныя штаны з шэрай фланэлі. Бад прыгінаецца, зазірае ѓ шчылінку: так і ёсць, мужык перабірае і рассоѓвае па кішэнях каштоѓнасці. З доказамі злачынства!
  Двое старых хрычоѓ зашпіляюць шырынкі і выходзяць. Бад барабаніць у дзверцы:
  - Адчыняй! Арханёл за табой з'явіѓся.
  Дзверы расхінаецца - насустрач яму вылятае кулак. Удар па поѓнай праграме: Бад падае на ракавіну. Кiнард шпурляе яму ѓ твар жменю запанок і кідаецца бегчы. Бад - за ім.
  Пакупнікі заступаюць дарогу. Кiнард спрытна лавiруе памiж людзьмi, выскоквае цераз чорны ход. Бад злятае ѓніз па пажарнай лесвіцы. На стаянцы чыста: ні Кiнарда, ні машын, якія паспешліва ад'язджаюць. Бад бяжыць да патрульнага аѓтамабіля, уключае рацыю:
  - Чатыры-А-тры-адзін запытвае дыспетчара.
  Трэск перашкод. Затым:
  - Слухаю, чатыры-А-тры-адзін.
  - Апошні вядомы адрас. Белы мужчына, імя Ральф, прозвішча Кіннард. Хутчэй за ѓсё пішацца так: К-і-н-н-а-р-д. Зірні, добра?
  Дыспетчар пацвярджае запыт і адключаецца. У чаканні адказу Бад наносіць серыю кароткіх удараѓ уяѓнаму суперніку: бам-бам-бам-бам-бам... Зноѓ трашчыць радыё:
  - Чатыры-А-тры-адзін, атрыманы адказ на ваш запыт.
  - Чатыры-А-тры-адзін слухае.
  - Адказ станоѓчы. Кiнард, Ральф Томас, мужчына, белы, дата нараджэння...
  - Чорт пабяры, я ж сказаѓ, мне патрэбен толькі адрас!
  Дыспетчар, фыркнуѓшы:
  - Лічы гэта падарункам на свята. Адрас: Эвергрын, 1486. Спадзяюся, ты ...
  Бад выключае перадатчык і рве на ѓсход, да Тэрас. Пры сарака мілях у гадзіну і з сірэнай дабярэцца да Эвергрын за пяць хвілін. Міма пралятаюць нумары - 1200-я, 1300-я... Вось і 1400-я - зборныя домікі, у якіх сяліліся пасля вайны дэмабілізаваныя.
  А вось і ён, 1486: тоѓсты пласт тынкоѓкі, на даху - ззяючы неонавы Санта на санях з аленем. У ганка даваенны форд . Унутры гарыць святло. У асветленым акне Ральфі Кiнард упраѓляе мазгі жанчыне ѓ лазневым халаце.
  Жанчыне гадоѓ трыццаць пяць. Твар чырвоны, успухлы. Яна адхістваецца ад Кiннарда, халат расхінаецца - Бад бачыць грудзі, барвова-чорную ад сінякоѓ, рэбры ѓ ранках.
  Бад вяртаецца да машыны за кайданкамі. Тут яго сустракае мігатлівы перадатчык.
  - Чатыры-А-тры-адзін слухае.
  - Чатыры-А-тры-адзін, тэрміновае паведамленне. Напад на паліцыянтаѓ па адрасе Рыверсайд, 1990, у бара. Падазраваных шасцёра, затрымаць пакуль не ѓдалося. Апазнаныя па нумарным знаку аѓтамабіля. Абвешчаны ѓсе паліцэйскія атрады горада.
  Па спіне ѓ Бада прабягае халадок.
  - Дрэнна з хлопцамі?
  - Адказ станоѓчы. Чатыры-А-тры-адзін, адпраѓляйцеся па адрасе 5314, Пяцьдзесят трэцяя авеню, Лінкальн-Хайтс. Затрымаеце Дынарда, Д-і-н-а-р-д-о, Санчэса. Мужчына, мексіканец, 21 год.
  - Зразумеѓ. Накіруй патрульную машыну на Эвергрын, 1486. Падазроны - белы мужчына. Мяне тут не будзе, але хлопцы яго ѓбачаць. Хай возьмуць яго - затрыманне я сам потым аформлю.
  - Затрыманне рэгістраваць ва ѓчастку Холенбек?
  Бад кажа "так", хапае кайданкі - і зноѓ да хаты.
  Пстрыкае рубільнікамі на размеркавальным шчытку ѓ ганка - хата апускаецца ѓ цемру, зараз свецяцца толькі сані Санта-Клаѓса. Бад хапае шнур, які цягнецца на дах, і тузае. Неонавая канструкцыя ляціць уніз і ѓдараецца аб зямлю, рассыпаючы іскры.
  Выскоквае Кiнард, спатыкаецца аб астанкі неонавага аленя, падае. Бад прыкладвае яго фізіяноміяй аб асфальт і апранае кайданкі. Ральфі вые і грызе зямлю, пакуль Бад зачытвае яму звыклы тэкст:
  - Адсядзіш гады паѓтара. А калі выйдзеш, я буду пра гэта ведаць. Высветлю, хто твой інспектар па наглядзе, і пагавару з ім па душах. І цябе буду наведваць час ад часу. Яшчэ раз пальцам яе кранеш - зноѓ сядзеш, і зараз ужо па артыкуле за згвалтаванне непаѓналетняй. А ведаеш, што ѓ Квенціне робяць з тымі, хто дзяцей гвалтуе? Ведаеш, вырадак? Підораѓ з іх робяць!
  Жонка Кiннарда важдаецца ѓ шчытка - уключаецца святло.
  - Можна мне паехаць да маці? - пытаецца яна. Бад абшнырвае кішэні Ральфі. Ключы, згорнутыя ѓ трубачку даляры.
  - Бярыце машыну і паспрабуйце ѓладкавацца.
  Кiнард стогне, выплёѓваючы зубы. Місіс Ральфі бярэ ключы, выцягвае з трубачкі дзясятку.
  - З Калядамі вас, - кажа Бад.
  Місіс Ральфі пасылае яму паветраны пацалунак і садзіцца ѓ машыну. З двара "форд" выязджае заднім ходам, крышачы коламі Санту з мігатлівым аленем.
  
  
  
  * * *
  
  
  Пяцьдзесят трэцяя авеню. Код сітуацыі: 2 - без сірэны. Бада крыху апярэдзіла чорна-белая патрульная машына. Адтуль вылезлі Дзік Стэнсланд і двое патрульных у форме.
  Бад пасігналіѓ, і Стэнс падышоѓ да яго машыны.
  - Што здарылася, напарнік?
  Стэнсланд ткнуѓ пальцам у аднапавярховую хаціну.
  - Вось тут засеѓ адзін з тых, што стралялі. Прынамсі, адзін - можа, і больш. Іх было шасцёра: чацвёра лацінасы, двое белых - а нашых усяго двое. Браунэл і Хяленоѓскі. У Браѓнэла накшталт чэрапная траѓма, а Хеленоѓскі, відаць, страціѓ вочы.
  - Нічога сабе "накшталт"!
  Стэнс дыхнуѓ на яго парамі джыну і ласьёна для асвяжэння паражніны рота.
  - Будзеш да слоѓ чапляцца?
  Бад выйшаѓ з машыны.
  - Не буду. Колькі ѓжо арыштавана?
  - Нуль. Наш першы будзе.
  - Тады скажы патрульным, няхай трымаюцца ѓбаку.
  Стэнс пакруціѓ галавой.
  - Яны з Браѓнэлам прыяцелі. Жадаюць паѓдзельнічаць.
  - Ну не, гэты наш! Здадзім, падпішам усе паперы - і гуляем! У мяне ѓ машыне тры скрыні: "Уокер Блэк", "Джым Бім" і "Каці".
  - А Экслі? Сам ведаеш, які ён праведнік. Спрэчку на што хочаш, яму не даспадобы давядзецца, што паліцыянты п'юць на пасадзе.
  - Эд Экслі - памочнік камандзіра. А камандзір - Фрылінг, і ён выпіць не дурань, увесь у цябе. Так што наконт Экслі не хвалюйся. Добра, пайшлі, мне сёння яшчэ адзін рапарт пісаць.
  Стэнс рагатнуѓ.
  - Ды я ѓжо чуѓ. Напад на жанчыну пры абцяжваючых абставінах. Артыкул шэсцьсот дваццаць трэці, пункт першы каліфарнійскага КК, так? Пакуль іншыя п'юць і гуляюць, Бад Уайт ратуе выдатных дам?
  - Дакладна, кожнаму сваё. Ну што, пайшлі?
  Стэнс падміргнуѓ. З рэвальверамі наперавес яны асцярожна, уздоѓж сцяны, наблізіліся да ганка. У хаціне было цёмна. Шчыльныя запавесы не прапускалі ніводнага прамяня святла. Прыглушана працавала радыё - Бад пачуѓ урывак рэкламы "шэѓрале" "Кот Фелікс". Дзік расчыніѓ дзверы нагой.
  Мексіканцы - хлопец і дзяѓчына - з крыкамі кінуліся наѓцёкі па калідоры. Стэнс прыцэліѓся, але Бад не даѓ яму стрэліць. Яны кінуліся наѓздагон: Бад наперадзе, Дзік - следам, пыхкаючы і натыкаючыся на мэблю. Дагналі лацінасы ѓ кухні, ля акна: далей бегчы не было куды.
  Мексіканцы павярнуліся, паднялі рукі: ён - звычайнае шпаня, вулічны недалетак, яна - сімпатычная дзяѓчынка прыкладна на шостым месяцы.
  Хлопца рожай да сцяны, рукі за галаву. Бад абшукаѓ яго: пасведчанне асобы на імя Санчэса Дынарда, крыху дробязі. Дзяѓчынка захлюпала, здалёку завылі сірэны. Бад разгарнуѓ Санчэса, урэзаѓ па яйках:
  - Гэта табе за нашых, Санча. Лічы, што лёгка адкараскаѓся.
  Стэнс павярнуѓся да дзяѓчыны.
  - Валі-ка адсюль, мілка, - параіѓ ёй Бад, - пакуль майму сябру не захацелася праверыць у цябе рэгістрацыю.
  Тут дзяѓчынка зусім расклеілася:
  - Madre mia! Madre mia! [10]
  Стэнс падштурхнуѓ яе да дзвярэй. Санчэс стагнаѓ, скруціѓшыся клубком на падлозе. За акном непрыкаяна тырчалі салагі-патрульныя.
  - Добра, чорт з ім, аддамо яго сябрукам Браѓнэла.
  - Хай хлопцы парадуюцца, - кіѓнуѓ Стэнс і памахаѓ патрульным.
  - Надзеньце на гэтага кайданкі, - загадаѓ Бад, калі навабранцы ѓвайшлі на кухню, - і аформіце затрыманне. Напад на паліцыянта, супраціѓ пры затрыманні.
  Салагі пацягнулі Санчэса да выхаду. Стэнс усміхнуѓся:
  - Бад Уайт - абаронца жанчын. Што далей? Хутка пяройдзеш на сабачак і дзетак?
  Баду ѓспомнілася місіс Ральфі - знявечанае твар, грудзі ѓ сіняках. Добры падарунак прызапасіѓ ёй муж на Каляды.
  - Паглядзім. Добра, пайшлі нарэшце, выпіѓка чакае. Будзеш добра сябе паводзіць - глядзіш, табе дастанецца цэлая бурбалка!
  
  
  РАЗДЗЕЛ ДРУГІ
  
  
  Прэстан Экслі сарваѓ покрыва. Госці заахалі і заохалі, член гарадской рады запляскаѓ у ладкі, праліѓшы свой яечны кактэйль [11] на адну са свецкіх ільвіц. Не самая тыповая куццю для копа, падумалася Эду Экслі.
  Эд зірнуѓ на гадзіннік - 8:46. Ва ѓчастку трэба быць да паѓночы. Прэстан Экслі шырокім жэстам паказаѓ на макет.
  Ён займаѓ паѓпакоі: парк забаѓ, поѓны гор з пап'е-машэ, кардонных ракет, каѓбойскіх мястэчкаѓ Дзікага Захаду. Каля варот - мульцяшныя героі: Мучы-Маѓс, ваверчаня Скутэр, качаня Дэні - усё нашчадства Рэйманда Дытэрлінга, нязменныя героі "Гадзіны фантазій" і незлічонага мноства мульцяшак.
  - Лэдзі і джэнтльмены, уяѓляю вам Фантазіленд - Краіну фантазіі! Фірма "Экслі Канстракшн" узвядзе гэты парк адпачынку і забаѓ у Памоне, штат Каліфорнія: дата адкрыцця - красавік 1953 года. Па маштабе і вынаходлівасці праекту "Фантазіленд" няма роѓных у гісторыі: гэта цэлы сусвет, казачная краіна Рэйманда Дытэрлінга, бацькі сучаснай анімацыі, дзе будуць цешыцца і атрымліваць асалоду ад жыццём дзеці ѓсіх узростаѓ. У Фантазілендзе яны змогуць пазнаёміцца са сваімі любімымі героямі, створанымі геніем Дытэрлінга. Фантазіленд стане ѓпадабаным месцам для ѓсіх, хто малады не толькі целам, але і душой!
  Эд глядзеѓ на бацьку. Пяцьдзесят сем гадоѓ (выглядае на сорак пяць): паліцэйскі бог ведае ѓ якім пакаленні, гаспадар асабняка ѓ Хенкак-парку. Чалавек, якому варта пальцам варухнуць - і ѓсе гарадскія гузы, забыѓшыся аб сваіх планах на куццю, пабягуць да яго. Госці заапладзіравалі. Прэстан паказаѓ на высокую, пакрытую снежнай шапкай гару.
  - "Мір Пола", лэдзі і джэнтльмены. Дакладная копія гары ѓ Сьера-Невада. У "Свеце Пола" вас чакае захапляльнае катанне на санях і лыжах, а таксама прадстаѓлення для ѓсёй сям'і з удзелам Мучы, Скутэра і Дэні. Вы спытаеце, чаму "Свет Пола"? Хто такі Пол? Пол - гэта сын Рэйманда Дытэрлінга, хлопчык, які трагічна загінуѓ у 1936 годзе. Ён трапіѓ пад лавіну падчас турпаходу ѓ горы - на той самай гары, копію якой вы зараз бачыце. Але даволі аб сумным: дадам, лэдзі і джэнтльмены, што дзесяць цэнтаѓ з кожнага даляра, выдаткаванага наведвальнікамі ѓ "Свеце Пола", пойдзе ѓ Фонд дапамогі дзецям, хворым на поліяміэліт!
  Бурныя апладысменты. Прэстан кіѓнуѓ Тымі Валберну - акцёру, які грае Мучы-Маѓса ѓ "Гадзіне фантазій": вееразубый Валберн, як заѓсёды, жаваѓ сыр. Валберн лёгенька падштурхнуѓ які стаяѓ побач з ім мужчыну, той не застаѓся ѓ абавязку.
  Пакуль Валберн пішчаѓ і крыѓляѓся, малюючы Мучы, погляд Эда выхапіѓ з натоѓпу Арта Дэ Спэйн. Эд зрабіѓ яму знак, і абодва выйшлі ѓ хол.
  - Чорт вазьмі, вось так сюрпрыз!
  - Дытэрлінг пра гэта абвясціѓ у "Гадзіне фантазій". А што, табе бацька не казаѓ?
  - Не. Нават не ведаѓ, што яны з Дытэрлінгам знаёмыя. Цікава, дзе сышліся? Можа, на справе Атэртана? Той хлопец, Дробка Вілі Веннерхолм - ён жа, здаецца, у Дытэрлінга здымаѓся?
  Дэ Спэйн усміхаецца.
  - Я ж складаѓся пры тваім бацьку. Не, тады шляхі двух вялікіх людзей не перасякаліся. Проста Прэстан умее наладжваць сувязі. Дарэчы, аб сувязях: звярнуѓ увагу на гэтага Мучы-Мышака і яго сябрука?
  Эд ківае.
  - А хто гэта?
  З пакоя даносіцца выбух рогату. Дэ Спэйн праводзіць Эда ѓ кабінет.
  - Білі Дытэрлінг, сын Рэя. Аператар "Жэтона Гонару" - серыяла, які штотыдзень услаѓляе нашу доблесную паліцыю на ѓсю краіну. Вось і я думаю: цікава, калі Цімі робіць Білі мінэт, сырныя крошкі ѓ зубах не перашкаджаюць?
  Эд смяецца.
  - Ну ты і гоніш, Арт!
  Дэ Спэйн важна раскідваецца ѓ крэсле.
  - Эдзі, скажу табе, як былы кап - копу цяперашняму: у цябе нават слова "гоніш" гучыць нібы ѓ прафесара з каледжа. І наогул, чаму ты ѓсё яшчэ Эдзі? Час бы Эдмундам станавіцца.
  Эд папраѓляе акуляры.
  - Ясна. Зараз пачую чарговую добрую параду. Не сыходзь з патруля, таму што Паркер у ім дасядзеѓся да начальніка паліцыі. Так і прасунешся ѓверх па адміністрацыйных усходах, паколькі прыродных дадзеных Айца-камандзіра ѓ цябе няма.
  - З пачуццём гумару ѓ цябе ѓсё роѓна. А вось мая парада. Пазбаѓся ад гэтых шкельцаѓ. Калі не лічыць Тада Грына, ніхто ѓ Бюро акуляраѓ не носіць.
  - Слухай, а ты сумуеш па паліцыі. Калі б у цябе была магчымасць, мне здаецца, кінуѓ бы "Экслі Канстракшн" разам з пяццю дзесяткамі тысяч у год і пайшоѓ бы не азіраючыся.
  Дэ Спэйн закурвае.
  - Толькі разам з тваім бацькам.
  - Вось так?
  - Ды так. У паліцыі я быѓ лейтэнантам, а Прэстан - інспектарам. І зараз я пры ім. Жадалася бы ѓ якія-то павекі з ім зраѓняцца.
  - Ніякай "Экслі Канстракшн" не было б, калі б ты не разбіраѓся ѓ будматэрыялах.
  - Дзякуй. І сур'ёзна табе кажу: пазбаѓся ад ачкоѓ.
  Эд бярэ са стала фатаграфію ѓ рамцы. Старэйшы брат Томас - у форме. За дзень да гібелі.
  - Будзь ты копам, я б табе вымову ѓляпіѓ. За незахаванне субардынацыі.
  - Ды ѓжо, з цябе стане! Ты якое месца заняѓ на лейтэнанцкім іспыце?
  - Першае. З дваццаці трох кандыдатаѓ. Пры тым што я маладзейшы за астатнія мінімум гадоѓ на восем, менш за ѓсіх прабыѓ сяржантам, і наогул у паліцыі праслужыѓ менш за ѓсіх.
  - І хочаш трапіць у Бюро расследаванняѓ?
  Эд ставіць фатаграфію на месца.
  - Так.
  - Ну што ж. Для пачатку табе давядзецца годзік-другі пачакаць вакансіі. Потым выявіцца, што вакансія гэтая - у патрулі. А потым ты даведаешся: каб перавесціся з патруля ѓ Бюро, трэба шмат гадоѓ лізаць азадак начальству. Табе зараз дваццаць дзевяць, праѓда?
  - Так.
  - Значыць, лейтэнантам станеш у трыццаць ці трыццаць адзін. А маладых ды ранніх у нас не кахаюць. Жарты ѓ бок, Эд. Гэта не для цябе, разумееш? Тыя, хто служыць у Бюро расследаванняѓ, - стромкія хлопцы. А ты не такі. Так, Паркер адкрыѓ патрульным афіцэрам шлях у Бюро - але гэты шлях не для цябе, Эд. Падумай аб гэтым.
  - Арт, - кажа Эд, - я хачу расследаваць злачынствы. У мяне ёсць сувязі. Я ѓзнагароджаны крыжом "За выдатныя заслугі" [12] . Гэта не крута, як па-твойму? І ѓ Бюро Я прайду.
  Дэ Спэйн стрэсвае з адзення які ѓпаѓ попел.
  - Будзем гаварыць шчыра. Добра, Сонечны Джымі?
  Дзіцячая мянушка павісае ѓ паветры.
  - Вядома.
  - Ці бачыш... коп ты нядрэнны. З часам, магчыма, станеш па-сапраѓднаму класным копам. І ѓ тым, што ты можаш націснуць на спуск, я ні секунды не сумняваюся. Але твой бацька... Калі трэба, ён умеѓ быць сваім у дошку, а калі трэба - апошнім сучыным сынам. Яго любілі і ненавідзелі. Ненавідзелі - але любілі. Ты так не зможаш.
  Эд сціскае кулакі.
  - Ты збіраѓся даць мне параду, дзядзька Артур. Савет копа, які кінуѓ службу дзеля грошай, - копу, які ніколі не сыдзе з паліцыі.
  Дэ Спэйн моршчыцца.
  - Хочаш маёй рады? Будзь па-твойму. Інтрыгуй, навушнічай, падпявай начальству, ліжы азадак Уільяму X. Паркеру. І малі Бога аб тым, каб апынуцца ѓ патрэбны час у патрэбным месцы.
  - Як ты і мой бацька?
  - У кропку, Сонечны Джымі.
  Эд перакладае погляд на сваю форму, якая вісіць на вешалцы. Яна пашыта на замову: вострыя стрэлкі на штанах, сяржанцкія палоскі, самотная нашыѓка на рукаве.
  - Жадаю табе залатых палосак, Эдзі, - кажа Дэ Спэйн. - І тасьмы на фуражцы. Не будзь ты мне дарагі, я б не капаѓ табе на мазгі.
  - Ведаю.
  - Але ты ж, чорт вазьмі, у нас герой!
  Эд адчувае, што час змяніць тэму.
  - Заѓтра Каляды, і ты думаеш пра Томаса.
  Дэ Спэйн ківае.
  - Усё спрабую зразумець, у чым жа я пракалоѓся. Аб чым яго не папярэдзіѓ. Ён жа нават не расшпіліѓ кабуру.
  - Адкуль яму было ведаць, што вулічны шчыпач пойдзе на справу з пісталетам?
  Дэ Спэйн тушыць цыгару.
  - Томас быѓ прыроджаны кап, усё на лёце схопліваѓ ... Так мне тады здавалася. Мабыць, таму я цяпер надакучаю павучаннямі табе.
  - Яго ѓжо дванаццаць гадоѓ няма ѓ жывых. Я дамагуся да праѓды.
  - Ведаеш, лічы, я забыѓся, што ты гэта сказаѓ.
  - Не, не забывай. Памятай пра гэта, калі я зраблю ѓ Бюро. І калі бацька будзе піць за Томаса і маці, не заманіся каяцца. Бацька потым тыдзень у сябе не ачуняе.
  У дзвярах з'яѓляецца Прэстан Экслі з бутэлькай і куфлямі. Дэ Спэйн ускоквае.
  - З Калядамі, бацька, - кажа Эд. - І мае віншаванні.
  Прэстан разлівае віскі па куфлях.
  - Дзякуй. Так, замова на каралеѓства мульцяшных грызуноѓ дастаѓся "Экслі Канстракшн". А да сыра я ѓ жыцці больш не дакрануся. Тост, джэнтльмены. За спачын душы майго сына Томаса і маёй жонкі Маргарэт - і за нас траіх.
  Усе трое п'юць, і Дэ Спэйн зноѓ напаѓняе куфлі. Потым Эд прамаѓляе любімы тост бацькі:
  - Хай злачынствы, якія заклікаюць да правасуддзя, ніколі не застаюцца нераскрытымі!
  За трэцяй порцыяй ён кажа:
  - Бацька, я і не ведаѓ, што ты знаёмы з Рэйманд Дытэрлінгам.
  Прэстан усміхаецца.
  - Мы ѓжо шмат гадоѓ ведаем адзін аднаго па бізнесе. Гэты кантракт мы з Артам трымалі ѓ сакрэце па просьбе Рэйманда - ён хацеѓ сам аб ім аб'явіць у гэтай сваёй дзіцячай тэлеперадачы.
  - Ты з ім пазнаёміѓся, калі расследаваѓ справу Атэртана?
  - Не. Ды я тады і не займаѓся будаѓніцтвам. Артур, у цябе ёсць тост?
  Дэ Спэйн разлівае па куфлях рэшту віскі.
  - За бліскучую кар'еру нашага будучага лейтэнанта ѓ Бюро расследаванняѓ!
  Абодва смяюцца. Прэстан кажа:
  - Дарэчы, Эдмунд, тут Джоан Морроу цікавілася, ці ёсць у цябе нявеста. Здаецца, яна да цябе неабыякавая.
  - Думаеш, са свецкай ільвіцы атрымаецца добрая жонка для копа?
  - Для простага копа - наѓрад ці, для копа ѓ чынах - Вельмі можа быць.
  - Напрыклад, для шэфа Бюро расследаванняѓ?
  - Хутчэй, для камандзіра патрульнай службы, - падціскае вусны, Прэстан.
  - Бацька, ты марыѓ, што патрульную службу ѓзначалю я, а Бюро расследаванняѓ - Томас. Але Томас мёртвы. Не пазбаѓляй мяне гэтай магчымасці! Не прымушай кроіць жыццё па тваёй мерцы!
  Прэстан мерае сына доѓгім поглядам.
  - Ясна. Добра, што ты загаварыѓ са мной адкрыта, сынок. Ты маеш рацыю: некалі я сапраѓды пра гэта марыѓ. Але не ѓ гэтым справа. З цябе не атрымаецца добрага дэтэктыва. Ты не адчуваеш людзей, іх слабасцяѓ.
  Эду ѓспамінаецца Томас: матэматычны склад розуму і запал да прыгожанькіх дзяѓчат.
  - А Томас адчуваѓ?
  - Так.
  - Тата, я прыстрэліѓ бы гэтага шчыпача, як толькі ён у кішэню палез!
  - Чорт вазьмі! - мармыча Дэ Спэйн, але Прэстан жэстам прымушае яго замаѓчаць.
  - Не трэба. Усё нармальна. Эдмунд, некалькі пытанняѓ, перш чым я вярнуся да гасцей. Пытанне першае: ці зможаш ты сфабрыкаваць доказ, каб адправіць вінаватага за краты?
  - Калі спатрэбіцца...
  - Адказвай, так ці не.
  - Я... не.
  - Зможаш стрэліць бандыту ѓ спіну, калі разумееш, што на судзе спрытны адвакат яго адмажа?
  - Я...
  - Так ці не, Эдмунд.
  - Не.
  - Зможаш выбіць з абвінавачанага прызнанне, калі ведаеш, што ён вінаваты?
  - Не.
  - Зможаш падтасаваць доказы на месцы злачынства так, каб падтрымаць версію абвінаваѓцы?
  - Не.
  Прэстан уздыхае.
  - Дык не рвіся на пасаду, дзе табе давядзецца рабіць такі выбар. Бог даѓ табе добрыя мазгі: карыстайся імі.
  Эд кідае погляд на сваю форму.
  - Я і хачу імі карыстацца: расследаваць злачынствы.
  - Адно табе магу сказаць, - усміхаецца Прэстан, - у цябе ёсць упартасць, якога Томасу не хапала. У Бюро ѓ патрулі - ты нідзе не прападзеш. Нездарма табе далі Крыж.
  Тэлефануе тэлефон, і Дэ Спэйн здымае трубку. Эду ѓспамінаюцца японскія траншэі, і ён не паднімае вока.
  - Лейтэнант Фрылінг з участку, - кажа Дэ Спэйн. - кажа, турма ѓжо бітком набітая. І яшчэ, што гадзіну таму падстрэлілі дваіх патрульных. Двое падазраваных арыштаваны, чацвёра яшчэ на волі. Просіць, каб ты спяшаѓся.
  Эд паварочваецца да бацькі - але Прэстан ужо ѓ холе, абмейваецца жартамі з мэрам Баурон ѓ калядным капелюшы з вушамі, як у Мучы-Маѓса.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ТРЭЦІ
  
  
  Да дошкі на сцяне прыкноплены часопісныя выразкі: "Барацьбіт з наркотыкамі паранены ѓ перастрэлцы", "Акцёра Мітчума [13] застукалі з марыхуанай". На стале, у рамачках - артыкулы з "Строга сакрэтна": "Наркадылеры дрыжаць, калі Аддзел па барацьбе з наркотыкамі выходзіць на сцежку вайны"; "Акцёры сцвярджаюць: сваёй дакладнасцю серыял "Жэтон Гонару" абавязаны кансультанту". Да артыкула пра "Жэтон Гонару" прыкладаецца фота - сяржант Джэк Вінсэннс з галоѓным героем, Брэтам Чэйзам. Брэт Чэйз - педафіл, тройчы прыцягваѓся за прыставанне да хлопчыкаѓ, кожны раз справу заміналі. У дасье, што захоѓваецца ѓ рэдактара, падрабязна пра гэта расказана. У часопісе вы гэтага не знойдзеце.
  Джэк Вінсенс азірнуѓся. Аддзел па барацьбе з наркотыкамі апусцеѓ, заціх - толькі ѓ яго пакойчыку гарыць святло. Без дзесяці хвілін поѓнач. Ён абяцаѓ Дадлі Сміту надрукаваць за яго справаздачу аб арганізаванай злачыннасці для Аналітычнага аддзела. А Фрылінгу абяцаѓ выпіѓку для вечарынкі ва ѓчастку - Сід Хадженс з "Строга сакрэтна" павінен прывезці ром, ды вось нешта не тэлефануе. З Дадлі Джэк дамовіѓся па-свойску: надрукаваць рапарт нескладана - друкуе ён сотню знакаѓ у хвіліну, - а за гэта Дадлі заѓтра задаволіць яму абед у "Ціхім акіяне" з Элісам Лоѓ. Лішні прызаробак Джэку зараз не перашкодзіць, як і сувязі ѓ офісе акруговага пракурора. Ён закурыѓ і пачаѓ чытаць.
  Нічога сабе рапарт - на адзінаццаці старонках! Доѓга, нудна, афіцыйна, з усялякімі слоѓнымі завітушкамі, на якія Дадлі мастак. Галоѓная тэма: разгубленасць у бандыцкіх шэрагах пасля таго, як загрымеѓ у цюрагу Мікі Коэн. Джэк дачытаѓ да канца, выправіѓ пару апісак і пачаѓ друкаваць.
  Коэн у федэральнай турме на востраве Мак-Ніл. Ухіленне ад выплаты падаходнага падатку - ад трох да сямі гадоѓ. Дэйві Голдман, яго казначэй, - там жа, таксама ад трох да сямі, абвінавачванне па шасці пунктах: падатковае махлярства - нявыплата ѓ федэральны бюджэт. Сміт прадказваѓ магчымыя разборкі паміж фаварытамі Коэна - Морысам Ягелкам і "Крутым" Джэкам Уэйленам: верхавод мафіі Джэк Драгна дэпартаваны, і зараз, мяркуючы па ѓсім, менавіта камусьці з гэтых дваіх трэба будзе ѓзяць пад кантроль крымінальнае ліхвярства, прастытуцыю, букмекер. Сьміт сьцьвярджаѓ, што за Ягелкам нагляд не патрабуецца - арганізатар зь яго нікуды не варты, і што Джон Стампаната і Эйб Тайтэлбаѓм, давераныя "быкі" Коэна, сталі на сумленны шлях. А Лі Вакс, кілер Коэна, заняѓся рэлігійным махлярствам - гандлюе нейкімі патэнтаванымі пілюлямі, якія нібыта даюць зліццё з Космасам.
  Джэк друкаваѓ далей. Наконт Джоні Стомпа і Паркера Тайтэлбаума. Дадлі маху даѓ: на сумленным шляху ім рабіць няма чаго. Гэтыя хлопцы - бандыты ад нараджэння.
  Ён завадатараѓ свежы ліст. Наступная тэма: леташняя лютаѓская справа. Сарваная здзелка Коэна і Драгны - 25 фунтаѓ гераіну і меркавана 150 штук баксаѓ скрадзеныя. Джэк гэтую гісторыю чуѓ: былы кап па імені Базз Мікс адвёѓ у Коэна мяшок парашка і кучу грошай, адымеѓ яго бабу і змыѓся. Прыстрэлілі яго недзе каля Сан-Бэрнардына - і, кажуць, зрабілі гэта па заданні Мікі лос-анжэлескія копы разам з граміламі Коэна. А крадзенае так і не знайшлі. Версія Дадлі: тавар і грошы Базз дзесьці закапаѓ, а сам загінуѓ ад рукі "невядомай асобы або асоб". Джэк усміхнуѓся: калі гэтыя "асобы" і носяць жэтоны, не такі чалавек Дадлі, каб смецце з хаты выносіць - хай нават ва ѓнутраным рапарце.
  Вось нарэшце і зняволенне: з тых часоѓ як Мікі за кратамі, арганізаваная злачыннасць знаходзіцца ѓ раздражненні і замяшанні. Аднак варта трымаць вуха востра: не сёння-заѓтра ѓ Коэна аб'явяцца спадчыннічкі і пачнецца перадзел улады. Прастытуцыя - асабліва прынадны кавалак. І Джэк падпісаѓ апошнюю старонку: "З павагай, лейтэнант Д. Л. Сміт".
  Зазваніѓ тэлефон.
  - Аддзел наркотыкаѓ, Вінсенс.
  - Гэта я. Есці хочаш?
  Хадженс. Раззлаваць мяне хоча, падумаѓ Джэк. Хрэн яму.
  - Нешта ты спазніѓся, Сід. П'янка ѓжо ѓ разгары.
  - У мяне для цябе сёе-тое лепей выпіѓкі. Наяѓныя!
  - Кажы.
  - Ды і казаць-то асабліва няма пра што. Тамі Рэйналдс - тая, што здымалася ва "Ураджаі надзеі". Заѓтра фільм пачынае ісці ва ѓсіх кінатэатрах горада. Адзін хлопец, якога я ведаю, толькі што загнаѓ ёй порцыю траѓкі - такую, што на крымінальную справу хопіць і яшчэ застанецца. Глюкі наша дробка ловіць па адрасе Галівуд-Хілс, Маравілья, 2245. Ты яе павяжаш, а я пра гэта напішу. А з нагоды Калядаѓ падзялюся інфармацыяй з Морці Бендзішам з "Мірор", так што тваё імя патрапіць і ѓ штодзённыя газеты. Плюс пяцьдзесят гатоѓкай і твой ром. Ну што, падобны я на Санта-Клаѓса?
  - Фоткі будуць?
  - На ѓсю паласу! Надзень сіні пінжак, ён ідзе да тваіх вачэй.
  - Сотня, Сід. А яшчэ - двое патрульных, па дваццатцы кожнаму, і дзясятка камандзіру брыгады з Галівудскага ѓчастку. І арганізуеш усе ты.
  - Джэк! У нас жа Каляды!
  - У каго Каляды, а ѓ каго затрыманне па факце незаконнага валодання наркотыкамі.
  - Чорт! Дай мне паѓгадзіны, лады?
  - Дваццаць пяць хвілін.
  - Садыст ты, Джэк!
  Джэк павесіѓ трубку, перакрэсліѓ у календары яшчэ адзін дзень. Чарговы дзень без выпіѓкі і без дуру. Чатыры гады і два месяцы.
  
  
  
  * * *
  
  
  Джэк адчувае сябе як акцёр перад тым, як павінна падняцца заслона: Маравілья перагароджана, у "паккарда" Сіда Хадженса тусуюцца двое патрульных, іх чорна-белы аѓтамабіль прыпаркаваны пасярод тратуара. Ціха, цёмна: Сід ужо ѓсталяваѓ пражэктар. Адсюль адкрываецца від на Бульвар - проста на кітайскі тэатр Граумана [14] . Лепшага агульнага плана для здымкі не прыдумаеш. Джэк спыніѓ машыну, выйшаѓ.
  Сід сунуѓ яму ѓ далонь грошы.
  - Сядзіць у цемры - відаць, кайфуе пад ялінкай. Дзверы на выгляд ейны шчуплы.
  Джэк выцягнуѓ рэвальвер.
  - Скажы сваім хлопцам, няхай грузяць выпіѓку да мяне ѓ машыну. Жадаеш зняць на фоне "Граѓмана"?
  - На фоне "Граѓмана"? Джэкі, ты геній!
  Джэк моѓчкі яго разглядаѓ. Худы, як агароднае пудзіла, няпэѓнага ѓзросту - ад трыццаці пяці да пяцідзесяці. У брудзе капаецца і брудам жыве. Ці ведае пра тое, што здарылася ѓ кастрычніку сорак сёмага, дваццаць чацвёртага чысла? Калі ведае, іх з Джэкам дамаѓленне - на ѓсё жыццё.
  - Сід, скажы свайму фатографу: калі я вывалаку яе на ганак, не хачу, каб гэты чортаѓ пражэктар біѓ мне ѓ вочы.
  - Лічы, я яму ѓжо сказаѓ.
  - Добра, а цяпер лічы да дваццаці.
  Хадженс пачаѓ адлічваць. Джэк ступіѓ на ганак, выбіѓ дзверы плячом. Успыхнуѓ пражэктар, ярка асвятліѓшы пакой: калядная ёлка, а пад ёй, на дыване прыціснулася адзін да аднаго парачка ѓ ніжняй бялізне.
  - Паліцыя! - раѓнуѓ Джэк, і галубкі застылі. Прамень святла выхапіѓ на канапе пульхную сумку, поѓную травы.
  Дзяѓчына завішчала, хлопец пацягнуѓся за штанамі. Джэк наступіѓ нагой яму на грудзі.
  - Рукі! Павольна.
  Хлопец звёѓ запясці, і Джэк адной рукой зашчоѓкнуѓ на ім кайданкі. Уварваліся патрульныя і кінуліся да доказу. Прыгледзеѓшыся ѓ хлопца, Джэк яго пазнаѓ - Рок Рокуэлл, якая падае надзеі кіназорачка з кампаніі РКА. Дзяѓчынка здуру кінулася бегчы, Джэк схапіѓ яе. І абодвух - на ганак, у святло пражэктара.
  - Павярніся, Джэк! - залямантаваѓ Хадженс. - Спінай да "Граѓмана" павярніся!
  Джэк павярнуѓся і прыціснуѓ да сябе абодвух падазраваных - прыгожыя перапалоханыя мордачкі, напаѓголыя целы. Мігнулі ѓспышкі.
  - Знята! - крыкнуѓ Хадженс. - Забірайце!
  Гарлапанячых закаханых уцягнулі да сябе ѓ машыну патрульныя. У суседніх дамах засвяціліся вокны, зачынілі дзверы. Джэк павярнуѓся і зноѓ увайшоѓ у дом.
  Запашок марыхуаны - чатыры гады прайшло, а яму ѓсё не забыцца, як салодка пахне гэтая дрэнь. Хадженс ужо тут: капаецца ѓ скрынях, выцягвае на свет божы штучныя сябры, сабачыя ашыйнікі з шыпамі. Джэк знайшоѓ тэлефон, перагарнуѓ запісную кніжку - раптам знойдзецца тэлефон наркадылера? З кнігі выпала на падлогу візітная картка: ""Флер-дэ-Ліс" [15] . Дваццаць чатыры гадзіны ѓ суткі - усё, што пажадаеце".
  Сід нешта неразборліва замармытаѓ. Джэк сунуѓ картку назад.
  - Уголас давай.
  Хадженс, адкашляѓшыся:
  - Ціхая калядная раніца ѓ Горадзе анёлаѓ. Добрапрыстойныя грамадзяне спяць сном праведнікаѓ - а наркаманы гойсаюць па горадзе ѓ пошуках марыхуаны, злавеснай травы, карані якой цягнуцца наѓпрост з Ада. Тамі Рэйналдс і Рок Рокуэл, якія загразлі ѓ загане кіназоркі, набылі порцыю наркотыку і зараз аддаюцца распусте ѓ раскошным асабняку Тамі на Галівудскіх узгорках. Яны не ведаюць, што гуляюць з агнём без азбеставых пальчатак! Не ведаюць, што па іхнім следзе ѓжо ідзе чалавек, здольны раздуць гэты агонь! Не ведаюць, што да іх спяшаецца навальніца наркадылераѓ і нязменны захавальнік супакою сумленных грамадзян - знакаміты шпік Джэк Вінсенс! А "Вінсэнс" значыць "Вікторыя" - Перамога з вялікай літары! Атрымаѓшы звесткі з ананімнай крыніцы, сяржант Вінсенс... ну і гэтак далей. Як табе, Джэкі?
  - Прыгожа.
  - Дакладна! Такія вось прыгажосці і забяспечваюць мне тыраж у дзевяцьсот тысяч. І між іншым, продажы ѓсё растуць! Ведаеш што? Дадам я, мабыць, што ты два разы разводзіѓся, бо на першае месца ставіш барацьбу з наркотыкамі, а жонкі твае не маглі гэтага перажыць. І яшчэ: што вырас ты ѓ прытулку горада Вінсенс, штат Індыяна, і прозвішча атрымаѓ у гонар гэтага мястэчка. Джэк - Пераможца з ба-а-альшай літары!
  А ѓ аддзеле яго клічуць "смеццеѓшчыкам Джэк" - з тых самых часоѓ, як, злавіѓшы Чарлі Паркера па мянушцы Баклан, сунуѓ яго галавой у смеццевы бак у клуба "Замбаанга".
  - Лепш пра "Жэтон Гонару" напішы. Як я з Мілерам Стэнтонам піва п'ю, як Бретт Чэйза вучыѓ гуляць копа. Што без кансультанта і серыяла б ніякага не было. Што-небудзь у такім родзе.
  Хадженс фыркнуѓ.
  - Брэт нябось усё па малалетках бегае?
  - А негры ѓсё яшчэ ѓмеюць скакаць?
  - Толькі на поѓдзень ад бульвара Джэферсана. Дзякуй за артыкул, Джэк.
  - Няма за што.
  - Я сур'ёзна. Заѓсёды рады цябе ѓбачыць.
  Ах ты прус паршывы! Вось зараз падміргнеш - таму што ведаеш выдатна: варта табе слоѓца шапнуць Уільяму X. Паркеру, мараліст недаробленаму, і мне кранты. Ведаеш ты, выдатна ведаеш, што здарылася ѓ сорак сёмым годзе, нябось і дакументы ѓсё пры табе, і нічога не варта падсунуць іх каму трэба, так, каб мяне падставіць, а самому застацца чысценькім...
  Хадженс падміргнуѓ.
  Не, падумаѓ Джэк. Можа, і шмат што ёсць у дасье ѓ рэдактара "Строга сакрэтна". Але не ѓсё.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ЧАЦВЕРТЫ
  
  
  Вечарына ѓ самым разгары: участак набіты бітком.
  Бясплатны бар: скотч, бурбон, ром, прынесены Джэкам Вінсэннс смеццерам. Дзік Стэнсленд злажыѓ яечны кактэйль пад назвай "Старая варона". Хтосьці паставіѓ на патэфон непрыстойныя калядныя песенькі: Санта са сваім аленем такое тамака вытвараюць - не перакажаш. У дзяжурцы яблыку няма куды ѓпасці, і ѓсе ідуць і ідуць патрульныя з начной змены, стомленыя адловам валацуг і якія прагнуць выпіѓкі.
  Бад агледзеѓ натоѓп. Фрэд Турэнтайн кідае стрэлкі ѓ партрэты тых, каго шукаюць, Майк Крагман і ђолт Дзюкшырэр гуляюць у "назаві негра" - на заклад у чацвер угадваюць імёны каляровых зняволеных на здымках з паліцэйскай картатэкі. Джэк Вінсенс пацягвае содавую, лейтэнант Фрылінг высекся, выпусціѓшы галаву на стол. Эд Экслі спрабаваѓ уціхамірыць саслужыѓцаѓ, а калі нічога не выйшла, схаваѓся ѓ сябе ѓ кабінетыцы - рэгіструе там арыштаваных, раскладвае па тэчках рапарты аб затрыманнях.
  П'яныя амаль усе, а хто не п'яны, той узмоцнена над гэтым працуе.
  І амаль усе гавораць пра Браѓнэлу і Хяленоѓскі - дваіх патрульных, што сёння трапілі ѓ неадкладку, аб затрыманых нападаючых і аб тых дваіх, якія па-ранейшаму ѓ бегах.
  Бад стаяѓ каля акна. Абрыѓкі чутак кідаліся па пакоі, абрастаючы маляѓнічымі падрабязнасцямі: Браунэлу разарвалі губу да носа, Хеленоѓскі адзін з тых, хто нападаѓ адкусіѓ вуха. А Дзік Стэнсленд узяѓ ствол і адправіѓся на вуліцу мексікашак адстрэльваць. Гэтаму Бад гатовы быѓ паверыць: сам бачыѓ, як Стэнс прецца да аѓтастаянкі з помпавым наперавес.
  Галасы станавіліся гучней. Бад выйшаѓ на стаянку, прыхінуѓся да патрульнай машыны.
  За акном імжэла. Каля дзвярэй турэмнага адсека бойка - Дзік Стэнсленд запіхвае ѓнутр дваіх. Чутныя крыкі. У Стэнсленда хутка дваццаць гадоѓ выслугі, думае Бад. Эх, напарнік... З дзяжуркі Фрэнк Доѓэрці слязлівым тэнарком зацягвае "Сярэбраныя званочкі".
  Бад адышоѓ далей: музыка нагадала аб маці. Закурыѓ - не дапамагло.
  Ён не змог яе абараніць. А бо яму было ѓжо шаснаццаць. Стары прыйшоѓ дадому. Толькі крані яе яшчэ раз, сказаѓ Бад, - заб'ю. А потым лёг спаць - і ачуѓся скаваны па руках і нагах, прыцягнуты кайданкамі да ложка. У яго на вачах стары забіѓ маці да смерці манціроѓкай. І сышоѓ. А Бад застаѓся ѓ пустым пакоі побач з трупам. Ён крычаѓ, пакуль не сарваѓ голас. Тыдзень ён правёѓ там - без вады, у трызненні, гледзячы, як раскладаецца яго мёртвая маці. Яго знайшоѓ школьны інспектар, які адлоѓліваѓ прагульшчыкаѓ, а старога - людзі з ведамства шэрыфа Лос-Анджэлеса. Потым суд, адвакат, просьба аб змене кваліфікацыі - з забойства першай ступені на другую. Пажыццёвае. Праз дванаццаць гадоѓ стары выйшаѓ на парукі. Тады сын - Вэндэл Уайт з паліцэйскага ѓпраѓлення Лос-Анджэлеса - вырашыѓ яго забіць.
  Але стары знік.
  Уцёк з-пад нагляду і ні разу не з'явіѓся ні ѓ адным са звыклых месцаѓ. Бад не пакідаѓ пошукі. Ішоѓ на жаночы крык. Найменшы шум - і ён быѓ тут як тут. Аднойчы ѓварваѓся ѓ дом, дзе гаспадыня апякла руку ля пліты. Іншы раз спудзіѓ сямейную парачку, якая займалася каханнем.
  Стары як скрозь зямлю праваліѓся.
  Бад паступіѓ у Бюро расследаванняѓ, стаѓ напарнікам Дзіка Стэнса. Дзік і навучыѓ яго ѓсім ходам-выхадам. А выслухаѓшы яго гісторыю, сказаѓ: знайсці яго ты не можаш, затое можаш зраѓняць лік. Прыцісні да пазногця пару-тройку вырадкаѓ, якія б'юць жонак, - глядзіш, і кашмарам тваім канец надыдзе. Хутка і выпадак прадставіѓся: у рукі Баду трапіѓ дэбашыр, аматар сямейна-бытавога рукапрыкладства, які ѓжо тры разы адседзеѓ па крымінальніку. Па дарозе ва ѓчастак Бад спыніѓ машыну і прапанаваѓ забіяку для разнастайнасці памахацца з мужчынам. Без кайданкоѓ, голымі рукамі, сам-насам. Пераможа - вольны. Дэбашыр пагадзіѓся. Бад зламаѓ яму нос, сківіцу, ударам нагі разарваѓ селязёнку. Дзік меѓ рацыю: кашмары спыніліся.
  У паліцыі Бада пачалі паважаць - і пабойвацца.
  Ён падтрымліваѓ сваю рэпутацыю. Не забываѓся пра старых кліентаѓ: калі адвакат дапамагаѓ ім выблытацца - тэлефанаваѓ ім дадому, калі іх выпускалі на парукі - наведваѓ: Сардэчна запрашаем дадому, хлопцы, яшчэ раз паспрабуеце распусціць рукі - я з вамі інакш пагавару. Часам выратаваныя ахвяры спрабавалі яго аддзячыць. Бад не паддаваѓся і знаходзіѓ сабе жанчын у іншых месцах. Ён вёѓ спіс працэсаѓ і водпускаѓ на парукі, дасылаѓ сваім "падапечным" паштоѓкі ѓ турму і стойка выносіѓ дысцыплінарныя спагнанні з-за скаргаѓ на празмерны гвалт пры выкананні законнай працэдуры. Дзік Стэнс зрабіѓ з Бада добрага шпіка. Хутка іх ролі змяніліся: зараз ужо Бад, як нянька, прыглядаѓ за сваім настаѓнікам, сачыѓ, каб той не напіваѓся на дзяжурстве, прытрымліваѓ, калі Стэнсу прыходзіла паляванне адкрыць страляніну без сур'ёзных падстаѓ. Бад быѓ увесь час напагатове: Стэнс з'язджаѓ з шпулек - раскручваѓ уладальнікаѓ бараѓ на бясплатную выпіѓку, за хабары адпускаѓ рабаѓнікоѓ...
  Баду падалося, што патэфонны спявак у дзяжурцы дзіѓна зафальшывіѓ, але адразу зразумеѓ, што музыка тут ні пры чым. З турмы пачуліся гучныя галасы. Не, не галасы - хрыплы крык.
  Яны ѓсё мацнелі. Бязладная гамана ѓ калідоры, таропкі тупат ног - падобна, вечарынка перамяшчаецца з дзяжуркі ѓ малпнік. Здагадка: п'яны Стэнс сарваѓся з ланцуга. І іншыя, летнія спіртным і злосцю за таварышаѓ, зараз да яго далучацца. Бад ірвануѓся са свайго сховішча, расчыніѓ дзверы.
  Праход паміж камерамі бітком набіты. Некалькі рашэцістых дзвярэй расхінута. Арыштаваныя ціснуцца да сьцен. Сціснуты ѓ натоѓпе, надрываецца Эд Экслі, спрабуе навесці парадак - ніхто яго не слухае. На падлозе Бад заѓважыѓ скамечаны спіс затрыманых. Шасцёра адзначаны галачкамі: Санчэс, Дынарда; Карбігаль, Хуан; Гарсія, Эзекіель; Часка, Рэес; Рае, Дэніс; Валупек, Клінтан. Тыя, што напалі на патрульных.
  Алкашы ѓ "акварыуме" крыкамі падліваюць алею ѓ агонь.
  Стэнс урываецца ѓ камеру нумар чатыры. На руцэ ѓ яго - кастэт.
  Вілі Трыстана прыціснуѓ Экслі да сцяны, Крам Крамлі сарваѓ у яго з пояса ключы.
  Копы пераходзяць з камеры ѓ камеру. Элмер Ленц шырока ѓсміхаецца - адзенне ѓ крыві. Джэк Вінсенс дзяжурыць ля кабінета камандзіра брыгады - лейтэнант Фрылінг храпіць, раскінуѓшыся на стале.
  Бад кінуѓся наперад.
  Працаваць локцямі не даводзілася: хлопцы бачылі, хто ідзе, і саступалі дарогу. Стэнс ужо ѓ трэцяй камеры - Бад за ім. Дзік апрацоѓвае нейкага худога хлопца: лупіць па галаве; мексіканец упаѓ на калені, трымаецца за сківіцу. Бад схапіѓ Дзіка за каѓнер, адцягнуѓ. Лацінас плюнуѓ крывёй.
  - О-о, містэр Уайт! Я цябе ведаю, puto [16] ! Ты ледзь не забіѓ Кальда, карэша майго, за тое, што той вырашыѓ павучыць сваю шлюху-жонку! Гэтае стварэнне ад яго шпацыравала, а ты чаго палез? Таксама абарончак знайшоѓся, маці тваю!
  Бад адпусціѓ Стэнса. Мексікашка паказаѓ яму палец: Бад ударыѓ яго нагой, з-за чаго той расцягнуѓся на падлозе, потым схапіѓ за шыю. Прыгод шукаеш, мудзіла? Будзе табе зараз прыгода! Падняѓ чарнамазога ѓ паветра - і галавой у столь. Над натоѓпам - голас пай-хлопчыка Эда Экслі:
  - Афіцэр Уайт, спыніце! Гэта загад!
  Мексікашка змудраваѓ і ѓрэзаѓ яму па яйках. Бад выпусціѓ яго, адхіснуѓся да кратаѓ - чарнамазы кінуѓся бегчы, але наткнуѓся на Вінсенса. У Мусаршчыка вочы на лоб палезлі: дарагі кашміравы пінжак быѓ запэцканы крывёю мексіканца. Вінсенс урэзаѓ яму раз, іншы - паклаѓ. Экслі ірвануѓся прэч з малпа.
  Крыкі, крыкі, роѓ - гучней тысячы трывожных сірэн.
  Стэнс вырваѓ з кішэні пляшку джыну. Усе п'яныя ѓ вусцілку. Адзін Эд Экслі цвярозы як шкельца - вунь ён, згружае ѓ кладоѓку рэшткі спіртнога.
  Галасы:
  - Малайчына, Вялікі Бад!
  Да галасоѓ - твары: перакошаныя, страшныя. Экслі ѓсё важдаецца ѓ кладоѓцы, непітушчы чортаѓ, будзе разгляд - галоѓным сведкам стане! Нядоѓга думаючы, Бад кінуѓся па калідоры да каморкі, зачыніѓ дзверы і замкнуѓ на завалу.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ПЯТЫ
  
  
  Зачынены ѓ пакойчыку два з паловай на два з паловай метры. Ні вокнаѓ, ні тэлефона, ні селектарнай сувязі. На паліцах - шчоткі, анучы, вёдры. Спіртное Эд выплюхнуѓ у ракавіну: але ракавіна засмечана, і зараз у ёй стаіць каламутнае пахкае возера. Дзверы сталёвыя - не выб'еш. Ад спіртавой смуроду ванітаваць цягне. Праз вентыляцыйную адтуліну даносяцца крыкі і глухія ѓдары.
  Эд б'е ѓ дзверы - няма адказу. Крычыць у вентылятар, і гарачае паветра абпальвае яму твар. Ён у пастцы! Зачынены, звязаны па руках і нагах. Хлопцы з Бюро палічылі, што ён усё роѓна не стане стукаць. Што б бацька зрабіѓ на яго месцы?
  Пакутліва цягнецца час. Крыкі то заціхаюць, то ѓздымаюцца хваляй, зноѓ заціхаюць - і зноѓ... Эд малоціць кулакамі ѓ дзверы - бессэнсоѓна. У кладоѓцы ѓсё гарачэй. Ад спіртнога ѓ паветры агідны смурод: як на Гвадалканале, калі ён хаваѓся ад японцаѓ пад трупамі. Форма наскрозь мокрая. Збіць завалу стрэлам? Куля можа зрыкашэціць ад металу і забіць яго.
  Ці ледзь атрымаецца замяць справу: унутранае расследаванне, грамадзянскія пазовы, вялікае журы [17] . Паліцыянты-садысты збіваюць падазраваных - у колькіх кар'ера пойдзе кату пад хвост! А ѓ адказе за ѓсё - сяржант Эдмунд Дж. Экслі, не які здолеѓ забяспечыць парадак у аддзяленні. І Эд прымае рашэнне: бог даѓ яму добрыя мазгі, і зараз самы час імі скарыстацца.
  Эд прысаджваецца на кукішкі і пачынае пісаць на абарачэнні бланка. Версія першая: праѓда.
  Разнеслася чутка, што Джон Хяленоѓскі пазбавіѓся вочы. Слых распусціѓ сяржант Рычард Стэнсленд, які арыштаваѓ Раіса, Дэніса і Валупека, Клінтана. З тым жа поспехам можна было кінуць запалку ѓ каністру з бензінам. Лейтэнант Фрылінг, камандзір брыгады, моцна спаѓ, паколькі ѓ парушэнне ѓнутранага распараджэння за нумарам 4319 надзерся на працоѓным месцы. Сяржант Э. Дж. Экслі, які раптам апынуѓся за старэйшага, выявіѓ знікненне ключоѓ ад камер. Натоѓп паліцыянтаѓ, якія адзначалі ѓ дзяжурцы Каляды, ірванулася ѓ малпнік. Камеры, дзе ѓтрымліваліся шасцёра падазраваных у нападзе, былі адчыненыя ключамі - тымі самымі, якіх недалічыѓся сяржант Экслі. Сяржант спрабаваѓ зноѓ зачыніць камеры, але збіццё ѓжо пачалося. Сяржант Віліс Трыстана схапіѓ сяржанта Экслі за рукі, а сяржант Уолтар Крамлі зняѓ у яго з пояса запасныя ключы.
  Ні з дапамогай угавораѓ, ні з дапамогай сілы сяржант Экслі вярнуць ключы не змог.
  Дададзім дэталей.
  Паліцыянты збівалі безабаронных затрыманых. Асабліва зверстваваѓ Стэнсленд. Бад Уайт схапіѓ аднаго з арыштаваных за шыю і падняѓ, стукнуѓшы галавой аб столь. Сяржант Экслі загадаѓ афіцэру ђайту спыніць: афіцэр Уайт загаду не падпарадкаваѓся. Сяржант Экслі не стаѓ паѓтараць загад, бо арыштаваны вызваліѓся, і неабходнасць у далейшай канфрантацыі адпала.
  Эд зморшчыѓся і працягваѓ пісаць. Паставіѓ дату - 25 снежня 1951 года. Загаловак: збіццё зняволеных у турме Цэнтральнага ѓчастка. Вялікае журы выносіць абвінаваѓчы акт, у дэпартаменце пачынаюцца разборкі ѓ дэпартаменце, рэпутацыя шэфа Паркера ляціць да д'ябла... Эд узяѓ чысты ліст. Пачнуць апытваць сведкаѓ - і тут высветліцца, што ѓсе афіцэры ва ѓчастку былі, што называецца, у вусцілку. П'яны сведка - не сведка. А вось сяржант Экслі не піѓ, да таго ж спрабаваѓ навесці парадак - сведка з яго ідэальны. Яму трэба скласці з сябе адказнасць, начальству - захаваць твар. У дэпартаменце будуць удзячныя чалавеку, які дапаможа ім выйсці сухімі з вады і адвязацца ад газетчыкаѓ. Але для гэтага патрэбен план. А план трэба скласці загадзя.
  І Эд пачаѓ другую версію.
  Для пачатку ѓскладзем віну на пэѓных людзей. Стэнсленд, Джоні Браунэл - брат параненага патрульнага, Бад Уайт і яшчэ некалькі рабацяг, якія ѓжо даслужыліся або амаль даслужыліся да пенсіі: Крагман, Такер, Хайнеке, Хаф, Дысброу, Доѓэрці. Калі пракуратура сур'ёзна прагне крыві - кінуць ім старых. Далей: чаму б не дапусціць, што падазроныя ѓ нападзе спрабавалі ѓцячы і вызваліць астатніх зняволеных? Алканаѓты з "акварыума" пацвердзяць. Яшчэ некалькі паваротаѓ, і праѓда ператвараецца ѓ майстэрскую хлусню, якую ніводны сведка не здолее абвергнуць. Эд падпісаѓ другую версію і прыклаѓ вуха да вентыляцыйнай трубы - даведацца, ці не нарадзілася трэцяя.
  Трэцяя версія нараджаецца ѓ пакутах. За сцяной Стэнса заклікаюць прачнуцца і зірнуць, што ён, маці яго так, нарабіѓ. Уайт мармыча нешта неѓхваляльнае і сыходзіць цяжкімі павольнымі крокамі. Крагман і Такер мацюкаюць мексіканцаѓ. У адказ - стогны і ѓсхліпы. Уайта і Джоні Браѓнела больш не чуваць. Ленц, Хаф, Доѓэрці, мяркуючы па ѓсім, таксама змыліся без шуму. Надрыѓны плач, зноѓ і зноѓ паѓтаранае madre mia.
  6:14 раніцы.
  Эд пачаѓ трэцюю версію. Ні стогнаѓ, ні madre mia. Арыштаваныя за напад буянілі і падбухторвалі іншых зняволеных да бунту. Атрымалі па заслугах. Што б сказаѓ бацька? Вечна паѓтарае аб правасуддзі. А гэтых шасцярых збілі за тое, што яны скалечылі двух паліцыянтаѓ - што гэта, калі не правасуддзе?
  Шум заціх - ужо канчаткова. Эд паспрабаваѓ заснуць, але так і не змог.
  У замку павярнуѓся ключ. На парозе лейтэнант Фрылінг - бледны, трасецца. Эд адхіліѓ яго, рушыѓ па калідоры.
  Дзверы шасці камер расчынены насцеж. Падлога слізкі ад крыві. Хуан Карбігаль ляжыць на ложку, пад галаву падсунута складзеная кашуля - некалькі гадзін таму белая, зараз чырвона-бурая. Клінтан Валупек змывае кроѓ з твару. Рэес Часко - адзін велізарны сіняк; Дэніс Райс выпроствае распухлыя зламаныя пальцы. Санчэс Дынарда і Эзэкіэль Гарсія прыціснуліся адзін да аднаго на бруднай падлозе.
  Эд набраѓ нумар хуткай дапамогі. На словах "Цэнтральны паліцэйскі ѓчастак" яго ледзь не вырвала.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ШОСТЫ
  
  
  - Ты чаму не ясі, сынок? - спытаѓ Дадлі Сміт. - Апетыту няма пасля ѓчорашняй вечарынкі?
  Джэк пакасіѓся на талерку. Мяса на костачцы, спаржа, вараная бульбачка.
  - Калі за ежу плаціць офіс акруговага, я заѓсёды заказваю больш, чым магу з'есці. Дык дзе Лоѓ? Не хоча зірнуць на сваю пакупку?
  Сьміт сакавіта, басавіта засьмяяѓся. Гэткі камічны ірландзец з мюзікла: мехаваты пінжак надзейна хавае і рэвальвер 45-га калібра, і сапраѓдную натуру.
  - А што ѓ гэтага Лоѓ на розуме?
  Дадлі зірнуѓ на гадзіннік.
  - Што ж, будзем лічыць, што Каляды Збавіцеля нашага мы адсвяткавалі, і пяройдзем да справы. Лоѓ, сынок, хоча стаць пракурорам нашага слаѓнага горада. А з часам і губернатарам Каліфорніі. Ён ужо восем гадоѓ намеснік акруговага пракурора, у сорак восьмым балатаваѓся і прайграѓ, а на наступных выбарах, у сакавіку 53., спадзяецца выйграць. Так, прынамсі, Эліс лічыць. Ён хлопец каштоѓны: з паліцыяй сябруе, крыміналу - смяротны вораг. І мне падабаецца, хоць і сын Сіёна. На маю думку, добры пракурор з яго атрымаецца.
  А ты, сынок, можаш яму спатрэбіцца ѓ перадвыбарнай кампаніі. І стаць яго сябрам. Вельмі каштоѓным сябрам.
  Аднаго мексіканца Джэк учора высек. Калі справа выйдзе на свет... нядобра атрымаецца. Вельмі дрэнна.
  - Што ж, можа здарыцца, што хутка мне спатрэбіцца яго сяброѓства.
  - Уплывовыя сябры, сынок, нікому яшчэ не перашкаджалі.
  - Што яму трэба? Грошы?
  - Навошта ж такая грубая шчырасць, сынок? Скажам так: яму патрэбны твае паслугі. Паслугі, за якія ён, зразумела, гатовы адплаціць узаемнасцю. Асабліва цікавяць ягоныя твае сувязі ѓ артыстычным свеце. Аднак у аснове імкненняѓ містэра Лоѓ сапраѓды ляжаць грошы, і я зграшу супраць ісціны, калі постаці сцвярджаць зваротнае.
  Джэк адсунуѓ талерку.
  - Хоча, каб я патрос хлопцаѓ з "Жэтона Гонару". Раскруціѓ іх на ахвяраванні ѓ фонд кампаніі.
  - Цалкам дакладна. І трымаѓ ад яго далей шпікаѓ з гэтага чортава часопіса "Строга сакрэтна". А паколькі наш пароль - "узаемнасць", не сумнявайся, у адказ ён гатовы на шматлікае.
  - Напрыклад?
  Сьміт пстрыкнуѓ запальнічкай.
  - У Макса Пелтца, прадзюсара серыяла, ужо шмат гадоѓ праблемы з падаткамі. Лоѓ прасочыць, каб аѓдытары да яго больш не з'яѓляліся. Брэт Чэйз, які дзякуючы тваім парадам так натуральна гуляе паліцыянта, - перакрут, аматар хлопчыкаѓ. Лоѓ не стане прыцягваць яго да суда. А сцэнарыст серыяла атрымае ѓ сваё распараджэнне рэальныя дакументы з пракурорскага архіва. І сам ты, сынок, без узнагароды не застанешся. Лейтэнант Боб Галодэт са следчага аддзела пракуратуры паступае зараз у юрыдычную акадэмію. Калі добра яе скончыць, стане пракурорам, а ты атрымаеш лейтэнанцкае званне і зоймеш яго месца. Ну як, уражвае цябе такая прапанова?
  Джэк узяѓ у яго з пачка цыгарэту.
  - Ты выдатна ведаеш, бос: з Аддзела наркотыкаѓ я не пайду. І яшчэ выдатна ведаеш, што я адкажу "так". А як толькі я скажу "так", як з'явіцца Эліс Лоѓ, пацісне мне руку, горача падзякуе і зноѓ змыецца. Так што я кажу: так.
  І сапраѓды, у тое ж імгненне ѓ кабінет праслізгвае Эліс Лоѓ.
  - Джэнтльмены, прашу прабачэння за спазненне!
  - Я згодзен, - кажа Джэк.
  - Вось так? Лейтэнант Сміт ужо выклаѓ вам сутнасць справы?
  - Некаторым доѓгія тлумачэнні не патрэбныя - усё на лёце схопліваюць, - заѓважае Дадлі.
  - Дзякую вам, сяржант, - кажа Лоѓ, пагладжваючы ланцужок, які выдае ѓ ім "фібетніка" [18] . - Калі змагу быць нечым вам карысны... ну, вы разумееце... не саромейцеся, тэлефануйце ѓ любы час.
  - Саромецца не буду. Застанецеся на дэсерт?
  - Ох, і рады б, але столькі спраѓ, столькі спраѓ... Але мы з вамі абавязкова павінны як-небудзь разам павячэраць!
  - Заѓсёды да вашых паслуг, містэр Лоѓ.
  Лоѓ кідае на стол дваццацідаляравую паперку.
  - Яшчэ раз дзякую вам, лейтэнанту, спадзяюся хутка зноѓ з вамі пабачыцца. З Калядамі вас, джэнтльмены!
  Джэк ківае. Калі Лоѓ хаваецца, Дадлі кажа:
  - Ёсць яшчэ сёе-тое, сынок.
  - Яшчэ праца?
  - Накшталт таго. Калі не памыляюся, сёння ѓвечары ты забяспечваеш ахову на каляднай вечарынцы ѓ Уэлтана Мораѓ?
  Штогадовы абавязак Джэка, вельмі шчодра ѓзнагароджаная. Сто долараѓ за нагляд за свецкай тусоѓкай.
  - Так. А што? Лоѓ марыць патрапіць у лік запрошаных?
  - Не, не зусім ... Ты ж, здаецца, аднойчы аказаѓ містэру Морроу вялікую паслугу?
  Кастрычнік сорак сёмага. Вялікую паслугу, гэта дакладна.
  - Так.
  - І па-ранейшаму з яго сям'ёй на сяброѓскай назе?
  - Накшталт таго - наколькі могуць багатыры сябраваць з наёмным ахоѓнікам. А што?
  Дадлі расплываецца ва ѓсмешцы.
  - Ці бачыш, сынок, Элісу Лоѓ патрэбна жонка. Пераважна - не габрэйка, свецкая лэдзі з добрай сям'і. Ён некалькі разоѓ сустракаѓ у таварыстве Джоан Морроу, і яна, што называецца, запала яму ѓ душу. Ці не хочаш згуляць Купідона і пацікавіцца ѓ цудоѓнай Джоан, як яна на гэта глядзіць?
  - Госпадзі, Дад! Жадаеш, каб я папрацаваѓ для будучага акруговага пракурора свахой?
  - Менавіта. Як табе здаецца, міс Морроу гэтую прапанову зацікавіць?
  - Паспрабаваць варта. Яна шануе становішча ѓ грамадстве і заѓсёды імкнулася ѓдала выйсці замуж. Толькі вось яго нацыянальнасць... Гэта можа перашкодзіць.
  - Так, вядома. Але ты з ёй пагаворыш, сынку?
  - Абяцаю.
  - Значыць, дамовіліся. Так, дарэчы, учорашняя заваруха ва ѓчастку - наколькі гэта сур'ёзна?
  Вось і дайшлі да сутнасці.
  - Больш сур'ёзна няма куды.
  - Думаеш, справа выйдзе вонкі?
  - Не ведаю. А што там з Браѓнэлам і Хяленоѓскі? Як яны?
  - Лёгкія раненні, сынок. Я б сказаѓ, што пакаранне аказалася неадпаведна злачынству. Ты ѓ гэтым удзельнічаѓ?
  - Мяне ѓдарылі, я ѓдарыѓ у адказ і змыѓся. Лоѓ баіцца расследаваць справу?
  - Баіцца пасварыцца з сябрамі.
  - Сёння ѓ яго стала адным сябрам больш. Перадай яму, зараз ён можа быць спакойны.
  
  
  
  * * *
  
  
  Даехаѓшы да дома, Джэк плюхнуѓся на кушэтку і праспаѓ да поѓдня. Прачнуѓся ад шолаху на лесвіцы - на ганку ляжала "Мірор". На чацвёртай старонцы: "Калядны сюрпрыз для зорак "Ураджая надзеі"".
  Фота няма, але намёк наконт "В-Вікторыі" Морці Бендзіш улавіѓ. "Атрымаѓшы звесткі ад аднаго са сваіх шматлікіх інфарматараѓ..." - гучыць так, нібы па вуліцах Лос-Анджэлеса гойсае цэлае войска шпіёнаѓ Вінсенса - Пераможцу з Вялікай Літары! І плаціць ён ім са сваёй кішэні. Няхай усе ведаюць, што на барацьбу са злом Джэк Вінсенс грошай не шкадуе! Выразаѓ артыкул, прагартаѓ астатняе ѓ пошуках нататак аб Браѓнэле і Хеленоѓскі, аб учорашнім пагроме.
  Нічога.
  Яно і зразумела. Двое параненых паліцыянтаѓ - не вялікая сенсацыя, а звязацца з ахвочым да скандалаѓ адвакацішкай мексіканская шпана проста не паспела.
  Джэк выцягнуѓ запісную кніжку.
  Старонкі падзелены на тры калонкі: дата, нумар чэка, сума. Сумы - ад сотенай паперкі да двух тысяч. Усе чэкі выпісаны на імя Дональда і Маршы Скогінс, Седар-Рапідс, штат Аёва. Унізе трэцяй калонкі падведзены вынік: 32 350 долараѓ. Джэк дастаѓ чэкавую кніжку, хутка падлічыѓ баланс. Мабыць, на гэты раз зможа паслаць пяцьсот. Пяць сотняѓ - добры калядны падарунак дзеткам ад дзядзечкі Джэка. Не першы і, канешне, не апошні.
  Гэта - да самай смерці. І тое не адплацішся.
  Кожныя Каляды прачынаюцца ѓспаміны, ныюць, як хворы зуб. Для сіраты паршывей за Каляды часу не знайсці. Каму і ведаць, як не Джэку: ён жа вырас у прытулку - а праз шмат гадоѓ зрабіѓ сіротамі дваіх незнаёмых хлопцаѓ...
  Апошнія чысла верасня, 1947 год.
  Дзіѓна ѓспомніць, што пачалася гэтая гісторыя ѓсё з той жа сямейкі Морроу. Яму патэлефанаваѓ Уортана, ранейшы шэф паліцыі. Сказаѓ, дачка Уэлтана Мораѓ Карэн трапілася са школьнай кампаніяй на наркаце. Бралі дурасць у саксафаніста па імі Лес Вайскопф. Морроу - адвакат, грошай у яго куры не дзюбаюць, і дапамагчы паліцыі ён ніколі не забывае. Ён хоча, каб Вайскуп атрымаѓ сваё - але без лішняга шуму.
  Вайскопфа Джэк ведаѓ: прычоска пад лабуха, гандлюе дылаѓдыдам, любіць маладзенькіх. За працу ђортан абяцаѓ Джэку сяржанцкія нашыѓкі.
  Саксафаніста ён знайшоѓ у ложку з пятнаццацігадовай дзяѓчынкай. Дзяѓчынка змылася, Вайскопфа Джэк трэснуѓ рукоятью рэвальвера па башцы, ператрэс яго сумку, знайшоѓ там поѓны кашаль колаѓ і вушакоѓ. Дур прыхаваѓ, вырашыѓшы штурхнуць Мікі Коэну. Уэлтан Морроу прапанаваѓ яму пастаянную працу целаахоѓніка - Джэк пагадзіѓся. Карэн Морроу схавалі ѓ заакіянскі інтэрнат, ад граху далей. Павышэнне Джэк атрымаѓ, як і было абяцана. Мікі К. дурам не зацікавіѓся - аказалася, ён нічога, акрамя гераіну, не прызнае. І Джэк пакінуѓ дабро няѓдачлівага джазмэна ѓ сябе. Часам глытаѓ таблетку-другую, каб не памерці з нуды на начным дзяжурстве. А потым Лінда, жонка нумар два, уцякла з адным з яго стукавіѓ - трамбаністам, які прыгандлёѓваѓ травой. І тады Джэк падсеѓ сур'ёзна - курыѓ, жэр бензедрын, перашкаджаѓ дурноту з віскі. Бясстрашны змагар з наркотыкамі, вораг багемы Љ1. І наступіла дваццаць чацвёртае кастрычніка...
  У тую ноч ён, скурчыѓшыся за рулём, сачыѓ за гандлярамі гераінам на стаянцы ѓ "Малібу Рандэву". Двое "кліентаѓ" сядзелі ѓ "пакардзе". Час набліжаѓся да паѓночы: Джэк ужо добра прыклаѓся да бутэлькі, выкурыѓ па дарозе касячок, праглынуѓ пару бензедрынавых колаѓ. Чвэрць першага і нарэшце да пакарду падвальвае доѓгі кашчавы негрытас.
  Здзелка не адбылася. Ледзь скрутак перайшоѓ з рук у рукі, Джэк расхінуѓ дзверцы сваёй машыны, пачаѓ вылазіць, але спатыкнуѓся. Негрытас кінуѓся бегчы, пушэры выскачылі з "паккарда" са стваламі наперавес. Джэк выцягнуѓ гармату. Нігер павярнуѓся і стрэліѓ. Побач замаячылі дзве цёмныя фігуры: дружкі яго, падумаѓ Джэк і націснуѓ на спуск, расстраляѓшы ѓсю абойму. Два цені паваліліся на зямлю, пушэры адкрылі страляніну па ім і негрытасу, і той упаѓ у "студэбекера" выпуску 1946-га.
  Джэк грыз цэмент, памінаѓ бога і чорта. Адна куля стукнула яму ѓ плячо, другая прайшлася па нагах. Ён запаѓз пад машыну: якое-ніякае, а прычыненне. Віск тармазоѓ, нечыя адчайныя крыкі. Нарэшце з'явілася хуткая дапамога і паліцыя: кабэл - памшэрыфа пагрузіла яго на насілкі. Сірэны, бальнічны ложак, сабака шэпча Джэку, што пры аналізах у яго ѓ крыві выяѓлены наркатычныя рэчывы. Аперацыя, доѓгі цяжкі сон пад знячуленнем. Калі ачуѓся - на коѓдры газета: "У перастрэлцы ѓ "Малібу" загінулі трое - герой-паліцыянт выжыѓ".
  Пушэры змыліся, і ѓсе забойствы павесілі на іх.
  Нігера-пакупніка знайшлі на стаянцы мёртвым.
  А тыя два цені ѓ цемры апынуліся зусім не яго сябрукамі, а містэрам і місіс Гаральд Дж. Скогінс, турыстамі з Седар-Рапідс, штат Аёва, шчаслівымі бацькамі сямнаццацігадовага Дональда і шаснаццацігадовай Маршы.
  Дактары неяк дзіѓна на Джэка пазіралі. Тая баба-кабел са службы шэрыфа апынулася Дот Ротштэйн, стрыечнай сястрой Пархача Тайтэлбаума і паплечніцай легендарнага Дадлі Сміта.
  Малася быць ускрыццё трупаѓ - і ускрыццё з непазбежнасцю паказала б, што кулі, якія перапынілі жыццё містэра і місіс Скогінс, былі выпушчаныя з рэвальвера Джэка Вінсенса.
  Выратавалі яго дзеці.
  Увесь тыдзень у бальніцы ён паміраѓ ад страху. Яго парушалі Тад Грын і шэф Уортан, заходзілі і хлопцы з Аддзела наркотыкаѓ. Дадлі Сміт прапаноѓваѓ сваю дапамогу: хацелася б Джэку ведаць, ці шмат яму вядома. Сід Хадженс, галоѓны рэдактар "Строга сакрэтна", з'явіѓся з каштоѓнай прапановай: абмен інфармацыяй, прысутнасць журналістаѓ пры арыштах знакамітасцяѓ у абмен на прыстойныя сумы. Джэк пагадзіѓся - і спытаѓ сябе, ці шмат вядома Хадженсу.
  Дзеці не запатрабавалі ѓскрыцця. Аказалася, яны адвентысты сёмага дня, для іх ускрыццё - здзек над мёртвымі. Каранер акругі ніякіх сумневаѓ не выказаѓ, і містэр і місіс Скогінс адправіліся для крэмацыі назад у Аёву.
  Імя сяржанта Джэка Вінсенса схілялася ва ѓсіх газетах. Зразумела, у самых хвалебных танах.
  Раны яго паціху зацягнуліся.
  Ён кінуѓ піць. Завязаѓ з наркотай. Выкінуѓ да д'ябла сваю заначку. Перакрэсліваѓ у календары дні, пражытыя без спіртнога і наркотыкаѓ. Супрацоѓнічаѓ з Сідам Хаджэнсам, пакрысе ствараѓ сабе імя. Аказваѓ сякія-такія паслугі Дадлі Сміту. А па начах да яго з'яѓляліся містэр і місіс Гаральд Дж. Скогінс. Мабыць, выпіѓка і дурасць маглі б забіць іх яшчэ раз - ужо назаѓжды. Але разам з самім Джэкам.
  Сід зладзіѓ яго кансультантам у Жетон Гонару тады яшчэ радыёшоѓ. Грошы паліліся ракой. Джэк спрабаваѓ марнавацца на шмоткі і жанчын - але бары і "кропкі" наркагандляроѓ ѓладна вабілі яго да сябе. Ён яра ганяѓ пушэраѓ: гэта дапамагала, але зусім крыху. І тады Джэк вырашыѓ выплаціць дзецям доѓг.
  Да першага чэка - на дзве сотні - прыклаѓ кароткі ліст, у якім выказваѓ спачуванні сям'і загінуѓшых і які падпісаѓ: "Невядомы сябар". Тыдзень праз патэлефанаваѓ у банк: грошы па чэку атрыманы. З тых часоѓ Джэк рабіѓ выплаты рэгулярна - і маліѓся аб адным: каб не пранюхаѓ Сід Хадженс.
  Джэк расхінуѓ гардэроб, дастаѓ сваю парадную амуніцыю. Пінжак з "Лондан Шоп" набыты на ганарар ад Сіда за арышт Боба Мітчума. Макасіны з пэндзлікамі і шэрыя фланэлевыя штаны - за матэрыял аб сувязі джазмэнаѓ з камуністамі. Гэтую гісторыю Джэк вытрас з аднаго басіста, злоѓленага са шпрыцом, а "Строга сакрэтна" з гэтага зрабіла сенсацыю на цэлы разварот.
  Ён апрануѓся, спарыѓся "Лакі Тайгерам" і рушыѓ у Беверлі-Хілз.
  
  
  
  * * *
  
  
  Гулянка ѓ разгары. Задні двор плошчай у цэлы акр абстаѓлены тэнтамі. Дзеці з каледжа паркуюць машыны. На велізарных талерках - ялавічная выразка, вяндліна, індычка. Афіцыянты абносяць гасцей закускамі, пасярод двара ѓзвышаецца вялізная калядная елка, падае дробны дожджык. Госці ядуць з папяровых талерак. Газавыя ліхтары асвятляюць лужок. Джэк прыехаѓ своечасова і зараз прабіраецца скрозь натоѓп.
  А вось і першыя слухачы: Уэлтан Мароѓ падводзіць яго да групы юрыстаѓ з акруговага суда. Джэк труціць байкі: як Чарлі Паркер спрабаваѓ купіць яго маѓчанне, падклаѓшы пад яго шлюху-мулатку, як ён раскалоѓ Шапіра - педыка з каманды Мікі Коэна, які штурхаѓ амілнітрыт стрыптызёрам-трансвестытам у бары для блакітных. Але Джэк Вінсенс, Пераможца з Вялікай Літары, з'явіѓся туды і ѓ адзіночку арыштаваѓ цэлую кампанію гомікаѓ, якія з'явіліся на конкурс двайнікоѓ Рыты Хейворт [19] .
  Апладысменты. Джэк кланяецца. Каля ёлкі заѓважае Джоан Мароѓ: яна адна, здаецца, сумуе. Падыходзіць да яе.
  - З Калядамі цябе, Джэк.
  Высокая, стройная, трыццаць адзін год, можа, трыццаць два. Ні мужа, ні працы. На прыгожым твары - звыклая сумная грымаска.
  - Добры дзень, Джоан.
  - Прывітанне. Ведаеш, пра цябе сёння ѓ газеце пісалі. Як ты арыштаваѓ дваіх акцёраѓ.
  - А, дробязі.
  - Ка-а-кі сціпла! - смяецца Джоан. - І што з імі цяпер будзе? З гэтым Рокам... як яго там... і з дзяѓчынай?
  - Дзяѓчынцы - дзевяноста дзён, а вось Ракуэлу можа свяціць да года. Хай наймуць твайго татку, ён іх выцягне.
  - А табе іх не шкада?
  - Мне шкада працоѓнага дня, страчанага на паказанні ѓ судзе. Так што, спадзяюся, яны прызнаюць сваю віну і мне не давядзецца туды цягнуцца. І яшчэ спадзяюся, гэты выпадак прымусіць іх задумацца.
  - Ведаеш, а я адзін раз паліла марыхуану. У каледжы. Потым страшна захацелася есці, і я слопала цэлую скрынку печыва, а потым мяне званітавала. Скажы, ты б мяне за гэта не арыштаваѓ?
  - Такую прыгажуню? Ні за што!
  - А ведаеш, што я табе скажу? Зараз я гатовая паспрабаваць яшчэ раз - так усё абрыдла!
  Час закінуць пробны шар.
  - Джоан, як на асабістым фронце?
  - Ніяк. Дарэчы, ведаеш паліцыянта па імі Эдмунд Экслі? Высокі, у такіх сімпатычных очечках. Сын Прэстана Экслі.
  Як жа! Акулярык Эдзі Экслі, герой з шылам у срацы.
  - Шапачкова знаёмыя.
  - Такі мілы, праѓда? Я з ім пазнаёмілася ѓчора на вечары ѓ яго бацькі.
  - Татачкіны сынкі - не мая спецыяльнасць. Затое ведаю я аднаго вельмі прыстойнага чалавека, які сур'ёзна табой цікавіцца.
  - Вось так? І хто гэта?
  - Нехта Эліс Лоѓ. Намеснік акруговага пракурора.
  Джоан усміхаецца, затым раптам хмурыцца.
  - Я чула, ён сябра Ратары-клуба [20] . Габрэй?
  - Так, але гэта - з аднаго боку. А з другога - ён рэспубліканец... і, наогул, далёка пойдзе.
  - Значыць, ты яго рэкамендуеш?
  - Запэѓніваю цябе, не пашкадуеш.
  Джоан безуважна кранае яловую галінку, і шматкі штучнага снега валяцца на зямлю.
  - Добра. Скажы яму, каб мне патэлефанаваѓ. Перадай, што ѓ бліжэйшыя дні ѓ мяне ѓсё занятыя - а далей паглядзім.
  - Дзякуй, Джаані.
  - Вам дзякуй, спадар Купідон. Ой, здаецца, тата махае мне рукой. Пакуль, Джэкі!
  І Джоан пырхнула. Джэк глядзеѓ ёй услед; мужна-ракавая манера паводзін у стылі Боба Мітчума, ну, можа быць, крыху мякчэй, - гэта тое, што трэба. Раптам ззаду пачуѓся мяккі голас:
  - Добры дзень, містэр Вінсенс.
  Джэк павярнуѓся. Карэн Морроу - у зялёнай кактэйльнай сукенцы, плечы абсыпаны жамчужынамі дажджу. У апошнюю іх сустрэчу яна - нязграбная, неадпаведна выцягнутая дзяѓчынка-падлетак - спадылба прабурчала "дзякуй" паліцэйскаму, які збераг яе ад вялікай бяды. І чатыры гады праз Карэн была высокай, нават, мабыць, занадта высокай - але няскладнай яе ѓжо ніхто б не назваѓ.
  - Карэн! Бог ты мой, я вас і не адразу пазнаѓ!
  Карэн усміхаецца.
  - Сказаѓ бы, што вы сталі сапраѓднай прыгажуняй, - працягвае Джэк, - толькі вы гэта напэѓна ѓжо чулі.
  - Ад вас - не.
  - Як вам каледж? - смеючыся, пытаецца ён.
  - Доѓга расказваць. Цяпер не буду - я зусім заварушылася. Казала ж тату, каб зладзіѓ вечарынку ѓ доме! Хоць я і правяла чатыры гады ѓ Англіі, а да халадоѓ так і не прывыкла. Дарэчы, я прыгатавала для вас падзячную прамову. Не хочаце пайсці са мной пакарміць суседскіх катоѓ?
  - Я тут на службе.
  - То-та, я гляджу, на ѓсю моц балбочаце з маёй сястрой!
  - Мяне прасіѓ з ёй пагаварыць адзін прыяцель. Ён да яе неабыякавы.
  - Бедны! Дакладней, бедная Джаані. Але, чорт вазьмі, я наогул хацела...
  - Добра, Карэн. Хадземце пакормім вашых катоѓ.
  Карэн усміхаецца і чапаецца з месца, панадліва калыхаючыся на высокіх абцасах. Яны не праходзяць і паѓдарогі, калі зіхаціць маланка, грыміць гром, з неба скідаецца паток вады - Карэн скідае туфлі і бяжыць па дарожцы басанож, а Джэк, ледзь стрымліваючы смех, - за ёй. Наганяе яе ѓжо каля парога.
  Карэн адчыняе дзверы. У пярэднім пакоі гарыць святло. Джэк глядзіць на дзяѓчыну: яна пацепваецца, рукі пакрыліся "гусінай скурай". Карэн падтрасае галавой - з валасоѓ ляцяць кроплі.
  - Каты наверсе.
  Джэк скідае пінжак.
  - Не, спачатку я хачу паслухаць гаворка.
  - Усё, што я магу сказаць, вы ведаеце. Вас, мабыць, ужо столькі дзякавалі!
  - Але не вы.
  Карэн уздрыгвае.
  - Прабачце, я... чорт, не думала я, што ѓсё так атрымаецца...
  Джэк накідвае свой пінжак ёй на плечы.
  - Вы ѓ Англіі атрымлівалі лос-анджэлескія газеты?
  - Так.
  - І чыталі пра мяне?
  - Так. Вы...
  - Карэн, газеты часта перабольшваюць. З мухі слана робяць.
  - Што ж, вы хочаце сказаць, гэта ѓсё няпраѓда?
  - Ды не, не ѓсе... Гэта значыць не... ну... Увогуле, усё праѓда.
  Карэн адварочваецца.
  - Вось і выдатна, я так і думала. А зараз - гаворка. Толькі не гледзіце на мяне, я страшна канфужуся. Значыць, так... Па-першае, вы выратавалі мяне ад вялікага няшчасця. Па-другое, параілі бацьку адправіць мяне ѓ Англію, дзе я атрымала выдатную адукацыю і пазнаёмілася з цэлай кучай выдатных людзей. Па-трэцяе, арыштавалі таго гнюса, які тады прадаѓ мне таблеткі...
  Джэк тычыцца яе пляча - яна адхістваецца.
  - Не, дайце мне дагаварыць! Па-чацвёртае - тады Я нікому пра гэта не расказвала, ды і цяпер, шчыра кажучы, не збіралася, але Лес Вайскопф даваѓ таблеткі бясплатна дзяѓчатам, якія згаджаліся з ім пераспаць. І калі б не вы з татам, баюся, рана ці позна дайшло б і да гэтага. Так што вы, Джэк, - толькі не смейцеся! - выратавалі мой гонар.
  - І стаѓ вашым рыцарам? - усміхаецца Джэк.
  - Вось менавіта. А мне ѓжо дваццаць два, і я не школьніца, якая ѓлюбляецца ѓ першых сустрэчных.
  - І выдатна. Бо я збіраѓся запрасіць вас як-небудзь на вячэру.
  Карэн абарочваецца. З пакусаных вуснаѓ сцерлася памада, па шчоках цякуць чорныя раѓчукі тушы.
  - Згодна. Праѓда, у таты з мамай будзе сардэчны прыступ... Але я згодна!
  - Значыць, я зраблю глупства, - ціха кажа Джэк. - Упершыню за шмат-шмат гадоѓ.
  
  
  РАЗДЗЕЛ СЁМЫ
  
  
  Ну і месяц выдаѓся!
  Бад адрывае ад календара пачак студзеньскіх лісткоѓ, падлічвае арышты. З першага па адзінаццатае - нуль: працаваѓ на ахове здымачнай пляцоѓкі, адганяѓ паляѓнічых за аѓтографамі. Чатырнаццатае студзеня: з тых шасцярых, што напалі на паліцыянтаѓ, знята абвінавачанне. Адвакат мексікашак прадставіѓ справу так, нібы Браунэл і Хяленоѓскі самі пачалі бойку. Цяпер ім пагражаюць грамадзянскія іскі. На каляндарным лістку напісана: "Наняць адваката?"
  Шаснаццатае, дзевятнаццатае, дваццаць другое: выпушчаны пад слова гонару трое аматараѓ памахаць кулакамі. Сардэчна запрашаем дадому, хлопцы. Не спадзявайцеся, што Бад Уайт пра вас забудзе. Дваццаць трэцяе - дваццаць пятае: разам са Стэнсам па навядзенні Джоні Стомпа бяруць пад назіранне хеѓру рабаѓнікоѓ. Джоні ѓ крымінальным свеце - чалавек свой, ведае ѓсіх і ѓся. Хоць у апошні час, трэба сказаць, аргзлачыннасць неяк прыціхла: Джоні ѓсё жаліцца на беспрацоѓе. Мяркуючы па ѓсім, Мо Ягелка, які абараняе інтарэсы Мікі К., пры адсутнасці боса баіцца паказваць мускулы. Увогуле сем арыштаѓ - нядрэнна. Аднак карціну псуе перадкаляднае пабоішча ва ѓчастку: газетчыкі ѓжо абазвалі яго "Крывавым Калядамі", ходзяць чуткі, што з Паркерам звязаліся чыны з пракуратуры, што ѓсіх, хто быѓ ва ѓчастку ѓ тую куццю, чакаюць допыты ѓ аддзеле ѓнутраных расследаванняѓ і вялікае журы ѓжо пускае сліну. Нататкі на лістках календара: "Пагаварыць з Дзікам", "Алвокат", "Адвакат - калі???"
  Апошні тыдзень месяца - перадышка. Дзік узяѓ водпуск і прасыхае ѓ "Дваццаці дзевяці пальмах" - санаторыі для алкаголікаѓ. Камандзір брыгады ѓпэѓнены, што ён у Небраску, хавае бацьку - хлопцы нават скінуліся, каб "паслаць кветкі" на фальшывыя пахаванні. Дваццаць дзевятае - два арышты: двое парушылі правілы ѓмоѓна-датэрміновага вызвалення, узяѓ іх па навядзенні аднаго з стукавіѓ Джоні Стомпа. Праѓда, абодва - з прыгарадаѓ: прыйшлося адштукаваць іх да паѓсмерці і вывезці ѓ горад, каб хлопцы з шэрыфскай службы не ѓзнікалі. Трыццаць першае: Чык Нэйдэл, бармэн з бара "Месячнае святло", па сумяшчальніцтве скупшчык крадзенага. Падчас рэйду ѓ яго знойдзена цэлая схованка з крадзенымі прымачамі. Той, хто стукнуѓ на хлопцаѓ, якія ѓзялі грузавік з прымачамі, абкапаѓся ѓ Сан-Дыега, тамтэйшая паліцыя і будзе плеѓкі здымаць. А Баду дастаѓся барыга: утойванне крадзеных рэчаѓ плюс судзімасць за здзяйсненне падобнага злачынства ѓ мінулым. Дзесяць арыштаѓ за месяц - нядрэнна пачынаецца год!
  І люты, здаецца, будзе ѓраджайным.
  Першыя шэсць лютаѓскіх дзён - Бад апранае форму і патрулюе вуліцы. Геніяльная ідэя шэфа Паркера: Кожны з Бюро расследаванняѓ павінен па тыдні ѓ год адпрацаваць у патрулі. Прозвішча Уайт стаіць у канцы спісу, але хто рана ѓстае, таму бог падае, а хто не паспеѓ, той спазніѓся. Так яно і аказваецца: усе шэсць дзён лье як з вядра.
  На працы - сапраѓдны патоп, а вось у асабістым жыцці - поѓная засуха.
  Бад рассеяна гартае запісную кніжку. Лорын з "Срэбнай зоркі", Джэйн з "Зімбы", Нэнсі з бара "Арбіта". Усе падобныя: разбітыя бабенкі далёка за трыццаць, удзячныя маладому хлопцу, які абыходзіцца з імі па-чалавечы і дапамагае ѓспомніць, што ѓсёткі не ѓсе мужыкі сволачы. Ларын - кабетка габарытная, трэба чуць, як пад ёй рыпяць спружыны. Джэйн вечна ставіць "для настрою" нейкія оперныя арыі: на смак Бада - сапраѓдны каціны канцэрт. Ну а Нэнсі - проста п'яны, з тых, што могуць заѓсёды скласці кампанію ѓ бары. Такія ѓсё бачылі і ѓсюды бывалі, і адносіны яны ірвуць у адзін момант, яшчэ хутчэй, чым ён.
  - Зірні, Уайт!
  Бад паднімае вочы. Элмер Ленц працягвае яму свежы нумар "Геральд".
  Загаловак: "Паліцыянты выбіваюць з затрыманых прызнання".
  Падзагалоѓкі: "Вялікае журы гатова заслухаць сведкаѓ", "Паркер абяцае поѓнае супрацоѓніцтва паліцыі".
  Ленц кажа:
  - Патрапілі мы, Уайт. І нешта мне падказвае, што патрапілі мы па-буйному.
  - Не ссы, Шэрлак, - адказвае Бад.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ВОСЬМЫ
  
  
  Прэстан Экслі адклаѓ спісаныя лісткі.
  - Эдмунд, усе тры версіі пышныя, але ты павінен быѓ адразу ж адправіцца да Паркера. Цяпер, калі вакол справы ѓзняты такі шум, тваё жаданне апублікаваць праѓду можа навесці на думку, што гэта выклікана панікай. Ты гатовы стаць сведкам?
  Эд папраѓляе акуляры.
  - Гатовы.
  - Гатовы ператварыцца ѓ адшчапенца-даносчыка, усімі пагарджанага, усім ненавіснага?
  - Так. І яшчэ гатовы да падзякі Паркера. У якой бы форме яна ні выявілася.
  Прэстан зноѓ праглядае запісы Эда.
  - Цікава... Перакласці большую частку віны на хлопцаѓ, якія ѓжо даслужыліся да пенсіі, - добрая думка. А гэты афіцэр Уайт у тваім пераказе выглядае чалавекам небяспечным.
  У Эда мурашкі па спіне.
  - Ён такі і ёсць. Заѓтра ѓ мяне допыт у Аддзеле ѓнутраных расследаванняѓ - і, па праѓдзе сказаць, мне не ѓсміхаецца распавядаць, як ён біѓ мексіканца галавой аб столь.
  - Баішся расправы?
  - Ды не, не асабліва.
  - Не зачыняй вочы на свой страх, Эдмунд. Страх - слабасць, якую ты павінен перамагчы. Уайт і яго прыяцель Стэнсленд выявілі абуральную непавагу да статуту паліцыі Лос-Анджэлеса. Падобна, абодва сапраѓдныя галаварэзы. Ты гатовы да заѓтрашняга допыту?
  - Так.
  - Людзі з ОВР будуць да цябе бязлітасныя.
  - Я ведаю, бацька.
  - Будуць падкрэсліваць, што ты не справіѓся з сітуацыяй. Што без супраціву аддаѓ ключы.
  - Там чорт ведае што рабілася! Калі б я пачаѓ супраціѓляцца, атрымалася б толькі горш! - пачырванеѓшы, адказвае Эд.
  - Не павышай галасы і не апраѓдвайся. Ні са мной, ні на допыце. Ад гэтага ты выглядаеш...
  Дрыготкім голасам:
  - Не трэба, бацька. Не кажы, што я выглядаю слабаком. Я з гэтай сітуацыяй зладжуся. І хопіць, нарэшце, параѓноѓваць мяне з Томасам!
  Прэстан здымае тэлефонную трубку.
  - Ведаю, у бруд тварам ты не ѓдарыш. Але ці здолееш ты заслужыць падзяку Біла Паркера?
  - Бацька, ты сказаѓ неяк раз, што Томас атрымаѓ у спадчыну ад цябе сілу, а я - уменне трымаць нос па ветры. Дык чаму ж цяпер у гэтым сумняваешся?
  Прэстан, усміхнуѓшыся, набірае нумар.
  - Біл? Прывітанне, гэта Прэстан Экслі. Так, выдатна, дзякуй... Не, дзеля гэтага я не стаѓ бы тэлефанаваць па асабістым нумары... Не, Біл. Я наконт свайго сына, Эдмунда. У калядную ноч ён быѓ на дзяжурстве ѓ Цэнтральным участку. Мяркую, у яго ёсць для цябе важная інфармацыя... Што? Сёння? Вядома зможа... Так, і перадавай прывітанне Хелен... Пакуль, Біл.
  Гулка бухае аб рэбры сэрца. Прэстан кладзе трубку.
  - Ну вось. Сёння ѓ восем сустракаешся з Паркерам у "Ціхім акіяне". Ён замовіць асобны кабінет, і вы зможаце спакойна пагаварыць.
  - Якую версію мне яму прадставіць?
  Прэстан працягвае яму спісаныя лісткі.
  - Такія выпадкі выпадаюць не кожны дзень. У мяне была справа Атэртана, у цябе - Гвадалканал. Пагартай сямейны альбом і ѓспомні.
  - Так, але якую версію...
  - Вырашай сам. Запрашэнне на вячэру - добры знак. І ѓлічы: Біл кахае, калі яго людзі ядуць з апетытам.
  
  
  
  * * *
  
  
  Эд рушыѓ услед радзе бацькі. Вярнуѓся дадому, дастаѓ сямейны альбом. Чытаѓ, успамінаѓ. У храналагічным парадку - газетныя выразкі. Не ѓсё ёсць у газетах: але тое, чаго там няма, навекі выпалена ѓ ягонай памяці.
  1934 год - справа Атэртана.
  Дзеці: трое хлопчыкаѓ, дзве дзяѓчынкі. Усе каляровыя: негры, мексіканцы, кітайцы. Яны знікалі, а потым знявечаныя целы іх знаходзілі ѓ сцёкавых канавах Лос-Анджэлеса. У аднаго не хапала рук, у другога - ног, у іншых былі выразаныя ѓнутраныя органы. Газеты ахрысцілі забойцу Доктарам Франкенштэйнам. Расследаванне было даручана інспектару Прэстану Экслі.
  Экслі палічыѓ, што газетная мянушка забойцы падыходзіць: на ѓсіх месцах злачынства былі выяѓлены струны ад тэнісных ракетак, у адной ахвяры ѓ падпахах сляды ад кравецкай іголкі. Экслі выказаѓ здагадку, што, перакройваючы дзіцячыя целы, маньяк спрабуе стварыць новае жыццё. Пачаѓ правяраць перакрутаѓ, псіхічнахворых, пацыентаѓ псіхіятрычных клінік. Пытаѓся ѓ сябе, чый твар дасць свайму стварэнню новы Франкенштэйн - і праз тыдзень атрымаѓ адказ.
  Дробка Вілі Веннерхолм, хлопчык-кіназорка з трупы Рэйманда Дытэрлінга, быѓ выкрадзены са школы пры кінастудыі. На наступны дзень цела яго знайшлі на чыгуначных шляхах каля Глендэйла. Абезгалоѓленым.
  І нарэшце - прарыѓ: у паліцыю звяртаецца адміністрацыя дзяржаѓнай псіхіятрычнай лякарні Гленхейвен. Ларэн Атэртан - манія вампірызму, прыцягваѓся за прыставанне да дзяцей - два месяцы таму быѓ вызвалены ѓмоѓна-датэрмінова, але так і не з'явіѓся да інспектара па наглядзе.
  Зыходзячы з прыхільнасцяѓ Атэртана, Экслі лёгка яго знайшоѓ: аказалася, працуе ѓ банку крыві, прамывае ампулы. Сачэнне паказала, што Атэртон падкрадае кроѓ і п'е яе, змешваючы з танным віном. Людзі Экслі ѓзялі Атэртана ѓ кіно - мастурбаваѓ на фільме жахаѓ. Сам Экслі адправіѓся да яго на кватэру. Знайшоѓ звязак ключоѓ, і ѓ іх ліку адзін - ад закінутага склада. А там яго чакала пекла.
  Абкладзены сухім лёдам, на складзе захоѓвалася "ідэальнае дзіця": рукі хлопчыка-негрыцёнка, ногі хлопчыка-мексіканца, да тулава кітайчонка прышытыя жаночыя геніталіі і галава Дробкі Вілі Веннерхолма, да спіны прыкіданыя крылы, адрэзаныя ѓ нейкай птушкі. А вакол - ролікі фільмаѓ жахаѓ, тэнісныя ракеткі без струн, анатамічныя чарцяжы. Фатаграфіі дзяцей на розных стадыях расчлянення. Цёмны пакой з праявіцелямі, кюветамі і фотапаперай...
  Сапраѓднае пекла.
  Атэртон ва ѓсім прызнаѓся, быѓ асуджаны і павешаны ѓ Сан-Квенціне. А Прэстан Экслі зняѓ з фатаграфій копіі і паказваѓ іх сынам, калі хацеѓ растлумачыць, што гэта такое - злачынства, якое заклікае да правасуддзя.
  Эд гартае старонкі: скон маці, смерць Томаса. Нібы і не было ѓ жыцці сям'і Экслі нічога, акрамя дэтэктыѓных трыѓмфаѓ і смерцяѓ. А вось і "Ікзэмінер": артыкул аб сынах выдатных людзей, якія змагаюцца на франтах сусветнай вайны. Сярод іншых - гісторыя Эда: калі паскрэбці гэтую гісторыю, у яе, як і ѓ "крывавых Калядаѓ", выявіцца другое дно.
  Версія "Ікземінера" - тая, што забяспечыла яму ѓзнагароду: капрал Эдмунд Экслі, адзіны з узвода які выжыѓ у кровапралітным рукапашным баі, у адзіночку прарваѓся праз тры траншэі, набітыя японскай пяхотай, знішчыѓшы дваццаць дзевяць чалавек. Апыніся пры гэтым хоць адзін сведка, Эду свяціѓ бы медаль Кангрэса.
  Версія нумар два: падчас бітвы, бачачы, што рукапашная немінучая, капрал Эдмунд Экслі выклікаецца ісці ѓ разведку. Некалькі гадзін боѓтаецца без справы ѓ найбліжэйшым гаі, а вярнуѓшыся, бачыць, што ад яго ѓзвода нічога не засталося. Набліжаецца японскі патруль: Эд хаваецца пад трупамі сяржанта Пітэрса і радавога першага класа Вазніцкі. Японцы пускаюць чаргу па трупах: Эд учапляецца зубамі ѓ руку Вазніцкі, ды так, што начыста скусвае ѓ яго з рукі гадзіннік на скураным папружцы. Здушаны з усіх бакоѓ целамі сваіх таварышаѓ, ён задыхаецца ад рыданняѓ, сутаргава глынае паветра і чакае змяркання. Ледзь сцямнела, выбіраецца з-пад мерцвякоѓ і пускаецца бегчы ѓ штаб - але спыняецца як укапаны, убачыѓшы новую крывавую сцэну.
  Маленькая сінтаісцкая каплічка ѓ гаі прычынена камуфляжнай сеткай. У дзвярэй на саламяных кілімках шэрагамі мёртвыя японцы, зялёна-жоѓтыя, з вывернутымі вантробамі. У кожнага ѓспорот жывот - ад пахвіны да рэбраѓ. Каля цел акуратна пакладзены мячы з разьбой на дзяржальнях - на іх запеклася кроѓ. Палону або смерці ад малярыі гэтыя салдаты аддалі перавагу самагубству.
  Ззаду храма выкапаны тры траншэі. Вінтоѓкі і пісталеты ржавеюць пад трапічным дажджом, але агнямёт, клапатліва захутаны брызентам, - у працоѓным стане.
  Эд бярэ яго ѓ рукі, думаючы аб адным: на Гвадалканале ён не выжыве. Яго залічаць у новы ѓзвод. Сыходзіць у разведку перад кожнай бітвай ён не зможа. А калі папросіцца ѓ штаб, бацька расцэньвае гэта як баязлівасць. І калегі з паліцыі Лос-Анджэлеса - якія наваяваліся ѓволю, упрыгожаныя ранамі і медалямі - не пададуць яму рукі...
  Так, вось што яму трэба! Медаль! Узнагарода, шум у газетах і ганаровая адстаѓка. Шанец рэдкі...
  Эд узяѓ японскі кулямёт. Зацягнуѓ мёртвых японцаѓ у траншэі, размясціѓ тварам да гаю, уклаѓ ім у рукі бескарысную зброю. Выпусціѓ у іх тры чаргі - усё, што заставаліся ѓ патроннай стужцы. Затым агнямётам знявечыѓ да поѓнай непазнавальнасці і людзей і храм. І, дабраѓшыся да батальённага штаба, расказаѓ сваю гісторыю.
  Разведгрупа, агледзеѓшы месца, гісторыю пацвердзіла: на самай справе, капрал Экслі захапіѓ зброю суперніка і падсмажыѓ дваццаць дзевяць касавокіх ублюдкаѓ.
  Крыж "За выдатныя заслугі" - другая па значэнні дзяржаѓная ѓзнагарода. Ганаровая адстаѓка, тур па краіне і ганаровае вяртанне ѓ паліцыю Лос-Анджэлеса.
  І - асцярожная павага Прэстана Экслі.
  Пагартай сямейны альбом і ѓспомні.
  Эд адкладае альбом. Ён яшчэ не ведае, з чым з'явіцца да Паркера, - але ведае, аб чым папярэдзіѓ яго бацька.
  Шчаслівыя выпадкі лёгка даюцца - але потым за іх даводзіцца плаціць.
  Ведаю, бацька. Яшчэ з таго часу, калі ѓзяѓ у рукі гэты агнямёт.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ДЗЕВЯТЫ
  
  
  - Калі справа дойдзе да вялікага журы, адкруціцца ад дачы паказанняѓ табе не атрымаецца. Але мы з пракурорам пастараемся, каб да гэтага не дайшло.
  Джэк у думках прыкідвае, наколькі Эліс Лоѓ яму абавязаны. З дапамогай Мілера Стэнтана з каманды "Жэтона Гонару" ѓдалося стрэсці шаснаццаць штук на паліткампанію. Бретт Чэйза ѓламалі шантажом прыгразілі, што "Строга сакрэтна" апублікуе яго таемныя прыхільнасці. Макс Пелтц не паскупіѓся - Лоѓ паабяцаѓ, што падаткавікі яго больш не крануты. А акрамя гэтага Джэк паспяхова згуляѓ ролю Купідона - сёння Лоѓ упершыню сустракаецца з капрызнай прыгажуняй Джоан Морроу.
  - Эліс, я наогул не хачу з'яѓляцца на судзе. Нават у якасці сведкі. Але заѓтра мяне дапытваюць у АУР, і падобна, што да суда справа ѓсё ж такі дойдзе. Дык зрабі што-небудзь.
  Лоѓ пагуляе ланцужком:
  - Джэк, зняволены напаѓ на цябе, а ты абараняѓся. Ты чысты. Але, бачыш, ты - чалавек вядомы, публічны, і, па папярэдніх паказаннях, атрыманых ад адвакатаѓ пазоѓнікаѓ, чацвёра з пацярпелых цябе апазналі.
  Так што даваць паказанні ѓсё ж такі давядзецца. Не хвалюйся, табе нічога не пагражае.
  - Я проста хацеѓ усё з табой абгаварыць! Але калі хочаш, каб я стукаѓ на сваіх, - у мяне раптоѓна адкрыецца поѓная страта памяці! Comprende [21] , спадар намеснік акруговага пракурора?
  Лоѓ нахіляецца да яго.
  - Не будзем сварыцца, Джэк. Не варта. Нам так добра працуецца разам! Табе турбавацца няма пра што: вось Уайт і Стэнсленд - справа іншае. Акрамя таго, да мяне дайшлі чуткі, што ѓ цябе з'явілася дама сэрца.
  - Джоан Морроу распавяла?
  - Так. Яна, шчыра кажучы, гэта не ѓхваляе, ды і яе бацькі таксама. Ты на пятнаццаць гадоѓ старэй Карэн, ды і мінулае ѓ цябе не зусім ідэальнае.
  Хлопчык, які падносіѓ мячы на поле для гольфа, лыжны інструктар - прытульны выкармыш, які віртуозна навастрыѓся абходжваць багатыроѓ.
  - І што яшчэ табе расказала Джаан?
  - Так, увогуле, нічога. Сказала толькі, што яе сястра ад цябе без розуму і верыць усяму, што пішуць пра цябе ѓ газетах. Я запэѓніѓ яе, што ѓ газетах усё - праѓда. Карэн казала сястры, што пакуль ты паводзіш сябе як джэнтльмен - чаму, прызнаюся, цяжка паверыць.
  - Спадзяюся, сёння ѓвечары ѓсё будзе інакш. Пасля нашай сённяшняй сустрэчы з табой і Джоан мы з Карэн едзем на вечарынку "Жэтона Гонару", а потым...
  Лоѓ круціць у пальцах ланцужок.
  - Паслухай, Джэк, Джоан толькі разыгрывае з сябе недатыку або за ёй і напраѓду палююць натоѓпы мужчын?
  Джэк круціць у пальцах нож.
  - Яна карыстаецца поспехам. Але ѓсе гэтыя балачкі аб кіназорках, якія быццам бы ад яе без розуму, - хлусня. Так што вышэй галаву.
  - Што яшчэ за кіназоркі?
  - Ды лухта гэта, Эліс. Прыгожыя байкі, але не маюць нічога агульнага з рэчаіснасцю.
  - Джэк, дзякуй, што згадзіѓся прыйсці. Упэѓнены, што вы з Карэн дапаможаце нам з Джоан зрушыць з мёртвай кропкі.
  - Тады за справу!
  
  
  
  * * *
  
  
  Жанчыны чакаюць у "Шукальніку жэмчугу", у асобным кабінеце.
  - Эліс Лоѓ, Карэн Морроу, Джоан Морроу - уяѓляе Джэк. - Эліс і Джоан - цудоѓная пара, праѓда, Карэн?
  - Прывітанне, - кажа Карэн, не падаючы рукі. Гэта ѓжо шостае іх спатканне, аднак да гэтага часу далей развітальнага пацалунку ѓ шчочку справа не ідзе.
  Лоѓ садзіцца побач з Джоан, тая пільна яго разглядае - шукае ѓ абліччы прыкметы габрэйства.
  - Хоць мы з Элісам і бачымся ѓ першы раз, але ѓжо паспелі пасябраваць. Ператэлефаноѓваемся ледзь не кожны дзень, праѓда, Эліс?
  - Цалкам дакладна, - гучным "судовым" барытонам адказвае Лоѓ.
  Джоан дапівае свой келіх.
  - Адкуль вы з Элісам адзін аднаго ведаеце? Ніколі б не падумала, што паліцыя і пракуратура працуюць у цесным кантакце!
  "Усё проста, дзетка, я ѓ гэтага жыда ѓ казначэях хаджу", - у думках адказвае Джэк, душачы ѓсмешку.
  - Мы разам расследуем злачынствы. Я знаходжу доказы, Эліс вылучае абвінавачанне.
  Падыходзіць афіцыянт. Джоан заказвае пунш "Астравіцянін", Джэк просіць кавы, Лоѓ кажа: "Марціні "Біфітэр"", Карэн моѓчкі накрывае свой келіх далонню.
  - Дзіѓна, мне здавалася, што "крывавыя Каляды" павінна было вас пасварыць! Хіба не?
  - Зразумела, не, - хутка адказвае Лоѓ. - Службоѓцы паліцыі ахвотна супрацоѓнічаюць з пракуратурай і не менш за нашага хочуць, каб злачынцы панеслі суровае пакаранне. Так, Джэк?
  - Вядома. Такія людзі ганьбяць паліцыю Лос-Анджэлеса.
  З'яѓляецца афіцыянт з напоямі. Джоан робіць тры вялікія глыткі.
  - А ты ж там быѓ, праѓда, Джэк? Тата кажа, з таго часу, як цябе кінула другая жонка, ты заѓсёды ходзіш на калядныя вечарынкі ѓ пастарунак!
  Карэн, гучным шэптам:
  - Джаан!
  - Так, я там быѓ, - адказвае Джэк.
  - І напэѓна, таксама разбіѓ у імя правасуддзя пару-тройку фізіяномій?
  - Справа таго не каштавала.
  - Не варта было, таму што герой-паліцыянт не патрапіѓ бы на першыя палосы газет?
  - Джаан, супакойся. Ты п'яная.
  Лоѓ цярэбіць гальштук, Карэн сціскае попельніцу. Джоан шумна дапівае свой пунш.
  - Ох ужо мне гэтыя непітушчы - і слова не скажы! А ці праѓда, сяржант, што і пасля таго, як першая жонка вас кінула, вы таксама хадзілі на вечарынкі ѓ пастарунак?
  - Ах ты сцерва! - Карэн мацней сціскае попельніцу. Джоан звонка рагоча.
  - Калі табе патрэбен герой-паліцэйскі, рэкамендую хлопца па імені Экслі. Ён, прынамсі, кроѓ за радзіму праліваѓ! Джэк, вядома, лапачка і душка, але няѓжо ты не бачыш, што ён за чалавек?
  Карэн шпурляе попельніцу. Тая, зрыкашэціѓшы аб сцяну, падае на калені Элісу Лоѓ. Эліс закопваецца з галавой у меню, сцерва Джаані зло жмурыць вочы. Джэк хапае Карэн за руку і выцягвае з кабінета.
  
  
  
  * * *
  
  
  Па дарозе ѓ "Вэраеці Інтэрнэшнл Пікчэрз" Карэн без перапынку гоніць Джоан. Джэк паркуе машыну каля здымачнай пляцоѓкі "Жэтона Гонару". Адтуль грыміць музыка кантры.
  - Нічога, бацькі з гэтым змірацца, - з уздыхам кажа Карэн.
  Джэк уключае святло ѓ машыне, глядзіць на яе. Бледны россып вяснушак, цёмныя валасы выкладзены валасам. Мабыць, крыху няправільны прыкус.
  - З чым "з гэтым"?
  - Ну... што мы з табой сустракаемся.
  - Сустракаемся - і толькі?
  - Прабач, Джэк. Гэта я вінаватая. Разумееш, ты расказваеш такія дзіѓныя гісторыі аб сваёй працы - а потым раптам змаѓкаеш, і я пытаю сябе, у чым справа? Ёсць нешта такое, пра што ты не можаш расказаць? Гэта таму, што я занадта маладая для цябе?
  Джэк адчыняе дзверы.
  - Пазнаеш мяне лепш, год за два пойдзе. І ведаеш, мне надакучыла расказваць пра сябе. Так што зараз твая чарга.
  - Значыць, сёння пасля вечарынкі мая чарга выліваць душу. Дамовіліся?
  - Дамовіліся. Дарэчы, што скажаш аб сваёй сястры і Элісе Лоѓ?
  - Яна за яго выйдзе, - не міргнуѓшы вокам адказвае Карэн. - З тым, што ён габрэй, бацькі прымірацца, таму што ён рэспубліканец і робіць кар'еру. Джоан будзе ѓладкоѓваць яму сцэны на публіцы, а ён - цішком яе пабіваць. Бедныя іх дзеці!
  Джэк смяецца.
  - А цяпер пойдзем танцаваць! Толькі не трэба пажыраць зорак вачыма, а то цябе запраззіраюць!
  Рука аб руку яны ѓваходзяць у залу. Вочы ѓ Карэн пашыраюцца, і Джэк разумее: зараз у яго на руках казырны туз.
  На сцэне - Спэйд Кулі са сваімі хлопцамі. Сам Спэйд - ля мікрафона, побач на ѓдарных - Берт Артур Перкінс па мянушцы Сабачнік. Клічку атрымаѓ за тое, што адматаѓ два гады на папраѓчых работах - за ненатуральныя акты з сабакамі. Спэйд паліць опіум, Сабачнік аддае перавагу гераіну: проста падарункавы набор для "Строга сакрэтна". Макс Пелтц рассыпаецца перад здымачнай групай. З ім побач - Брэт Чэйз, балбоча з Білі Дытэрлінгам, галоѓным аператарам серыяла. Білі не зводзіць вачэй са свайго палюбоѓніка Цімі Валберна, Мучы-Маѓса з дзіцячай тэлеперадачы "Гадзіна фантазій". Сталы ѓ задняй сцяны абстаѓлены выпіѓкай і халоднымі закускамі. Там Джэк заѓважае Пархача Тайтэлбаума - павінна быць, для прылады бяседы Пелтц наняѓ людзей з яго рэстарана. Побач - Джоні Стампаната, яшчэ некалькі хлопцаѓ з былой каманды Мікі Коэна. Па ѓсёй зале - акцёры, касцюмеры, асістэнты, дробны студыйны персанал і проста заѓсёднікі багемных тусовак. Ядуць, п'юць, танчаць.
  Джэк выводзіць Карэн на сярэдзіну залы. Круціць яе пад хуткія папуры, прыціскае-абціскае, калі Спэйд перамыкаецца на балады. Карэн танчыць, зачыніѓшы вочы. Джэк трымае вочы адчыненымі, аддаючыся сентыментальнай патацы мелодыі. Раптам нехта кладзе яму руку на плячо.
  Гэта Мілер Стэнтан. Карэн расплюшчвае вочы і ахкае: божа літасцівы, яе запрашае на танец тэлезорка!
  - Карэн Морроу, Мілер Стэнтан, - знаёміць іх Джэк.
  - Прывітанне! - захоплена лямантуе Карэн, перакрываючы музыку. - Я вас бачыла ѓ старых фільмах Рэйманд Дытэрлінга - гэта нешта неверагоднае!
  Мілер бярэ Карэн за рукі і прымае позу для кадрылі.
  - У Рэйманд я быѓ жудасны! Джэк, падыдзі да Макса, ён хоча з табой перагаварыць.
  Джэк ідзе ѓглыб здымачнай пляцоѓкі. Тут ціха, музыкі не чуваць. Макс Пелц працягвае яму два канверта.
  - Твая прэмія і наш унёсак у кампанію містэра Лоѓ. А гэта - ад Спэйда Кулі.
  Пухлы канверт - Лоѓ не пралічыѓся.
  - Чаго хоча Кулі?
  - Я б сказаѓ, хоча падстрахавацца. Ведаеш, ва ѓсіх ёсць свае благія звычкі...
  Джэк закурвае.
  - Кулі мяне не цікавіць.
  - Што, недастаткова знакаміты для цябе?
  - Не нарывайся, Макс.
  Пелц нахіляецца да яго і кажа паѓшэптам:
  - Не, Джэк, нарываешся якраз ты. Ствараеш сабе благую рэпутацыю. У Індустрыі ѓжо пагаворваюць, што ты як з ланцуга сарваѓся, гуляеш не па правілах. Ты прыціснуѓ Бретт і пасяліѓ містэру Лоѓ - добра, ён - смярдзючы педрыла і заслужана яму. Але не трэба кусаць руку, якая цябе корміць! Ты што, не ведаеш, што палова людзей у Індустрыі часам падкурваюць? Ганяй сабе чарнушак з джаза - не пралічышся!
  Джэк абводзіць позіркам залу. Брэт Чэйз вядзе гутаркі з Білі Дытэрлінгам і Тымі Валбернам - галубятня на выездзе. Пархач Т., Джоні Стомп - і гэтыя чухаюць мовамі. А вось да гонак падлучаюцца Сабачнік Перкінс і Лі Вакс...
  - Я сур'ёзна, Джэк, - кажа Пелтц. - Раз ужо гуляеш у гэтыя гульні, лепш гуляць па правілах.
  - Макс, у мяне ѓсё жыццё - гульня. Бачыш гэтых хлопцаѓ? - Джэк паказвае на крутых хлопцаѓ за скалом з закускамі.
  - Вядома бачу. І што?
  - Макс, у нас у кіраванні такія вось цёплыя кампаніі прынята называць "злачыннымі супольнасцямі". Перкінс - крымінальнік-рэцыдывіст, плюс трахаць сабак. Эйб Тайтэлбаум вызвалены ѓмоѓна-датэрмінова. Вунь той высокі, з вусікамі - Лі Вакс, працаваѓ на Мікі Коэна - у яго за плячыма мінімум дзясятак "макрэкаѓ". Прыгажун-макароннік - Джоні Стампаната. Яму і трыццаці няма, а "паслужны спіс" - адсюль да пазаѓтра. Паліцыя Лос-Анджэлеса надзяліла мяне ѓладай і абавязала мне ѓ абавязак хапаць гэтую сволач па першым падазроне. А я парушаю свой абавязак і гэтага не раблю. Бо гуляю па правілах.
  - Вось у такім духу і працягвай, - адказвае Пелтц, узмахваючы цыгарай. - І не трэба маляваць з сябе крутога хлопца. Хм, глядзі-ка, як Мілер Стэнтан абходжвае тваю дзяѓчынку! Што, Джэк, на маладзенькі пацягнула?
  Джэк успамінае чуткі аб тым, як Макса застукалі са школьніцай.
  - Для цябе яна застары.
  - Ха! Добра, ідзі, ваѓчара, ідзі! Вунь твая прыгажуня азіраецца - цябе шукае!
  Карэн разглядае плакат на сцяне: Брэт Чэйз у ролі лейтэнанта Вэнса Вінцэнта. Падыходзіць Джэк. Карэн проста свеціцца:
  - Божа мой, гэта проста неверагодна! Раскажы мне, хто тут хто!
  Музыка грыміць у поѓную сілу, Кулі пераходзіць на фальцэт, Сабачнік Перкінс б'е па барабане. Джэк прыѓздымае Карэн і вядзе яе ѓ танцы ѓ далёкі кут, забіты дугавымі лямпамі. Лепш месца не прыдумаеш - ціха і ѓсё як на далоні. Джэк называе гасцей, паказваючы па чарзе на кожнага:
  - Бретт Чэйза ты ведаеш. Ён блакітны, таму не танчыць. Стары з цыгарай - Макс Пелтц. Прадзюсар фільма і рэжысёр амаль усіх серый. З Мілерам ты ѓжо знаёмая. Двое хлопцаѓ без пінжакоѓ - Агі Люгер і Хэнк Крафт, памочнікі асвятляльніка. Дзяѓчына з планшэт-нататнікам - Пені Фулвейдэр - ні хвіліны адпачынку, што б там ні было, нават цяпер - яна памочнік рэжысёра. Ведаеш, хто забяспечвае серыялу такія рэалістычныя дэкарацыі? Вунь той бландын, наѓскасяк ад сцэны, - Дэвід Мертэнс, мастак-пастаноѓшчык. Выгляд у яго такі, нібы заѓсёды ледзь пад хмяльком, але гэта не так - проста ѓ яго рэдкая форма эпілепсіі, і ён жыве на таблетках. Кажуць, гэта з ім здарылася пасля таго, як патрапіѓ у аѓтакатастрофу і стукнуѓся галавой. Вельмі можа быць - я сам бачыѓ здаравенны шнар у яго на шыі. Злева ад яго Філ Шэнкел, памочнік рэжысёра, а злева ад Філа - Джэры Марсалас, медбрат Мертэнса. Танцуе з высокай рудай дзяѓчынай Тэры Рыгерт, які гуляе капітана Джэфрыза. Каля водаахаладжальніка - аператары: Білі Дытэрлінг, Чак Максвел і Дзік Харвел. Астатнія тут - запрошаныя госці.
  Карэн глядзіць яму ѓ вочы.
  - Гэта твой свет. Табе тут падабаецца. І гэтыя людзі - твае сябры.
  - Так, яны мне падабаюцца. А Мілер і сапраѓды мой сябар.
  - Ты гаворыш праѓду, Джэк?
  - Карэн, мы ѓ Галівудзе, а ѓ Галівудзе без падману не пражывеш!
  - Не трэба, Джэк. Сёння я хачу быць адчайнай. Безразважнай. Не вяртай мяне на зямлю.
  Выклік кінуты!
  Джэк схіляе галаву, і Карэн цягнецца яму насустрач. Вусны іх зліваюцца ѓ пацалунку - але ѓ тое ж імгненне яны адхіляюцца адзін ад аднаго. Джэк падтрасае галавой, праганяючы галавакружэнне.
  - Суседзі ѓсё яшчэ ѓ адпачынку, - кажа Карэн. Рукі яе замерлі ѓ Джэка на плячах. - Мы маглі б пайсці... наведаць катоѓ.
  - Так... вядома!
  - Не хочаш перад сыходам пачаставаць мяне брэндзі?
  Джэк ідзе да стала з выпіѓкай.
  - Класную дзеѓку адхапіѓ, Вінсенс, - кідае яму Сабачнік Перкінс. - У нас з табой густы сыходзяцца.
  Кашчавы хлопец пад два метры з вялізнымі ручышчамі, якія тырчаць з рукавоѓ чорнай з чырвоным кантам каѓбойскай кашулі.
  - Перкінс, ад тваіх густаѓ нясе як з выграбной ямы.
  - Спэйд не спадабаецца, што ты так са мной размаѓляеш. Улічваючы, што ѓ кішэні ѓ цябе пухленькі канверцік...
  Ці Вакс і Эйб Тайтэлбаум прыслухоѓваюцца да размовы.
  - Заткніся, Перкінс!
  Сабачнік, калупаючы ѓ зубах калыпком:
  - Винсеннс, а твая кадришка ведае аб тваіх прызаробках?
  - Да сцяны! Ногі расставіць, рукавы закатаць!
  Перкінс выплёѓвае калыпок.
  - Гэй, ты што, звар'яцеѓ?
  Джоні Стомп, Вакс, Тайтэлбаум - усё звяртаюцца ѓ слых.
  - Да сцяны, сволач!
  Перкінс нахіляецца над сталом, упёршыся далонямі ѓ сцяну. Джэк закочвае яму рукавы - свежыя сляды ѓколаѓ. Выварочвае кішэні - знаходзіць шпрыц. Вакол збіраецца натоѓп, і Джэк пачынае гуляць на публіку:
  - Уколы і "баян" - усё разам цягне на тры гады казённых харчоѓ. Скажы, хто пастаѓляе табе гераін, - і вольны.
  Сабачнік маѓчыць і зыходзіць потым.
  - Здай дылера, які прадае табе наркату, - паѓтарае Джэк. - Зрабі гэта цяпер, на вачах ва ѓсіх сваіх сяброѓ - і ідзі на ѓсе чатыры бакі.
  Перкінс аблізвае вусны.
  - Барні Сцінсан. Санітар з "Царыцы анёлаѓ".
  Дакладным ударам Джэк выбівае з-пад яго ногі. Перкінс валіцца тварам у халодныя закускі. Стол перакульваецца, ежа і выпіѓка з грукатам ляцяць на падлогу. Зала ахкае.
  Джэк моѓчкі выходзіць, і госці расступаюцца перад ім. Карэн чакае ѓ машыны, яна дрыжыць.
  - Гэта... гэта было абавязкова?
  Толькі зараз Джэк адчувае, што кашуля яго наскрозь мокрая ад поту.
  - Так.
  - Я хацела б гэтага не бачыць.
  - Я таксама хацеѓ бы, каб ты гэтага не бачыла.
  - Чытаць пра такія рэчы - адна справа, але бачыць на свае вочы... Скажы, а цяпер ты...
  Джэк абдымае яе, прыцягвае да сябе.
  - Цяпер я хачу, каб ты забылася пра тое, што бачыла. І ніколі больш не ѓспамінала.
  - А як жа твае гісторыі? Больш не будзеш мне расказваць?
  - Не... чаму ж, вядома, буду.
  - Мне хацелася б, каб сённяшні вечар доѓжыѓся доѓга-доѓга!
  - Я таксама. Жадаеш, павячэраем дзе-небудзь?
  - Не. А ты ѓсё яшчэ хочаш наведаць катоѓ?
  
  
  
  * * *
  
  
  Катоѓ аказалася трое: укормленыя і ласкавыя, яны ѓсё імкнуліся заскочыць на ложак, дзе Джэк і Карэн займаліся каханнем. Шэрага ката Карэн называла Асфальтам, паласатага - Тыграм, а самага худога - Элісам Лоѓ. Джэк падтрымаѓ яе гульню: яму падабалася, калі Карэн смяецца. Заѓсёды падабалася, а асабліва цяпер - здавалася, кожная яе ѓсмешка пашырае часовую прорву паміж імі і Сабачнікам Перкінсам.
  Яны любілі адзін аднаго, балбаталі, гулялі з катамі. Карэн упершыню ѓ жыцці паспрабавала закурыць - і ледзь не загінула ад кашля. Потым стала выпрошваць чарговую "гісторыю". Джэк падзяліѓся з ёй подзвігамі афіцэра Вэндэла Уайта, а на закуску расказаѓ пра сякія-такія ѓласныя справы. Версіі для падлеткаѓ: ніякага мардабою, суцэльныя кветачкі з банцікамі і добры татачка Джэк, які ратуе малалетак ад падступных разбэшчвальнікаѓ са шпрыцамі ѓ руках. Спачатку хлусня давалася яму нялёгка, але Карэн слухала з такім захапленнем, так відавочна верыла кожнаму слову, што хутка справа пайшла як па алеі.
  Перад світаннем яна задрамала. Джэк не спаѓ, раздражнёна прыслухоѓваючыся да кацінай валтузні. Яму хацелася казаць яшчэ і яшчэ. Вярэдзіла смутнае неспакой: ён разумеѓ, што крыху пазней ужо не зможа ѓспомніць усё, што нагаварыѓ Карэн, і, калі прыйдзецца паѓтараць аповяд, яна зловіць яго на хлусні. Карэн спала як немаѓля, роѓна і спакойна дыхаючы: Джэк прыціснуѓ да сябе яе цёплае цела. Праз хвіліну спаѓ і ён, і ѓ снах ягоных, як у жыцці, праѓда спляталася ѓ тугі клубок з хлуснёй.
  
  
  Раздзел дзесяты
  
  
  Дванаццаціметровы калідор. Уздоѓж сцен - лавы, падрапаныя, пыльныя, нібы толькі што вынятыя з якога-небудзь закінутага склада. Лавы бітком набіты людзьмі ѓ форме і ѓ цывільным. Большасць чытае газеты, а ѓ большасці газетных загалоѓкаѓ так ці інакш памінаецца "Крывавыя Каляды". Бад успамінае, як іх са Стэнсам вывальвалі ѓ брудзе на першых палосах газет, які хай паднялі мексікашкі і іх адвакаты. Допыт прызначаны на чатыры раніцы - звычайная для ОВР Тактыка запалохвання. Насупраць на лаве - Дзік, нечакана вырваны са свайго санаторыя. Кажуць, дапыталі ѓжо шасцярых, пакуль ніхто не раскалоѓся. На лаѓках - Цэнтральны ѓчастак у поѓным складзе: не хапае толькі Эда Экслі.
  Нясцерпна цягнецца час, шэптам разыходзяцца чуткі. Элмер Ленц узрывае бомбу: па радыё абвясцілі, што на заѓтра прызначанае апазнанне ѓ судзе - усе паліцыянты, якія прысутнічалі ва ѓчастку 25 снежня 1951 гады, выбудуюцца ѓ шэраг, і пацярпелыя апазнаюць сярод іх калядных буянаѓ. Нарэшце дзверы кабінета Паркера адчыняюцца, з'яѓляецца Тад Грын.
  - Афіцэр Уайт, калі ласка.
  Бад паднімаецца з лавы, і Грын жэстам запрашае яго ѓнутр. Кабінет невялічкі: стол Паркера, вакол - некалькі крэслаѓ. Голыя сцены. Цьмянае люстэрка - мусіць, аднабаковае люстраное шкло, каб за адбывалым можна было назіраць з патаемнага пакоя. Шэф за сталом - у форме, з чатырма залатымі зоркамі на плячах. Пасярэдзіне Дадлі Сміт, побач з Паркерам - Грын. Баду паказваюць на "гарачы крэсла" - адгэтуль ён добра бачны ѓсім прысутным.
  - Афіцэр, - кажа Паркер, - майго намесніка Грына вы ведаеце і з лейтэнантам Смітам, вядома, таксама знаёмыя. Тут лейтэнант прысутнічае ѓ якасці кансультанта, каб дапамагчы вырашыць праблему, з-за якой вы сюды запрошаны.
  Грын закурвае.
  - Мы хочам даць вам апошні шанец. З вамі неаднаразова праводзіліся гутаркі ѓ ОВР, і вы неаднаразова адмаѓляліся супрацоѓнічаць. У звычайных абставінах вы былі б ужо адхілены ад службы. Але вы - выдатны дэтэктыѓ, і як шэф Паркер, так і я перакананыя, што вашы дзеянні ѓ тую ноч не заслугоѓваюць ганьбавання. Вас справакавалі, афіцэр. У адрозненне ад большасці затрыманых па гэтай справе, вы не адрозніваецеся схільнасцю да беспадстаѓнага гвалту.
  Бад адкрывае рот, але Сміт не дае яму загаварыць.
  - Паслухай, сынок, шэф Паркер звязаны службовай этыкай, але мы-то з табой можам казаць адкрыта. Скажу табе як на духу: калі б гэтых шасцярых ублюдкаѓ, якія напалі на нашых таварышаѓ, прыстрэлілі на месцы, усе мы ѓздыхнулі б з палёгкай. І тое, што з імі здарылася на куццю, я б назваѓ яшчэ занадта мяккім пакараннем. Але зразумей, сынок, паліцыянту, які не здольны сябе кантраляваць, у паліцыі рабіць няма чаго. А гнюсы газетчыкі толькі таго і чакаюць, каб зрабіць з паліцыі Лос-Анджэлеса пасмешышча! І мы гэтага не пацерпім. Паляцяць галовы. Рэпутацыі паліцыі Лос-Анджэлеса, якая пад кіраѓніцтвам шэфа Паркера стала шмат у чым бездакорнай, - гэтай рэпутацыі нанесены цяжкі ѓдар; і, каб нейтралізаваць наступствы гэтага ѓдару, нам патрэбен падрабязны і сумленны аповяд пра тое, што адбылося. Мы чакаем гэтага ад паліцыянтаѓ. Намеснік акруговага пракурора Эліс Лоѓ абяцаѓ зрабіць усё магчымае, каб не пераследваць супрацоѓнікаѓ паліцыі Лос-Анджэлеса ѓ судовым парадку - нават калі вялікае журы прызнае абвінавачанне абгрунтаваным, - але патрэбныя паказанні сведак. Адно сведчанне ѓ нас ужо ёсць, але гэтага мала. Проста раскажы нам, сынок. Раскажы пра ѓсё, што тамака было. Не для таго, каб кагосьці пакараць, - для таго, каб дапамагчы паліцыі Лос-Анджэлеса.
  Бад косіцца на люстэрка. Напэѓна з таго боку яно празрыстае. А за ім сядзяць з блакноцікамі чыны з ОВР.
  - Не, сэр. Я не дам паказанняѓ.
  Паркер шамаціць паперамі.
  - Нам вядома, што вы схапілі аднаго з затрыманых за шыю і ледзь не выбілі яму мазгі. Як гэта выглядае - самі разумееце. Так, пацярпелы справакаваѓ вас вербальна - і тым не менш, гэты акт гвалту вылучаецца нават на агульным фоне. Гэта гаворыць супраць вас. Аднак нам вядома, што, сыходзячы з месца дзеянняѓ, вы прамармыталі Сабе пад нос: "Ну і ганьба!" - І гэта кажа на вашу карысць. Калі вы пагадзіцеся стаць нашым добраахвотным сведкам, мы зможам закрыць вочы на вашае... На тое, што з боку выглядае як незаконнае прымяненне сілы.
  Хто ж чуѓ, чорт вазьмі, хто мог гэта чуць? Дакладна, Экслі! Сядзеѓ у кладоѓцы! Дык вось хто...
  - Сэр, я не дам паказанняѓ.
  Паркер павольна наліваецца чырванню. Паспешна ѓстрымлівае Дадлі:
  - Сынок, будзем гаварыць шчыра. Я паважаю тваё нежаданне здраджваць таварышаѓ па Кіраванні і, прама скажу, захапляюся тваёй адданасцю напарніку. Дык вось, шэф Паркер упаѓнаважыѓ мяне прапанаваць табе здзелку. Калі ты дасі паказанні на Дзіка Стэнсленда і суд вынесе яму абвінаваѓчы прысуд, Стэнсленд ніводнага дня не правядзе ѓ турме. Эліс Лоѓ даѓ слова. Праѓда, з паліцыі яго давядзецца звольніць, і без пенсіі - але пенсію мы выплацім яму неафіцыйна, праз Фонд дапамогі ѓдовам і сіротам. Дык што ж, сынок, будзеш даваць паказанні?
  - Сэр, я не дам паказанняѓ, - адказвае Бад, звяртаючыся да люстэрка.
  Тад Грын паказвае яму на дзверы.
  - Заѓтра ѓ 9:00 з'явіцеся ѓ сорак трэцяе аддзяленне суда. Пройдзеце апазнанне, а затым вас прывядуць да прысягі. Калі вы і тады адмовіцеся даваць паказанні, атрымаеце позву і будзеце адхілены ад службы аж да рашэння суда. А зараз вымятайцеся, Уайт.
  Дадлі Сміт ледзь прыкметна ѓсміхаецца. На парозе Бад абарочваецца і паказвае люстэрку палец.
  
  
  РАЗДЗЕЛ АДЗІНАЦЦАТЫ.
  
  
  Каламутнае, у плямах шкло туманіць і нявечыць твары, не дае зазірнуць у вочы. Тад Грын, як заѓсёды, непранікальны. Шэфа Паркера разгадаць лягчэй лёгкага - вунь як пайшоѓ барвовымі плямамі! Дадлі Сміт спакойна-пажаданы, такім жа спакойна-зычлівым ірландскім ручайком льецца яго бясконцая гаворка. А вось з Бадам Уайтам усё нават занадта ясна: ледзь шэф вымавіѓ словы: "Ну і ганьба!" - на твары яго адбілася спачатку напружаная праца думкі, а праз секунду - гэткае азарэнне: "Дык вось хто ѓ нас стукачок - Эд Экслі!" Уласна, развітальны жэст ужо і не патрабаваѓся.
  Эд стукае пальцам па дынаміку - трэск. У пакойчыку горача. Але прынамсі, няма такой задухі, як у кладоѓцы Цэнтральнага ѓчастку. Кладоѓцы, якая апошнія два тыдні сніцца яму па начах.
  З Паркерам ён гуляѓ шчыра: выклаѓ яму ѓсе тры версіі і, не цыруючы, пагадзіѓся стаць галоѓным сведкам. Версіі Паркер назваѓ бліскучымі, самога Эда - прыкладным афіцэрам. Тую з версій, што больш прыстойна, падсунуѓ Элісу Лоѓ і яго любімчыку - Бобу Галлодету, маладому следчаму з пракуратуры. Усю віну звалілі на Рычарда Стэнсленда і Бада Уайта (цалкам заслужана), і не гэтак заслужана - яшчэ на трох старых служак, якія так і так без пенсіі не застануцца. А прыкладная сведка не застанецца без узнагароды: яго чакае павышэнне - пераход у Бюро расследаванняѓ. Пройдзе год, ён здасць лейтэнанцкія іспыты і стане дэтэктывам лейтэнантам Эдмундам Дж. Экслі.
  Грын выйшаѓ, Эліс Лоѓ і Галлодет ѓвайшлі. Лоѓ і Паркер аб нечым напаѓголасу перагаворваюцца. Галодэт адчыняе дзверы, аб'яѓляе:
  - Сяржант Вінсенс, калі ласка! - Трашчыць у дынаміку.
  Смецценьшчык Джэк - прылізаны, гарнітур у вузкую белую палоску. З начальствам не цырымоніцца: зірнуѓшы на гадзіннік, упэѓнена садзіцца на крэсла ѓ цэнтры кабінета. Абменьваецца поглядамі з Лоѓ. Паркер пажырае вачыма новую ахвяру: пачуцці яго прачытаць нескладана - пагарда і нічога больш. Галодэт стаіць каля дзвярэй, паліць.
  - Сяржант, - кажа Лоѓ, - давайце адразу да справы. Вы з самага пачатку ахвотна супрацоѓнічалі з ОВР - і гэта кажа на вашу карысць. Аднак дзевяць сведкаѓ паказалі, што бачылі, як вы збіваеце Хуана Карбігаля. А яшчэ чацвёра з затрыманых бачылі, як вы ѓносіце ѓ пастарунак скрыню рому. Як бачыце, слава - хай і скандальная - бяжыць наперадзе вас. Нават алкаголікі чытаюць бульварныя лісткі.
  Да яго схіляецца Дадлі Сміт.
  - Слава... пра яе і гаворка. Нам патрэбна твая слава, сынок. Патрэбен зорны сведка, які скажа голасна вялікаму журы: так, я ѓдарыѓ затрыманага - але ён напаѓ на мяне, я абараняѓся! І паколькі, хутчэй за ѓсё, так яно і ёсць, усё, што надалей скажуць пра цябе сведкі з затрыманых, будзе табе толькі на руку. Але нам трэба, каб ты прызнаѓся: гэта ты прынёс у пастарунак выпіѓку. І людзі напіліся. Прызнайся ѓ дробным парушэнні ѓнутранага распарадку - і ѓсё абмяжуецца спагнаннем. Містэр Лоѓ гарантуе, што абвінавачанні табе не прад'явяць.
  Смецценьшчык разважае. Эд за шклом чытае яго думкі: большую частку выпіѓкі прынёс Уайт, але даносіць на яго Джэк баіцца.
  - Будуць вялікія ператраскі, - кажа Паркер. - Шмат галоѓ паляціць. Дай паказанні - і, абяцаю, ты лёгка абыдзешся. Ні звальненні, ні адхіленні ад службы. Толькі і ѓсяго, што пасядзіш з годзікаѓ у Аддзеле нораваѓ.
  І Вінсенс адказвае - Лоѓ.
  - Эліс, - кажа ён, - можа, ёсць другі выйдзе? Ты ж ведаеш, што для мяне значыць Аддзел наркотыкаѓ.
  Лоѓ моршчыцца. Паркер:
  - Не, і хопіць пра гэта. Заѓтра ты пойдзеш на прадстаѓленне, і я хачу, каб ты даѓ паказанні супраць афіцэра Крагмана, сяржанта Такера і афіцэра Пратта. Усе трое пенсію сабе ѓжо зарабілі. Наконт усяго іншага не турбуйся: наш галоѓны сведка дасць вычарпальныя паказанні. Калі будуць пытацца пра іншых, можаш спакойна адказваць, што нічога ня бачыѓ і нічога ня ведаеш. Публіка прагне крыві, але, спадзяюся, тры галовы яе задаволяць.
  - Да гэтага часу ты, сынок, не рабіѓ памылак, - гэта ліслівы, з ірландскім акцэнтам, Дадлі Сміт. - І мне думаецца, цяпер пачынаць позна.
  - Я дам паказанні, - адказвае смеццеѓшчык Джэк. Усмешкі на тварах. Галодэт:
  - Сяржант, нам з вамі трэба будзе абмеркаваць вашыя паказанні. Вячэра ѓ "Ціхім акіяне" за кошт містэра Лоѓ.
  Вінсенс устае, Лоѓ праводзіць яго да дзвярэй. З дынаміка - шэпт:
  - ... А Кулі я паабяцаѓ, што больш такога не паѓторыцца...
  - Як скажаце, бос.
  Паркер паварочваецца да люстэрка, ківае. Эд уваходзіць, садзіцца на "гарачае крэсла".
  - Ну што, сынок, - гэта Дадлі Сміт, - надышла твая зорная гадзіна?
  - Эд, - усміхаецца Паркер, - я дазволіѓ табе выслухаць паказанні астатніх, таму што чакаю ад цябе максімальна поѓнага і дакладнага разумення сітуацыі. Што скажаш? Ёсць якія-небудзь ідэі?
  - Сэр, ці дакладна я разумею, што, нават калі вялікае журы вылучыць якія-небудзь крымінальныя абвінавачванні, пры падрыхтоѓцы абвінаваѓчага акта для суда прысяжных містэр Лоѓ знойдзе спосаб адмяніць іх ці не даць ім ходу?
  Лоѓ скрывіѓся - відаць, Эд трапіѓ у кропку.
  - Я мае рацыю, сэр?
  Лоѓ, заступніцка:
  - Сяржант, у вас юрыдычная адукацыя?
  - Не, сэр.
  - Значыць, ваш шматпаважаны бацька даѓ вам добрую параду.
  - Не, сэр, - унутрана радуючыся, адказвае Эд.
  - Дапусцім, што ты маеш рацыю, сынок, - кажа Сміт. - Дапусцім, мы сапраѓды хочам таго ж, чаго і ѓсе прыстойныя паліцыянты: не аддаваць нашых братоѓ-афіцэраѓ на ганьбу публічнага суда. Дапусцім, што да гэтага і хіліцца ѓсе нашы намаганні. У такім выпадку, каб ты нам параіѓ?
  Гэтую маленькую прамову Эд паѓтараѓ сам сабе столькі разоѓ, што сярод ночы разбудзі - ад зубоѓ адскочыць кожнае слова:
  - Шуміха ѓ газетах, якая скончыцца пшыкам, следства, адкладзенае ѓ доѓгую скрыню, гучныя абвінавачванні цішком адкліканыя, - усё гэта публіку не задаволіць. Унутраныя расследаванні, адхіленні ад службы, кадравыя перастаноѓкі - усяго гэтага недастаткова. Вы самі сказалі афіцэру Уайту: павінны паляцець галовы. Я з гэтым згодзен. Мяркую, дзеля захавання прэстыжу паліцыі Лос-Анджэлеса і яе шэфа нам патрэбны публічны суд, патрэбныя крымінальныя абвінавачанні і прысуды да турэмнага зняволення.
  - Ведаеш, сынок, уражвае мяне лёгкасць, з якой ты прамаѓляеш такія словы...
  Эд звяртаецца да Паркера:
  - Сэр, пасля Харэла і Уортана ваша з'яѓленне стала для паліцыі Лос-Анджэлеса шчасцем. Вы выправілі памылкі, здзейсненыя вашымі папярэднікамі, і дасягнулі новых вышынь. І вы не дазволіце, каб усё павалілася з-за нейкай няшчаснай выпадковасці.
  - Выкладвайце, Экслі, - не вытрымлівае Лоѓ. - Што ж малодшы афіцэр параіць начальніку паліцыі?
  Эд, не адрываючы вачэй ад Паркера:
  - Не заводзіць крымінальныя справы ѓ дачыненні да тых, хто ѓжо адслужыѓ свае дваццаць гадоѓ. Абнародаваць кадравыя перастаноѓкі, больш паніжэнняѓ на пасадзе і адхіленняѓ ад службы. Прад'явіце абвінавачанне Джоні Браѓнэлу, скажыце яму, каб прасіѓ суда без прысяжных і няхай суддзя вынесе яму ѓмоѓны прысуд: ён - брат пацярпелага афіцэра. І яшчэ - аддайце пад суд Дзіка Стэнсленда і Бада Уайта. І няхай адпраѓляюцца ѓ турму. У паліцыі ім не месца. Стэнсленд - п'яніца і бандыт, Уайт ледзь не забіѓ чалавека, а выпіѓкі прынёс значна больш Вінсенса. Ахвяруйце імі. Каб абараніць Сябе. Каб абараніць паліцыю Лос-Анджэлеса.
  Напружанае маѓчанне перапыніѓ Сміт:
  - Джэнтльмены, рада нашага юнага сябра ѓяѓляецца мне неабдуманай і залішне суровай. У Стэнсленда ёсць свае вострыя куты, але Вэндэл Уайт - каштоѓны супрацоѓнік.
  - Сэр, калі Уайт яшчэ нікога не забіѓ, то гэтага нядоѓга чакаць.
  Сміт хацеѓ запярэчыць, але падняѓ руку Паркер:
  - Думаю, парада Эда заслугоѓвае ѓвагі. Заѓтра на вялікім журы, задай ім спякоту, мой хлопчык. Апраніся парадней і зрабі іх.
  - Слухаюся, сэр, - адказаѓ Эд, з цяжкасцю душачы ѓ сабе жаданне залямантаваць і падскочыць да столі.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ДВАНАЦЦАТЫ.
  
  
  Дампы б'юць у вочы. Вымярэнне росту: Джэк Вінсенс - метр семдзесят восем, Фрэнк Доѓэрці, Дзік Стэнс, Джоні Браунэл - маляня, у Уілберт Хаффе і Бадэ Уайтэ - не менш метра васьмідзесяці. За шклом - былыя вязні Цэнтральнага ѓчастка, седзячы бок аб бок з копамі з офіса акруговага пракурора, паказваюць на пагромшчыкаѓ.
  - Левы профіль! - хрыпіць дынамік. Шасцёра мужчын паварочваюцца. - Правы профіль! Тварам да сцяны! Тварам да люстэрка! Працэдура скончана, джэнтльмены. - Маѓчанне, затым: - Чатырнаццаць чалавек па асобнасці апазналі Доѓэрці, Стэнсленда, Вінсеннса, Уайта і Браѓнэла, яшчэ чацвёра - Хафа. Чорт, мікрафон забыліся выключыць!
  У Стэнса ачмурэлы выгляд.
  - Пайшоѓ на хрэн, казёл! - кідае Фрэнк Доѓэрці дынаміку.
  Бад маѓчыць з каменным тварам - нібы ён ужо ѓ турме і абараняе Стэнса ад нігераѓ.
  - Сяржант Вінсенс у пакой 114, - камандуе дынамік, - афіцэр Уайт у кабінет шэфа Грына. Астатнія вольныя.
  114-ы пакой - зала пасяджэнняѓ вялікага журы.
  Джэк падыходзіць да дзвярэй 114-й. Тут шматлюдна: пазоѓнікі з адвакатамі, Эд Экслі ѓ пінжаку з іголачкі, з віслымі ніткамі па боку рукава. Лацінасы шчэрацца. Джэк падыходзіць да Эду.
  - Дык гэта ты - галоѓны сведка?
  - Так.
  - Дык я і ведаѓ! І што за кус шпурнуѓ табе Паркер?
  - Кус?
  - Менавіта, Экслі. Колькі ён табе заплаціѓ за працу? Што паабяцаѓ? Чым купіѓ? Думаеш, я даю паказанні бясплатна?
  - Я проста выконваю свой абавязак, - адказвае Эд, старанна праціраючы акуляры.
  - Пад ідэйнага косіш, студэнтік? - усміхаецца Джэк. - Не веру. Стаѓ бы ты дарэмна сварыцца з братамі-копамі. Бо зараз табе жыцця не будзе. Не любяць у нас стукачоѓ. Можа, Паркер абяцаѓ табе пераход у Бюро расследаванняѓ? Дык улічы: і адтуль хлопцы таксама пагараць, а працаваць табе давядзецца з іх сябрамі.
  Эд глядзіць у бок.
  - А зрэшты, здзелка выгадная, ты не пралічыѓся! - працягвае Джэк.
  - Адкуль мне ведаць? Спецыяліст па здзелках у нас ты, а не я.
  - Калі так далей пойдзе, хутка ты мяне пераплюнеш. Так што мне варта быць з табой больш ветліва. Дарэчы, ведаеш, што нявеста Эліса Лоѓ да цябе няроѓна дыхае?
  Дзверы расхінаецца.
  - Эдмунд Дж. Экслі, прайдзіце ѓ залу, - аб'яѓляе клерк.
  - Наперад, байскаѓт, - падміргвае Джэк. - Толькі ніткі з рукава абарву: выгляд у цябе, нібы першы раз у жыцці касцюм надзеѓ!
  Ідучы ѓ пакой 114, Эд Экслі таропка і няёмка абрывае ніткі з рукава новенькага пінжака.
  
  
  
  * * *
  
  
  Джэк забаѓляѓ сябе думкамі аб Карэн. З таго спаткання прайшло дзесяць дзён - і па вялікім рахунку ѓсё накшталт было не так ужо дрэнна. Праѓда, перад Спэйдам Кулі прыйшлося папрасіць прабачэння. Уэлтан Морроу быѓ, мякка кажучы, не ѓ захапленні ад іх з Карэн адносін, але тое, што адбывалася ѓ Эліса Лоѓ з Джоан - справа ѓ гэтай парачкі, каецца, худа-бедна зладзілася, - крыху яго суцешыла. Паспешлівыя, нейкія зладзеявыя спатканні ѓ гатэлях: Карэн жыве дома, Джэк - у таннай кватэрцы, куды прыстойную дзяѓчыну не прывядзеш. Прапусціѓ рэгулярны плацёж Скогінсам, каб зняць для сустрэч нумар у "Амбасадоры". Карэн атрымлівае асалоду ад забароненай любоѓю, а Джэк шчаслівы тым, што шчаслівая яна. Але Сід Хадженс не тэлефануе, і на гераінавым рынку зацішша - застаецца лавіць мелую рыбінку. А наперадзе зданню страшней газавай камеры маячыць год у Аддзеле нораваѓ...
  Пазоѓнікі перашэптваюцца, разглядаюць яго спадылба. Джэк мімаволі сціскае кулакі. У таго, якому ён урэзаѓ у калядную ноч, на носе фіксавалая нашлёпка. Напэѓна фальшывая - Джэк яму нос не ламаѓ, сапраѓды памятае. Які-небудзь жыдзюга адвакат параіѓ.
  Дзверы ѓ пакой 114 прыадчынены. Джэк зазірае ѓнутр. Шасцёра членаѓ журы сядзяць за сталом, тварам да месца сведкі. Допыт вядзе Эліс Лоѓ. У клетцы для сведкі - Эд Экслі.
  Толькі зараз ён не цярэбіць акуляры, не мямліць, не апускае вачэй. Голас яго гучыць цвёрда - і на актаву ніжэй звычайнага. Узкоплечий, хударлявы, хупавы, на паліцыянта ён не падобны, але ѓ ім адчуваецца сіла і ѓпэѓненасць у сабе. І гаворыць выдатна. Лоѓ задае "нечаканыя" пытанні: Экслі сваю ролю, зразумела, адрэпеціраваѓ загадзя, - але так натуральна дзівіцца, так шчыра здзіѓляецца і абураецца... Чорт яго ведае, хто яго нацягваѓ, але папрацаваѓ гэты трэнер на сумленне.
  Джэк прыслухоѓваецца. Так, перад ім ужо не слінцяй, не папеньчын сынок, не пай-хлопчык з каледжа: зараз Джэк разумее, як Экслі здолеѓ зарабіць Крыж. Лоѓ сыпле пытаннямі, і адказы Эда б'юць прама ѓ мэту. Так, у яго адабралі ключы. Так, яго замкнулі ѓ кладоѓцы. Не, ён не бачыѓ ні магчымасці супраціѓляцца, ні сэнсу ѓ супраціѓленні. Спадары сябры журы, гледзіце ѓважліва: перад вамі - сапраѓдны мужчына. Яму няма патрэбы камусьці нешта даказваць, ён мінуѓ вайну і занадта добра ведае кошт паказнога гераізму.
  Дык і каго ж ён будзе тапіць? Браунэл, Хаф, Доѓэрці - дробныя сошкі: асноѓную віну Эд узваліѓ на Дзіка Стэнсленда, не пашкадаваѓ і Уайта. Джэк усміхнуѓся: да яго дайшло, як спрытна разыграна гэтая партыя. Крагмана, Такера, Пратта, якім не пагражае нічога, акрамя сыходу на пенсію, аддалі Джэку - ведалі, што падстаѓляць сваіх па-буйному ён не пагодзіцца, а назваць казлоѓ адпушчэння даверылі Эду Экслі.
  Лоѓ задае апошняе пытанне - нешта накшталт:
  - Ну і што ж вы пра ѓсё гэта думаеце?
  Эд прамаѓляе прачулыя словы аб правасуддзі. У журы ледзь слёзы не капаюць. Лоѓ аб'яѓляе, што пытанняѓ да сведкі больш няма, і Эд, накульгваючы, ідзе да дзвярэй - зацесная сведка клетушка! У калідоры яго сустракае Джэк.
  - А ты малайчына. Паркеру спадабаецца.
  - Думаеш, ён прачытае стэнаграму? - пытаецца Эд, расціраючы зацяклое калена.
  - І дзесяці хвілін не пройдзе, як усе паперы будуць у яго. А вось Бад Уайт зараз не супакоіцца, пакуль цябе з лайном не з'есць. Прама з апазнання яго выклікалі да Таду Грын, і магу спрачацца, што ад працы Грын яго ѓжо адабраѓ. Малі бога, каб Бад выкруціѓся і застаѓся ѓ паліцыі - ён з тых хлопцаѓ, што на грамадзянцы становяцца куды больш небяспечнымі.
  - Таму ты не сказаѓ Лоѓ, што асноѓную выпіѓку прынёс Уайт?
  - Джэк Вінсенс, рыхтуйцеся! - аб'яѓляе клерк.
  - Так, я таксама заклаѓ сваіх, - неахвотна кажа Джэк. - Толькі я заклаѓ траіх старых пердуноѓ, якія так і так з'яжджаюць у Арэгон лавіць рыбку. Так што, у параѓнанні з табой, я раблю і прыстойна і разумна.
  - Абодва мы робім тое, што павінны зрабіць. Толькі ты сябе за гэта пагарджаеш. А гэта ѓжо не разумна.
  У калідоры з'яѓляюцца Эліс Лоѓ і Карэн. Эліс кідаецца да Джэка.
  - Я выпадкова абмовіѓся Джоан, што сёння ты даеш паказанні, а яна распавяла Карэн. Прабач, я не думаѓ, што так атрымаецца. Я ж прасіѓ яе нікому не казаць! Прабач, Джэк, сапраѓды не ведаю, як так выйшла ... Я маліѓ Карэн не прыходзіць сюды, казаѓ, што ѓ залу пасяджэнняѓ яе ѓсё роѓна не пусцяць, і ѓ рэшце рэшт мы сышліся на тым, што яна паслухае ѓ рэпрадуктара ѓ маім кабінеце. ... Джэк, я вельмі вінаваты, калі ласка, прабач...
  - Ведаеш ты, жыдзяра, чым гарантаваць сведку!
  
  
  РАЗДЗЕЛ ТРЫНАЦЦАТЫ
  
  
  Бад глынуѓ са шклянкі. Віскі з содавай і з лёдам.
  Яму дасталася горшае месца ѓ бары - спіной да тэлефонаѓ. Надрыѓна грымеѓ над вухам музычны аѓтамат. Нілі старыя футбольныя шнары - як нянавісць да Эду Экслі. Жэтон, зброя - усё адабралі, наперадзе - суд, і рудая фарбаваная цёлка гадоѓ сарака з лішнім, што даѓно ѓжо з пажадлівасцю касавурыцца на яго шклянку, здаецца Баду амаль прыгажуняй.
  Злавіѓшы яго погляд, рудая цялушка ѓсміхнулася. Фарбаваная, вядома, але твар у яе добры. Бад усміхнуѓся ѓ адказ.
  - Дазволіце вас пачаставаць?
  - Дзякуй. Мяне клічуць Анджэла.
  - А мяне Бад.
  - Хіба ёсць такое імя?
  - Калі цябе ахрысцілі Вендэлам, даводзіцца вынаходзіць псеѓданімы.
  Анджэла рагоча.
  - Чым займаешся, Бад?
  - Зараз? Ну... можна сказаць, беспрацоѓны.
  - А-а... Што ж ты такога нарабіѓ?
  Ды што ты лыбішся, дурніца? Жадаеш з мужыком пазнаёміцца ці пытанні задаваць? Ды разумееш ты, што гэта такое - калі паліцыянта адхіляюць ад працы?
  - Не захацеѓ падыгрываць босу. Паслухай, Анджэла, што скажаш, калі...
  - У вас быѓ прававы канфлікт? Ведаеш, я ѓ гэтым разбіраюся: сама знаходжуся ѓ Аб'яднанні настаѓнікаѓ, а мой былы муж - старшыня прафзвязу кіроѓцаѓ аѓтобусаѓ. Калі ты раскажаш, што здарылася, можа быць, я...
  Нехта кладзе руку яму на плячо.
  - Сынок, можна з табой перамовіцца парай слоѓ?
  Дадлі Сміт. Сачыѓ за ім. Якога чорта яму патрэбна?
  - Гэта тэрмінова, лейтэнант?
  - Вельмі тэрмінова. Пажадай сваёй новай сяброѓцы добрай ночы і далучайся да мяне за заднім столікам. Я папрасіѓ бармэна зрабіць музыку цішэй, пакуль мы з табой будзем гутарыць.
  Насамрэч, музыка стала цішэй. Сьміт рушыѓ прэч. Бад кінуѓ погляд на Анджэла - яе ѓжо абходжвае нейкі марачок. Ён устаѓ і пайшоѓ следам.
  У задняй частцы бара - утульныя нішы-паѓкабінетыкі. Два крэслы, стол, накрыты газетай, пад газетай прыѓздымаецца ѓзгорак невыразных абрысаѓ. Бад сеѓ.
  - Што, ОВР за мной сочыць?
  - Так. Як і за іншымі, каму пагражае крымінальны суд. Ідэя твайго сябрука Экслі. Паркер зараз да яго прыслужваецца - вось Эд і нагаварыѓ яму, што вы са Стэнслендам, маѓляѓ, здольныя страціць галаву і нарабіць глупстваѓ. Чуѓ бы ты, сынок, як гэты Экслі на сведчаным крэсле чарнілаѓ і цябе, і шматлікіх іншых годных людзей! Я праѓда, таксама не чуѓ, але стэнаграму чытаѓ. Існы двухрушнік гэты Эд Экслі. Яго выступленне - ганьба для ѓсіх годных палісменаѓ.
  Бад прадставіѓ, як Стэнс сыдзе ѓ бясконцы запой.
  - Што ѓ газеце? Нам ужо прад'яѓлена абвінавачанне?
  - Не клікай бяду, сынок. І не спяшайся запісваць мяне ѓ ворагі. Я ж твой сябар, і нейкі ѓплыѓ на Паркера ѓ мяне ёсць. Не аднаму ж Экслі хадзіць у яго ѓ любімчыках!
  - Лейтэнант, чаго вы хочаце?
  - Кліч мяне Дадлі, - адказвае Сміт.
  - Дадлі, чаго ты хочаш?
  - Хо-хо-хо! - гучны круглявы тэнар. - Ты, сынок, зрабіѓ на мяне ѓражанне. Я ѓражаны тым, што ты адмовіѓся здрадзіць таварышаѓ, а твая вернасць напарніку наогул вышэй усякіх хвал. Я захапляюся табой як паліцыянтам, мне падабаецца, што ты не баішся выяѓляць гвалт тамака, дзе без яго, нажаль, у нашай працы не абыйсціся. А больш за ѓсё мне сімпатычная твая барацьба з мярзотнікамі, якія збіваюць жонак. Ты іх ненавідзіш, праѓда?
  Нянавісць - бляклае, заезджанае слова. У Бада загрукала ѓ скронях.
  - Так, ненавіджу.
  - І ѓ цябе ёсць на гэта прычыны, калі дакладна тое, што мне давялося чуць аб тваім юнацтве. Нянавісць - што яшчэ ты ненавідзеш гэтак жа моцна?
  Бад моцна, да болю ѓ пальцах, сціскае кулакі.
  - Экслі. Гэтую сволач Экслі. І зборшчыка смецця Джэка - ён таксама там вызначыѓся. Дзік Стэнс зараз дап'ецца да чорцікаѓ - праз тое, што гэтыя двое нас прадалі!
  Сьміт ківае галавой.
  - Вінсенса не вінаваці, сынок. Ён усё зрабіѓ як трэба. Без звальненняѓ справа б не абышлася, а ён абгаварыѓ толькі тых, хто ѓжо адпрацаваѓ дваццаць гадоѓ і заслужыѓ сабе пенсію. І ѓзяѓ на сябе віну за тую выпіѓку, што ты прынёс у пастарунак. Не, сынок, Джэк не заслужыѓ тваёй нянавісці.
  Бад нахіляецца да яго:
  - Дадлі, чаго ты ад мяне хочаш?
  - Хачу, каб ты пазбег прысуду і вярнуѓся на службу. І ведаю, як гэтага дабіцца.
  Бад кідае погляд на газету.
  - І як жа?
  - Табе трэба працаваць на мяне.
  - І што я павінен рабіць?
  - Ня спяшайся. Спачатку яшчэ некалькі пытанняѓ. Скажы, сынок, ты згодзен, што наш абавязак - утрымліваць злачыннасць у належных рамках, не даваць ёй распаѓзацца па горадзе? Што, напрыклад, чорным бандытам на поѓнач ад бульвара Джэферсана не месца?
  - Вядома.
  - А як ты лічыш, можна дазваляць існаваць злачынным супольнасцям, якія дзейнічаюць толькі сярод сваіх, мірным грамадзянам асаблівай шкоды не прыносяць, а паліцыі часам бываюць карысныя?
  - Вядома. Заѓсёды так і робіцца: на нешта мы заплюшчваем вочы... Але якое гэта мае...
  Сьміт зрывае са стала газэту. Рэвальвер 38-га калібра, бліскучы паліцэйскі жэтон. Па спіне ѓ Бада праходзяць мурашкі.
  - Я ведаѓ, што ты - чалавек уплывовы. Ты дамовіѓся з Грынам?
  - Не з Грынам, сынок. З Паркерам. Я ж казаѓ, не аднаму Экслі хадзіць у яго ѓ дарадцах. Вось што ён сказаѓ: калі вялікае журы не вылучыць супраць цябе абвінавачванні, за адмову даць паказанні ты пакараны не будзеш. А цяпер забірай свае штучкі, пакуль гаспадар гэтай установы ѓ паліцыю не патэлефанаваѓ.
  Бліскучы Бад ніякавата распіхвае па кішэнях сваё дабро.
  - Значыць, і абвінавачванні не будзе?
  Зноѓ сакавітае "хо-хо-хо" - на гэты раз насмешлівае.
  - Дык я і думаѓ, што сённяшні "Геральд" ты яшчэ не чытаѓ!
  - Але як? - Усклікае Бад, зусім ашаломлены.
  - Потым раскажу, сынок.
  - А з Дзікам што?
  - Дзік прапаѓ, сынок. І не спрачайся - нічога тут не зробіш. Яму прад'яѓлена абвінавачанне, ён будзе прызнаны вінаватым і атрымае тэрмін. Сам Паркер загадаѓ зрабіць яго казлом адпушчэння. Гэта Экслі пераканаѓ яго патронаѓ не шкадаваць. Так што... крымінальны артыкул і турма.
  Раптам страшна горача. Невыносна горача. Бад аслабляе вузел гальштука, прыкрывае вочы.
  - З ім усё будзе добра, сынок, я табе абяцаю. Ёсць у мяне прыяцелька ѓ сістэме папраѓчых устаноѓ - папрашу яе за Стэнслендам нагледзець. А калі выйдзе, ужо я забяспечу яму магчымасць павучыць гэтага Экслі розуму-розуму.
  Адкрыѓшы вочы, Бад бачыць перад сабой разгорнутую "Геральд". Загаловак: "Паліцыянтам, замяшаным у "крывавым Ражджастве", прад'яѓленыя абвінавачванні". Далей - калонка, абведзеная алоѓкам. Сяржанту Рычарду Стэнсленду прад'яѓлена абвінавачанне па чатырох артыкулах крымінальнага кодэкса. Акрамя яго ѓ спісе трое пенсіянераѓ: Ленц, Браунэл і Хаф; па два артыкулы на брата. Падкрэслена: "Афіцэру Вендэлу Уайту, 33 гады, абвінавачванняѓ не прад'яѓлена, хаця, паводле папярэдніх звестак, атрыманых з крыніц у акруговай пракуратуры, яму павінна было быць прад'яѓлена абвінавачанне ѓ нападзенні першай ступені. Старшыня журы заявіѓ, што чацвёра з ахвяр нападу змянілі свае першапачатковыя паказанні, паводле якіх афіцэр Уайт душыѓ Хуана Карбігаля, 19 гадоѓ. Новыя паказанні пазоѓнікаѓ прама супярэчаць сцвярджэнням афіцэра паліцыі сяржанта Эдмунда Дж. Экслі, які заявіѓ пад прысягай, што Уайт спрабаваѓ нанесці Карбігалю цяжкія цялесныя пашкоджанні. Аднак паказанні сяржанта Экслі, па ѓсёй бачнасці, не падвяргаюцца сумневу: яны скарыстаны ѓ абвінаваѓчых актах супраць іншых сямі афіцэраѓ. Тым не яе, хаця члены журы і сумняваюцца ѓ шчырасці новых паказанняѓ пазоѓнікаѓ, такія змены ѓ справе яны палічылі дастатковай прычынай, каб адклікаць абвінавачанні, першапачаткова вылучаныя супраць афіцэра Уайта. Намеснік акруговага пракурора Эліс Лоѓ заявіѓ рэпарцёрам: "Адбылося нешта ѓнушальнае падазрэнне, але што - я не разумею. Аднак чатыры сведчанні, несумненна, перавешваюць адно - будзь гэта нават у вышэйшай ступені слугоѓвае даверу голас Эдмунда Экслі, героя мінулай вайны"".
  - Чаму? Нашто ты гэта зрабіѓ? І як? - пытаецца Бад. Радкі навін кружацца ѓ яго перад вачыма.
  Сьміт зьмінае газэту.
  - Ты мне патрэбен, сынок. Будзем выконваць новую задачу ужо атрымана "дабро" ад Паркера. Ствараецца асобае падраздзяленне пры Аддзеле забойстваѓ. Яно будзе выконваць своеасаблівую функцыю стрымлівання. Звацца будзе "Падраздзяленне нагляду". Гучыць даволі расплывіста, праѓда? На справе гаворка ідзе аб працы, для якой прыдатныя вельмі нямногія, - але ты, сынок, для яе нарадзіѓся. Прыйдзецца і біцца, і страляць, і не задаваць лішніх пытанняѓ. Сынок, ты ѓлоѓліваеш ход маіх думак?
  - Яшчэ б.
  - Хутка Паркер пачне абяцаную ператраску кадраѓ, і з Цэнтральнага ѓчастка табе прыйдзецца сысці. Будзеш працаваць на мяне?
  - Я ж не вар'ят, каб адмовіцца. Але навошта, Дадлі?
  - Што нашто, сынок?
  - Гэта ты ѓгаварыѓ Эліса Лоѓ мяне выцягнуць. Усе ведаюць, што вас з ім вадой не разальеш. Навошта?
  - Затым, сынок, што мне падабаецца твой стыль працы. Такі адказ цябе задавальняе?
  - Не, але, мяркуючы па ѓсім, іншага я не дачакаюся. Тады наступнае пытанне: як?
  - Што як, сынок?
  - Як ты прымусіѓ мексікашак змяніць паказанні?
  Сьміт моѓчкі кладзе на стол адліваючы меддзю, у металічных задзірыніцах і ѓ засохлай крыві кастэт.
  
  
  КАЛЯНДАР
  
  
  
  
  1952
  
  
  
  Вытрымка:
  "Лос-Анджэлес Мірор Ньюс", 19 сакавіка
  
  
  
  Скандал у паліцыі: пракуратура рыхтуецца да суда, а копы наводзяць парадак у сябе дома
  
  
  
  Шэф паліцыі Лос-Анджэлеса Уільям X. Паркер урачыста паабяцаѓ дамагчыся праѓды - "куды б ні прывялі пошукі ісціны" - у скандальнай і заблытанай гісторыі , якая атрымала шырокую агалоску і з лёгкай рукі газетчыкаѓ названай "Крывавым Калядамі".
  Сямі афіцэрам паліцыі прад'яѓлены крымінальныя абвінавачанні ѓ сувязі з іх дзеяннямі ѓ Цэнтральным паліцэйскім участку ѓ Калядную ноч мінулага года. Вось іх імёны:
  сяржант Уорд Такер - абвінавачаны ѓ нападзенні другой ступені,
  афіцэр Майкл Крагман - абвінавачаны ѓ нападзенні другой ступені і нанясенні пабояѓ,
  афіцэр Генры Прат - абвінавачаны ѓ нападзенні другой ступені,
  сяржант Элмер Ленц - абвінавачаны ѓ нападзенні першай ступені і нанясенні пабояѓ,
  сяржант Уілберт Хаф - абвінавачаны ѓ нападзенні першай ступені і нанясенні пабояѓ,
  афіцэр Джон Браунэл - абвінавачаны ѓ нападзенні першай ступені пры абцяжваючых абставінах,
  сяржант Рычард Стэнсленд - абвінавачаны ѓ нападзе першай ступені пры абцяжваючых абставінах, нанясенні пабояѓ першай ступені і нанясенні калецтваѓ.
  Паркер не стаѓ спыняцца ні на сутнасці абвінавачанняѓ, прад'яѓленых афіцэрам, ні на грамадзянскіх пазовах, якія ахвяры гвалту - Санчэс Дынарда, Хуан Карбігаль, Дэніс Рае, Эзекіель Гарсія, Клінтан Валупек і Рэес Часко - падалі ѓ адрас як асобных паліцыянтаѓ, так і паліцыі Лос -Анджэлеса ѓ цэлым. Ён заявіѓ толькі, што паліцыя правяла ѓласнае ѓнутранае расследаванне і што, акрамя пералічаных, вінаватымі ѓ сур'ёзных дысцыплінарных правінах і годнымі суровага пакарання з'яѓляюцца наступныя афіцэры:
  сяржант Уолтар Крамлі, сяржант Уолтар Дзюкшырэр, сяржант Фрэнсіс Доѓэрці, афіцэр Чарльз Хайнц, афіцэр Джозэф Эрнандэс, сяржант Віліс Трыстана, афіцэр Фрэдэрык Турэнцін, лейтэнант Джэймс Фрылінг, афіцэр Вэндэлс Уайндж
  Напрыканцы прэс-канферэнцыі Паркер добра адазваѓся аб сяржанце Эдмундзе Дж. Экслі, афіцэру Цэнтральнай брыгады, які адважыѓся даць паказанні перад вялікім журы.
  - Я захоплены ѓчынкам Экслі, - заѓважыѓ шэф паліцыі. - Гэты чалавек праявіѓ сапраѓдную мужнасць.
  
  
  
  Вытрымка:
  "Лос-Анджэлес Ікзэмінер", 11 красавіка
  
  
  
  Пяцёра абвінавачаных па справе "Крывавых Калядаѓ" апраѓданыя Паркер распавядае пра дысцыплінарныя рэпрэсіі ѓ паліцыі
  
  
  
  Сёння акруговая пракуратура абвясціла, што пяцёра абвінавачаных па скандальна вядомай справе "Крывавых Калядаѓ" не паѓстануць перад судом. Афіцэр Майкл Картман, афіцэр Генры Прат і сяржант Уорд Такер, усе змушаныя падаць у адстаѓку з паліцыі з прычыны таго, што апынуліся пад судом, апраѓданыя за недахопам доказаѓ. Вось што заявіѓ памочнік акруговага пракурора Эліс Лоѓ, які курыруе гэтую справу:
  - Многіх другарадных сведкаѓ - затрыманых, якія знаходзіліся ѓ тую ноч у турме Цэнтральнага ѓчастка - цяпер проста немагчыма адшукаць.
  І сёння ж кіраѓнік паліцыі Лос-Анджэлеса Уільям Х. Паркер распавёѓ нам аб выніках праславутай "вялікай чысткі" ѓ яго ведамстве. Наступныя афіцэры, як абвінавачаныя, так і не абвінавачаныя ѓ крымінальных злачынствах, былі прызнаныя вінаватымі ѓ розных дысцыплінарных правінах і падвергліся наступным спагнанням:
  сяржант Уолтар Крамлі: шэсць месяцаѓ адхілення ад службы без захавання жалавання, перавод у пастарунак Холенбек;
  сяржант Уолтар Дзюкшырэр: шэсць месяцаѓ адхілены ад службы без захавання жалавання, перавод у пастарунак Ньютан-стрыт;
  сяржант Фрэнсіс Доѓэрці: чатыры месяцы адхілення ад службы без захавання жалавання, перавод ва ѓчастак Уілшыр;
  афіцэр Чарльз Хайнц: шэсць месяцаѓ адхілення ад службы без захавання жалавання, перавод у Аддзел па барацьбе з бадзяжніцтвам;
  афіцэр Джозэф Эрнандэс: чатыры месяцы адхілення ад службы без захавання жалавання, перавод у пастарунак 77-й вуліцы;
  сяржант Уілберт Хаф: дзевяць месяцаѓ адхілення ад службы без захавання жалавання, перавод ва ѓчастак Уілшыр;
  сяржант Віліс Трыстана: тры месяцы адхілення ад службы без захавання жалавання, перавод ва ѓчастак Ньютан-стрыт;
  афіцэр Фрэдэрык Турэнцін: тры месяцы адхілення ад службы без захавання жалавання, перавод ва ѓчастак Іст-Вэлі;
  лейтэнант Джэймс Фрылінг: шэсць месяцаѓ адхілення ад службы без захавання жалавання, перавод у Бюро ѓпраѓлення паліцэйскай акадэміі;
  афіцэр Джон Хайнэке: чатыры месяцы адхілення ад службы без захавання жалавання, перавод ва ѓчастак Венецыя;
  сяржант Элмер Ленц: дзевяць месяцаѓ адхілення ад службы без захавання жалавання, перавод у пастарунак Галівуд;
  афіцэр Вендэл Уайт: без адхілення ад службы пераведзены ѓ Падраздзяленне нагляду пры Аддзеле забойстваѓ;
  сяржант Джон Вінсенс: без адхілення ад службы пераведзены ѓ Аддзел нораваѓ.
  
  
  
  Вытрымка:
  "Лос-Анджэлес Таймс", 3 траѓня
  
  
  
  Першы прысуд па справе "крывавых Калядаѓ" - паліцыянт асуджаны ѓмоѓна.
  
  
  
  Афіцэр паліцыі Джон Браунэл, 38 гадоѓ, першы з паліцыянтаѓ, замяшаных у леташнім "калядным" скандале, які паѓстаѓ перад судом, сёння заклікаѓ сябе вінаватым па артыкуле, паказаным у абвінаваѓчым акце, - напад першай ступені пры абцяжваючых абставінах - і папрасіѓ суддзю Артура Дж. Фіцх'ю неадкладна вынесці яму прыгавор.
  Браунэл - старэйшы брат Фрэнка Д. Браѓнэла, аднаго з двух патрульных паліцыянтаѓ, параненых у Калядную куццю мінулага года ѓ бойцы з шасцю маладымі людзьмі. Суддзя Фіцх'ю, прыняѓшы да ѓвагі, што Браунэл адчуваѓ найцяжэйшы псіхалагічны стрэс з прычыны ранення брата і што ён ужо звольнены з паліцыі без пенсіі, прыслухаѓся да рапарту Аддзела па выпрабавальным тэрміне, дзе рэкамендавалася не прыгаворваць Браунэла да турэмнага зняволення, а пакараць умоѓна. Ён прыгаварыѓ Браѓнэла да года зняволення ѓмоѓна і адпусціѓ яго з-пад варты, загадаѓшы з'явіцца за далейшымі распараджэннямі да акруговага інспектара па выпрабавальным тэрміне Рэндаллу Мілціру.
  
  
  
  Вытрымка:
  "Лос-Анджэлес Ікзэмнэр", 29 траѓня
  
  
  
  Прысуд Стэнсленду вынесены: паліцыянта чакае турма
  
  
  
  ... Журы прысяжных, якое складаецца з васьмі мужчын і чатырох жанчын, прызнала Стэнсленда вінаватым па наступных пунктах абвінаваѓчага зняволення: напад першай ступені пры абцяжваючых абставінах, нанясенне збіцця першай ступені, нанясенне калецтваѓ. Усе абвінавачанні звязаныя з актыѓным удзелам паліцыянта ѓ скандальна вядомым збіванні затрыманых у Цэнтральным паліцэйскім участку: у прэсе гэтая гісторыя даѓно атрымала назву "Крывавыя Каляды". У сваіх сведкавых сведчаннях сяржант паліцыі Лос-Анджэлеса Эдмунд Дж. Экслі падрабязна апісаѓ "зверствы Стэнсленда ѓ дачыненні да безабаронных людзей". Адвакат Стэнсленда Джэйкаб Келерман падвергнуѓ сумневу паказанні сведкі, заявіѓшы, што большую частку ночы, калі мелі месца гэтыя падзеі, Экслі прасядзеѓ зачынены ѓ каморы. Аднак прысяжныя паверылі сяржанту Экслі, і ѓ сваёй заключнай прамове Келерман, спаслаѓшыся на рашэнне суда па справе Джона Браѓнела (яшчэ аднаго ѓдзельніка каляднага пабоішча, якому вынеслі ѓмоѓны прысуд), прасіѓ суддзю Артура Фіцх'ю праявіць міласэрнасць да яго кліента. Аднак суддзя не пачуѓ просьбы адваката. Ён прыгаварыѓ Стэнсленда, былога афіцэра паліцыі Лос-Анджэлеса, да года зняволення ѓ адной з турмаѓ акругі і перадаѓ яго афіцэрам шэрыфскай службы, якія павінны суправадзіць Стэнсленда ѓ папраѓчую ѓстанову Уэйсайд. Калі Стэнсленда выводзілі з залы, ён выкрыкваѓ лаянку і пагрозы ѓ адрас сяржанта Экслі. Сяржант Экслі ад каментароѓ з гэтай нагоды адмовіѓся.
  
  
  
  НАЧОР: "Кавалькейд Уікэнд Мэгэзін",
  нядзельны дадатак
  да "Лос-Анджэлес Мірор", 3 ліпеня
  
  
  
  Два пакаленні сям'і Экслі на службе Каліфорніі
  
  
  
  Першае, што дзівіць у Прэстане Экслі і яго сыне Эдмундзе - яны зусім не падобныя на паліцыянтаѓ, хоць Прэстан чатырнаццаць гадоѓ праслужыѓ у паліцыі Лос-Анджэлеса, а яго сын Эд паступіѓ на службу роднаму гораду ѓ 1943 году, незадоѓга да таго, як уступіѓ у дзейнае войска і ѓ бітве на Гвадалканале заслужыѓ крыж "3а выбітныя заслугі". І гэта яшчэ не ѓсё: да таго як клан Экслі эміграваѓ у Амерыку, шматлікія яго прадстаѓнікі служылі шпікамі ѓ Скотланд-Ярдзе. Такім чынам, павага да закону і правасуддзя ѓ сям'і Экслі ѓ крыві. Але з яшчэ большай упэѓненасцю можна сказаць, што ѓ крыві ѓ гэтых людзей - смага справы.
  
  
  
  Урэзка: Прэстан Экслі атрымаѓ інжынернае адукацыю ѓ Універсітэце Паѓднёвай Каліфорніі. Займаѓся ён па начах, а днём лавіѓ небяспечных злачынцаѓ.
  Урэзка: Нябожчык Томас Экслі, старэйшы сын Прэстана, атрымаѓ адукацыю ѓ Паліцэйскай акадэміі Лос-Анджэлеса і быѓ прызнаны лепшым курсантам за ѓсю яе гісторыю. І сёння на сцяне адміністрацыйнага корпуса Акадэміі можна ѓбачыць памятную таблічку, устаноѓленую ѓ яго гонар. Трагічная гібель нагнала Томаса неѓзабаве пасля выпуску: ён быѓ забіты вулічным бандытам.
  Яшчэ адна ѓрэзка: Сярэбраны медаль і дыплом Лос-Анджэлескага ѓніверсітэта з адзнакай Эд Экслі атрымаѓ у 1941 годзе - у дзевятнаццаць гадоѓ! Цяпер мы разумеем, чаму члены сям'і Экслі не падобныя на "тыповых копаѓ": перад намі перш за ѓсё таленавітыя і шырока адукаваныя людзі.
  
  
  
  І бацька і сын у апошні час часта згадваліся ѓ навінах. Прэстан Экслі, 58 гадоѓ, аб'яднаѓ намаганні з Сусветна вядомым аніматарам, кінарэжысёрам і вядучым дзіцячых тэлеперадач Рэймандам Дытэрлінгам для пабудовы Фантазіленда - каласальнага парку забаѓ. Першы камень быѓ закладзены шэсць месяцаѓ таму, а заканчэнне пабудовы намечана на красавік наступнага года. Экслі-старэйшы пачаѓ кар'еру ѓ будаѓнічым бізнэсе ѓ 1936 годзе, калі звольніѓся з паліцыі разам са сваім сябрам і памочнікам лейтэнантам Артурам Дэ Спэйнам.
  У сваім раскошным асабняку ѓ Хенкак-парку Прэстан адказвае на пытанні нашага карэспандэнта Дзіка Сэнт-Джэрмена.
  - У мяне быѓ дыплом інжынера, а Арт выдатна разбіраѓся ѓ будматэрыялах, - распавядае ён. - Мы аб'ядналі свае зберажэнні і ѓзялі пазыку ѓ незалежных інвестараѓ, якія здолелі ацаніць нашу смеласць і прадпрымальнасць. Так узнікла "Экслі Канстракшн". Спачатку мы будавалі танныя дамы, але паступова пачалі павышаць свой узровень, перайшлі да офісных будынкаѓ. Важнай вяхой для нас стала шаша Аро Секо. Пятнаццаць гадоѓ таму я пра такое росквіт і марыць не мог! І Фантазіленд - дзвесце акраѓ зямлі, дзе выканаюцца запаветныя жаданні мільёнаѓ людзей, - стане годнай вяршыняй нашай кар'еры.
  Экслі ѓсміхаецца.
  - Рэй Дытэрлінг - летуценнік, - кажа ён. - Сілай свайго ѓяѓлення ён стварыѓ мноства казачных светаѓ, і наведвальнікі Фантазіленд хутка змогуць акунуцца ѓ гэтыя светы. Прывяду толькі адзін прыклад: гара, названая Рэем "Мір Пола". Пол Дытэрлінг, сын Рэя, трагічна загінуѓ у гарах падчас сходу лавіны ѓ сярэдзіне трыццатых гадоѓ. Гара "Свет Пола" стане помнікам юнаку і ѓ той жа час будзе прыносіць людзям радасць, а пэѓны працэнт даходаѓ ад яе камерцыйнага выкарыстання будзе адлічвацца ѓ дзіцячыя дабрачынныя арганізацыі. Цяпер вы разумееце, што я не перабольшваю, калі кажу, што Фантазіленд - вяршыня маёй кар'еры.
  Няѓжо ж, завяршыѓшы гэтую працу, Прэстан Экслі мае намер адысці ад спраѓ? Экслі зноѓ усміхаецца.
  - На наступным тыдні, - кажа ён, - я збіраюся звярнуцца ѓ Акруговую раду па рэканструкцыі і развіццю, а таксама ѓ Лос-Анджэлескую легіслатуру. Размова пойдзе аб кошце масавых перавозак у Паѓднёвай Каліфорніі і аб неабходнасці звязаць паѓднёвыя гарады штата новымі шашамі. Сапраѓды кажучы, я жадаю атрымаць замову на будаѓніцтва сеткі шашэйных дарог і мае намер прапанаваць ураду штата выгодную ѓгоду.
  А далей?
  Экслі ѓсміхаецца і ѓздыхае.
  - Знаёмыя ѓвесь час надакучаюць мне просьбамі пайсці ѓ палітыку. Запэѓніваюць, што з мяне атрымаецца цудоѓны мэр, губернатар, сенатар і бог ведае хто яшчэ. Хоць я на гэта заѓсёды адказваю, што ѓ мяне ёсць сябры - Флетчар Баурон, Дзік Ніксан і Эрл Уорэн [22] .
  Ці азначае гэта, што містэр Экслі выключае для сябе магчымасць палітычнай кар'еры?
  - Я нічога не выключаю, - адказвае Прэстан Экслі. - І не стаѓлю сабе ніякіх абмежаванняѓ. Гэта не ѓ маёй натуры.
  І як высветлілі нашы карэспандэнты, яго сын Эдмунд, з нядаѓніх часоѓ сяржант Бюро расследаванняѓ паліцыі Лос-Анджэлеса (участак Галівуд), ставіцца да жыцця гэтак жа. Пасля нядаѓняй скандальнай гісторыі, вядомай як "крывавыя Каляды", у якой Эд Экслі выявіѓ сябе сапраѓдным героем, перад ім адкрыліся самыя павабныя магчымасці - хоць ён і цвёрда мае намер рабіць кар'еру толькі ѓ паліцыі. У інтэрв'ю нашаму карэспандэнту ѓ летнім катэджы сям'і на возеры Эрроѓхед Экслі-малодшы сказаѓ:
  - Адзіная мая мара - стаць добрым дэтэктывам і паспяхова расследаваць злачынствы, якія пагражаюць грамадству. Майго бацьку праславіла справу Ларэна Атэртана (маньяк-дзетазабойца, у 1934 годзе пакараны за забойства шасці дзяцей, у тым ліку хлопчыка-кіназоркі Вілі Веннерхолма); мне хацелася б раскрываць справы такога ж маштабу. Для гэтага вельмі важна аказвацца ѓ патрэбны час у патрэбным месцы, але, акрамя гэтага, неабходна нейкая ѓнутраная цяга да разблытвання заблытаных сітуацый і стварэнню парадку з хаосу - гэта значыць тое, што, мне здаецца, у мяне ёсць.
  Эд Экслі, несумненна, апынуѓся ѓ патрэбны час у патрэбным месцы ѓвосень 1943 гады, калі ён, адзіны які выжыѓ у жорсткай сутычцы з супернікам, у адзіночку прарваѓся праз тры японскія траншэі. Ён апынуѓся ѓ патрэбны час у патрэбным месцы, калі, смела ѓзвысіѓшы голас, парушыѓ "змову маѓчання" аб сумным інцыдэнце, які адбыѓся ѓ Цэнтральным паліцэйскім участку ѓ Калядную ноч. Але сам Эд Экслі кажа пра гэтыя два пераломныя моманты свайго жыцця:
  - Гэта ѓ мінулым, а цяпер я гляджу ѓ будучыню. Праца ѓ Бюро расследаванняѓ Галівудскага ѓчастку дае мне неацэнны досвед, але яшчэ больш каштоѓныя ѓрокі я атрымліваю ад бацькі і яго старога сябра Арта Дэ Спэйна. Часта па вечарах мы ѓтрох разгульваем сцэны допытаѓ: для бацькі і Арта гэтая забаѓка, для мяне - выдатная трэніроѓка. Мы з бацькам падобныя і ѓсё ж вельмі розныя: яму патрэбен увесь свет, мне - толькі тое, што можа прапанаваць мне служба ѓ паліцыі.
  Прэстан і Эд Экслі перажылі Томаса, а Маргарыт Экслі (народжаная Тыбетс) памерла ад раку шэсць гадоѓ таму. Што сёння гавораць аб сваіх стратах бацька і сын Экслі?
  - Не праходзіць ні дня, каб я пра іх не ѓспомніѓ, - адказвае Прэстан. - Мне іх вельмі не хапае!
  Яго сын не такі лаканічны: ён згаджаецца падзяліцца з намі сваімі ѓспамінамі.
  - Томас - гэта Томас, - задуменна кажа ён. - Калі ён загінуѓ, мне было ѓсяго семнаццаць: я яго, можна сказаць, амаль не ведаѓ. Мама - іншая справа. Выдатная жанчына, моцная, вялікадушная і адважная, але з нейкім сталым сумам у вачах. Мне вельмі яе не хапае, і, спадзяюся, мая будучая жонка будзе падобная на яе - толькі, мабыць, крыху жыццярадасней!
  Такім чынам, у сённяшнім "Профілі" нашага часопіса вы сустрэліся з бацькам і сынам Экслі - сапраѓднымі мужчынамі, высакароднымі людзьмі, якія знайшлі сваё месца ѓ жыцці і, кожны па-свойму, дакладна служаць росквіту Каліфорніі.
  
  
  
  Загаловак:
  "Лос-Анджэлес Таймс", 9 ліпеня
  
  
  
  Лоѓ вылучае сваю кандыдатуру на пасаду акруговага пракурора
  
  
  
  РУБРЫКА: Свецкая хроніка,
  "Лос-Анджэлес Геральд Экспрэс", 12 верасня
  
  
  
  На вяселлі Эліса Лоѓ і Джоан Морроѓ гуляѓ увесь Галівуд
  
  
  
  Вытрымка:
  "Лос-Анджэлес Таймс", 7 лістапада
  
  
  
  Макферсан і Лоѓ схопяцца ѓ барацьбе за пасаду акруговага пракурора
  
  
  
  Уільям Макферсан, цяперашні акруговы пракурор Лос-Анджэлеса, мае намер выставіць сваю кандыдатуру на чацвёрты тэрмін. Пры гэтым яму давядзецца ѓступіць у барацьбу з уласным намеснікам Элісам Лоѓ: абодва яны з вялікім адрывам лідзіруюць у спісе з васьмі кандыдатаѓ. Нагадаем чытачам, што выбары акруговага пракурора адбудуцца ѓ сакавіку наступнага года.
  За 56-гадовага Макферсана гатовыя прагаласаваць 38% выбаршчыкаѓ, за 41 - гадовага Лоѓ - 36%. Іх найбліжэйшы сапернік Дональд Чэпмен, былы кіраѓнік упраѓлення гарадскіх паркаѓ, набраѓ усяго 14% галасоѓ. Астатнія 12% прыкладна пароѓну размеркаваны паміж астатнімі пяццю кандыдатамі - відавочна, што шанцы каго-небудзь з іх на перамогу вельмі прывідныя.
  На сваёй прэс-канферэнцыі Макферсан выказаѓ меркаванне, што барацьба будзе нялёгкай, і падкрэсліѓ, што ён найперш верны слуга грамадства, а палітык - ужо ѓ другую чаргу. У Лоѓ мы ѓзялі інтэрв'ю ѓ хатняй абстаноѓцы, у таварыстве яго жонкі Джоан. Ён зрабіѓ падобныя заявы, заѓважыѓ, што спадзяецца на перамогу, і падзякаваѓ усім выбаршчыкам і асабліва сіле аховы парадку за падтрымку, неабходную яму ѓ перадвыбарнай барацьбе.
  
  
  
  
  1953
  
  
  
  Паліцыя Лос-Анджэлеса
  Штогадовы рапарт аб службовай адпаведнасці
  З паметкай "канфідэнцыйна"
  3 студзеня 1953 года
  Аѓтар: лейтэнант Дадлі Сміт
  Копіі: у Аддзел кадраѓ і Адміністрацыйны аддзел
  
  
  
  2/1/1953
  Штогадовы рост
  Пра службовую адпаведнасць
  ЗА ПЕРЫЯД: 4/4/1952- 31/12/1952
  СУПРАЦОђНІК: афіцэр Уайт, Вэндэл А.,
  жэтон нумар 916
  ПАСАДА: Афіцэр паліцыі (дэтэктыѓ) (дзярж. служ. 4 разрад)
  МЕСЦА СЛУЖБЫ: Бюро расследаванняѓ (падраздзяленне нагляду пры Аддзеле па расследаванні забойстваѓ)
  Камандзір: Лейтэнант Дадлі Л. Сміт, жэтон нумар 410
  
  
  
  Спадары!
  Гэты мемарандум служыць як рапартам аб прафпрыдатнасці афіцэра Уайта, так і справаздачай за першыя дзевяць месяцаѓ існавання падраздзялення нагляду. З шаснаццаці чалавек, якія працуюць пад маім пачаткам, Уайт, на маю думку, лепшы. Ён добрасумленны, захоплены сваёй працай і службовы абавязак ставіць найвышэй усяго. Яго наведвальнасць - адна з лепшых у падраздзяленні: часам яму здаралася два тыдні запар працаваць па васемнаццаць гадзін у суткі, але ні разу я не чуѓ ад яго ні слова скаргі. Вы памятаеце, што пры пераходзе Уайта ѓ маё падраздзяленне на ім ляжаѓ цень бяздольнага каляднага здарэння мінулага года, і, у прыватнасці, памагаты начальніка паліцыі Грын, спасылаючыся на высунутыя супраць яго абвінавачванні ѓ неапраѓданым і жорсткім ужыванні сілы, выяѓляѓ сумневы ѓ мэтазгоднасці ён лічыѓ, што схільнасць Уайта да гвалту ѓ спалучэнні з адмысловымі задачамі нашага падпадзялення могуць стварыць небяспечную камбінацыю). Аднак час паказаѓ, што ён памыляѓся, і я без ваганняѓ выстаѓляю афіцэру Уайту вышэйшую адзнаку А па ѓсіх параметрах службовай адпаведнасці. Неаднаразова Уайт выяѓляѓ выдатную мужнасць, якое выходзіць за рамкі яго прафесійных абавязкаѓ. Каб не быць галаслоѓным, прывяду некалькі прыкладаѓ дзеянняѓ афіцэра Уайта ѓ экстрэмальных сітуацыях.
  1. 8 мая 1952 года. Рабаванне віннай крамы. Афіцэр Уайт (пакутуючы ад старых футбольных траѓм) на працягу паѓмілі гнаѓся за ѓзброеным падазраваным. Падазроны некалькі разоѓ страляѓ у афіцэра Уайта; той не адкрываѓ агонь у адказ, асцерагаючыся параніць выпадковых мінакоѓ. Нарэшце падазроны схапіѓ жанчыну і прыставіѓ да яе галавы рэвальвер. Убачыѓшы, што злачынец узяѓ закладніцу, афіцэры, якія прыбылі на дапамогу Уайту, уступілі з падазраваным у перамовы: тым часам Уайт неѓзаметку выдаліѓся са сцэны дзеяння і, абышоѓшы злачынца, падкраѓся да яго ззаду. Калі злачынец адмовіѓся адпусціць жанчыну і здацца, Уайт стрэліѓ яму ѓ патыліцу і забіѓ на месцы. Жанчына не пацярпела.
  2. Шматлікія выпадкі. Адна з асноѓных задач нашага падраздзялення - сустракаць у Лос-Анджэлесе злачынцаѓ, якія вызваліліся ѓмоѓна-датэрмінова, і пераконваць іх у неразумнасці ѓчынення цяжкіх злачынстваѓ у нашым горадзе. Гэтая праца патрабуе вялікай фізічнай сілы і смеласці: і, шчыра кажучы, афіцэр Уайт стаѓ ключавой фігурай у вырашэнні гэтых пытанняѓ. Яму лёгка ѓдаецца запалохаць нават самых мацёрых крымінальнікаѓ і прымусіць іх выконваць правілы ѓмоѓна-датэрміновага вызвалення. Наглядам за вызваленымі ѓмоѓна-датэрмінова, асабліва тымі, хто асуджаны за цяжкія злачынствы, ён займаецца не толькі на дзяжурствах, але і з уласнай ініцыятывы ѓ непрацоѓны час. Так, менавіта ён арыштаваѓ Джона (Вялікага Сабаку) Касезэ, двойчы судзімага за згвалтаванне і ѓзброенае рабаванне. 20 ліпеня 1952 года Уайт, назіраючы за Касезэ ѓ бары, пачуѓ, як той спрабуе ѓцягнуць непаѓналетнюю ѓ занятак прастытуцыяй. Касэзэ спрабаваѓ запярэчыць арышту, але афіцэр Уайт прымусіѓ яго падпарадкавацца, ужыѓшы фізічную сілу. Пазней Уайт і яшчэ двое супрацоѓнікаѓ нашага падраздзялення (сяржант Майкл Брунінг і афіцэр Р. Дж. Карлайл) правялі інтэнсіѓны допыт Касезе адносна яго дзейнасці пасля вызвалення. Касезэ прызнаѓся ѓ згвалтаванні і забойстве трох жанчын. (Гл. рапарт Аддзела па расследаванні забойстваѓ 168-А ад 22/7/52.) Касезэ быѓ судзімы, прыгавораны да вышэйшай меры пакарання і пакараны ѓ Сан-Квенціне.
  3. 18 кастрычніка 1952 года. Афіцэр Уайт, назіраючы за вызваленым умоѓна-датэрмінова Персі Хаскінсам, заѓважыѓ яго ѓ таварыстве дваіх вядомых парушальнікаѓ грамадскага парадку - Роберта Мэкі і Карла Картэра Гофа. Усе трое былі неаднаразова судзімыя за ѓзброеныя рабаванні, і афіцэр Уайт западозрыѓ, што яны ладзяць чарговае злачынства, і пачаѓ дзейнічаць. Ён рушыѓ услед за Хаскінс, Мэкі і Гоф у агароднінную краму па адрасе: 1683, Сан-Берэнда. Трое падазраваных зрабілі рабаванне крамы і паспрабавалі ѓцячы. Калі яны выйшлі з крамы, афіцэр Уайт, які назіраѓ за імі з вуліцы, загадаѓ ім кінуць зброю і здацца. Рабаѓнікі адмовіліся. Уайт пачаѓ страляць, забіѓ Гоф і цяжка параніѓ Мэкі. Хаскінс здаѓся. Мэкі пазней памёр ад раненняѓ, а Хаскінс быѓ судзімы за ѓзброенае рабаванне, прызнаѓся яшчэ ѓ некалькіх злачынствах і як рэцыдывіст быѓ прысуджаны да пажыццёвага зняволення.
  У заключэнне хачу падкрэсліць, што сваім несумнеѓным поспехам у першы ж год свайго існавання падраздзяленне нагляду абавязана, у вельмі вялікай ступені, менавіта афіцэру Уайту. 15 сакавіка 1953 гады я ізноѓ прыступаю да абавязкаѓ супрацоѓніка Аддзела забойстваѓ - І жадаѓ бы бачыць, каб афіцэр Уайт перайшоѓ туды разам са мной. На маю думку, ён не толькі цудоѓны паліцэйскі, але і валодае ѓсімі якасцямі, неабходнымі сапраѓднаму дэтэктыву.
  
  
  
  З павагай
  Дадлі Л. Сміт,
  жэтон нумар 410 Лейтэнант,
  Аддзел па расследаванні забойстваѓ
  
  
  
  Паліцыя Лос-Анджэлеса
  Штогадовы рапарт аб службовай адпаведнасці
  З паметкай "канфідэнцыйна"
  6 студзеня 1953 года
  Аѓтар: капітан Расэл Міляр,
  кіраѓнік Адміністрацыйнага аддзела
  Копіі: у Аддзел кадраѓ і Адміністрацыйны аддзел
  
  
  
  6 студзеня 1953 года
  Штогадовы рост пра службовую адпаведнасць за перыяд: 13/4/1952- 31/12/1952
  СУПРАЦОђНІК: Вінсеннс, Джон,
  жэтон нумар 2302
  ПАСАДА: Сяржант паліцыі, дэтэктыѓ (дзярж. служ. 5 разрад)
  МЕСЦА СЛУЖБЫ: Бюро расследаванняѓ (Аддзел нораваѓ)
  Камандзір: капітан Расэл А. Мілард,
  жэтон нумар 5009
  
  
  
  Спадары!
  Выставіѓшы сяржанту Вінсенс агульную адзнаку D +, лічу неабходным суправадзіць яе наступнымі каментарамі.
  А. Паколькі Вінсенс не п'е, ён вельмі карысны ѓ аперацыях, звязаных з спыненнем незаконнага гандлю алкаголем.
  Б. Вінсенс схільны пераступаць межы сваіх службовых абавязкаѓ, калі гаворка ідзе аб наркотыках. Так неаднаразова здаралася, што, знайшоѓшы на месцы злачынства наркотыкі, ён рабіѓ або патрабаваѓ учыніць арышт за захоѓванне наркатычных рэчываѓ.
  В. Вінсенс часта дапамагае ѓ працы свайму настаѓніку, лейтэнанту Дадлі Л. Сміту з Аддзела забойстваѓ. Спачатку я баяѓся, што гэта адаб'ецца на яго адносінах да сваіх асноѓных абавязкаѓ у Аддзеле нораваѓ, але гэтага не адбылося, што, безумоѓна, гаворыць на карысць сяржанта Вінсенса.
  Г. Сведкавыя паказанні Вінсенса наконт леташніх калядных падзей не выклікаюць да яго непрыязнасці з боку таварышаѓ, паколькі ён таксама аказаѓся "пацярпелым" (страціѓ працу ѓ Аддзеле па барацьбе з наркотыкамі, якая, відавочна, для яго вельмі важная), а таксама таму, што ніводны з афіцэраѓ, супраць якіх ён даѓ паказанні, не падвергся турэмнаму зняволенню.
  Д. Вінсенс увесь час просіць мяне аб зваротным пераводзе ѓ Аддзел па барацьбе з наркотыкамі. Аднак я не збіраюся санкцыянаваць яго сыход, пакуль ён не раскрые якую-небудзь буйную справу - такая звычайная практыка нашага Аддзела. Вінсенс спрабаваѓ націснуць на мяне, выкарыстоѓваючы свае сувязі з намеснікам акруговага пракурора Элісам Лоѓ, але я, як і Лоѓ, адказаѓ адмовай. І буду адмаѓляць і надалей, нават калі ён стане пракурорам.
  Е. У Аддзеле ходзяць чуткі, што Вінсенс з'яѓляецца інфарматарам жоѓтага часопіса "Строга сакрэтна". Я яго папярэдзіѓ: калі хоць нешта з нашых унутраных спраѓ выйдзе вонкі, ён за гэта адкажа па ѓсёй строгасці.
  Ж. У заключэнне хачу адзначыць, што ѓ цэлым Вінсенс як афіцэр Аддзела нораваѓ цалкам адэкватны. У яго добрая наведвальнасць, яго рапарты заѓсёды напісаны выразна і пісьменна (хоць, відаць, некалькі перабольшаны). Асабліва добра ён спраѓляецца са справамі, звязанымі з букмекерствам і прастытуцыяй. Адзначу таксама, што Вінсенс не грэбуе сваімі абавязкамі тэхнічнага кансультанта ѓ тэлесерыяле "Жэтон Гонару", што таксама гаворыць на яго карысць. У апошні час нашым Аддзелам заѓважаны незвычайны наплыѓ парнаграфічных выданняѓ, з гэтай нагоды вядзецца расследаванне: магчыма, для Вінсенса гэта расследаванне стане шанцам праявіць свае здольнасці дэтэктыва і вярнуцца ѓ Аддзел па барацьбе з наркотыкамі. Такім чынам, яшчэ раз, агульная ацэнка яго дзейнасці - D +.
  
  
  
  З павагай
  Расэл А. Мілард,
  жэтон нумар 5009
  Начальнік Аддзела нораваѓ
  
  
  
  Паліцыя Лос-Анджэлеса
  Штогадовы рапарт аб службовай адпаведнасці
  З паметкай "канфідэнцыйна"
  Датаваны 11 студзеня 1953 года
  Аѓтар: лейтэнант Арнольд Рэдзін,
  начальнік Бюро расследаванняѓ участка Галівуд
  Копіі: у Аддзел кадраѓ і Адміністрацыйны аддзел
  
  
  
  11 студзеня 1953 года
  ШТОГОДНЫ РАПОРТ АБ СЛУЖБОВАЙ АДАДКОМІ
  ЗА ПЕРЫЯД: 1/3/1952 - 31/12/1952
  СУПРАЦОђНІК: Экслі, Эдмунд Дж., жэтон нумар 1104
  ПАСАДА: Сяржант паліцыі, дэтэктыѓ (дзярж. служ. 5 разрад)
  МЕСЦА СЛУЖБЫ: Бюро расследаванняѓ участку Галівуд
  Камандзір: лейтэнант Арнольд Д. Рэдзін, жэтон нумар 556
  
  
  
  Спадары!
  Датычна сяржанта Экслі:
  У гэтага чалавека вызначана талент да дэтэктыѓнай працы, ён разумны, праніклівы, працаздольны і без астатку прысвячае сябе працы. Яму ѓсяго трыццаць гадоѓ, і на дэтэктыѓнай працы ён усяго дзевяць месяцаѓ - але за гэты час паспеѓ здзейсніць ужо мноства арыштаѓ, з якіх 95% (галоѓным чынам дробныя злачынствы супраць уласнасці) пацягнулі за сабой суд і абвінаваѓчыя прысуды. Рапарты Экслі заѓсёды пісьменныя, дакладныя і адрозніваюцца нязменна глыбокім разуменнем сітуацыі.
  Экслі дрэнна працуе з напарнікамі і значна лепш - у адзіночку, таму я дазволіѓ яму праводзіць допыты аднаму. Ён выдатна выбудоѓвае допыты і на працягу гэтых дзевяці месяцаѓ атрымаѓ нямала, на мой погляд, сапраѓды дзіѓных прызнанняѓ (усё гэта - без ужывання фізічнай сілы!). Адным словам, па ѓсіх параметрах службовай адпаведнасці я стаѓлю яму цвёрдае А.
  Аднак сваімі паказаннямі сведак па справе аб падзеях мінулага Калядаѓ Экслі заслужыѓ усеагульную непрыязнасць, а той факт, што дзякуючы гэтаму ён прасунуѓся па службе, прымушае калег-афіцэраѓ глядзець на яго з пагардай. (Пра тое, што Экслі атрымаѓ пасаду дэтэктыва дзякуючы сваім паказанням, ведаюць усе, і сам ён не спрабуе гэта схаваць.) Акрамя таго, большасць маіх людзей лічаць Экслі баязліѓцам, паколькі пры допытах ён не звяртаецца да фізічнай сілы.
  Экслі з адзнакай здаѓ іспыт на лейтэнанцкае званне, і дарога наверх яму зараз адкрыта. Аднак я мяркую, што для лейтэнанта ѓ Бюро расследаванняѓ ён, па-першае, занадта малады і неспрактыкаваны, а па-другое, такое прасоѓванне немінуча выкліча яшчэ большую непрыязнасць да яго са боку таварышаѓ па службе. У якасці начальніка ён будзе выклікаць усеагульную нянавісць.
  
  
  
  З павагай Лейтэнант Арнольд Д. Рэдзін,
  жэтон нумар 556
  
  
  
  Вытрымка:
  "Лос-Анджэлес Дэйлі Ньюс", 9 лютага
  
  
  
  Афіцыйнае паведамленне: Будаѓнічы магнат Экслі атрымлівае запар на будаѓніцтва сеткі шашы ѓ Паѓднёвай Каліфорніі
  
  
  
  Сёння ѓ камісіі па дарожным будаѓніцтве акругі Лос-Анджэлес абвешчана, што запар на будаѓніцтва сеткі сучасных шашэйных дарог, якія злучаць цэнтральны Лос-Анджэлес, Галівуд, Сан-Пэдра, Памону, Сан-Бернардына, Паѓднёвы заліѓ і даліну Сан-Фернанда, атрымлівае Прэстан. Экслі, уладальнік "Экслі Канстракшн" і былы супрацоѓнік паліцыі Лос-Анджэлеса, які пачынаѓ сваю кар'еру ѓ Сан-Францыска разносчыкам газет.
  - Пра дэталі вы хутка даведаецеся, - сказаѓ Экслі па тэлефоне нашаму карэспандэнту. - На заѓтра ѓ мяне прызначаная тэлевізійная прэс-канферэнцыя: акрамя мяне, там будуць людзі з камісіі па дарожным будаѓніцтве і легіслатуры.
  
  
  
  Артыкул:
  часопіс "Строга сакрэтна", люты 1953 года
  
  
  
  Гарачая чорная Афрыка... або: Дзе адпачывае ад прац праведных наш акруговы пракурор?
  
  
  
  Сідні хаджэнс
  
  
  
  Біл Макферсан, акруговы пракурор нашага слаѓнага горада, любіць маладзенькіх, даѓганогіх, грудастых, вірлаватых - і... чорных як бот. Ад гарлемскага Шугар-Хіла да негрыцянскіх кварталаѓ Лос-Анджэлеса наш 57-гадовы сем'янін, бацька трох дачок-падлеткаѓ, вядомы з таго боку, з якога яго наѓрад ці ведаюць выбаршчыкі. Тут ён - аматар салодкага, заѓсёды гатовы смяціць зялёнымі паперкамі ѓ тых таемных кутках, дзе грыміць джаз, стаіць густы дым з пахам травы і пад надрыѓныя рыданні саксафона завязваюцца гарачыя чорна-белыя раманы.
  Не верыце? А што ж тут неверагоднага? У Макферсана і так клопатаѓ па горла, а тут яшчэ выбарчая кампанія на носе і малады і спрытны Эліс Лоѓ надыходзіць яму на пяткі. Нядзіѓна, што пракурора часам цягне расслабіцца! Але расслабляцца можна па-рознаму. Паплаваць у басейне клуба "Джонатан"? Не, для Біла Макферсана гэта занадта проста. Зводзіць сям'ю на вячэру да Майка Лайману ці ѓ "Ціхі акіян"? Не, і такому баѓленню часу не хапае вастрыні. Куды ж накіроѓвае ступні наш герой? Вы ѓжо здагадаліся: у негрыцянскія кварталы.
  Да поѓдня ад бульвара Джэферсана ѓсё не так, як у нас. Гэта іншы свет. Тут выконваюцца самыя цёмныя жаданні і запаветныя фантазіі шматлікіх прыстойных грамадзян. І стаць часткай гэтага свету няцяжка - дастаткова завіць валасы, надзецца ѓ пунсовы скураны пінжак і адправіцца на пошукі прыгод. І кожны божы чацвер Біл Макферсан так і робіць. Марыён Макферсан, шматпакутная жонка нашага пракурора-гарэза, уяѓляе, што па чацвяргах яе муж ходзіць у Алімпійскую залу паглядзець, як мексіканскія баксёры ѓ вазе пяра выбіваюць адзін аднаму мазгі, - о, як яна памыляецца! Не, увечар у чацвер Білі-бой аддае перавагу займацца не вайной, а самой што ні на ёсць каханнем.
  Няхай факты гавораць самі за сябе. Факт нумар разоѓ: Біл Макферсан - рэгулярны кліент "Салона Минни Робертс", вядомага вясёлага дома для каляровых на поѓдні Лос-Анджэлеса. Па чутках - толькі па чутках, спадары, але ж дыму без агню не бывае! - Ён любіць какаву з малаком - інакш кажучы, малочную ванну за трыццаць пяць даляраѓ з двума пышнымі мулаткамі. Факт нумар два: Макферсана бачылі ва ѓстанове Томі Такера - наш герой быѓ на сёмым небе ад гукаѓ музыкі Чарлі Паркера [23] (так-так, Птахі Паркера, вядомага аматара балдэжа) і ад фірмовага дэсерту, якім славіцца вясёлы дом Такера. Яго апошняя пасія - Лінет Браѓн, 18-гадовая панна колеру месяцовага зацьмення, двойчы прыцягвалася за захоѓванне марыхуаны - пагадзілася даць інтэрв'ю нашаму карэспандэнту.
  - Біл чорных любіць, - сказала яна. - Ён кажа: "Хто раз паспрабаваѓ чорненькую, той ужо беленькую не пакахае". Ён любіць джаз і любіць вандраваць памаленьку ... Што? Ён жанаты? Як, ён акруговы пракурор?!
  Сапраѓды, дзетка, сапраѓды. Пакуль яшчэ пракурор - але ці доѓга гэта працягнецца? Да выбараѓ яшчэ шмат тыдняѓ, і ѓ кожным тыдні па чацвер - ці здолее наш Білі - аматар шакаладак - утрымаць у цуглях свае цёмныя жаданні?
  І памятайце, дарагі чытач, што пра ѓсё гэта вы ѓпершыню пачулі ад нас - без пратаколу, канфідэнцыйна, СТРОГА САКРЭТНА.
  
  
  
  Вытрымка:
  
  
  
  "Лос-Анджэлес Геральд Экспрэс", 1 сакавіка
  
  
  
  Паліцыянт, які збіваѓ затрыманых у Калядную ноч, выходзіць з турмы
  
  
  
  2 красавіка Рычард Алекс Стэнсленд пакідае папраѓчую ѓстанову Уэйсайд. Асуджаны летась па чатырох крымінальных артыкулах (усе абвінавачванні звязаныя з ягонымі паводзінамі ѓ памятным скандале "крывавых Калядаѓ"), цяпер выходзіць на волю - былы паліцыянт з падмочанай мінулым і імглістым будучым.
  Былы напарнік Стэнсленда афіцэр Вендэл Уайт пагадзіѓся даць інтэрв'ю нашаму карэспандэнту:
  - Дзіку проста не пашанцавала, - кажа ён. - Я таксама быѓ там у тую ноч і мог апынуцца на яго месцы. Дзік зрабіѓ з мяне добрага паліцыянта. Усім, што ѓ мяне ёсць, я абавязаны яму і не магу прымірыцца з тым, што з ім здарылася. Я па-ранейшаму лічу яго сваім сябрам - і, думаю, акрамя мяне, у яго засталося ѓ паліцыі нямала сяброѓ.
  І відаць, не толькі ѓ паліцыі. Стэнсленд распавёѓ нашаму карэспандэнту, што пасля вызвалення мае намер працаваць на Эйбрахама Тайтэлбаума, уладальніка "Кашэрнай кухні Эйба" - вядомага рэстарана ѓ Заходнім Лос-Анджэлесе. Мы спыталі Стэнсленда, у крыѓдзе ён на тых, дзякуючы каму апынуѓся ѓ турме.
  - Толькі на аднаго, - адказаѓ ён. - Але няхай спіць спакойна, помсціць яму я не збіраюся: я паважаю закон.
  
  
  
  Артыкул:
  "Лос-Анджэлес Дэйлі Ньюс", 6 сакавіка
  
  
  
  Перадвыбарны скандал
  
  
  
  Усе чакалі, што перадвыбарчая барацьба паміж цяперашнім акруговым пракурорам Уільямам Макферсанам і яго маладым і славалюбівым намеснікам Элісам Лоѓ будзе нялёгкай. Пераможцу трэба было заняць пасаду галоѓнага абаронцы правасуддзя ѓ Паѓднёвай Каліфорніі на наступныя чатыры гады. Абодва кандыдаты прадставілі выбаршчыкам свае праграмы па барацьбе са злачыннасцю і аптымальным расходаваннем дзяржаѓнага бюджэту; абодва, як і трэба было чакаць, клянуцца пакласці ѓсе сілы на абарону закона і парадку. У паліцыі і сярод юрыстаѓ Лос-Анджэлеса Макферсан карыстаецца рэпутацыяй залішне ліберальнага і мяккасардэчнага пракурора. У цэлым яны аддаюць свае сімпатыі Лоѓ. Аднак ранейшага пракурора падтрымлівалі федэральныя ѓлады. Акрамя таго, Макферсан больш тонка вёѓ сваю перадвыбарную партыю; палкія заявы Лоѓ здаваліся тэатральнымі і хутчэй адштурхоѓвалі, чым прыцягвалі да яго публіку. Да пэѓнага моманту кампанія вялася хоць і дастаткова жорстка, але джэнтльменскімі метадамі; усё змяніла артыкул у лютаѓскім выпуску часопіса "Строга сакрэтна".
  Большасць людзей не надта давяраюць падобным выданням, аднак у перыяд перадвыбарнай кампаніі кожнае слова пра аднаго з кандыдатаѓ набывае асаблівую вагу. У артыкуле сцвярджалася, што акруговы пракурор Макферсан, шчасліва жанаты ѓжо дваццаць шэсць гадоѓ, аддаецца распусты з юнымі мурынкамі. Пракурор не зрабіѓ ніякіх заяѓ наконт артыкула, суправаджанага фатаграфіямі, на адной з якіх быѓ зняты ён сам у таварыстве дзяѓчыны-негрыцянкі ѓ адным з начных клубаѓ Паѓднёвага Лос-Анджэлеса. Місіс Макферсан успрыняла артыкул больш за сур'ёзна - неадкладна падала на развод. Аднак Эліс Лоѓ не згадваѓ аб гэтым артыкуле ѓ сваёй перадвыбарнай кампаніі, і становішча Макферсана заставалася даволі трывалым. Але за тры дні да выбараѓ у службу шэрыфа паступіла ананімная інфармацыя аб тым, што ѓ адным з нумароѓ матэля "Бэз" на Сансет-стрып адбываецца незаконнае любоѓнае спатканне. Падчас рэйду работнікі службы шэрыфа затрымалі пракурора Макферсана, а таксама яго сяброѓку - 14-гадовую мурынку прастытутку Марвел Уілкінс, якая мае два прывады ѓ Аддзел па справах непаѓналетніх. Макферсан быѓ затрыманы па абвінавачанні ѓ спакушэнні непаѓналетняй.
  Марвел Уілкінс распавяла, што Макферсан пасадзіѓ яе да сябе ѓ машыну на Паѓднёва-Заходняй авеню, прапанаваѓ дваццаць даляраѓ за гадзіну яе часу і прывёз у матэль "Бэз". Макферсан заявіѓ аб страце памяці: ён паведаміѓ, што выпіѓ "некалькі марціні" на дзелавой вячэры ѓ выбаршчыкамі ѓ "Ціхім акіяне", затым сеѓ у машыну... і далей нічога не памятае. Усё астатняе - ужо гісторыя: услед за службай шэрыфа матэль "Бэз" пазапаѓнялі рэпарцёры і фотакарэспандэнты, імя Макферсана патрапіла на першыя старонкі газет, і ѓ наступны аѓторак Лоѓ амаль без барацьбы заняѓ месца акруговага пракурора.
  Аднак гэтая гісторыя пакідае каламутны асадак. Мы ѓ "Дэйлі Ньюс" (нягледзячы на тое, што падчас выбарчай кампаніі падтрымлівалі Макферсана) не падвяргаем сумневу права "Строга сакрэтна" і падобных яму бульварных выданняѓ публікаваць любы бруд, які ім удасца адкапаць, аднак лічым заганнай практыку, калі ход выбарчай кампаніі вызначаюць скандальныя газетныя публікацыі. Акрамя таго, сама гісторыя выглядае загадкавай. Нам не ѓдалося адшукаць Марвел Уілкінс: пасля вызвалення з-пад варты яна як скрозь зямлю правалілася. Не жадаючы нікога вінаваціць галаслоѓна, мы, тым не менш, просім ізноѓ абранага акруговага пракурора Эліса Лоѓ правесці дбайнае расследаванне гэтай справы - хоць бы для таго, каб яго ѓступленне на пасаду не было азмрочана перасудамі і падазрэннямі.
  
  
  
  
  
  
  ЧАСТКА ДРУГАЯ
  БАЙНЯ ђ "НАЧНОЙ САВЕ"
  
  
  
  
  РАЗДЗЕЛ Чатырнаццаты
  
  
  Уся дзяжурка ѓ ягоным распараджэнні.
  Унізе кіпіць вечарынка - выпраѓляюць таварыша на пенсію. Яго, зразумела, не запрасілі. Трэба ж камусьці адымаць зводкі, скласці штотыднёвы рапарт і прыкнопіць яго да дошкі аб'яѓ - а ѓ яго гэта атрымліваецца лепш за ѓсіх. Газеты трубяць аб адкрыцці Фантазіленда, і іншыя копы не пакідаюць Эда ѓ спакоі - ад пісклівых дражнілак у стылі Мучы-Маѓса ѓжо ѓ вушах звініць. Унізе салаѓём разліваецца Спэйд Кулі, ірве струны перакрут Перкінс. Час падыходзіць да паѓночы, але сну ѓ Эда ні ѓ адным воку - ён чытае і друкуе.
  9/4/53: злодзей-трансвестыт абчысціѓ чатыры крамы на Галівуд-бульвар. Двух прадаѓцоѓ, якія заспелі яго на месцы злачынства, высек прыёмамі дзюдо. 10/4/53 - двое белых мужчын закалолі нажамі білетэра ѓ "Граѓмане". Прычына: папрасіѓ іх не курыць у залі. Пацярпелы памёр, падазроныя не знойдзены. Лейтэнант Рэдзін заявіѓ, што занадта неспрактыкаваны і з такой справай не зладзіцца, і ѓзяѓ самаадвод. 11/4/53 - цэлы пачак зводак здарэнняѓ: за апошнія два тыдні паступіла некалькі паведамленняѓ аб маладых неграх, якія стралялі ѓ паветра з драбавікоѓ у Грыфіт-парку. Асобы не ѓстаноѓлены, ездзяць на пурпурным двухдверным "Меркуры" 48-50 года выпуску. 11/4/53 - 13/4/53: пяць рабаванняѓ, у дзённы час, у прыватных дамах на поѓнач ад Бульвара, выкрадзены каштоѓнасці. Расследаванне пакуль яшчэ нікому не даручана. Эд зрабіѓ сабе пазнаку: заняцца гэтай справай, пакуль да яе яшчэ ніхто не працягнуѓ рукі. Сёння чатырнаццатае - у яго яшчэ ёсць шанец.
  Эд скончыѓ друкаваць, уздыхнуѓ з палёгкай. У пустой дзяжурцы ён амаль шчаслівы - калі побач нікога, не трэба баяцца ѓдару ѓ спіну. Сталы, шафы з тэчкамі, на сценах пустыя бланкі - узоры рапартаѓ аб затрыманні і дапытлівых лістоѓ. Затрымаць - гэта нават не паѓсправы, і нават прымусіць прызнацца - яшчэ не галоѓнае. Прызнанне таксама можа аказацца хлуснёй. Але калі правільна павядзеш допыт, калі ѓлезеш у шкуру суперніка, калі здолееш далікатна яго пакахаць і горача зненавідзець (і тое і іншае - у адзіна дакладнай прапорцыі, варта ледзь перагнуць палку - і ѓсё страчана) - то, можа быць, ён раскажа табе тое , што ты хочаш пачуць. Падрабязнасці. Дробныя дэталі, дзякуючы якім ты раптам убачыш, як гэта было, і зразумееш, на якія кнопкі ціснуць у размове з наступным падазраваным. Гэтаму навучылі яго бацька і Арт Дэ Спэйн. Дома ѓ бацькі захоѓваліся каробкі са стэнаграфіямі допытаѓ: выкрадальнікі дзяцей, гвалтаѓнікі, забойцы... Чалавечае падхарэнне. І ѓсе яны прызнаваліся ѓ зробленым. Арт мог адлупцаваць падазраванага, але часцей больш пагражаѓ фізічным гвалтам, чым выконваѓ пагрозы. Бацька ѓсяго раз ці два ѓ жыцці падняѓ руку на падазраванага - і да гэтага часу казаѓ аб гэтых выпадках, як аб сваіх паразах. Бацька і Арт чыталі Эду ѓніклівыя адказы і прымушалі адгадваць пытанні, дзяліліся слоѓцамі, якія выкарыстоѓвае вопытны шпік, каб разгаварыць суразмоѓцы. Паказвалі, што ѓ кожнага чалавека ёсць некалькі ѓзроѓняѓ сакрэтнасці: аднымі таямніцамі ён не асабліва шануе і гатовы іх выкласці, варта ледзь на яго націснуць, - іншых саромеецца, як ганебных слабасцяѓ, і не прызнаецца ѓ іх нават самому сабе. Але ѓмеламу дэтэктыву прызнаецца і ѓ гэтым. Яны пеставалі ѓ Эдзе паляѓнічы інстынкт, вучылі бачыць чалавека наскрозь і беспамылкова біць у скрыжаванні яго слабасцей. І ѓ гэтым ён атрымаѓ поспех - настолькі, што часам адварочваѓся ад люстэрка, каб не бачыць свайго твару.
  Яны заседжваліся дапазна - двое ѓдаѓцоѓ і малады халасцяк. Арт быѓ зацыклены на маньяках: зноѓ і зноѓ ён прасіѓ Прэстана ажывіць у іх памяці гісторыю Ларэна Атэртана - кашмарныя доказы, паказанні сведак. Прэстан падпарадкоѓваѓся неахвотна, нібы баючыся, што ад частых успамінаѓ пацьмянее глянец яго даѓняй славы. Успаміналі і старыя справы Арта. Навучанне пайшло Эду на карысць - амаль імгненныя прызнанні, 95-працэнтная раскрывальнасць злачынстваѓ. Яго талент, маѓкліва прызнаваны ѓсімі таварышамі, служыѓ яшчэ адной прычынай адчужэння - і нянавісці.
  Хістаючыся ад стомленасці, Эд спускаецца ѓніз, да аѓтастаянкі. І раптам ззаду:
  - Кря-кря! - Яго хапаюць за плечы і разгортваюць.
  Дзіцячая маска Качаня Дэні. Удар левай-правай збівае акуляры, яшчэ адзін - па нырках - валіць долу. І - нагамі па рэбрах.
  Эд сцяѓся ѓ камяк. Удар у твар, ѓспышка перад вачыма. Двое сыходзяць: адзін смяецца, другі ѓсё яшчэ кракае. Даведацца нескладана: непрыемна-рэзкі голас Стэнсленда, кульгавая хада прафесійнага футбаліста Бада Уайта.
  Эд плюнуѓ кроѓ, запознена змучыѓся ім услед.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ПЯТНАЦЦАТЫ.
  
  
  Рас Мілард перад чацвёртай брыгадай Аддзела нораваѓ штурхае гаворка аб парнусе.
  - Фотаальбомы, джэнтльмены. Часцяком трапляюцца ѓ апошні час на месцах злачынстваѓ. Асабліва гэта датычыцца спраѓ аб наркотыках, букмекерстве і прастытуцыі. Звычайна такое дзярмо штампуецца ѓ Мексіцы, так што гэта не наша юрысдыкцыя. Наогул кажучы, парнаграфія - арганізаваны крымінальны бізнэс, гэтым займаюцца буйныя гузы, у якіх ёсць і грошы на друк, і сувязі для распаѓсюджвання. Аднак зараз я такіх буйных шышак не бачу. Джэк Драгна дэпартаваны. Мікі Коэн у турме - ды і не стане ён парнушкай песціцца, не яго стыль, Мікі ѓ нас пурытанін. У Мо Ягелкі праблем па горла - не да таго, каб адкрываць новы бізнэс. І на Джэка Уэйлена непадобна - гэтаму фантазіі толькі на дробны рэкет і хапае, і ѓсё, што зарабіѓ, ён неадкладна спускае ѓ лас-вегаскіх казіно. Акрамя таго, на вядомыя гарадскія кропкі не падобна - занадта высокая якасць фатаграфій. Аддзел Ньютан-стрыт праверыѓ прыватныя друкарні, кажа, усё чыста - у іх проста няма магчымасці друкаваць альбомы такой якасці. Аднак становішча на здымках паказвае, што здымкі рабіліся ѓ нас: дзе-нідзе ѓ вокнах відаць нешта вельмі падобнае на Галівудскія ѓзгоркі, ды і мэблёѓка тыповая для танных лос-анджэлескіх кватэрак. Такім чынам, наша задача: знайсці крыніцу гэтага бруду і арыштаваць усіх, хто яго вырабляе, для яго пазіруе і яго распаѓсюджвае.
  Джэк у думках застагнаѓ. Да чаго дажыѓ - за парнушкай палюе! Іншыя пераглядаліся з усмешкамі. Чуліся шэпцікі і смяшкі - мужыкам відавочна не церпіцца паглядзець "вясёлыя карцінкі". А нехта, можа, марыць дадому прынесці і ѓ ложку з жонкай пагартаць.
  - Хлопцы з Ньютан-стрыт, - працягвае Мілард, пстрыкаючы запальнічкай, - апыталі ѓсіх падазроных - выніку нуль. Ніхто нічога не бачыѓ, у руках не трымаѓ і ѓвогуле не ведае, якая такая бывае парнаграфія. У друкарнях таксама нічога суцяшальнага нам не сказалі. Паказалі часопісы ѓсім у Бюро і ѓ гарадскіх участках - ніхто не апазнаѓ натуршчыкаѓ. Так што, джэнтльмены, уся надзея на вас.
  Хендэрсан і Кіфка працягваюць рукі; у Стэйціса проста сліны цякуць. Мілард раздае часопісы.
  - У чым справа, Вінсенс? Марыш апынуцца дзе-небудзь у іншым месцы?
  - Так, капітан. У Аддзеле па барацьбе з наркотыкамі.
  - Вось так? Можа, недзе яшчэ?
  - Мабыць, у другой брыгадзе праца цікавейшая - там шлюх трасуць.
  - Усё ѓ тваіх руках, сяржант. Раскрый сур'ёзную справу - і Я з найвялікшым паляваннем ад цябе пазбавлюся.
  Па шэрагу праносяцца ѓздыхі, смяшкі, прыглушаныя: "Ух ты!" Трое мужчын пампуюць галовамі - нікога не пазналі. Часопісы пераходзяць да Джэка.
  Сем нумароѓ: першасортная глянцавая папера, простыя чорна-белыя вокладкі. Шаснаццаць старонак фатаграфій, каляровых і чорна-белых. Два нумары разарваныя напалову.
  Адкрытыя здымкі. Мужчыны з жанчынамі, мужчыны з мужчынамі, дзяѓчаты з дзяѓчатамі. Пенетрацыя буйным планам: натуралы, педыкі, лесбіянкі з фалаімітатарамі. За вокнамі - від на Галівуд. Спарванні на ложках ва ѓбогіх пакойчыках, падабенства ляпніны на столі, джэнтльменскі набор ці ледзь не ѓсіх лос-анджэлескіх халасцяцкіх мэблярак. Для порназдымкаѓ абстаноѓка звычайная. Толькі вось самі "героі" - не такія, як звычайна. Не наркаманы з зашклянелымі вачамі - здаровыя, прыгожыя маладыя хлопцы, голыя і апранутыя, іншы раз у вельмі мудрагелістых касцюмах: елізавецінская эпоха, японскія кімано. Джэк склаѓ разарваную старонку - у яблычак: той, што смокча ѓ хлопца ѓ гарсэце з кітоѓ вуса, - яго стары знаёмец Бобі Індж, хлопец-прастытутка, які неяк трапіѓ на траѓцы.
  - Вінсенс, даведаѓся каго-небудзь? - пытаецца Мілард.
  Дык я табе і сказаѓ!
  - Не, капітан. Дазвольце спытаць, адкуль гэтыя, разадраныя?
  - Знойдзены ѓ смеццевым баку за шматкватэрным домам у Беверлі-Хілз. Знайшла іх кіраѓнік дома, старая па імені Ларэта Даѓні, і выклікала мясцовую паліцыю. А хлопцы з аддзялення Беверлі-Хілз патэлефанавалі нам.
  - Адрас дома ѓ вас ёсць?
  Мілард глядзіць у свае паперкі.
  - Шарлвіль, 9849. Навошта табе?
  - Проста падумаѓ, што гэтую частку расследавання я магу ѓзяць на сябе. У мяне ѓ Беверлі-Хілз нядрэнныя сувязі.
  - Добра, не дарма ж цябе смеццерам клічуць. Едзь у Беверлі-Хілз. Хендэрсан, вы з Кифкой займіцеся затрыманымі, на кватэрах у якіх выявілі гэтую поскудзь. Націсніце на іх яшчэ разок, няхай растлумачаць, адкуль яе ѓзялі. Паабяцайце, калі прызнаюцца, не заводзіць справу аб захоѓванні парнаграфіі... Цяпер атрымаеце копіі пратаколаѓ. Стэйціс, ты адпраѓляешся ѓ пункты пракату тэатральных і маскарадных касцюмаѓ. Магчыма, яны апазнаюць на кім-небудзь з гэтых... артыстаѓ, каб іх... свае шмоткі. А калі вельмі пашанцуе, успомняць, хто гэтыя шмоткі браѓ. Паспрабуем спачатку пайсці такім шляхам - апазнанне па фатаграфіях усяка ад нас не сыдзе, а зацягнецца мінімум на тыдзень. Усе вольныя, джэнтльмены. Варушыся, Вінсенс. І май на ѓвазе - гэта табе не Аддзел наркотыкаѓ, тут крок направа, крок налева - лічыцца ѓцёкі.
  
  
  
  * * *
  
  
  Джэк заварушыѓся. Для пачатку - у архіѓ, забраць тэчку Бобі Інджа, якая пачынае порназоркі. Затым адправіцца ѓ Беверлі-Хілз, да старой каргі, вытрасці з яе падрабязнасці і змайстраваць абвінавачванне, сутнасць якога яму ѓжо выдатна вядомая: Бобі Індж - удзельнік злачыннай групоѓкі, арганізаванай з мэтай стварэння і распаѓсюджвання непрыстойных матэрыялаѓ. Крымінальны артыкул. Бобі ѓ два рахункі выдасць і рэжысёра, і фатографа, і сваіх зорак-сотаварышаѓ - абы ѓласную азадак выратаваць. Так падобныя справы і робяцца.
  Дзень халодны, легкадумны. Джэк коціць па Алімпік прама на захад. З прымача даносіцца імя Эліса Лоѓ: распавядаюць, што пракуратуры ѓ чарговы раз урэзалі Бюджэт, нешта бубніць сам Эліс... Успомніѓшы Біла Макферсана, Джэк паварочвае ручку налады, ловіць вясёленькую брадвейскую мелодыю. Але думкі аб Макферсане не сыходзяць.
  Гэта ж ён прапанаваѓ Элісу завязаць кантакты са "Строга сакрэтна". Прасцей простага: Макферсан любіць чорненькіх, Сід Хадженс любіць клубнічку, а Эліс Лоѓ хоча стаць пракурорам. Лоѓ ідэю адобрыѓ і паслугу Джэка ацаніѓ. Жонка Макферсана падала на развод, а рэйтынг Эліса рэзка павысіѓся. Але Дадлі Сміт вырашыѓ, што гэтага мала. І захацеѓ падстрахавацца.
  Хочаце ведаць, як Дадлі правярнуѓ гэта дзялка?
  Была ѓ Дот Ротштэйн на прыкмеце каляровая дзяѓчынка, знаёмая па калоніі для непаѓналетніх. Там-то яны і сышліся і з тых часоѓ часцяком забаѓляліся ѓдваіх. Дот шапнула слоѓца сваёй сяброѓцы, Дадлі Сміт і яго верны ад'ютант Майк Брунінг нарыхтавалі нумар у матэлі "Бэз" - знакамітым сэксадроме на Сансет-стрып, па-за гарадской тэрыторыяй, дзе і акруговы пракурор не пракурор, а ѓсяго толькі яшчэ адзін засранец, злоѓлены са спушчанымі штанамі. Макферсана запрасілі на вячэру ѓ "Ціхім акіяне". Дадлі і Марвел Уілкінс - чорная красуня няпоѓных пятнаццаці гадоѓ - чакалі звонку. Брунінг загадзя папярэдзіѓ шэрыфа Заходняга Галівуду і прэсу, а Джэк Вінсенс - Пераможца з Вялікай Літары - капнуѓ Макферсану ѓ апошні марціні ледзь хлоралгидрата. З рэстарана спадар акруговы пракурор выйшаѓ хістаючыся, працягнуѓся на сваім "кадылак" мілю ці дзве, на скрыжаванні Уілшыра і Алварада згарнуѓ да тратуара і высекся. Брунінг з прынадай - Марвел у сукенцы для кактэйлю - ехаѓ за ім. Ён сеѓ за руль Макферсанава "кадзі", прывёз Біла - аматара шакаладак - і дзяѓчынку на ѓмоѓленае месца... а чым гэта скончылася, вы ѓжо ведаеце.
  Элісу Лоѓ так нічога і не сказалі - да гэтага часу думае, што яму проста пашанцавала. Дот адправіла Марвел ѓ Ціхуану, усе выдаткі аплацілі з бюджэту жаночай папраѓчай сістэмы. Макферсан страціѓ жонку, працу, і хай дзякуй скажа, што не адправіѓся ѓ казённы дом за спакушэнне малалетняй - Марвел-то так і не знайшлі.
  Джэк не хацеѓ увязвацца ѓ гэтую гісторыю. Але Дот Ротштэйн была ѓ бальніцы ѓ кастрычніку сорак сёмага - калі яна ведае, цалкам магчыма, ведае і Дадлі. А калі ведае Дадлі, Джэк зробіць для яго ѓсё, што заѓгодна. Абы захаваць гэтую таямніцу ад свету - і ад Карэн.
  Вось ужо год ён быѓ для яе героем - часам нават сам пачынаѓ верыць уласным выдумкам. Перастаѓ пасылаць грошы дзеткам Скогінсам, зачыніѓшы рахунак на сарака тысячах, - раман з Карэн патрабаваѓ грошай, а кожная ноч з ёй адводзіла яго ѓсё далей ад "Малібу Рандэву". Джоан Морроу - Лоѓ ѓсё старалася яго куснуць пры кожным зручным выпадку, Уэлтан і матуля змірыліся, а Карэн любіла Джэка так, што часам яму не па сабе станавілася. І яшчэ - ён страшна сумаваѓ па Аддзеле наркотыкаѓ. Кожны раз, калі падварочвалася справа з наркотыкамі, ён хапаѓся за яго, нібы гэта была апошняя справа ѓ ягоным жыцці. І Сід Хадженс зусім страціѓ да яго цікавасць - нядзіѓна, бо былы герой-коп сышоѓ у цень, і зараз з яго матэрыялу не страсеш. Але пасля гісторыі з Макферсанам Джэк пачаѓ падазраваць, што гэта і да лепшага.
  Джэк гуляѓ у героя, а Карэн - у багатую спадчынніцу, выпускніцу прэстыжнай школы з домам на ѓзбярэжжа, за які заплаціѓ тата. Доѓга гэта не працягнецца: яму 38, ёй 23, рана ці позна яна пра гэта задумаецца. Яна ѓжо намякала на вяселле, Джэк перакладаѓ размову на іншае - займеѓшы ѓ сваякі Эліса Доу, ён да самай смерці не пазбавіцца ад сваіх казначэйскіх абавязкаѓ. Карэн стала для Джэка ідэальнай слухачкай, увасабленнем той самай публікі, пра якую ёй заѓсёды марыѓ. Ён інстынктыѓна адчуваѓ, што з яго працы яна здольная зразумець і прыняць, а што лепш пакінуць пры сабе. Яе каханне так вывастрыла яго майстэрства, што цяпер яму нават хлусіць не даводзілася - дастаткова было толькі сёе-тое замоѓчваць.
  Корак на шашы. Джэк павярнуѓ на поѓнач, на Дахіні, затым на захад - на Шарлвіль. Дом 9849 - двухпавярховы цюдарыянскі будынак у квартале ад Уілшыра. Джэк прыпаркаваѓся, агледзеѓ паштовыя скрыні.
  Усяго шэсць. Адзін належыць Ларэце Даѓні: з іншых - тры сямейныя пары, адзін мужчына, адна жанчына. Джэк перапісаѓ усе імёны, дайшоѓ пешшу да Уілшыра, знайшоѓ тэлефон. Званкі ѓ архіѓ і ѓ дарожную паліцыю. Ні ѓ аднаго з жыхароѓ - ні папярэдніх судзімасцяѓ, ні крымінальнага мінулага. Толькі Крысціна Бергерон, самотная дама, чатыры разы прыцягвалася за неасцярожную язду. Правы не адбіраліся. Задаѓшы клерку некалькі пытанняѓ, Джэк атрымаѓ яшчэ сякую-такую інфармацыю: Крысціне трыццаць сем гадоѓ, род заняткаѓ - актрыса / афіцыянтка, па дадзеных на ліпень пяцьдзесят другога працуе ѓ драйв-ін "У Стэна" у Галівудзе.
  Афіцыянткі звычайна ѓ Беверлі-Хілз не жывуць. Можа, Крысціна Бергерон падзарабляе на баку? Джэк вярнуѓся да дома 9849, пастукаѓ у дзверы з таблічкай "Кіраѓнік".
  Адкрыла старая.
  - Так, малады чалавек?
  Джэк бліснуѓ жэтонам.
  - Паліцыя Лос-Анджэлеса, мэм. Я наконт тых часопісаѓ, што вы выявілі.
  Старая жмурыць вадзяністыя вочы за тоѓстымі шкламі акуляраѓ.
  - Добра, што мой нябожчык муж, містэр Гаральд Даѓні, не дажыѓ да такой ганьбы. У нашым доме... Ён бы такой мярзоты не патрываѓ.
  - Мэм, вы самі знайшлі гэтыя часопісы?
  - Не, малады чалавек, знайшла іх мая пакаёѓка. Яна іх разарвала і выкінула ѓ смеццевае вядро, а там ужо іх знайшла я. Патэлефанавала ѓ паліцыю Беверлі-Хілз, а потым добра распытала Юлу.
  - І дзе Юла іх выявіла?
  - Ну... гм... не ведаю, ці варта мне...
  Час змяніць тэму.
  - Раскажыце аб Крысціне Бергерон.
  Старая абурана фыркае.
  - Ох ужо гэтая Бергерон! І сынок яе - не ведаю, хто з іх горш!
  - Непрыемная жылька?
  - І не кажыце! Бесперапынку водзіць да сябе мужчын! Раскочвае па хаце на роліках - усе падлогі падрапала! Усюды разгульвае ѓ гэтай кароценькай афіцыянцкай спаднічцы - сорам глядзець! А па сыне яе проста турма плача! Ён, па-мойму, і ѓ школу ніколі не хадзіѓ! Сямнаццаць гадоѓ хлопцу, ні вучыцца, ні працаваць не жадае, толькі бадзяецца немаведама дзе і кампанію водзіць немаведама з кім!
  Джэк выцягвае з кішэні здымак Бобі Інджа, старая глядзіць па-над акулярамі.
  - Дакладна, адзін з сябрукоѓ Дэрыла. Разоѓ дзесяць тут з'яѓляѓся, не менш. А хто ён такі?
  - Скажыце, мэм, Юла знайшла часопісы ѓ кватэры Берлеронаѓ?
  - Ну...
  - Мэм, Крысціна Бергерон або яе сын цяпер дома?
  - Не. Некалькі гадзін таму пайшлі, я чула. Зрок мяне падводзіць, даводзіцца спадзявацца на слых.
  - Мэм, калі вы праводзіце мяне ѓ іх кватэру і я выяѓлю там іншыя такія ж часопісы, вас будзе чакаць узнагароду.
  - Але...
  - У вас жа ёсць ключы, мэм?
  - Зразумела, ёсць, я ж кіруючая. Ну калі вы паабяцаеце нічога там не чапаць... і калі з маёй узнагароды не возьмуць падатак...
  Джэк суне фатаграфію ѓ кішэню.
  - Як скажаце, мэм.
  Старая цягнецца на другі паверх, Джэк за ёй. Яна адмыкае трэція дзверы направа.
  - Пяць хвілін, малады чалавек. І калі ласка, нічога не чапайце. Гэты дом належыць майму зяцю, і непрыемнасці мне ні да чаго.
  Джэк уваходзіць. Акуратны жылы пакойчык. Падлога і сапраѓды падрапаная - ролікамі, павінна быць. Мэбля нядрэнная, але старая, патрапаная, відаць, што пра яе не клапоцяцца. Голыя сцены. Тэлевізара няма. На стале ѓ куце дзве фатаграфіі.
  Джэк падышоѓ бліжэй, узяѓ здымкі. Старая Даѓні глядзіць яму цераз плячо. У аднолькавых серабрыстых рамках - прыгожая жанчына і сімпатычны хлопец.
  У жанчыны светлыя валасы, стрыжка "паж", завучаны танны бляск у вачах. Хлопец вельмі на яе падобны: прыгожы бландзінчык з вялікімі дурнымі глядзелкамі.
  - Гэта Крысціна і яе сын?
  - Яны самыя. Прыгожая парачка, праѓда? Так, гэтага ѓ іх не адабраць. Малады чалавек, а колькі мне належыць?
  Не звяртаючы на яе ѓвагі, Джэк уваходзіць у спальню. Хутка праглядае паліцы, скрыні гардэроба, глядзіць пад матрацам. Ні наркоты, ні парнухі. Наогул нічога цікавага, калі не лічыць карункавай жаночай бялізны.
  - Малады чалавек, пяць хвілін прайшло. І дайце, калі ласка, распіску ѓ тым, што выплаціце мне ѓзнагароду...
  Джэк з усмешкай павярнуѓся да яе.
  - Па пошце дашлю. І дайце мне яшчэ хвіліну - трэба прагледзець іх тэлефонную кніжку.
  - Не, не! Ідзіце неадкладна! Яны могуць у любы момант вярнуцца!
  - Яшчэ хвіліну, мэм...
  - Ні секунды! Неадкладна!
  Ужо ѓ спіну яму старая карга заѓважае:
  - Вы вельмі падобныя на таго паліцыянта з серыяла, што па тэлевізары паказваюць.
  Джэк абарочваецца:
  - Усяму, што ѓмее гэты хлопец, навучыѓ яго я.
  
  
  
  * * *
  
  
  Падвядзем прамежкавыя вынікі.
  Бобі Індж выдае гандляроѓ парнухай, згаджаецца сведчыць. Вешаем амаралку на яго і Дэрыла Бергерона, праѓда, хлопец - непаѓналетні. Затое за Бобі - цэлы спіс абвінавачванняѓ у гомасэксуальнай прастытуцыі. Прызнанні, арышты падазраваных, канцылярская руціна для Міларда - і вось калі ласка: Джэк Пераможца раскопвае вялікую смярдзючую кучу лайна і вяртаецца ѓ Аддзел наркотыкаѓ героем.
  Па дарозе ѓ Галівуд Джэк робіць крук, заязджае ѓ драйв-ін "У Стэна". Тут, спрытна жанглюючы падносамі, раскочвае на роліках Крысціна Бергерон: прыгожы мордачка, пастрэльвае вочкамі. Ці стане такая пазіраваць з членам у роце? Мабыць, стане.
  Джэк прыпаркаваѓся, каб перагартаць тэчку Бобі Інджа. Два ордэры на арышт: неаплата штрафнога талона нез'яѓленне ѓ суд. Апошні вядомы адрас: 1824, Норт-Кэмэл у Заходнім Галівудзе - у самым сэрцы Лавандавай цясніны. Тры бары для блакітных: "Берлога Леа", "Рыцар у даспехах" і "Гульнявая зала Бі-Джэя" - усё на бульвары Санта-Моніка, зусім непадалёк. Джэк падрыхтаваѓ кайданкі і паехаѓ на Норт-Хэмел.
  Бунгала на завуголлі Стрып. Дворык выкладзены дзёрнам, на адной з паштовых скрынь надпіс: "Індж - нумар шэсць". Джэк знаходзіць патрэбныя дзверы, стукае - няма адказу.
  Кліча фальцэтам: "Бобі, сонейка!" - не, не дзюбае. Дзверы зачынены, шторы спушчаны - падобна, і сапраѓды нікога. Джэк вяртаецца ѓ машыну і паварочвае на поѓдзень.
  Падарожжа па пидор-барах: усе яны размешчаны на тэрыторыі ѓ два кварталы. "Бярлога Леа" зачынена да чатырох раніцы. "Рыцар у даспехах" пусты, бармэн бурчыць: "Які яшчэ там Бобі?" - І глядзіць так, нібы і сапраѓды не ведае. Джэк адпраѓляецца ѓ "Гульнявая зала Бі-Джэя".
  Унутры сцяны, столь, кабінкі, нават малюсенькая сцэна для музыкаѓ - усё ѓ штучнай скуры. У стойкі гуртуюцца педыкі. Бармэн копа вылічае адразу. Джэк падыходзіць і выкладвае на стойку фатаграфіі.
  - Вось гэты, - бармэн тыкае пальцам у фотку, - Бобі, не ведаю прозвішча. Часцяком сюды наведваецца.
  - Як часта?
  - Ну, два-тры разы на тыдзень дакладна.
  - Днём ці ѓвечары?
  - Па рознаму.
  - Калі быѓ тут апошні раз?
  - Учора. Так, учора, якраз у гэты час. А вы...
  - Я сяду ѓ кабінку і яго пачакаю. Калі ён з'явіцца, пра мяне ні слова. Усё зразумеѓ?
  - Ды калі ласка... Толькі, слухайце, вы і так мне ѓсю кліентуру напалохалі...
  - Страты табе з падаткаѓ аднімуць.
  Бармэн хіхікае. Джэк садзіцца ѓ кабінцы ля сцэны. Добрая пазіцыя: бачныя і парадныя дзверы, і заднія, а сам ён схаваны ѓ паѓзмроку. Чакае, назірае рытуалы заляцанні ѓ гомікаѓ: абменьваюцца поглядамі, перакідаюцца парай слоѓ і хаваюцца за дзвярыма. Над стойкай - люстэрка: гамасэкі аглядаюць адзін аднаго, сустракаюцца поглядамі, будуюць адзін аднаму вочкі, абміраюць. Дзве гадзіны, паѓпачкі цыгарэт - а Бобі Інджа так і няма.
  У Джэка ѓжо ѓ жываце бурчыць і ѓ горле перасохла. Бутэлькі за стойкай нахабна яму падміргваюць. Падохнеш ад нуды. Добра, пасядзіць да чатырох і ѓ Берлогу Лео .
  У 3:53 з'яѓляецца Бобі Індж.
  Залазіць на зэдлік, бармэн налівае яму выпіць. Джэк устае.
  Бармэн перапалоханы: рукі дрыжаць, вочы бегаюць. Бобі рэзка абарочваецца.
  - Паліцыя, - кажа Джэк. - Рукі за галаву. Індж выплюхвае шклянку яму ѓ твар.
  Густ скотчу на мове; скотч паліць вочы, туманіць зрок. Джэк адчайна міргае, спатыкаецца, грукаецца на падлогу. Падымаецца, кашляючы і праціраючы вочы, азіраецца вакол - Бобі Інджа і след прастыѓ.
  Джэк выбягае на вуліцу. Бобі не відаць затое відаць, як адпраѓляецца ад бара седан. А машына Джэка адсюль у двух кварталах.
  Чорт бы ѓзяѓ гэты скотч - пад стагоддзямі, у горле, у насаглотцы!
  Перабегшы праз вуліцу, Джэк знаходзіць бензакалонку, відаецца наѓпрост у сарцір. Зрывае з сябе пахучы выпіѓкай пінжак, кідае ѓ смеццевае вядро. Змывае віскі з твару, траціць мылам плямы на кашулі. Хоча праблявацца, каб пазбавіцца ад агіднага густу, - не ідзе. У ракавіне плёскаецца мыльная вада: Джэк зачэрпвае яе жменямі, глынае, і яго нарэшце выварочвае навыварат.
  Нарэшце спыняецца дрыготка ѓ нагах, супакойваецца шалёна якое калацілася сэрца. Джэк здымае кабуру, абарочвае яе папяровым ручніком, вяртаецца да машыны. Убачыѓшы па дарозе тэлефон-аѓтамат, інстынктыѓна спыняецца і набірае знаёмы нумар.
  - Сід Хадженс слухае. "Строга сакрэтна", канфідэнцыйна, без пратакола...
  - Сід, гэта Вінсенс.
  - Джэкі, як справы? Вярнуѓся ѓ наркааддзел?
  - Не, накапаѓ сёе-тое цікавае ѓ сябе ѓ Аддзеле нораваѓ.
  - Наколькі цікавае? Знакамітасці фігуруюць?
  - Наколькі гэта цікава само па сабе, пакуль не ведаю, але не сумняваюся, што ѓ цябе ѓ руках зайграе ѓсімі фарбамі.
  - А што ты так цяжка дыхаеш, Джэкі? Бягом бег?
  Джэк кашляе, выдзімаючы мыльныя бурбалкі.
  - Сід, я зараз расследую справу аб парнаграфіі. Непрыстойныя фотаздымкі. Прычым хлопчыкі і дзяѓчынкі на здымках вельмі прыстойна выглядаюць і прыбраныя ѓ дарагія тэатральныя касцюмы. Першакласная, прафесійная праца. Я падумаѓ, можа, ты што-небудзь пра гэта ведаеш?
  - Першы раз чую, Джэкі.
  Занадта хутка. Ні на секунду не задумаѓшыся.
  - А як наконт хлопца-прастытуткі па імі Бобі Індж? Ці жанчыны па імені Крысціна Бергерон? Працуе афіцыянткай, магчыма, падзарабляе прастытуцыяй.
  - Ніколі пра іх не чуѓ.
  - Чорт! Ну, а якіх-небудзь незалежных порнадылераѓ ты ведаеш, Сід? Што...
  - Паслухай, Джэк, я ведаю адно: пра такiя справы лепш услых не балбатаць. Але я пра іх і не ведаю. Ва ѓсіх нас ёсць свае сакрэты, Джэк. Дарэчы, ты не выключэнне. Пагаворым пазней, Джэк. Патэлефануй мне з участку.
  Пстрычка Сід вешае трубку.
  ВА ђСІХ НАС ЁСЦЬ СВАЕ САКРЭТЫ, ДЖЭК. ДАРЭЧЫ, ТЫ НЕ ВЫКЛЮЧЭННЕ.
  Сід неяк дзіѓна з ім размаѓляѓ. Непадобна на сябе. І што азначаюць яго апошнія словы? Пагроза? Папярэджанне?
  Што, чорт пабяры, Яму вядома?
  Адкрыѓшы ѓсе вокны, каб выветрыць пах мыла, які калоціцца Джэк пад'язджае да драйв-ін "У Стэна". Крысціны Фергерон не відаць. Назад на Шарлвіль, у дом 9849. Тук-тук ля дзвярэй - няма адказу. Паміж дзвярыма і вушаком - шырокая шчыліна. Джэк навальваецца плячом - дзверы паддаліся, на падлозе ѓ гасцінай раскідана адзенне. Зніклі фатаграфіі.
  Крадзецца да дзвярэй спальні. Чорт, нядобра - рэвальвер застаѓся ѓ машыне.
  Пустыя паліцы і скрыні, голы ложак. Цяпер у ванную.
  На падлозе - растаптаны цюбік зубной пасты і рассыпаныя гігіенічныя тампоны. Шкляная палічка разбітая, аскепкі ѓ ракавіне.
  Увогуле, збіраліся спехам.
  Джэк гоніць машыну назад у Заходні Галівуд. Дзверы кватэры Бобі паддаецца лягчэй. Джэк уваходзіць з рэвальверам напагатове.
  І тут нікога.
  У адрозненне ад Бергеронаѓ, Бобі аказаѓся акуратыстам. Чысценькая гасцёѓня, бездакорная ванная, расхінуты гардэроб зеѓрае пустымі паліцамі. У халадзільніку - слоік сардзін. Смецнае вядро на кухні пуста, у ім - свежы папяровы пакет.
  Джэк ператрэсвае кватэру ѓверх дном: гасціную, спальню, ванную, кухню; пераварочвае паліцы, ператрэсвае дываны, распатроньвае туалет. Раптам яго ахінае: перапоѓненыя смеццевыя бакі паабапал вуліцы...
  Апошняя надзея.
  З яго сутыкнення з Інджэм прайшло не менш за гадзіну. А мабыць, і болей. Ці ледзь гэты вырадак паскакаѓ наѓпрост дадому. Нябось вяртаѓся акружным шляхам, завулкамі, блытаючы след. Кеміѓ, завошта ж яго ледзь не ѓзялі. За тое, што не з'явіѓся па выкліку, - ці раскапалі наконт парнушкі? Так ці інакш, нельга, каб яго застукалі з парнаграфіяй. І ѓ машыне яе вазіць нельга занадта вялікая рызыка ператрусу. А смеццевы бак перад домам - самае прыдатнае для яе месца.
  Што ж, Джэку не ѓпершыню капацца ѓ адходах. Нездарма яго Смеццеѓшчыкам празвалі. Можа, павязе.
  Джэк выходзіць на тратуар - і да бакаѓ. Нейкія дзеткі паказваюць на яго пальцамі, хіхікаюць. Джэк лічыць бакі: адзін, два, тры, чатыры, пяць і яшчэ два за вуглом. На апошнім няма вечка, і са смецця тырчыць, трапечучы на ветры, бок чорнага глянцавага ліста.
  Джэк ірвануѓ туды.
  Тры часопісы, цэлыя тры гробаныя часопісы - на самым версе! Джэк хапае іх, імчыцца ѓ машыну - дзеці размалявалі ветравое шкло, - паспешліва гартае. Усё тыя ж галівудскія пейзажы на заднім плане, Бобі Індж з хлопцамі і дзяѓчатамі, невядомыя прыгажуні - усе твары Джэк бачыць у першы раз.
  Чым далей, тым разнузданней становяцца здымкі: да сярэдзіны трэцяга часопіса пачынаюцца сапраѓдныя оргіі, гульня ѓ "рамонак", дзясяткі натуршчыкаѓ на дыване. Далей - горш: расчлянёныя целы, патокі крыві з адсечаных рук і ног. Джэк узіраецца, моршчачыся, і заѓважае, што кроѓ падмаляваная чырвоным чарнілам, а самі здымкі відавочна падрэтушаваныя - судзячы па ѓсім, калецтвы фальшывыя. Досыць зірнуць, якімі хупавымі пунсовымі завитушками кладзецца на падлогу чарнільная кроѓ.
  Шакавальныя сцэны прымушаюць Джэка на імгненне забыцца пра сваю мэту: апамятаѓшыся, ён прымаецца зноѓ праглядаць часопіс, адшукваючы сярод бледнага чалавечага мяса і чарнільнай крыві знаёмыя твары. І знаходзіць іх на апошняй старонцы: Крысціна Бергерон і яе сын трахацца, стоячы на роліках на падрапанай дашчанай падлозе.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ШЕСЦНАЦЦАТЫ.
  
  
  Фатаграфія ѓ паштовай скрыні: сяржант Эд Экслі, дрыготкі і нікчэмны, сцірае кроѓ з пабітых вуснаѓ. Подпісы абароце няма - і не трэба, і без таго ѓсё ясна. Негатыѓ застаѓся ѓ Стэнсленда і Уайта - страхоѓка на выпадак, калі Эд заманецца іх закласці.
  Эд адзін у дзяжурцы, на гадзінніку - шэсць раніцы. Свярбіць на падбародку. Бурчыць у страѓніку - з-за расхістаных зубоѓ ён не можа ёсць. Трыццаць з нечым гадзін прайшло, але ѓсё яшчэ трасуцца рукі.
  Шчаслівыя выпадкі лёгка даюцца... але за іх даводзіцца плаціць.
  Бацьку ён не сказаѓ ні слова - не хацеѓ рызыкаваць. Калі гісторыя дойдзе да вушэй Паркера або ОВР, Бад Уайт налічаны помсціць па-буйному - парай зубатычын справа не абыдзецца. А з Бадам зараз звязвацца не варта: яму апякуецца Дадлі Сміт, перавёѓ яго да сябе ѓ Одтел па расследаванні забойстваѓ і, судзячы па ѓсім, жадае зрабіць з яго сваю правую руку. Вось Стэнсленд куды больш уразлівы: вызвалены ѓмоѓна, працуе на Эйба Тайтэлбаума, былога сябрука Мікі Коэна. Да таго ж горкі п'яніца. І рана ці позна яму давядзецца вярнуцца ѓ турму.
  Што ж, дапаможам яму.
  Эд наняѓ дваіх хлопцаѓ са службы шэрыфа. Грошы - з давернага фонду маці. Гэтыя двое вачэй з Дзіка Стэнсленда не спускаюць: няхай паспрабуе парушыць хоць найменшае правіла ѓмоѓна-датэрміноѓцаѓ...
  Ён сваё атрымае.
  Эд шамаціць паперамі. Усярэдзіне ѓсё сціскаецца ад голаду, кабура шкада боѓтаецца на абвіслым рамяні. Раптам з дынаміка грыміць голас:
  - Увага ѓсім пастам! Кафэ "Начная сава", адзін-восем-два-чатыры па Чэрокі! Масавае забойства! Код тры!
  Эд ускоквае, адштурхнуѓшы крэсла. Ён адзіны з дэтэктываѓ на пасадзе - значыць, гэта яго шанец.
  
  
  
  * * *
  
  
  На рагу Галівуд і Чэрокі згрудзіліся патрульныя аѓтамабілі, з усіх бакоѓ перагарадзіѓшы дарогу да месца злачынства. Групкі копаѓ у форме. Грамадзянскіх няма - падобна, ён і напраѓду паспеѓ першым.
  Эд выключае сірэну, выходзіць з машыны. Да яго адразу падбягае патрульны.
  - Перабілі кучу народа. Здаецца, ёсьць некалькі жанчын. Гэта я іх знайшоѓ. Пад'ехаѓ выпіць кубак кавы - і бачу на дзвярах шыльду "Зачынена з-за хваробы". Якога чорта, думаю, "Начная сава" ніколі не зачыняецца! Унутры цёмна. Нешта падазрона, думаю я. Заходжу... Слухай, Экслі, увогуле ѓчастак не твой, так што...
  Экслі моѓчкі адсоѓвае яго і штурхае дзверы. На ёй і сапраѓды матляецца таблічка: "Закрыта па хваробе". Эд уваходзіць, азіраецца стромкім, разумова фіксуючы ѓсе дэталі.
  Доѓгая прамавугольная зала. Направа - столікі, па чатыры крэсла вакол кожнага. Сцены абклеены весяленькімі шпалерамі: падморгваюць совы на дарожных знаках. На падлозе - клятчасты лінолеѓм. Злева - стойка і тузін зэдлікаѓ. За стойкай праход для бармэна, далей кухня: па сценах бліскучыя патэльні, столік на колах для бруднага посуду. Злева ад стойкі - каса.
  Адкрытая, пустая. На кілімку на падлозе - россып дробнай манеты.
  Тры столікі бязладна: абрусы збіліся, посуд перакулены і пабіты, ежа раскідана. Аскепкі на падлозе. Адно крэсла дагары ножкамі і побач туфля-лодачка. Брудныя сляды на падлозе - у кухню кагосьці цягнулі.
  Эд уваходзіць. Недасмажаная ежа, біты посуд, патэльні раскіданыя па падлозе. Пад апрацоѓчым сталом сейф, умураваны ѓ сцяну, расхінуты, пусты, на падлозе россып манет. Тут слядоѓ становіцца больш, яны блытаюцца і перасякаюцца. Тоѓстыя выразныя палосы ад абцасаѓ цягнуцца да прычыненых дзвярэй у халодную падсобку.
  Провад выдраюць з сеткі, і ѓ падсобку не паступае халоднае паветра. Эд рыѓком расхінае дзверы.
  Цела тут - кучай, у лужынах крыві. На сценах пырскі крыві і мазгоѓ, чорныя сляды пораху. У сцёкавым жолабе - крывавае возера ѓ паѓметра глыбінёй. Дзесяткі стрэляных гільзаѓ плаваюць у крыві.
  "За апошнія два тыдні паступіла некалькі паведамленняѓ аб маладых неграх, якія страляюць у паветра з драбавікоѓ у Грыфіт-парку. Асобы не ѓсталяваныя, ездзяць пурпурным "меркуры" 48 - 50 гады выпуску..."
  Да горла падыходзіць з'едлівыя ваніты. Эд сутаргава праглынае, спрабуе падлічыць целы.
  Твараѓ не адрозніць. Здаецца, пяцёра. Пяць чалавек падалі жыццё за касу і сейф з некалькімі сотнямі баксаѓ, плюс уласныя кашалькі...
  - Госпадзі ты божа мой!!
  Яшчэ адзін патрульны. Навічок. Бледны, ажно з празяленню. Эд пытаецца:
  - Колькі людзей звонку?
  - Не... не ведаю. Цэлы натоѓп...
  - Праблявацца яшчэ паспееш. Збяры ѓсіх, і пачынайце класці целы ѓ мяшкі. Мне трэба ведаць, якія машыны тут спыняліся гэтай ноччу.
  - Сэр, вас хоча бачыць чалавек з Дэтэктыѓнага бюро.
  Эд выходзіць на вуліцу. Займаецца світанак, і ранішняе сонца асвятляе натоѓп гледачоѓ. Патрульныя адціскаюць рэпарцёраѓ, у задніх шэрагах пхаюцца разявакі. Гудуць сірэны, равуць, прарываючыся скрозь натоѓп, матацыклы, расчышчаючы пад'езды для трупавозак. Эд азіраецца: ці не з'явіѓся хто-небудзь з вышэйшых чыноѓ. Да яго кідаюцца журналісты, на хаду выкрыкваючы пытанні.
  Яго сутыкаюць з тратуара, прыціскаюць да патрульнай машыны. Пстрык-пстрык-пстрык - ѓспышкі. Эд паварочваецца так, каб не былі бачныя сінякі. Моцная рука Дадлі Сміта сціскае яго плячо:
  - Едзь дадому, сынок. Цяпер гэтым займуся я.
  
  
  РАЗДЗЕЛ СЯМНАЦЦАТЫ.
  
  
  Першы ѓ гісторыі агульны збор Бюро. Кабінет шэфа набіты пад завязку: тут сабраліся ѓсе дэтэктывы Лос-Анджэлеса.
  У мікрафона - Тад Грын і Дадлі Сміт. Дэтэктывы глядзяць на іх, пераступаючы з нагі на нагу. Бад аглядаецца пошуках Эда Экслі - як там яго сінякі? Але не відаць. Хоць, па чутках, у "Начной саве" ён аказаѓся першым.
  Дадлі Сміт разгортвае мікрафон да сябе.
  - Дзеці, усе вы ведаеце, навошта мы сабралі вас тут. Журналісты ѓжо ахрысцілі тое, што адбылося "бойняй у "Начной саве"". "Байня" - мабыць, моцна сказана, але відавочна, што здзейснена жахлівае злачынства, якое мы павінны раскрыць як мага хутчэй. Гэтага патрабуюць публіка, гэтага патрабуе прэса. І мы гэта зробім - Доказы ѓ нас ёсць.
  У падсобцы кафэ знойдзены шэсць трупаѓ - трое мужчын і тры жанчыны. Уладальнік "Начной савы" паведаміѓ, трое з забітых, па ѓсёй бачнасці, Пэці Чэзімард і Донна Дэ Лука, белыя жанчыны, афіцыянтка і касір з начной змены, і Гілберт Эскабар, мужчына, мексіканец, кухар і пасудамыйшчык. Тры іншыя ахвяры - жанчына і двое мужчын, - відаць, наведвальнікі. Каса і сейф пустыя, кішэні і сумачкі ахвяр абчышчаны: гэта паказвае на рабаванне як на самы відавочны матыѓ. Крыміналісты пакуль не знайшлі нічога, акрамя слядоѓ пальцаѓ у гумавых пальчатках на касе і на дзвярах падсобкі. Дакладнага часу смерці ахвяр у нас таксама пакуль няма, але малая колькасць наведвальнікаѓ паказвае на глыбокую ноч, прыкладна каля трох гадзін. На падлозе падсобкі знойдзены ѓ агульнай складанасці сорак пяць гільзаѓ ад "рэмінгтона" дванаццатага калібра. Такім чынам, можна меркаваць, што тых, хто нападаѓ, было трое, у кожнага - пяцізарадны драбавік, усе трое перазараджвалі свае гарматы двойчы. Няма патрэбы казаць вам, хлопцы, што але сама меней трыццаць пяць стрэлаѓ былі зроблены ѓжо па трупах. Мы маем справу са звярамі - шалёнымі, бязлітаснымі звярамі.
  Бад зноѓ азіраецца. Экслі па-ранейшаму няма. Дэтэктывы пішуць у блакнотах. У куце ля сцяны, без нататніка - Джэк Вінсенс. Сміта ля мікрафона змяняе Тад Грын.
  - Слядоѓ крыві, якія вядуць на вуліцу, няма. Сляды падэшваѓ таксама адсутнічаюць, а мы на гэта вельмі спадзяваліся. Рэй Лінкер з аддзела крыміналістыкі кажа, што першыя вынікі зможа падаць не раней як праз сорак восем гадзін. Па словах каранера [24] , апазнанне ахвяр надзвычай абцяжарана з-за стану тэл. Аднак адзін гарачы след у нас ужо ёсць.
  За апошнія два тыдні Галівудскі ѓчастак атрымаѓ чатыры паведамленні аб аднатыпных парушэннях грамадскага парадку. Слухайце ѓважліва, джэнтльмены: чатыры разы за апошнія пятнаццаць дзён трое маладых неграѓ ездзілі на аѓтамабілі па Грыфіт-парку і стралялі ѓ паветра з драбавікоѓ. Хуліганы не апазнаныя, але мы маем выразнае апісанне машыны: меркуры 1948 1950 гады выпуску, колер пурпурны. А гадзіну таму адзін з людзей лейтэнанта Сміта знайшоѓ сведку: прадавец газет паказаѓ, што сёння ноччу каля трох гадзін бачыѓ на стаянцы каля "Начной савы" пурпурны "меркуры" 48-50 года.
  Пакой гудзе, і Тад паднімае руку, заклікаючы да маѓчання. Ён яшчэ не скончыѓ.
  - Слухайце далей, джэнтльмены. У спісах сагнаных машын пурпурныя меркуры 48 50 гады не значацца, такім чынам, мы, па ѓсёй бачнасці, маем справу з законна набытым аѓтамабілем. Мы паднялі рэгістрацыю аѓтамабіляѓ па ѓсім штаце. Пурпурны "меркуры" 48-50 гады - мадэль, сярод неграѓ асабліва папулярная. У штаце Каліфорнія выяѓлена больш за тысячу шасцісот такіх машын, зарэгістраваных на неграѓ, і толькі некалькі дзясяткаѓ - на белых. У прыватнасці, у Лос-Анджэлесе пурпурных "меркуры", якія знаходзяцца ѓ валоданні неграѓ, сто пяцьдзесят шэсць. І вас тут крыху больш за сто. Мы склалі спіс: прозвішчы, месца працы, хатнія адрасы. Цяпер праглядаем нашы дасье на прадмет мінулых прыцягненняѓ да суда. Я хачу, каб вы (падзяліліся на пяцьдзесят дзве каманды, па двое ѓ кожнай, і няхай кожная каманда возьме на сябе траіх. Ва ѓчастку Галівуд устаноѓлена гарачая тэлефонная лінія: калі спатрэбіцца інфармацыя аб мінулых адрасах, вядомых саѓдзельніках або аб нечым яшчэ тэлефануйце туды. Знойдзеце падазраваных - вязіце прама сюды.
  - Сэр, хто будзе весці допыт? - крычыць нехта з Далёкага ѓла.
  - Сяржант Эд Экслі, участак Галівуд, - адказвае Грын.
  Шум і незадаволеныя воклічы ѓ натоѓпе. Да мікрафона падыходзіць Паркер.
  - Даволі, джэнтльмены. Ідзіце і вазьміце тых, хто гэта зрабіѓ. Калі спатрэбіцца, ужывайце сілу.
  Бад усміхаецца. Ён разумее, што гэта значыць: калі прыстукнеш падонкаѓ пры затрыманні, шэф на цябе ѓ крыѓдзе не будзе.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ВАСЕМНАЦЦАТЫ.
  
  
  Спіс Джэка:
  Джордж (без сярэдняга ініцыяла) Йелбертон, мужчына, негр, 9781, Саѓт-Біч; Леанард Цімаці Бидвелл, мужчына, негр, 10062, Саѓт-Дзюкен; Дэйл Уільям Пітч-форд, мужчына , негр, 8211, Саѓт-Нармандыя.
  Часовы напарнік Джэка: сяржант Кэл Дэнтан, акруга Банка, былы наглядчык у турме штата Тэхас.
  На машыне Дэнтона яны едуць у Чорны горад. Па радыё гукі джаза перамяжоѓваюцца рэпартажамі пра "Начную саву". Мармытанне Дэнтона: гэты Леанард Бидвелл выступаѓ у другой паѓсярэдняй вазе. Дэнтан бачыѓ яго бой з Малым Гейвіланам - моцны мужык! Джэк маѓчыць, змрочна разважаючы аб выпушчаным шанцы патрапіць дадому, у Аддзел наркотыкаѓ. Бобі Індж і Крысціна Бергерон змыліся. Па гарачых слядах ён яшчэ мог бы іх знайсці, калі б нейкім дзяѓбаным псіхам не захацелася нечакана-нечакана прыстрэліць шэсць чалавек дзеля некалькіх сотняѓ даляраѓ... У роце ѓ яго яшчэ варта густ віскі, а ѓ вушах гучаць словы Сіда Хадженса: "Ва ѓсіх у нас свае сакрэты, Джэкі".
  Для пачатку адпраѓляюцца па інфарматарах. І ѓ яго, і ѓ Дэнтона ѓ Чорным Лос-Анджэлесе ёсць свае людзі. Латкі і більярдавыя, цырульні, цэрквы - інфарматарам даюць на лапу, на іх націскаюць, з імі гутараць. Чатыры гадзіны - ніякага выніку: так, кажуць, нейкія хлопцы на пурпурным "Меркуры" дзесьці дэбашырылі - смутныя, пераробленыя, нічога не даюць чуткі. Даводзіцца вярнуцца да імёнаѓ у спісе.
  9781, Саѓт-Біч - халупа з дахам з толя, пурпурны "меркуры" стаіць на лужку перад домам. Стаіць без колаѓ, іржавы мост тоне ѓ траве. Дэнтан спыняе машыну:
  - Глядзі-ка! Можа, гэта выкрут? Зрабілі справу ѓ "Начной саве", а потым знялі з тачкі кола, каб іх ніхто не западозрыѓ.
  Джэк ківае галавой.
  - Бачыш, тармазныя накладкі апляла трава? На гэтай развалюсе ѓжо гады два ніхто не ездзіѓ.
  - Дакладна?
  - Дакладна.
  - Ты ѓпэѓнены?
  - Упэѓнены.
  Саѓт-Дзюкен - яшчэ адна халупа з толевай дахам. Каля дома стаіць пурпурны "меркуры" - мара негрытаса, бліскучыя падоѓжныя выпукласці працягваюць крылы, модныя пырскавікі, на капоце - дэкаратыѓная таблічка з надпісам: "Пурпурныя язычнікі".
  - А гэта твой баксёр, - кажа Джэк.
  Дэнтон усміхаецца. Джэк паднімаецца на ганак, тэлефануе ѓ дзверы. Знутры выбухае брэхам сабака - сапраѓдны монстар, мяркуючы па голасе. Дэнтон трымаецца ззаду, чэпкім вокам азірае двор і падыходы да дома.
  Дзверы адчыняе мускулісты негр, за аброжак трымае здаравеннага мастыфа. Сабака рыкае.
  - Паліцыя? - дзівіцца гаспадар. - Гэта што, з-за таго, што я аліменты не заплаціѓ?
  - Вы Леанард Цімаці Бидвелл?
  - Ну так.
  - І машына ѓ двары ваша?
  - Ну так, мая. Дык вы што, на банк падзарабляеце? Жадаеце выключыць машыну за няплату? Так я сваю ластаѓку аплаціѓ цалкам - прама з кішэні, пасля бою з Джоні Сэкстанам.
  - Прыбяры сабаку і зачыні дзверы, - кажа Джэк, - потым выходзь сюды і павярніся спіной, рукі на сцяну.
  Бидвелл усё выконвае без адзінага слова - хіба што вельмі павольна. Джэк абмацвае яго кішэні - нічога. Падыходзіць Дэнтан.
  - Бой, драбавік дванаццатага калібра любіш?
  - Чаго? - Выкатвае вочы Бидвелл.
  - Дзе ты быѓ сёння каля трох гадзін ночы? - кідае сваю рэпліку Джэк.
  - Дома, у ложку.
  - Адзін? Калі з сяброѓкай, значыць, табе вельмі павезла. Не цягні, Бидвелл, выкладвай, пакуль мой сябар не раззлаваѓся.
  - На гэтым тыдні я забраѓ да сябе дзетак. Уначы яны былі тут.
  - А зараз?
  - І зараз тут. Спяць ужо.
  Дэнтан упірае Бидвеллу ѓ рэбры ствол.
  - Бой, ты ведаеш, што здарылася мінулай ноччу? Акрамя жартаѓ, адбылася страшэнна непрыемная гісторыя. І вельмі магчыма, што ты ѓ ёй замешаны. Дык як наконт драбавіку?
  - Ды няма ѓ мяне драбавіку, на халеру ён мне патрэбен?!
  Дэнтон мацней націскае ствалом.
  - А вось мацюкацца не трэба, хлопец. Кажы хутка, пакуль мы не выцягнулі сюды тваіх спінагрызаѓ, каму ты мінулай ноччу пазычаѓ машыну?
  - Нікому! Зара, буду я камусьці даваць сваю тачку!
  - А каму пазычыѓ драбавік дванаццатага калібра? Выкладвай, бой, не цягні.
  - Ды няма ѓ мяне ніякага драбавіку!
  - Хто такія "Пурпурныя язычнікі"? - перахапляе ініцыятыву Джэк. - Хлопцы, якім падабаюцца пурпурныя аѓтамабілі?
  - Ды проста клуб наш так называецца. У мяне пурпурны "меркуры", яшчэ ѓ некалькіх чувакоѓ таксама - ну, мы і задаволілі клуб. Ды ѓ чым справа, скажаце ці не!
  Джэк разгортвае спіс з аѓтатранспартнага кіравання - усе чорныя ѓладальнікі пурпурных "меркуры".
  - Леанард, ты сёння раніцай газеты чытаѓ?
  - Не. Ды што...
  - Ціха. Тэлевізар глядзеѓ? Радыё слухаѓ?
  - Ды няма ѓ мяне ні радыё, ні тэлевізара! Што за...
  - Ціха. Леанарда, мы шукаем траіх каляровых хлопцаѓ, якія раз'язджаюць на машыне, вельмі падобнай на тваю. На пурпурным "мерцы" сорак восьмага, сорак дзевятага ці пяцідзесятага года. Кахаюць страляць з драбавікоѓ. Я ведаю, ты не той, хто нам патрэбен. Я бачыѓ твой бой з Гейвіланам - ты класны баксёр. А мы шукаем траіх падонкаѓ. Падонкаѓ, якія ездзяць на машыне, падобнай на тваю. І могуць быць чальцамі гэтага вашага клуба.
  - А з якой радасці я стану вам дапамагаць? - паціскае плячыма Бидвелл.
  - Калі не станеш, мой партнёр вельмі раззлуецца. Ты гэтага хочаш?
  - Я стукачом у жыццё не бываѓ - і не буду!
  - Ды не станеш ты стукачом. Табе нават нічога казаць не давядзецца. Проста паглядзі спіс і пакажы пальцам. Давай, прачытай спіс.
  Бидвел трасе галавой.
  - Добра, мужыкі, я вам і так скажу. Правільных людзей не стаѓ бы закладваць - але гэтыя трое і сапраѓды падонкі. Рэй Коѓтс, Цукровы Рэй. Вадзіць "Меркуры" сорак дзевятага года - класная тачка! І двое яго сябрукоѓ, Лерой і Тайран. Цукар Рэй цягнецца ад стральбы. Гавораць, ён любіць страляць па сабаках. Кайф ад гэтага ловіць. Хацеѓ уступіць у наш клуб, але мы яго завярнулі - нам такія адмарозкі ні да чаго.
  Джэк праглядае спіс: так і ёсць! Коѓтс, Рэйманд (сярэдняга ініцыяла няма), 9611, Паѓднёвы Цэнтрал, нумар 114. Дэнтан разгортвае сваю копію.
  - Дзве хвіліны адсюль. Пайшлі, жыва!
  - Возьмем іх за азадак! - адказвае Джэк. І адчувае сябе Пераможцам з Вялікай Літары.
  
  
  
  * * *
  
  
  Матэль "Тэвір" - установіца на другім паверсе над пральні. Дэнтон павольна заязджае на паркоѓку. Джэк "акідвае позіркам лесвіцу, шырока адчыненыя дзверы, якія вядуць да нумароѓ.
  Наверх. Кароткі калідор, кволыя дзверы. Джэк дастае рэвальвер. У руках у Дэнтона табельная зброя і пісталет трыццаць восьмага калібра, які ён дастаѓ з кабуры на шчыкалатку. Вось і нумар 114. Абодва падаюцца назад - і ѓ наступнае імгненне адначасова б'юць нагамі ѓ дзверы. Дзверы злятае з завес, з ложка ѓскоквае каляровы хлопец.
  Каляровы паднімае рукі ѓверх. Дэнтан, ухмыляючыся, бярэ яго на мушку. Джэк адсоѓвае партнёра, два стрэлы б'юць у столь. Джэк адным скачком аказваецца ѓ пакоі. Хлопец спрабуе бегчы, але Джэк б'е яго дзяржальняй рэвальвера па галаве. Нігер больш не тузаецца. Дэнтан заводзіць яму рукі за спіну і зашчоѓквае кайданкі. Джэк апранае кастэт і, пагульваючы ім, падступае да хлопца.
  - Лерой, Тайран. Дзе яны?
  Крышацца зубы, акрываѓлены рот складае лічбы "Адзін-два-адзін". Дэнтон хапае яго за валасы.
  - Толькі глядзі, не забі яго незнарок, - казаѓ Джэк.
  Дэнтан плюе хлопцу ѓ твар. За сцяной ужо чуюцца крыкі. Джэк выбягае ѓ калідор, згортвае за вугал - спыняецца каля дзвярэй пад нумарам 121.
  Дзверы зачынена. Шум вакол стаіць ужо такі, што зразумець, ці ёсць нехта ѓ сто дваццаць першым, немагчыма. Джэк б'е ѓ дзверы нагой: трэскі ляцяць ва ѓсе бакі, дзверы, рыпнуѓшы, адчыняецца. У нумары - двое каляровых: адзін спіць на раскладушцы, іншы храпе на матрацы.
  Джэк уваходзіць. Недзе блізка завываюць сірэны. Хлопец на матрацы варушыцца, і Джэк уціхамірвае яго ѓдарам дубінкі, потым б'е другога, пакуль той не ачухаѓся. Сірэны за акном, завыѓ, сціхаюць. Джэк азіраецца вакол, бачыць на тумбачцы каробку з патронамі.
  Патроны для "рэмінгтона" дванаццатага калібра. Скрынка на пяцьдзесят ячэек - і большая частка з іх пустая.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ДЗЕВЯТНАЦЦАТЫ
  
  
  Эд гартае рапарт Джэка Вінсенса. Тад Грын назірае за ім, не звяртаючы ѓвагі на тэлефон, які надрываецца за спіной.
  Коратка, выразна, ясна - пісаць рапарты смеццеѓшчык умее.
  Трое затрыманых: Рэйманд (Цукровы Рэй) Коѓтс, Лерай Фантэйн, Тайран Джонс. Усе трое - негры. Аказалі супраціѓленне пры арышце, атрыманы лёгкія цялесныя пашкоджанні, аказана першая медыцынская дапамога. Узятыя па навядзенні яшчэ аднаго негра: ён апісаѓ Коѓтса як псіхапата, звар'яцелага на зброі і любіць страляць у сабак. Коѓтс значыцца ѓ спісе ѓладальнікаѓ "меркуры": інфарматар паведаміѓ, што ён разам з двума дружкамі, Лероем і Тайранам, пражывае ѓ матэлі "Тэвір". Усе трое ѓзяты ѓ адной бялізне. Затрыманых сяржант Вінсенс перадаѓ патрульным, якія пачуѓшы страляніну, неадкладна прыбылі да матэля "Тэвір". Абшукаѓшы нумары затрыманых у пошуках доказаѓ, Вінсеннс выявіѓ скрынку для патронаѓ "рэмінгтона" дванаццатага калібра - пяцьдзесят ячэек, сарака з чымсьці патронаѓ не хапае. Аднак ні саміх драбавікоѓ, ні гумавых пальчатак, ні плям крыві, ні вялікіх сум грошай пры падазраваных не выяѓлена. З адзення ѓ пакоях падазроных знойдзены брудныя футболкі, баксёрскія трусы і акуратна складзеныя рэчы ѓ фірмовым цэлафане хімчысткі. Вінсенс праверыѓ смецця на задах матэля: там нешта гарэла. Адміністратар матэля паведаміѓ, што бачыѓ, як каля сямі гадзін раніцы Сахарак Коѓтс выкідваѓ у смецце кучы адзення. Далей Вінсенс паведамляѓ, што Фантэйн і Джонс, па ѓсёй бачнасці, знаходзіліся пад уздзеяннем алкаголю ці наркотыкаѓ - не прачнуліся ні ад стральбы, ні ад шуму пры арышце Коѓтса. Аѓтамабіль Коѓта на стаянцы не знойдзены: са спазненнем патрульныя па загадзе Вінсенса абшукалі ѓ пошуках пурпурнога "меркуры" тры суседнія кварталы, але машыну так і не знайшлі. Па радыёсувязі разаслана арыенціроѓка з апісаннем. І напрыканцы: правядзенне парафінавага геста немагчыма, паколькі рукі ва ѓсіх траіх літаральна смярдзелі духамі. Дачытаѓшы, Эд кладзе рапарт на стол Грына.
  - Дзіѓна, што ён іх адразу не прыстукнуѓ.
  Зноѓ тэлефануе тэлефон, але Грын не звяртае на яго ѓвагі.
  - Так больш шуму ѓ газетах. Дарэмна, што Вінсеннс жыве са швагеркай Эліса Лоѓ. І за тое, што чарнамазыя вылілі на сябе па тры літры духаѓ, каб пазбегнуць парафінавага цеста, мы таксама павінны дзякаваць Джэка: ён распавёѓ аб гэтай маленькай хітрасці сцэнарыстам "Жэтона Гонару". Эд, ты гатовы?
  - Так, сэр, гатовы, - адказвае Эд. Унутры ѓ яго нешта сціскаецца.
  - Шэф хацеѓ, каб разам з табой працаваѓ Дадлі Сміт, але я яго адгаварыѓ. Сьміт першакласны паліцыянт, але ѓ яго прадузятасць супраць каляровых.
  - Сэр, я ведаю, як важна для нас гэтая справа...
  Грын закурвае.
  - Эд, мне трэба поѓнае прызнанне. Пятнаццаць патронаѓ са знойдзеных у "Начной саве" маюць характэрную пазнаку. Знойдзем зброю - у нас ёсць гатовая справа. Мне трэба прызнанне, трэба ведаць, дзе яны схавалі драбавік і машыну. І ѓсё гэта трэба ведаць да таго, як мы прад'явім ім абвінавачанне. Праз семдзесят адну гадзіну яны паѓстануць перад суддзёй. Я хачу, каб да гэтага часу мы даведаліся пра ѓсё. Законнымі метадамі.
  Для пачатку - падрабязнасці.
  - Дзеткі ѓжо прыцягваліся да адказнасці?
  - Так, - адказвае Грын. - Усе трое - угон аѓтамашын з хуліганскіх памкненняѓ і крадзяжы з узломам. Коѓтс і Фантэйн - падглядванне ѓ вокны жылых дамоѓ. І яны ѓсё ѓжо далёка не дзеткі: Коѓтсу дваццаць два, астатнім па дваццаць. За "Начную саву" ім свеціць газавая камера.
  - Ёсць нейкая сувязь са здарэннямі ѓ Грыфіт-парку? Параѓналі гільзы? Што гавораць сведкі?
  - Узоры гільзаѓ - добры доказ, калі каляровыя не прызнаюцца. Толькі іх яшчэ трэба знайсці. Наглядчык парку, які падаваѓ заявы, ужо едзе сюды, каб іх апазнаць. Эд, Арні Рэдзін казаѓ мне, што ты па-майстэрску вядзеш допыты, але з такой справай ты яшчэ ніколі не сутыкаѓся...
  Эд устае.
  - Я спраѓлюся.
  - Калі справішся, сынок, у адзін цудоѓны дзень зоймеш маё месца.
  Эд усміхаецца, не зважаючы на боль у сківіцы.
  - Што ѓ цябе з тварам? - пытаецца Тад.
  - Упаѓ, калі пераследваѓ крамнага злодзея. Сэр, з падазраванымі ѓжо хто-небудзь размаѓляѓ?
  - Акрамя доктара - ніхто. Дадлі хацеѓ напусціць на іх Бада Уайта, але...
  - Сэр, баюся, што...
  - Не перабівай. Я якраз хацеѓ сказаць, што зусім з табой згодзен. Мне патрэбны добраахвотныя прызнанні, так што Бад адпадае. Ты зробіш першы ход. Мы будзем у суседнім пакоі - назіраць за табой праз люстраное шкло. Калі табе спатрэбіцца партнёр, каб згуляць у "добрага і злога паліцыянта", - дакраніся да гальштука. Мы будзем слухаць і запісваць на магнітафон. Усе трое ѓ розных пакоях, але калі захочаш, каб яны адзін аднаго чулі, ты ведаеш, на якія кнопкі націскаць.
  - Я іх расколю, - кажа Эд.
  
  
  
  * * *
  
  
  Сцэна для яго бенефісу - тры пакоі для допытаѓ пры Аддзеле забойстваѓ. Маленечкія пакойчыкі, абсталяваныя па ѓсіх правілах: вокны назірання, замаскіраваныя пад люстэркі, умантаваныя мікрафоны, перамыкачы, каб падазраваныя ѓ суседніх камерах маглі паслухаць, як іх закладваюць змоѓшчыкі. Два на два метры, прывараныя да падлогі сталы, прышрубаваныя да падлогі крэслы. Нумары 1, 2, 3: Цукровы Рэй Коѓтс, Лерой Фантэйн, Тайран Джонс. На сцяне калідора вывешаны звесткі аб прывадах у паліцыю: Эд чытае ѓважліва, запамінае даты, месцы, вядомых саѓдзельнікаѓ. Глыбокі ѓздых, каб суняць страх перад выступам - і наперад, у пакой Љ 1.
  Цукровы Рэй Коѓтс у мехаватых джынсах прышпілены кайданкамі да крэсла. Высокі, светласкурае - хутчэй мулат, чым негр. Вусны разбітыя, нос расквашаны, адно вока заплыло.
  - Відаць, нам абодвум нядаѓна дасталася, - усміхаецца Эд.
  Коѓтс змрочна касавурыцца на яго адным вокам. Эд здымае з яго кайданкі, выкладвае на стол цыгарэты і запалкі. Коѓтс расцірае запясці.
  - Цябе Цукровым Рэем празвалі ѓ гонар Рэя Робінсана [25] ? - пытаецца Эд.
  Маѓчанне.
  Эд садзіцца насупраць.
  - Кажуць, Рэй Робінсан можа за секунду правесці серыю з чатырох удараѓ. Але мне, шчыра кажучы, не верыцца.
  Коѓтс паднімае рукі - відаць, што яны яго не слухаюцца. Эд адкрывае пачак цыгарэт.
  - Так, ведаю, гэтыя штукі парушаюць кровазварот. Табе дваццаць два гады, праѓда, Рэй?
  - І што, калі так? - хрыпла адказвае Коѓтс. На горле ѓ яго сінякі, сляды пальцаѓ.
  - Гляджу, хто-небудзь з афіцэраѓ злёгку перакрыѓ табе кісларод?
  Маѓчанне.
  - Сяржант Вінсенс? - пытаецца Эд. - Любіць апранацца па апошняй модзе?
  Маѓчанне.
  - Не ён? Значыць, Дэнтан? Тлустай з тэхаскай вымовай, як у Спэйда Кулі па целіку?
  У Коѓтса паторгваецца здаровае вока.
  - Што ж, спачуваю, - кажа Эд. - Гэты Дэнтан сапраѓдны звяруга. Бачыш, якія ѓ мяне сінякі? Гэта я з ім правёѓ пару раѓндаѓ.
  Маѓчанне. Стрэл у малако.
  - Ну і пайшоѓ ён да д'ябла, гэты Дэнтан. Як лічыш, Цукровы Рэй, падобныя мы з табой на Робінсана і Ла Моту пасля іх апошняга бою?
  Ізноѓ міма.
  - Значыць, табе дваццаць два?
  - Ну і чаго?
  Эд паціскае плячыма.
  - Ды нічога, проста разважаю ѓслых. Лерой і Тайран - непаѓналетнія, вышэйшая мера ім не пагражае. Ведаеш, Рэй, трэба было табе пракруціць гэтую дзялку гады два таму. Атрымаѓ бы пажыццёвае, адсядзеѓ пару гадоѓ у калоніі, у Фолсам перайшоѓ бы паважаным чалавекам. Жыѓ бы ѓ турме як сыр у алеі, "сястрычку" б сабе завёѓ...
  "Сястрычка" трапляе ѓ мэту: Коутс паспешліва запальвае цыгарэту, падносіць да вуснаѓ, кашляе. Вусны ѓ яго дрыжаць.
  - Я з мужыкамі не пілюся!
  - Ведаю, сынок, - усміхаецца Эд.
  - Які я табе сынок, ты, гніда, кап ганебны! Сам ты "сястрычка"!
  Эд смяецца.
  - Ну вядома! Ты чалавек дасведчаны: у калоніі ѓжо бываѓ і ведаеш, як гэтыя справы робяцца. Я - добры паліцыянт, балбачу з табой аб тым аб гэтым і спрабую цябе разгаварыць. Ты круты хлопец, Рэй. Чорт пабяры гэтага Тайрона - я ж зусім было яму паверыѓ! Напэѓна, Дэнтан мне ѓсе мазгі адбіѓ. Як я мог на такое купіцца?
  - Чаго гэта? На што купіцца?
  - Ды ні на што, Рэй. Давай зменім тэму. Што ты зрабіѓ са стваламі?
  Коѓтс пацірае шыю. Рукі ѓ яго дрыжаць.
  - З якімі яшчэ стваламі?
  Эд нахіляецца да яго.
  - Ды тымі самымі, з якіх ты з сябрамі страляѓ у Грыфіт-парку.
  - Не ведаю я ніякіх ствалоѓ!
  - Праѓда? А адкуль у Лероя і Тайрана ѓ нумары каробка з-пад патронаѓ?
  - Гэта іх справы.
  Эд ківае галавой.
  - Якая ж брыдота гэты Тайран! Ты з ім разам сядзеѓ у Казітасе, праѓда?
  - І што, калі так? - паціскае плячыма Коѓтс.
  - Ды нічога, Рэй. Проста разважаю ѓслых.
  - Чаго ты ѓсё аб Тайроне базарыш? Яго справы - гэта яго справы.
  Пад сталом Эд кладзе палеі на кнопку гучнай сувязі. Націск кнопкі - і насельнік пакоя Љ 3 пачуе ѓсё, што тут адбываецца.
  - Ведаеш, Сахарок, мне Тайран сказаѓ, быццам цябе ѓ Казітасе апятушылі. Быццам ты не здолеѓ за сябе пастаяць - ну і стаѓ "сястрычкай" у нейкага белага. Ён сказаѓ, цябе і Сахаркам празвалі за тое, што ѓжо вельмі салодка смокчаш.
  Коутс грукае кулаком па стале. Эд націскае на кнопку.
  - Хлусіць, сука! Я ѓ нас у камеры паханам быѓ! Гэта Тайран ва ѓсіх смактаѓ! Тайран дупу падстаѓляѓ за цукеркі! Ён па жыцці пидор, ён ад гэтага кайф ловіць!
  Эд выключае перадатчык.
  - Добра, Рэй. Давай зменім тэму. Як ты думаеш, за што вы патрапілі пад арышт?
  Коѓтс намацвае на стале цыгарэты.
  - А хрэн яго ведае. За бздура якую-небудзь. Можа, за тое, што стралялі ѓ гарадской рысе, ці яшчэ якая халера. Тайран што гаворыць?
  - Рэй, Тайран шмат чаго мне нагаварыѓ, але давай пяройдзем да справы. Дзе ты быѓ мінулай ноччу, каля трох гадзінаѓ?
  Коѓтс закурвае.
  - Дома быѓ. Спаѓ.
  - Пад кайфам? Тайран і Лерой, мяркуючы па ѓсім, добра адцягнуліся - нават не прачнуліся, калі вас прыйшлі арыштоѓваць. Добрыя хаѓруснікі: Тайран цябе педзікам абзывае, і абодва яны спяць як немаѓляты, пакуль цябе нейкі дурнаваты кап калоціць галавой аб сцяну. Я думаѓ, вы, каляровыя, трымаецеся адзін за аднаго. Дык ты кайф лавіѓ, Рэй? Не мог успамінаць аб тым, што зрабіѓ, таму на дозу сёлаѓ...
  - Чаго я зрабіѓ? Ты пра што? Якая доза! Гэта Тайран з Лероем колы жаруць, а не я!
  Эд націскае кнопкі два і тры.
  - Рэй у Казітасе ты абараняѓ Тайрана і Лероя, праѓда?
  Коѓтс з надрывам кашляе, выхарквае вялікі клуб дыму.
  - Ды яны б без мяне там наогул здохлі! Тайран усім азадак падстаѓляѓ, Лерой наогул сыкун, самаробку жэр не прасыхаючы, з даху жадаѓ скокнуць. Мізэры, пальцам робленыя, у абодвух мазгоѓ, як у паршывага сабакі!
  Эд выключае дынамікі.
  - Рэй, кажуць, табе падабаецца забіваць вандроѓных сабак.
  Коѓтс паціскае плячыма.
  - Ім усё роѓна жыць няма чаго.
  - Вось так? А пра людзей ты таксама так думаеш?
  - У сэнсе? Пра каго гэта?
  Дынамікі ѓключаны.
  - Напрыклад, пра Лероя і Тайрона.
  - Ну так, часам і пра іх таксама. Чаго такім тормазам жыць?
  Дынамікі выключаны.
  - Рэй, дзе драбавік, з якіх вы стралялі ѓ Грыфіт-парку?
  - Яны... Ды не ведаю я ні пра якія драбавік!
  - А дзе "Меркуры" сорак дзевятага года?
  - Я яго... У надзейным месцы.
  - Давай, Рэй, выкладвай, не саромейся. Дзе "Меркуры"? Бо за такой класнай тачкай трэба вока ды вока!
  - Я ж сказаѓ, у надзейным месцы!
  Эд пляскае абедзвюма далонямі па стале.
  - Ты яго прадаѓ? Утапіѓ? Рэй, гэтая машына фігуруе ѓ крымінальнай справе, не думаеш жа ты...
  - Якой яшчэ справе? Я ѓ крымінальніне не замяшаны!
  - Чорта лысага! Дзе тачка?
  - Не скажу!
  - Дзе ствалы?
  - Не... не ведаю!
  - Дзе тачка?
  - Не скажу!
  Эд грукае кулаком па стале.
  - Чаму, Рэй? Чаму ты пазбавіѓся ад машыны? Схаваѓ у багажніку ствалы і гумовыя пальчаткі? Сумачкі, папернікі? А на абіѓцы плямы крыві? Слухай мяне, ты, тупы гаѓнюк, я тваю шкуру ратую! Сяброѓствам тваім нічога не пагражае, яны непаѓналетнія, а вось табе свеціць газавая камера, таму што кагосьці па гэтай справе абавязкова прыжмураць, і ты...
  - Ды што за справа, не разумею!
  Эд шумна ѓздыхае.
  - Добра, Рэй, давай зменім тэму.
  Коѓтс закурвае новую цыгарэту.
  - Не падабаюцца мне гэтыя тэмы.
  - Рэй, навошта ты сёння ѓ сем раніцы паліѓ вопратку?
  - Чаго? - Коѓтс выразна ѓздрыгвае.
  - Таго. Цябе, Лероя і Тайрана арыштавалі сёння раніцай. Учорашніх шмотак пры вас не знайшлі. Мэнэджар матэля бачыѓ, як ты каля сямі раніцы паліѓ вопратку. Тачку, на якой вы з Лероем і Тайранам раз'язджалі мінулай ноччу, ты некуды схаваѓ. Карціна хрэнавая, Рэй. Так што раю расказаць мне што-небудзь такое, каб я перадаѓ гэта акруговаму пракурору, і каб ён сказаѓ (а я б пацвердзіѓ): "Так, Рэй Коѓтс - добры малы, не пара гэтым падонкам-підарам, сябрукам яго". Кажы, Рэй.
  - Ды чаго казаць-то? Не ведаю, што за хрэнь вы на мяне вешаеце. Я нічога не рабіѓ.
  Эд уключае абодва дынаміка.
  - Ну вось, ты ѓжо многа нагаварыѓ пра Лероя i Тайрона. Сказаѓ, напрыклад, што яны наркаманы. Не хочаш расказаць, дзе яны бяруць наркату?
  Коѓтс глядзіць у падлогу.
  - Новы акруговы пракурор, - працягвае Эд, - наркадылераѓ ненавідзіць. А з Джэкам Вінсенсам, навальніцай наркаманаѓ, ты ѓжо і сам сустракаѓся.
  - Псіх сцёбануты!
  - Гэта дакладна, у Джэка не ѓсе дома, - смяецца Эд. - На мой погляд, дурное саджаць за наркотыкі. Калі нейкі ненармальны хоча сябе забіць такім чынам, чаму б і не? У рэшце рэшт, у нас свабодная краіна. Але Джэк думае інакш. І акруговы пракурор таксама. Яны, дарэчы, сябры - вадой не разальеш. Раскажы мне што-небудзь, Рэй. Нешта такое, што спадабаецца пракурору.
  Коѓтс вабіць яго пальцам бліжэй. Эд выключае дынамікі і падсоѓваецца да яго.
  - Роланд Наварэтэ, жыве на Банкер-Хіл. Трымае блатхату для тых, хто шрубы з цюрагі нарэзаѓ. Гандлюе "чырвонымі д'ябламі" [26] . І клаѓ я на пракурора, проста не хачу, каб Тайран, лайно, на мяне сваю смярдзючую пашчу разяѓляѓ.
  Эд уключае дынамікі.
  - Добра, Рэй. Ты расказаѓ, што барбітураты Лерою і Тайрану пастаѓляе Роланд Наварэтэ. Для пачатку нядрэнна. Але яшчэ, Рэй, я бачу, што ты да смерці перапалоханы. Я сказаѓ, што табе пагражае газавая камера, а ты нават не спытаѓ, завошта. Рэй, у цябе на лбе вялікімі літарамі напісана: "Вінаваты".
  Коѓтс маѓчыць, хрумстаючы пальцамі, погляд яго здаровага вока неспакойна кідаецца па пакоі. Эд выключае перадатчык.
  - Добра, Рэй, давай зменім тэму.
  - Ну чэ, можа, аб бейсболе пагаворым, гробаны ѓ рот?
  - Не, лепш пра бабы. Ты з кімсьці спаѓ мінулай ноччу? Ці выліѓ на сябе вядро духаѓ, каб абыйсці парафінавы тэст?
  Коѓтс маѓчыць. Яго б'е буйная дрыготка. Так звычайна ламае наркаманаѓ.
  - Дзе ты быѓ учора ѓ тры гадзіны ночы? - пытаецца Эд.
  Коѓтс дрыжыць усё мацней.
  - Нервішкі сваволяць, Цукар? Дык што там з духамі і жанчынамі? Нават у гаѓнюка, як ты, павінны быць жанчыны, якіх ён любіць. У цябе ёсць маці? Сёстры?
  - Слова аб маёй маці скажаш - знявечу!
  - Рэй, калі б я цябе не ведаѓ, падумаѓ бы, што ты абараняеш гонар якой-небудзь красуні. Ну, тыпу яна - тваё алібі, і ѓвесь гэты час вы правялі разам. Але я цябе ведаю, і мне цяжка ѓ гэта паверыць. Тым больш што ад Тайрона і Лероя смярдзіць тымі ж самымі духамі. І пахне ѓсё гэта групавухай. І здаецца мне, што ѓ калоніі вы даведаліся аб тым, што такое парафінавы тэст і як яго абыйсці, і здаецца таксама, што нейкія рэшткі сумлення ѓ цябе яшчэ захаваліся, і табе цяжка ѓспамінаць аб тым, як ты забіѓ трох ні ѓ чым не вінаватых жанчын...
  - НІКОГА Я НЕ ЗАБІВАђ!
  Эд дастае ранішні "Геральд".
  - Пэці Чэзімард, Донна Дэ Лука і яшчэ адна, неапазнаная. Шануй, пакуль я перадыхну. А потым я вярнуся, і ты атрымаеш шанец заключыць здзелку, якая, магчыма, выратуе табе жыццё.
  Коѓтс трасецца так, што ледзь не падае з крэсла. Ад яго паражае потым. Эд шпурляе газету яму ѓ твар і выходзіць.
  У холе яго чакаюць Тад Грын і Дадлі Сміт, у баку стаіць Бад Уайт.
  - Наглядчык парку іх апазнаѓ, - кажа Грын, - гэта тыя самыя. А ты быѓ цудоѓны.
  Эд адчувае пах уласнага поту.
  - Сэр, на згадцы пра жанчын Коѓтс гатовы быѓ зламацца. Я адчуѓ гэта.
  - Я таксама. Працягвай распрацоѓваць гэтую тэму.
  - Знайшлі машыну або зброю?
  - Не. Але знойдзем. Хлопцы з 77-га ѓчастка зараз трасуць іх сваякоѓ і сяброѓ.
  - Наступным я хацеѓ бы апрацаваць Джонса. Можаце сёе-тое для мяне зрабіць?
  - Што менавіта?
  - Падрыхтуйце Фантэйна. Зніміце з яго кайданкі і дайце ранішнюю газету.
  Грын паказвае на акно ѓ пакой Љ 3.
  - Гэты хутка расколецца. Ужо ѓ штаны наклаѓ.
  Тайран Джонс усхліпвае, сціснуѓшыся ѓ камяк, на падлозе ля ножак яго крэсла - лужына мачы. Эд адварочваецца.
  - Сэр, не мог бы лейтэнант Сміт гучна і выразна прачытаць у яго дынамік артыкул з ранішняй газеты? Асабліва падкрэсліць абзац аб машыне, якую бачылі каля "Начной савы". Я хачу, каб гэты хлопец даспеѓ.
  - Дамовіліся, - адказвае Грын.
  Эд зноѓ глядзіць на Тайрана. Той рыдае: скаваны кайданкамі, скурчыѓся на крэсле - чарнаскуры, друзлы, няскладны, твар у шэрых метках воспін.
  Сігнал. Дадлі Сміт падыходзіць да дынаміка, пачынае гаварыць у мікрафон. Бязгучна варушацца вусны. Эд сочыць за Джонсам.
  Слухаючы артыкул, хлопец трасецца і тузаецца, нібы караны на электрычным крэсле з навучальнага фільма, які ім паказвалі ѓ Акадэміі: непаладкі ѓ механізме - перш чым падсмажыцца, злачынец атрымаѓ разрадаѓ пятнаццаць. Сміт скончыѓ. Джонс зусім спаѓзае з крэсла, галава яго апускаецца на грудзі.
  Эд уваходзіць у пакой Љ 3.
  - Тайран, Рэй Коѓтс даѓ на цябе паказанні. Сказаѓ, што "Начная сава" - твая ідэя. Што ты гэта прыдумаѓ, калі вы ѓтрох забаѓляліся ѓ Грыфіт-парку. Тайран, раскажы мне, як была справа. Мне здаецца, завадатаем усёткі быѓ Коѓтс. Я думаю, ён цябе прымусіѓ. Раскажы, дзе тачка і ствалы, - і застанешся жывы.
  Маѓчыць.
  - Тайран, табе свеціць вышка. Калі не загаворыш, не пражывеш і паѓгода.
  Маѓчыць і не паднімае галавы.
  - Сынок, усё, што ад цябе патрабуецца, - сказаць, дзе Цукровы Рэй схаваѓ тачку і драбавік.
  Маѓчыць.
  - Паслухай, сынок, гэта справа адной хвіліны. Ты кажаш, дзе ствалы і тачка, і цябе пераводзяць у Аддзел зашытыя сведкаѓ. Ні Рэй, ні Лерой да цябе не дабяруцца.
  Акруговы пракурор забяспечыць табе ахову. І ты не патрапіш у газавую камеру.
  Няма адказу.
  - Сынок, забіты шэсць чалавек. Нехта павінен за гэта адказаць. Альбо ты, альбо Рэй.
  Няма адказу.
  - Тайран, ён назваѓ цябе пидором. Сказаѓ, што ты падстаѓляеш дупу і табе гэта падабаецца. Што ты бярэш у ро...
  - Я НІКОГА НЕ ЗАБІђ!
  Эд ледзь не падскочыѓ ад гэтага нечаканага ляманту.
  - Сынок, у нас ёсць сведкі. Ёсць доказы. Коѓтс ужо ва ѓсім прызнаѓся. Сказаѓ, што завадатарам быѓ ты. Выратуй сваё жыццё, сынок. Гэта проста. Тачка, ствалы. Дзе яны?
  - Я нікога не забіваѓ!
  - Цішэй, Тайран. Ведаеш, што казаѓ пра цябе Рэй Коѓтс?
  Джонс, падняѓшы галаву:
  - Брахня ѓсё гэта!
  - Вось і я думаю, што брахня. Не, ты не пидор. Хутчэй ужо гэта ён пидор - ён жа жанчын ненавідзіць. Нябось, яму спадабалася забіваць тых жанчын. А вось табе няма, праѓда?
  - Не забівалі мы ніякіх жанчын!
  - Тайран, дзе ты быѓ учора ѓ тры гадзіны ночы?
  Маѓчыць.
  - Тайран. чаму Цукровы Рэй схаваѓ машыну?
  Маѓчыць.
  - Тайран, чаму вы схавалі ствалы, з якіх стралялі ѓ Грыфіт-парку? У нас ёсць сведка, ён вас апазнаѓ.
  Маѓчыць, ківаючы галавой, і з яго заплюшчаных вачэй цякуць слёзы.
  - Скажы, сынок, навошта Рэй спаліѓ адзенне, у якой вы былі мінулай ноччу?
  Джонс ужо плача, па-сабачы падвываючы.
  - На ёй была кроѓ, праѓда? Чорт вазьмі, як не быць крыві, вы ж застрэлілі шасцярых! Рэй схаваѓ усё канцу ѓ ваду. Гэта ён пазбавіѓся ад ствалоѓ і машыны, ён прыдумаѓ спаліць вопратку. Ватажком быѓ ён, праѓда? Ён у вас заѓсёды быѓ галоѓным, ён гаварыѓ вам з Лероем, што рабіць, заѓсёды, з таго самага часу, як ты стаѓ пидором у Казітасе, праѓда? Кажы, сволач!
  - МЫ НІКОГА НЕ ЗАБІВАЛІ! Я НЕ ПІДОР НІЯКАЙ!
  Эд абыходзіць стол, набліжаецца да яго. Гаворыць павольна, разважліва.
  - Ведаеш, як мне здаецца, усё гэта было? Цукровы Рэй у вашай кампаніі галоѓны. Лідэр. Лерай у яго на пабягушках. А ты - проста тоѓсты блазан, над якім усё смяюцца. Ты да іх прыбіѓся, каб адчуць сябе чалавекам, праѓда? А Цукровы Рэй цябе трывае, таму што яму падабаецца над табой прышпільваць. Вы з ім разам сядзелі ѓ Казітасе, потым разам сеансу набіраліся. Цукарку падабалася падглядваць за дзеѓкамі, табе - за хлопцамі. І вам абодвум падабалася глядзець на белых, таму што белыя для каляровага - забаронены плод. І ѓ тую ноч вы селі ѓ шыкоѓны "Меркуры" сорак дзевятага года, захапілі з сабой пампавікі, нажэрліся "чырвоных д'яблаѓ", якія вам прадае Роланд Наварэтэ, і паехалі ѓ Галівуд, у горад белых. Цукар усё цябе дражніѓ - казаѓ, што ты блакітны. Ты адказваѓ: няпраѓда, гэта толькі таму, што ѓ калоніі дзевак не было. А Сахарак кажа: дакажы. Вы ехалі і зазіралі ѓ вокны. Але час быѓ ужо пазней, белыя зашмаргнулі фіранкі і ляглі спаць, а ты напампаваѓ наркотай і цябе проста распірала знутры, хацелася зрабіць нешта такое - ты сам не разумеѓ што. А потым вы пад'ехалі да "Начной савы". Установа адкрыта, унутры адны белыя... І тут ты не вытрымаѓ. Бедны Тайран, бедны тоѓсты педык Тайран - ён сарваѓся. Ты вядзеш хлопцаѓ у "Начную саву". Там шасцёра: тры мужчыны і тры жанчыны. Вы замыкаеце ѓсіх у падсобцы, узломваеце касу, прымушаеце кухары сказаць вам код сейфа і ѓсё выграбаеце адтуль. Вытрасаеце сумачкі і папернікі, спырскваеце рукі жаночымі духамі. І тут Сахарок кажа: "Гэй, Тайран, трахну прэч тую бабу. Дакажы, што ты не пидор". Але ты гэтага зрабіць не можаш. І тады ты пачынаеш страляць, а следам за табой і астатнія, і табе гэта падабаецца, таму што ѓ гэты момант ты перастаеш быць няшчасным, тоѓстым, чарнамазым, дрыслівым пидором...
  - НЕ! НЕ! НЕ! НЕ! НЕ!
  - Так! Дзе ствалы, брыдота? Ці ты прызнаешся і пачнеш даваць паказанні сведак, ці пойдзеш у газавую камеру!
  - Не! Я нікога не забіваѓ!
  Эд грукае кулаком па стале.
  - Навошта вы пазбавіліся ад машыны?
  Джонс матае галавой, раскідваючы вакол кропелькі поту.
  - Навошта спалілі адзенне?
  Маѓчыць.
  - Чаму ад вас нясе духамі?
  Маѓчыць.
  - Цукар і Лерой згвалтавалі тых жанчын?
  - Не!
  - Вось так! Значыць, вы іх гвалтавалі ѓтрох?
  - Мы нікога не чапалі! Нас там увогуле не было!
  - А дзе ж вы былі?
  Маѓчыць.
  - Тайран, дзе ты быѓ мінулай ноччу?
  Джонс моѓчкі плача. Эд кладзе рукі яму на плечы.
  - Сынок, ты ведаеш, што будзе, калі ты не загаворыш? Калі ты гэта зрабіѓ, прызнайся і выратуй сваю шкуру.
  - Мы гэтага не рабілі! Мы нікога не забівалі! Нас увогуле там не было!
  - Не, сынок, гэта вы і былі.
  - Не!
  - Вы былі там, сынок, вы гэта зрабілі. Так што прызнавайся.
  - Гэта не мы!
  - А цяпер супакойся. Уздыхні глыбей. І выкладвай усё.
  Джонс лепяча нешта невыразнае. Эд апускаецца на калені перад яго крэслам і ѓвесь звяртаецца ѓ слых.
  Ён адрознівае: "Госпадзе, калі ласка, мне проста надакучыла целка быць!" І яшчэ: "Мы ж не хацелі яе забіваць! Мы яе не забілі, так што нас не караюць, праѓда? І яшчэ: "Калі яна не памрэ, нас не адправяць у газавую камеру, праѓда? Божа, калі ласка, толькі б яна не памерла! Тады і я не памру, таму што я не пидор!
  Далей нешта пра Ісуса, Айца нябеснага - але гэта Эд ужо не слухае. Ён кідаецца ѓ пакой Љ2.
  Пахі поту і цыгарэтнага дыму. Лерой Фантэйн - буйны, мускулісты - сядзіць закінуѓшы ногі на стол. Эд Кажа:
  - Спадзяюся, ты апынешся разумнейшымі за сваіх сябрукоѓ. Нават калі вы забілі тую жанчыну - гэта не тое, што прыкончыць шасцярых.
  Фантэйн кранае разбіты нос - бінты закрываюць падлогу твару.
  - Тое, што ѓ газетах пішуць, - брахня.
  Ён затуляе за сабой дзверы.
  - Лерай, калі ѓ момант іх смерці ты быѓ з той жанчынай, гэта тваё выратаванне. Маліся, каб так і было.
  Маѓчанне.
  - Хто яна такая? Шлюха?
  Маѓчанне.
  - Вы яе забілі?
  Маѓчанне.
  - Хацелі дапамагчы Тайрану цаліну ѓзараць, потым захапіліся... Я мае рацыю?
  Маѓчанне.
  - Лерой, нават калі вы яе забілі і яна каляровая, ты можаш прасіць аб памілаванні. Нават калі яна белая, у цябе яшчэ застаецца шанец. Але пакуль што ѓсе доказы паказваюць, што ты быѓ у "Начной саве". І калі не давядзеш, што ты пакасціѓ недзе ѓ іншым месцы, табе прышыюць тое, чым пішуць у газетах. Разумееш, што гэта значыць?
  Фантэйн маѓчыць, круцячы ѓ руках запалкавую пушку.
  - Калі вы яе выкралі, але яна яшчэ жывая, вышака пазбегнеце. Пад закон Ліндберга гэта не падпадае [27] . - Гэта, вядома, хлусня.
  Маѓчанне.
  - Лерой, дзе ствалы і тачка?
  Маѓчанне.
  - Лерой, яна яшчэ жывая?
  Фантэйн усміхаецца, і ад гэтай усмешкі па спіне ѓ Эда праходзіць халадок.
  - Калі яна жывая, яна - тваё алібі. Не буду цябе падманваць, нічога асабліва добрага цябе не чакае. Напад, выкраданне, згвалтаванне - артыкулы сур'ёзныя. Але калі ты давядзеш, што ты не маеш дачынення да справы "Начной савы", то зберажэш нам шмат часу, і акруговы пракурор будзе табе ѓдзячны. Не трэба замыкацца, Лерай. Дапамажы нам, дапамажы сабе.
  Маѓчанне.
  - Лерой, падумай сам. Вы скралі жанчыну, пагражаючы ёй зброяй. Ад машыны прыйшлося пазбавіцца, патоку што на абіѓцы была яе кроѓ. Мабыць, яна запэцкала крывёй і вашыя шмоткі, так што іх прыйшлося спаліць. Вы вылілі на сябе яе духі. Навошта схавалі ствалы, я не зусім разумею, відаць, баяліся, што яна можа іх апазнаць. Сынок, калі гэтая жанчына жывая, яна - твой адзіны шанец.
  - Я так думаю, што жывая, - кажа Фантэйн.
  Эд садзіцца.
  - Ты думаеш?
  - Ну так.
  - Хто яна такая? Дзе яна?
  Маѓчыць.
  - Каляровая?
  - Мексіканка.
  - Як яе клічуць?
  - Не ведаю. Чысценькая такая сучка, накшталт як з каледжа.
  - Дзе вы на яе напалі?
  - Не ведаю... у Істсайдзе.
  - Куды вы яе зацягнулі?
  - Не ведаю... закінуты дом недзе ѓ Данкерку.
  - Дзе тачка і ствалы?
  - Не ведаю... Цукар пра іх паклапаціѓся.
  - Калі вы яе не забівалі, навошта Коѓтс схаваѓ ствалы?
  Маѓчыць.
  - Навошта, Лерой?
  Маѓчыць.
  - Навошта? Скажы мне, сынок.
  Маѓчыць.
  Эд ударае па стале:
  - Кажы, прыдурак!
  Фантэйн грукае па стале яшчэ мацней.
  - Гэта ѓсё Цукар! Ён ствалы ёй у піздзіць соваѓ! А потым сказаѓ, што зараз ад іх трэба пазбавіцца!
  Эд прыкрывае вочы.
  - Дзе яна зараз?
  Маѓчыць.
  - Вы пакінулі яе ѓ тым доме?
  Маѓчыць.
  Эд расплюшчвае вочы.
  - Пакінулі недзе яшчэ?
  Маѓчыць.
  Раптоѓная думка. Калі іх узялі, наяѓных у іх не знайшлі. Можа, яны прыхавалі грошы, калі Сахарак паліѓ адзенне?
  - Лерай, што вы з ёй зрабілі? Камусьці прадалі? З сябрамі падзяліліся?
  - Мы... ну, мы яе спачатку па коле пусцілі. А потым адвезлі да знаёмых хлопцаѓ.
  - У Галівуд?
  - Мы не стралялі ѓ тых белых!
  - Дакажы, Лерой. Дзе вы былі ѓ тры гадзіны ночы?
  - Не скажу!
  Эд пляскае далонню па стале.
  - Значыць, пойдзеш у газавую камеру за справу "Начной савы"!
  - Мы гэтага не рабілі!
  - Каму вы аддалі дзяѓчыну?
  Маѓчыць.
  - Дзе яна зараз?
  Маѓчыць.
  - Ты што, баішся? Дзе ты яе пакінуѓ? З кім? Ты ж недзе яе пакінуѓ? Зразумей, Лерой, гэтая дзяѓчына - твой адзіны шанец выжыць! Інакш здохнеш на хрэн!
  - Блін, мяне Цукар заб'е, калі скажу!
  - Лерой, дзе яна?
  Маѓчыць.
  - Лерой, калі дасі паказанні, выйдзеш на волю значна раней за Сахарку і Тайрана.
  Маѓчыць.
  - Лерой, я табе забяспечу асобную камеру. Ніхто да цябе не дабярэцца.
  Маѓчыць.
  - Раскажы мне ѓсё як ёсць, сынок. Я тут - твой адзіны сябар.
  Маѓчыць.
  - Лерой, ты баішся чалавека, у якога пакінуѓ дзяѓчыну?
  Маѓчыць.
  - Паслухай, сынок, можа, ён і страшны тып, але газавая камера страшней. Скажы, дзе дзяѓчына.
  У гэты момант з грукатам расчыняюцца дзверы. У пакой улятае Бад Уайт, хапае Фантэйна, шпуркае аб сцяну. Эд застывае на месцы.
  Уайт выхоплівае свой 38-ы, круціць барабан, высыпае на падлогу патроны. Фантэйн дрыжыць буйной дрыготкай; Эд не можа варухнуцца. Пакінуѓшы адну кулю, Уайт захлопвае барабан і суне рулю рэвальвера Фантэйну паміж зубоѓ.
  - Адзін з шасці. Дзе жанчына?
  Фантэйн трасецца і маѓчыць. Бад двойчы шчоѓкае курком - стрэлу няма. Фантэйн пачынае спаѓзаць на падлогу. Бад прыбірае рэвальвер, хапае яго за валасы:
  - Дзе жанчына?
  Эд усё не можа рушыць з месца. Бад зноѓ хапае рэвальвер, шчоѓкае яшчэ раз - зноѓ пуста. Фантэйн, з шалёнымі вачыма:
  - С-с-сільвестр Ф-фітч, адзін-нуль-дзевяць, Авалон, шэры дом на рагу, толькі, калі ласка, не забівайце мяне, не трэба, не...
  Уайт вылятае за дзверы.
  Фантэйн асядае на падлогу. Ён у прытомнасці.
  У калідоры шум. Эд спрабуе ѓстаць - і разумее, што ногі яму не падпарадкоѓваюцца.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ДВАЦЦАТЫ
  
  
  Па горадзе імчыцца калона з чатырох машын: дзве чорна-белыя, дзве без апазнавальных знакаѓ. Надрыѓны выццё сірэн чутны за мілю. Уверх па набярэжнай - да шэрага дома на куце.
  За рулём у пярэднім аѓтамабілі Дадлі Сміт, побач Бад з драбавіком. Перад домам падзяляюцца: чорна-белыя - на алею, другая, без апазнавальных знакаѓ, з Майкам Брунінгам і Дзікам Карлайлам, спыняецца на вуліцы. Майк і Дзік расчахляюць вінтоѓкі, бяруць дзверы на прыцэл.
  - Бос, ён мой, - кажа Бад. Дадлі падміргвае:
  - Дзейнічай, сынок.
  Бад абыходзіць хату, пераскоквае праз плот. Ганак, Дзверы з драцяной сеткай, зачынены на кручок. Бад паддзявае кручок складаным нажом, уваходзіць на дыбачках.
  Цёмныя абрысы: пральная машына, дзверы-жалюзі - скрозь шчыліны працякаюць палоскі слабога святла.
  Бад штурхнуѓ дзверы - не зачынены. Выхад у калідор, святло - з двух прыадчыненых пакояѓ. Дыван на падлозе і музыка забяспечаць яму прыкрыццё. На дыбачках Бад набліжаецца да першых дзвярэй, асцярожна зазірае ѓнутр.
  На ложку распасцёртая аголеная жанчына - прывязана гальштукамі за рукі і за ногі, яшчэ адзін гальштук у роце. Наступныя дзверы Бад расхінае нагой.
  Голы тлусты мулат перад тэлевізарам есць рысавыя шматкі "Келлог". Убачыѓшы Бада, губляе лыжку, падымае рукі:
  - Здаюся, сэр, мне непрыемнасці з паліцыяй ні да чаго...
  Бад страляе яму ѓ твар, потым дастае запасны пісталет і робіць некалькі стрэлаѓ з таго месца, дзе толькі што стаяѓ мулат.
  Мулат мяшком валіцца на падлогу. З дзіркі, пакінутай куляй Бада, працякае кроѓ. Бад суне запасны пісталет у руку мерцвяка. Уваходная дзверы ѓжо трашчыць пад ударамі паліцыянтаѓ. Бад перакульвае на цела мулата шматкі і набірае нумар хуткай дапамогі.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ ПЕРШЫ
  
  
  Карэн заснула, стомленая сваркай. Джэк не спіць і глядзіць на яе.
  Усё пачалося з-за здымка ѓ газеце: Джэк Пераможца і Кэл Дэнтан цягнуць за шкіркі траіх каляровых ублюдкаѓ - падазраваных па справе "Начной савы". У нігераѓ расквашаны фізіяноміі. Карэн сказала, што ѓсё гэта нагадвае справу хлопцаѓ са Скотзбара [28] . Не думала яна, што Джэк здольны збіць да паѓсмерці чалавека, віна якога не ѓстаноѓлена. Джэк адказаѓ:
  - Чорт вазьмі, ды ён ім жыццё выратаваѓ. Ведаѓ бы, што яны выкралі і ѓсю ноч гвалтавалі мексіканскую дзяѓчыну, - дазволіѓ бы Дентону іх прыкончыць.
  Слова за слова - і яны пасварыліся.
  Цяпер Карэн спіць да яго спіной, сціснуѓшыся ѓ камячок, нібы запалоханы звярок, нават у сне які чакае выспятка. Джэк апранаецца і глядзіць на яе.
  Хопіць з яго "Начной савы", час ужо вяртацца да сваіх прамых абавязкаѓ. Эд Экслі ѓстанавіѓ, што па гэтай справе трое нігераѓ, хутчэй за ѓсё, чыстыя. Пацвердзіць гэта ці абвергнуць павінны сведчанні жанчыны, якую яны ледзь не прыкончылі. Малайчына гэты Бад - прыдумаѓ згуляць з Фантэйнам у "рускую рулетку", чым вельмі дапамог справе. Можна, вядома, выказаць здагадку, што чорныя кінулі дзяѓчыну, паехалі ѓ "Начную саву", павесяліліся там, потым вярнуліся, - але неяк не верыцца. А можа, Коѓтс і Фантэйн пакінулі пры дзяѓчыне Джонса, а самі зладзілі мачылава ѓ "Начной саве" з іншымі саѓдзельнікамі? Драбавікоѓ так і не знайшлі, прапаѓ і "меркуры" Коѓтса. У пакоях падазраваных доказаѓ не знойдзена. Рэшткі адзення, знойдзеныя ѓ смеццевым баку, так абгарэлі, што зрабіць аналіз крыві немагчыма. Парфума на руках у чарнажопых не дазваляе правесці парафінавы тэст. А калі справа павісне, прэса паліцыю Лос-Анджэлеса проста на брытанскі сцяг парве.
  Каранер пакуль што спрабуе ѓстанавіць асобу забітых: зняѓ зубныя карты, даследаваѓ фізічны стан, параѓноѓвае са спісамі зніклых без вестак. Кухар, касірка, афіцыянтка ѓстаноѓлены стопрацэнтна, з трыма наведвальнікамі - пакуль глуха. Ускрыццё паказала, што жанчыны не згвалтаваны. Не, мабыць, не Коѓтс з Джонсам і Фантэйнам - гэтыя б свайго не выпусцілі! Справа ѓзяѓ на кантроль Дадлі Сміт: зараз яго хлопцы прачэсваюць судзімых за ѓзброеныя рабаванні, адпушчаныя на парукі з псіхлячэбніц - усіх вядомых паліцыі небяспечных вырадкаѓ. Дапыталі разносчыка газет, які бачыѓ на стаянцы каля "Начной савы" пурпурны "меркуры", - цяпер ён запэѓнівае, што гэта мог быць і "форд" ці "шаві". Што ж - правяраем зарэгістраваныя "форды" і "шаві". Дарэчы, той наглядчык з Грыфіт-парку, што апазнаваѓ нігераѓ, зараз ужо не так упэѓнены. Эд Экс абвясціѓ Грыну і Паркеру, што, на яго думку, "меркуры" мог быць пакінуты ѓ "Начной савы" наѓмысна, каб падставіць чорных. Дадлі гэтую тэорыю высмеяѓ - на яго думку, гэта проста супадзенне. Версія, якая здавалася яснай як дзень, рассыпаецца на вачах.
  Газетчыкі звар'яцеюць. Ужо тэлефанаваѓ Сід Хадженс - ні словы аб парнаграфіі, нічога падобнага на "ва ѓсіх сваіх дэкрэты", ветлівы, нават пачцівы. Змясціѓ на разварот захоплены рапарт аб Джэкавых подзвігах у матэлі "Тэнвір".
  "Начная сава" каштавала яму дня расследавання па асноѓнай справе. Але Джэк прагледзеѓ рапарты - нічога новага не выяѓлена. Калі верыць братам-копам. Сам ён змайстраваѓ туфтавае данясенне - нічога пра Бобі Інджу і Крысціну Бергерон, ні слова аб знойдзеных новых часопісах. Ні слова аб тым, што ѓ мозгу яго ѓвесь час пракручваюцца самыя брудныя сцэны з глянцавых старонак. І ѓ галоѓных ролях - яго мілая, чыстая Карэн.
  Джэк пацалаваѓ Карэн у патыліцу, спадзеючыся, што яна прачнецца і ѓсміхнецца яму.
  Не пашанцавала.
  
  
  
  * * *
  
  
  Для пачатку прабяжымся па знаёмых адрасах.
  Шарлвіль-драйв: пытанні без адказаѓ. Ніхто з жыхароѓ не ведае, куды пераехалі Крысціна Бергерон і яе сынок, ніхто нічога не можа сказаць аб мужчынах, якіх вадзіла да сябе. У суседніх дамах - таксама ніякага выніку. Патэлефанаваѓшы ѓ сярэднюю школу ѓ Беверлі-Хілз, Джэк высветліѓ, што Дэрыл - хранічны прагульшчык, у школе не з'яѓляецца тыднямі, але рахманы, не хуліган (яшчэ б - настаѓнікі яго проста не бачаць). Джэк не стаѓ удакладняць, што Дэрылу не да хлапечых выхадак: маркітавацца з уласнай маці перад камерай, ды яшчэ на роліках - павінна быць, плойму энергіі адымае.
  Наступны пункт - драйв-ін "У Стэна". Мэнэджар распавядае, што два дні таму Крыс Бергерон нехта патэлефанаваѓ на працу, і яна тут жа сарвалася як абвешчаная. З таго часу не паказвалася. Не, розуму не прыкладзе, хто б гэта мог быць. Так, абавязкова паведаміць сяржанту Вінсенс, калі яна раптам з'явіцца. Не, з кліентамі Крыс не падлашчвалася, і сябрукоѓ сярод пастаянных наведвальнікаѓ у яе не было.
  Цяпер у Заходні Галівуд.
  Гутаркі з суседзямі Бобі Інджа. Ціхі прыстойны малады чалавек, квартплату не затрымліваѓ. Не, ніхто не бачыѓ, як ён выехаѓ. Гомік з суседняй кватэры: "Не, пастаянных сяброѓ у яго не было - ён гэтым проста сабе на жыццё зарабляе". Джэк кідае прынады: "парнуха", "Крыс Бергерон", "хлопец па імі Дэрыл" - педык не рэагуе. Можа, і сапраѓды нічога не ведае.
  Экскурсія па блакітных барах Заходняга Галівуду. Бессэнсоѓная, для проформы - ясная справа, пасля гісторыі ѓ "Гульнявой зале Бі-Джы" Бобі і блізка да пидор-бара не падыдзе. Паспешна жуючы гамбургер, Джэк гартае тэчку Бобі - ніякіх зачэпак. Зноѓ праглядае сваю асабістую порнакалекцыю, задумваецца над супярэчнасцямі ѓ здымках.
  Прывабныя натуршчыкі - і бедная, танная абстаноѓка. Раскошныя касцюмы прыцягваюць позірк да агідных гомасэксуальных сцэн. Старанна зрэжысіраваныя сцэны оргій: чарнільная кроѓ, сплеценыя целы на коѓдрах, тонкая недамоѓленасць - самае цікавае заѓсёды застаецца прыкрытым. Брудныя карцінкі, зварганеныя дзеля нажывы, - але рабіѓ іх сапраѓдны майстар.
  Трэба падумаць.
  Прыпаркаваѓшыся ля дробязнай крамы, Джэк купляе нажніцы, клейкую стужку, блакнот. Ён працуе ѓ машыне: выразае твары "акцёраѓ", наляпляе ѓ нататнік - мужчыны асобна, жанчыны асобна, паѓторы разам, каб лягчэй было апазнаць. Едзе ѓ Бюро, праглядае канфіскаваныя за апошні час порначасопісы з белымі мадэлямі. Чатыры гадзіны за праглядам парнухі - вочы слязяцца ад напружання, вынік нулявы. Архіѓ Галівудскага ѓчастка - ні храна. Участак шэрыфа Заходняга Галівуду - ізноѓ ні хрэна. Калі не лічыць Бобі, усе натуршчыкі чыстыя як першы снег ніводнага прывада.
  16:30 - Джэк сядзіць у машыне і ламае галаву, што рабіць далей. Можа, паглядзець, ці няма чаго на Бобі ѓ архівах дарожнай паліцыі? А заадно яшчэ раз прабегчыся па дакументах Крыс Бергерон.
  Тэлефануе з аѓтамата. Па дарожных справах Бобі Індж чысты: ні штрафаѓ, ні выклікаѓ у суд. Просіць яшчэ раз зачытаць яму дакументы на Бергерон: даты дарожна-транспартных парушэнняѓ, імёны паручыцеляѓ. Павесіѓшы трубку, з гора прымаецца зноѓ гартаць тэчку Бобі. І раптам - Удача! Вось яна, першая зачэпка! Сувязь паміж Бобі і Бергерон - важкая, грубая, бачная.
  Год таму Бобі арыштаваны за прастытуцыю. Адпушчаны пад заклад. Паручыцелем выступіла Шэран Касцянца, 1649, Норт-Хейвенхерст. Тая ж Шэран Касцянца, што плаціла штраф за Крысціну Бергерон - стварэнне аварыйнай абстаноѓкі на дарозе.
  Джэк зноѓ тэлефануе ѓ архіѓ, запытвае дадзеныя на Шэран Касцянца. Нічога. У штаце Каліфорнія прывадаѓ у паліцыю не мае. Просіць клерка прагледзець звесткі па ѓсіх сарака васьмі штатах: на гэта сыходзіць поѓных дзесяць хвілін.
  - Выбачыце, сяржант, нічога няма.
  Яшчэ адзін званок у дарожную паліцыю. І тут чакае сюрпрыз: аѓтаѓладальніка па імені Шэран Касцянца ѓ Каліфорніі няма і ніколі не было. Джэк імчыцца ѓ Норт-Хейвенхерст - і выяѓляе, што дома за нумарам 1649 там няма.
  Усё ѓ адну кропку. Бобі прыцягваѓся за прастытуцыю, па гэтым возе Касцянца занесла за яго заклад, прастытуткі карыстаюцца фальшывымі імёнамі, прастытуткі здымаюцца для парначасопісаѓ. Дарэчы, ці няма ѓ Норт-Хейвенхерсце бардэляѓ?
  І Джэк ідзе па дамах.
  Дзесятак кароткіх інтэрв'ю - і ён атрымлівае адрасы двух мясцовых прытонаѓ: 1611 і 1654.
  18:10.
  Гаспадыня дома 1611 г. пры выглядзе паліцэйскага робіць морду скрыняй. Шэран Касцянца, Бобі Індж, Бергероны - не, нікога не ведае. Джэк паказвае фатаграфіі ѓ блакноце - вынік нулявы. Дзяѓчыны таксама нічога сказаць не могуць. Бандэрша ѓ доме 1654 г. рассыпаецца ѓ ветлівасцях і гатова супрацоѓнічаць - але і для яе, і для яе шлюх імёны і асобы падазраваных што кітайская грамата.
  Яшчэ адзін бургер - і зноѓ у Заходні Галівуд. Праверка мянушак і мянушак у паліцэйскай картатэцы таксама нічога не дае. Яшчэ адзін тупік.
  19:20. Правяраць больш няма чаго. Джэк едзе на Норт-Хэмел і прыпаркоѓваецца наѓскасяк ад уваходу ѓ кватэру Бобі Інджа.
  На вуліцы ціха: мінакоѓ няма, рэдка-рэдка праедзе машына. Шумна і ажыѓлена тут стане бліжэй да ночы. Джэк пракручвае ѓ галаве порнакарцінкі, паліць, чакае.
  У 20:46 міма праязджае аѓтамабіль - едзе павольна, цісне да тратуара. Джэк чакае. Праз 20 хвілін незнаёмец з'яѓляецца зноѓ. Мусіць, чакае, калі ѓ вокнах загарыцца святло. Калі яму патрэбен Бобі, дык Джэк яму дапаможа.
  Ён хуценька праходзіць праз двор, азіраецца ѓ пошуках сведкаѓ - дзякуй богу, нікога. Зубчастым канцом кайданка падкранае дзверы: дрэва крышыцца і лёгка паддаецца. Джэк намацвае на сцяне выключальнік, уключае святло.
  Той жа чысценькі пакойчык, той жа непрыбраны ложак. Джэк садзіцца каля дзвярэй і чакае.
  Сумна цягнецца час: чвэрць гадзіны, паѓгадзіны, гадзіна. Нарэшце - асцярожны стук у акно.
  Прыгнуѓшыся, каб наведвальнік яго не ѓбачыѓ, Джэк адказвае манерным пидорским галаском:
  - Заходзьце, адкрыта!
  На парозе з'яѓляецца элегантны прыгажун.
  - Вось чорт! - вырываецца ѓ Джэка.
  Тымі Валберн, вядомы таксама як Мучы-Маѓс, - каханы мужчына Білі Дытэрлінга.
  - Цімі! А ты якога хрэна тут робіш?!
  Валберн прыхінаецца да сцяны, какетліва высунуѓшы сцягно. Страху не адчуваецца.
  - Прыйшоѓ у госці да сябра. Бобі не ѓжывае наркотыкаѓ, так што ты турбаваѓся дарма. І, дарэчы, хіба гэта тэрыторыя гарадской паліцыі?
  Джэк зачыняе дзверы.
  - Крысціна Бергерон. Дэрыл Бергерон. Шэран Касцянца. Таксама твае сябры?
  - Не ведаю такіх. У чым справа, Джэк?
  - Пытанні тут задаю я. Пачнём з самага простага: дзе Бобі?
  - Не ведаю. Няѓжо я прыйшоѓ бы сюды, калі б ведаѓ, што...
  - Ты спіш з Бобі? У вас раман?
  - Мы проста сябры.
  - А Білі пра гэта ведае?
  - Джэк, ты становішся нетактоѓным. Мы з Бобі проста сябры. Не ѓпэѓнены, што Білі пра гэта ведае, але мы сябруем, і не больш за тое.
  Джэк дастае блакнот.
  - Што ж, тады ѓ вас павінны быць агульныя знаёмыя.
  - Памыляешся. Бобі мяне са сваімі сябрамі не знаёміць.
  - Добра. Тады - дзе вы пазнаёміліся?
  - У бары.
  - У якім?
  - "Бярлога Леа".
  - А Білі ведае, што ты ѓ яго за спіной бегаеш па барах для блакітных?
  - Ты нетактоѓны, Джэк. Здаецца, ты забыѓся, што я не які-небудзь бандыт з тых, якіх ты лупіш па фізіяноміях на радасць жоѓтай прэсе. Я законапаслухмяны грамадзянін, плачу падаткі і магу падаць на цябе скаргу за незаконнае пранікненне ѓ прыватную кватэру...
  Час змяніць тэму.
  - Парнуха. Раскошныя глянцавыя альбомы з фатаграфіямі. Ёсць натуралы. А ёсць і гомасэксуальная тэматыка. Любіш такія штучкі, Цімі?
  У акцёра ледзь тузаецца павека - нібы хоча і не вырашаецца падміргнуць.
  - Ты ад гэтага кайф ловіш? Вы з Білі бераце такія часопісы з сабой у ложак?
  Але Цімі ѓжо авалодаѓ сабою.
  - Не трэба быць такім брыдкім, Джэк. Пастарайся быць больш ветлівым, хоць гэта і не ѓ тваім стылі. Успомні, што я значу для Білі і што значыць Білі для серыяла, які даѓ табе магчымасць уславіцца. Успомні, з якімі людзьмі знаёмы Білі і што ён можа зрабіць...
  Тым часам Джэк марудліва раскладвае на стале часопісы і тэчкі падазраваных. Паварочвае лямпу, каб было лепей відаць.
  - Зірні на гэтыя здымкі. Калі каго-небудзь даведаешся, скажы. Больш мне ад цябе нічога не патрэбна.
  Валберн тэатральна закатвае вочы да столі і прымаецца за агляд. У фатаграфіі ѓзіраецца з цікаѓнасцю, касцюміраваныя сцэны вывучае падняѓшы бровы, з выглядам знаѓцы. Джэк стаіць насупраць, упіѓшыся вачыма яму ѓ твар.
  Апошняй ідзе кніжка з оргіямі. Погляд Цімі адзначае чарнільную кроѓ на фота, але яго твар па-ранейшаму спакойна, толькі на шыі ѓспушваецца і тузаецца жыла. Ад Джэка гэта не выслізгвае.
  Нарэшце Валберн паціскае плячыма.
  - Прабач, Джэк. Нічога не магу табе сказаць.
  Акцёр ён і сапраѓды добры. Нездарма яго трымаюць на тэлебачанні.
  - Нікога не пазнаѓ?
  - Нікога.
  - А Бобі?
  - Бобі даведаѓся, зразумела, бо ён мой сябар.
  - І больш нікога з іх не ведаеш?
  - Нікога, Джэк.
  - Можа быць, нейкія знаёмыя асобы? Бачыѓ іх у барах, дзе тусуюцца хлопцы накшталт цябе?
  - Хлопцы накшталт мяне? Джэк, ты не першы год у Індустрыі. Час ужо навучыцца называць котку коткай і не парыцца з гэтай нагоды.
  Добра, прапусцім.
  - Цімі, ты са мной шчыры, і мне гэта не падабаецца. Не трэба са мной гуляць. Тут бо не Фантазіленд, і я табе не Качаня Дэні.
  - Джэк, я акцёр, а не тэлепат. Хаця б намякні, якіх прызнанняѓ ты ад мяне чакаеш.
  - Не прызнанняѓ, Цімі. Рэакцыі. Я пятнаццаць гадоѓ служу ѓ паліцыі і такога лайна яшчэ не бачыѓ - а ты на яго глядзіш вокам не міргнуѓшы. Як быццам оргіі па дзесяць чалавек, чарнільная кроѓ і іншыя любаты - гэта для цябе звычайная справа.
  Валберн элегантна паціскае плячыма.
  - Дарагі мой Джэк, я жыву і працую ѓ Галівудзе. Я апранаюся ѓ гарнітур грызуна на пацеху дзеткам. Не думаю, што нешта ѓ гэтым горадзе здольнае мяне здзівіць.
  - Не ѓпэѓнены, што справа ѓ гэтым.
  - Я кажу праѓду. Ніколі раней не бачыѓ гэтых часопісаѓ і не ведаю нікога з натуршчыкаѓ.
  - У такіх хлопцаѓ, як ты, шырокія сувязі. Знаём жа ты з Бобі Інджэм - а ён відавочна гэтых хлопцаѓ ведае. Я хачу паглядзець тваю запісную кніжку.
  - Не, - хутка адказвае Цімі.
  - Так, - адказвае Джэк. - Інакш у "Строга сакрэтна" з'яѓляецца артыкул аб тваім сардэчным сяброѓстве з Білі. "Педэрасты ѓ паліцэйскіх серыялах і дзіцячых мульціках" - як табе такі загаловак?
  Цімі ѓсміхаецца.
  - Тады ты вылеціш з Індустрыі. Макс Пелц чакае ад цябе такту і далікатнасці. Не варта яго расчароѓваць, Джэк.
  - Дык запісная кніжка ѓ цябе з сабой?
  - Не. Джэк, успомні, чый сын Білі. Успомні, колькі ты зможаш зарабляць у Індустрыі, калі пойдзеш у адстаѓку...
  - Давай сюды кашалёк, - ціха і паасобна кажа Джэк. Ён з цяжкасцю стрымліваецца. - Хутка. Пакуль я табе тварык не папсаваѓ.
  Паціснуѓшы плячыма, Валберн дастае кашалёк. У ім Джэк знаходзіць тое, што шукаѓ: візітоѓкі, імёны і тэлефоны, надрапаныя на жмутках паперы.
  - Хацелася б атрымаць усё гэта назад.
  - Трымай, Цімі. - Джэк працягвае яму апусцелы кашалёк.
  - Ведаеш, Джэк, у адзін цудоѓны дзень ты буйна ѓляпаешся. Вельмі буйна.
  - Я ѓжо буйна ѓляпаѓся - і не пралічыѓся. Успомні пра гэта, калі надумаеш стукнуць на мяне Максу.
  Цімі ѓсміхаецца і выходзіць хупавай, ледзь разбоѓтанай хадой.
  
  
  
  * * *
  
  
  І зноѓ па пидор-барах: імёны (без прозвішчаѓ), нумары тэлефонаѓ. Ніхто нічога не ведае. Адна візітоѓка: "Флёр-дэ-Ліс. 24 гадзіны ѓ суткі - усё, што пажадаеце. ГА - 01239" выклікае ѓ Джэка смутныя ѓспаміны. Ніякіх прыпісак ад рукі на візітоѓцы няма. І ѓсё ж... Джэк спрабуе ѓзгадаць - не, не ѓспамінаецца.
  Яму прыходзіць новая ідэя: абтэлефанаваць усіх прыяцеляѓ Тымі пад выглядам Бобі Інджа. Калі пашанцуе, закінуць вуду наконт парнаграфіі і паглядзець, хто на гэта клюне. Сумнеѓна, вядома...
  Тэд, ДК - 6831 - занята. Джэф, СР - 9640. "Приветик, гэта Бобі Індж" - шапялява, з прыдыханнем - промах. Бінг, АКС - 6005 - не адказвае. Зноѓ да Тэда. "Які Бобі? Прабачце, баюся, вы памыліліся". Джым, Нат, Ота - не адказваюць. Бескарысная задума. Добра, зойдзем з іншага Канца. Джэк набірае нумар тэлефоннай кампаніі "Пасіфік - Коѓст Бэл".
  Дзі-і-інь... Дзі-і-інь...
  - Міс Сазерленд слухае.
  - Гэта сяржант Вінсенс, паліцыя Лос-Анджэлеса. Мне трэба даведацца імя і адрас па тэлефонным нумары.
  - Паліцыя звычайна размяшчае падобнымі тэлефоннымі даведнікамі, сяржант.
  - Слухайце, я стаю ѓ тэлефоннай будцы, і ѓ мяне на руках - нічога, акрамя нумара. Галівуд - 01239.
  - Добра, пачакайце, калі ласка.
  Джэк чакае. Нарэшце - зноѓ голас тэлефоннай паненкі:
  - Такі нумар не зарэгістраваны. Мы толькі нядаѓна пачалі пераход на пяцізнакавыя нумары, і такога сапраѓды яшчэ няма. Магчыма, і не будзе. Змена нумароѓ - доѓгая справа.
  - Вы ѓпэѓнены?
  - Вядома ѓпэѓнена.
  Джэк вешае трубку. Першая думка: нелегальны нумар. Букмекеры так робяць: даюць на лапу хлопцам з тэлефоннай кампаніі і атрымліваюць нумар, які па ѓсіх дакументах значыцца неіснуючым. Можна не плаціць за тэлефон і не баяцца праслухоѓвання.
  Вось што: трэба яшчэ раз бразнуць у дарожную паліцыю.
  - Так? Хто робіць запыт?
  - Сяржант Вінсенс, паліцыя Лос-Анджэлеса. Запыт на адрас Цімаці Валберна, В-А-Л-Б-Е-Р-Н, мужчына, белы, 27 - 28 гадоѓ. Жыве недзе ва ђілшыры.
  - Запісваю, не вешайце трубку.
  Джэк чакае. Нарэшце клерк вяртаецца.
  - Так, ва ђілшыры. 432, Саѓт-Люцэрн. Скажыце, а гэты Валберн - не той, што Мучы-Маѓса гуляе ѓ шоѓ Дытэрлінга?
  - Той самы.
  - Гм... трэба ж... за што гэта вы яго, калі не сакрэт?
  - За кантрабанду сыру.
  
  
  
  * * *
  
  
  Старадаѓні асабняк у французскім правінцыйным стылі, з прыметамі новага багацця - фігурна падстрыжаныя кусты, ліхтары ѓ ганка. У вось такіх утульных асабнячках і жыве паства Дытэрлінга. У ганка дзве машыны: тая, што Джэк ужо бачыѓ у хаты Бобі, і "Пакард-карыбеан" Білі, часта які з'яѓляецца на экране "Жэтона Гонару".
  Што рабіць, разважае Джэк, заглушыѓшы матор. Што рабіць? Інфарматара па такой справе хрэн знойдзеш: педыкі гарой стаяць адзін за аднаго. Пагаварыць шчыра з Цімі і Білі, націснуць на іх, вытрасці інфармацыю з іх сяброѓ: раптам яны ведаюць каго-небудзь, хто ведае Бобі Інджа, які ведае, хто здымае гэтае дзярмо... Ціха гуляе радыё, гукі лірычных балад дапамагаюць мазгам працаваць.
  Ён павінен раскрыць гэтую справу. Не толькі для таго, каб вярнуцца ѓ Аддзел наркотыкаѓ, - для сябе. Бо гэтыя глянцавыя фатаграфіі не даюць яму спакою. Таму што ён хоча зразумець, як можа такая брыдота быць сапраѓдным мастацтвам. Ці мастацтва - такой брыдотай.
  І яшчэ таму, што ад гэтых карцінак у яго ѓстае.
  У машыне раптам становіцца невыносна душна. Хрыплаватае пачуццёвае сапрана спявачкі дражніць яго і гоніць прэч.
  Джэк выходзіць з машыны, крадзецца да дома, агінаючы ліхтары. Вокны зачыненыя, але не завешаныя.
  Апошняе акно - спальня. Ага, вось і яны - птушкі ѓ любоѓным гняздзечку. Усхвалявана шастаюцца.
  Джэк прыкладвае вуха да шкла, але не чуе нічога, акрамя неразборлівага мармытання. З іншага боку хаты пляскае дзверы машыны, трэнькае званок. Білі ѓстае і ідзе адчыняць.
  Джэк, прытуліѓшыся да акна, бачыць, як Цімі ганарліва праходжваецца па пакоі, рукі на сцёгнах. Уваходзіць Білі з нейкім напампаваным хлопцам. Качок вывальвае на стол сваё дабро: флаконы з таблеткамі, поліэтыленавы пакет з траѓкай... Джэк кідаецца назад, на вуліцу.
  Каля тратуара прыпаркаваны "Б'юік-седан". Нумары спераду і ззаду заляпаны брудам. Дзверы зачынены - прыйдзецца выбіваць шкло, іншага шляху няма.
  Джэк б'е нагой у шкло з боку кіроѓцы. Серабрыстыя аскепкі падаюць на сядзенне, абсыпаюць пульхны скрутак у карычневай абгортачнай паперы.
  Джэк хапае скрутак, бяжыць да сваёй машыны.
  Ззаду расхінаюцца дзверы.
  Джэк ускоквае ѓ машыну, цісне на газ. На ѓсход па Пятай, зігзагамі ѓніз па Заходняй - да зіхатлівага знака паркоѓкі. Спыніѓшыся, раздзірае карычневую абгортку.
  Абсэнт - глейкая зялёная вадкасць. На горлачку ярлычок: 190.
  Гашыш.
  Чорна-белыя глянцавыя старонкі: жанчыны ѓ тэатральных масках смокчуць у жарабцоѓ. "Усё, што пажадаеце".
  
  
  РАЗДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ ДРУГІ
  
  
  - Эд, - кажа Паркер, - ты выявіѓ сябе пышна. Выхадкай афіцэра Уайта я незадаволены, але на вынікі пажаліцца не магу. Мне патрэбныя башкавітыя хлопцы накшталт цябе... і прамыя хлопцы накшталт Бада. І мне хацелася б, каб над справай "Начной савы" працавалі вы абодва.
  - Сэр, баюся, мы з Уайтом не зможам працаваць разам.
  - Табе не давядзецца з ім працаваць. Расследаванне ѓзначальвае Дадлі Сміт, і Бад будзе даваць справаздачу непасрэдна перад ім. З ім будуць працаваць яшчэ двое, таксама з хлопцаѓ Дадлі - Майк Брунінг і Дзік Карлайл. Хлопцы з Галівудскага ѓчастка, якія вядуць гэтую справу, дакладваюць лейтэнанту Рэдзіну, а той - Дадлі. Мы задзейнічаем і іншыя аддзелы, а таксама наяѓных інфарматараѓ. Афіцэр Грын кажа, што Рас Міляр таксама хоча ѓдзельнічаць у гэтай справе. Так што, як бачыш, на раскрыццё "Начной савы" кінута ѓ агульнай складанасці дваццаць чатыры афіцэры.
  - Што канкрэтна я павінен рабіць?
  - Па-першае, мы так і не знайшлі ні драбавік, ні Машыну Коѓтса. Пакуль дзяѓчына, з якой зняважыліся гэтыя ѓблюдкі, не дала паказанняѓ, яны застаюцца падазраванымі нумар адзін. Пасля ѓмяшання Уайта яны адмаѓляюцца казаць. Пакуль ім прад'яѓлены абвінавачанні толькі ѓ выкраданні і згвалтаванні. Мяркую...
  - Сэр, я б хацеѓ правесці яшчэ адзін допыт.
  - Дай мне скончыць. Па-другое, трое забітых так і не ѓстаноѓлены. Док Лэйман працуе дзень і ноч, кожны дзень мы прымаем па чатырыста званкоѓ ад сваякоѓ зніклых без вестак. Ці бачыш, застаецца шанец - хоць гэта і вельмі малаверагодна, - што рабаванне кафэ было толькі інсцэніроѓкай, а сапраѓднай мэтай забойцаѓ быѓ хтосьці з гэтых траіх. Калі гэта так, мне хацелася б, каб ты даведаѓся пра гэта першым. Як афіцэр сувязі ѓзаемадзеяння ты будзеш атрымліваць усе рапарты па гэтай справе ад крыміналістаѓ, офіса акруговага пракурора і нашых аддзелаѓ. Я хачу, каб ты прачытваѓ іх і дзяліѓся са мной сваімі меркаваннямі. Мне патрэбныя пісьмовыя данясенні, з копіяй шэфу Грыну - штодня.
  Эд з цяжкасцю стрымлівае ѓсмешку. У гэтым дапамагаюць швы на падбародку.
  - Сэр, можна задаць вам некалькі пытанняѓ?
  - Зразумела, - адкідваецца на крэсле Паркер. Эд пачынае загінаць пальцы.
  - Па-першае, чаму б нам не пашукаць у Грыфіт-парку стрэляныя гільзы? Па-другое, калі паказанні дзяѓчыны пацвердзяць, што пурпурны аѓтамабіль каля "Начной савы" не належаѓ Коѓтсу, перад намі паѓстане пытанне, што ж гэта за аѓтамабіль і адкуль ён там узяѓся? Па-трэцяе, наколькі верагодна, што мы выявім драбавік і "меркуры"? Па-чацвёртае, падазроныя сцвярджаюць, што адвезлі дзяѓчыну ѓ закінуты дом у Дзюнкерку. Ці знойдзены там доказы?
  - Добрыя пытанні. Адказваю па парадку. Першы: пашукаць гільзы можна, але верагоднасць іх знайсці невялікая. Перш за ѓсё, гільзы маглі адскокваць назад, у машыну гэтых ублюдкаѓ. Далей, звесткі аб тым, дзе менавіта яны стралялі, вельмі расплывістыя, а Грыфіт-парк - гэта суцэльныя ямы і яры. Апошнія два тыдні былі дажджлівымі, і зараз там усё разліло. Нарэшце, наш адзіны сведка ѓжо не ѓпэѓнены, што бачыѓ менавіта падазраваных. Другое пытанне: прадавец газет, які заѓважыѓ машыну, зараз сцвярджае, што гэта мог быць не "меркуры", а "форд" ці "шаві". Цяпер мы правяраем рэгістрацыі "фордаѓ" і "шаві", але ты разумееш, што гэта за работка. Ведаю, ты мяркуеш, што машыну маглі пакінуць там спецыяльна, каб падставіць нашых нігераѓ. Прабач, але, па-мойму, гэта лухта сабачая. Каму б такое прыйшло ѓ галаву? Далей: хлопцы з 77-га ѓчастка зараз перарываюць увесь Паѓднёвы горад у пошуках машыны і драбавікоѓ. Калі гэтыя чортавы доказы не расталі ѓ паветры, іх знойдуць. І апошняе: у закінутым доме ѓ Дзюнкерку знойдзены матрац, прасякнуты крывёй і спермай.
  - Такім чынам, усё ѓпіраецца ѓ дзяѓчыну, - кажа Эд. Паркер бярэ са стала нейкую паперу.
  - Інэс Сота, дваццаць адзін год. Студэнтка. Цяпер яна ѓ "Царыцы анёлаѓ". Яе трымалі на заспакойлівых. Ачулася толькі сёння раніцай.
  - З ёй ужо хто-небудзь размаѓляѓ?
  - У бальніцу яе адвёз Бад Уайт. Не, апошнія трыццаць шэсць гадзін з ёю ніхто не гаварыѓ. Гэта трэба будзе табе, і, па сумленні, Эд, я табе не зайздрошчу.
  - Сэр, можна мне пагаварыць з ёй сам-насам?
  - Не. Эліс Лоѓ хоча прад'явіць нашым неграм абвінавачанне ѓ выкраданні і згвалтаванні. Хоча адправіць іх у газавую камеру - за гэта, ці за "Начную саву", ці за ѓсё разам. Ён прасіѓ, каб пры размове з пацярпелай прысутнічалі следчы з пракуратуры і афіцэр-жанчына. Праз гадзіну ѓ "Царыцы анёлаѓ" ты сустрэнешся з Бобам Галадзетам і памагатай шэрыфа. Думаю, не варта табе нагадваць, што ад паказанняѓ міс Сота залежыць ход далейшага расследавання.
  Эд устае.
  - А ты сам як думаеш, - раптам пытаецца Паркер, - яны гэта ці не яны?
  - Пакуль не ведаю, сэр.
  - Ты ѓскладніѓ нашу задачу. Але няѓжо ты думаеш, што я на цябе ѓ крыѓдзе?
  - Сэр, абодва мы імкнемся да абсалютнай справядлівасці. Але вы пра мяне занадта высокага меркавання.
  Паркер усміхаецца.
  - Малайчына. А пра ђайт не думай. Ты стаіш дзясятка такіх, як ён. На яго рахунку, вядома, тры забітыя бандыты, але гэта не ідзе ні ѓ якое параѓнанне з тым, што ты зрабіѓ на вайне. Памятай пра гэта, Эдмунд. Памятай.
  
  
  
  * * *
  
  
  Галадзета ён бачыць перад дзвярыма палаты. Усё тут прасякнута дэзінфектантамі. Знаёмы пах - паверхам ніжэй памерла яго маці.
  - Добры дзень, сяржант.
  - Кліч мяне Боб. Эліс Лоѓ прасіѓ цябе падзякаваць. Ён баяѓся, што падазраваных заб'юць да смерці і не будзе каго прыцягваць да суда.
  Эд смяецца.
  - Можа аказацца, што ѓ "Начной саве" дзейнічалі не яны.
  - Лоѓ гэта ѓсё роѓна, ды і мне таксама. Выкраданне і згвалтаванне з асаблівай жорсткасцю - гэта цягне на вышэйшую меру. Лоѓ хоча іх закапаць, я таксама - зразумееш чаму, калі пагаворыш з дзяѓчынай. А зараз пытанне на шэсцьдзесят чатыры даляры: як мяркуеш, гэта яны?
  Эд ківае галавой.
  - Мяркуючы па іх рэакцыях - хутчэй не. Але Фантэйн сказаѓ, што яны правялі з дзяѓчынай не ѓсю ноч. Па ягоных словах, яны камусьці яе прадалі. Магчыма, гэта быѓ Коѓтс і яшчэ двое, каго мы не ведаем. Магчыма, двое з тых, каму ён прадаѓ дзяѓчыну. Так ці інакш, грошай пры іх не знойдзена. Магчыма, грошы былі выпацканыя крывёй, і Коѓтс іх недзе схаваны - гэтак жа, як спаліѓ акрываѓленую вопратку.
  - Значыць, у дадатак да праверкі алібі нам давядзецца ѓстанаѓліваць асобы яшчэ дваіх гвалтаѓнікоѓ, - свіснуѓшы, заѓважае Галлодет.
  - Дакладна. Прычым нашы падазроныя маѓчаць як забітыя, а Уайт прыстрэліѓ адзінага сведку, які мог нам дапамагчы.
  - Уайт - яшчэ той тып! Ты, падобна, яго пабойваешся? І правільна робіш: не баяцца Уайта толькі вар'яты. Добра, пойдзем пагутарым з юнай лэдзі.
  Яны ѓваходзяць у палату. Перад ложкам дзяѓчыны стаіць памагатая шэрыфа - здаравенная бабішча з прылізанымі чорнымі валасамі.
  - Эд Экслі, Дот Ротштэйн, - знаёміць іх Галлодет. Дот ківае і адыходзіць у бок.
  Інэс Сота.
  Чорныя заплылыя вочы на знявечаным твары. Галава паголены, бачныя швы. Кропельніца, пад коѓдру сыходзіць катэтар. Разбітыя косткі пальцаѓ, зламаныя пазногці - яна супраціѓлялася. Эду прыгадваецца маці, якой яна была перад смерцю: аблыселая, худая як шкілет, падключаная да апарата штучнага дыхання.
  - Міс Сота, - кажа Галодет, - гэта сяржант Эксли.
  Эд падыходзіць бліжэй, абапіраецца аб сценку ложка.
  - Прабачце, што непакоім вас у такі цяжкі час. Мы пастараемся не затрымлівацца тут, даѓжэй, чым трэба.
  Інэс Сота падымае на яго чорныя, налітыя крывёю вочы. Хрыплы, сарваны голас:
  - Не трэба больш... фатаграфій.
  - Міс Сота ідэнтыфікавала па фатаграфіях Коѓтса, Джонса і Фантэйна, - напаѓголаса тлумачыць Галлодет. - Я сказаѓ ёй, што нам, магчыма, спатрэбіцца апазнаць па здымках яшчэ некалькіх падазраваных.
  Эд ківае галавой.
  - Мы прыйшлі не для гэтага. Міс Сота, я хачу, каб вы ѓзгадалі храналогію падзей - тое, што здарылася з вамі два дні таму. Мы будзем рухацца вельмі марудна, не спыняючыся на дэталях. Пазней, калі вы ачуняе, здымем з вас паказанні па ѓсёй форме. Але зараз нам патрэбна толькі агульная карціна. Пачнём з таго, калі гэтыя трое мужчын схапілі вас.
  - Яны не мужчыны! - З цяжкасцю прыѓзняѓшы галаву, выплёѓвае Інэс.
  Эд мацней сціскае металічны поручань ложка.
  - Ведаю. Яны будуць пакараныя за тое, што з вамі зрабілі. Але зараз нам неабходна высветліць, ці вінаватыя яны ѓ іншым злачынстве.
  - Я чула... па радыё... я хачу, каб іх адправілі ѓ газавую камеру! Няхай яны здохнуць!
  - За тое, што гэтыя нягоднікі зрабілі з вамі, яны адкажуць па ѓсёй строгасці закона, але мы не можам караць іх за чужое злачынства. Бо тады на волі застануцца іншыя нягоднікі, забойцы шасці нявінных людзей. Мы зробім усё па законе.
  Хрыплы шэпт.
  - Проста шасцёра белых для вас важней за нейкую мексiканку! Гэтыя звяры мачыліся мне ѓ рот, гвалтавалі мяне стваламі драбавік. На мне жывога месца няма. А калі вярнуся дадому, бацькі скажуць, што я сама ва ѓсім вінаватая - трэба было ѓ шаснаццаць гадоѓ выйсці замуж за якога-небудзь ідыёта-cholo[29]! Нічога я табе не скажу, cabron [30] !
  - Міс Сота, - кажа Галодет, - сяржант Эксли выратаваѓ вам жыццё.
  - Якое жыццё! Афіцэр Уайт сказаѓ, гэта ён даказаѓ, што тыя negritos невінаватыя ѓ забойстве! Афіцэр Уайт забіѓ таго puto, які трахал мяне ѓ азадак! Афіцэр Уайт - вось хто сапраѓдны герой!
  Інэс захлынаецца ѓ рыданнях. Галодет неѓзаметку ківае ѓ бок дзвярэй: сітавіна сыходзіць. Эд спускаецца на першы паверх, у кветкавую краму - сюды ён прыходзіѓ пасля дзяжурства ѓ ложку якая памірае маці. Кветкі ѓ палату 875 - вялікія яркія букеты, кожны дзень.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ ТРЭЦЯ
  
  
  Прыйшоѓшы з раніцы на працу, Бад выяѓляе ѓ сябе на стале цыдулку.
  
  
  19/04/53
  Сынок! Ведаю, што праца з паперамі - не наймацнейшы твой бок, але мне трэба, каб ты праверыѓ дваіх пацярпелых. (Док Лэйман апазнаѓ усіх траіх.) Рабі ѓсё па парадку, як я цябе вучыѓ: спачатку праглядзі бюлетэнь 11 на дошцы ва ѓчастку і высветлі, як прасоѓваецца расследаванне і што зроблена на сённяшні дзень іншымі афіцэрамі, каб не браць на сябе лішнюю і непатрэбную працу .
  1. Сьюзен Нэнсі Лефертс, жанчына, белая, дата нараджэння 29/1/22, судзімасцяѓ і прывадаѓ у паліцыю не мае. Ураджэнка Сан-Бернардына, у Лос-Анджэлес пераехала нядаѓна. Працавала прадаѓшчыцай ва ѓнівермагу "Балок" ва Уілшыры (праверка даручана сяржанту Экслі).
  2. Дэлберт Мелвін Каткарт, мянушка Дюк, мужчына, белы, дата нараджэння 14/11/14. Дзве судзімасці за спакушэнне непаѓналетніх, тры гады ѓ Сан-Квенціне. Тры арышты за сутэнёрства, абвінавачанні не прад'яѓлены. (Апазналі яго цудам: дапамаглі пазнакі на бялізне і турэмная медыцынская карта.) Месца працы невядома, апошні вядомы адрас - 9819, Вандом, акруга Сілверлейк.
  3. Малколм Роберт Лансфард, мянушка Мэл, мужчына, белы, дата нараджэння 02/6/12. Апошні адрас невядомы, працаваѓ ахоѓнікам у агенцтве "Сапраѓдны мужчына", адрас 1680, Норт-Кахуэнга. Былы афіцэр паліцыі Лос-Анджэлеса (патрульны), адзінаццаць гадоѓ у Галівудскім участку. Звольнены за службовую неадпаведнасць у чэрвені 1950-га. Вядома, што часта наведваѓ "Начную саву". Мяркуючы па ягонай асабістай справе, афіцэр быѓ нікуды не варты - у рапартах аб службовай адпаведнасці з году ѓ год цвёрдае D. Едзь у Галівудскі ѓчастак і праглядзі там пакінутыя пасля яго паперы: звесткі пра зробленыя арышты, рапарты. Брунінг і Карлайл таксама пад'едуць туды і табе дапамогуць.
  Мае высновы: думаю, забойцы ѓсё ж такі негры, аднак крымінальнае мінулае Каткарта і служба ѓ паліцыі Лансфарда прымушаюць нас падысці да праверкі пацярпелых з усёй адказнасцю. Хацелася б, каб для цябе гэтае заданне стала свайго роду баявым хрышчэннем на пасадзе дэтэктыва ѓ Аддзеле забойстваѓ. Сустрэнемся сёння ѓвечары (21:30) у "Ціхім акіяне" і абмяркуем гэтую справу і ѓсё з ім звязанае.
  
  
  
  Д. С.
  
  
  Бад ідзе да дошкі аб'яваѓ. Амаль усё тут - рапарты дэтэктываѓ, пратаколы выкрыццяѓ - прысвечана "Начовай саве". А вось і бюлетэнь 11.
  Шэсць служачых з Архіѓнага аддзела кінуты на праверку рэгістрацыі аѓтамабіляѓ. Рабяты з 77-го ѓчастку прачэсваюць Паѓднёвы горад у пошуках "меркуры" і драбавікоѓ. Брунінг і Карлайл правяраюць вядомых налётчыкаѓ - безвынікова. Наваколле "Начной савы" дзевяць разоѓ прачэсвалі ѓ пошуках новых сведкаѓ - ніхто нічога не бачыѓ і не чуѓ. Падазроныя адмаѓляюцца размаѓляць і з паліцыяй, і са следчымі з пракуратуры, і нават з самім Элісам Лоѓ. Адмовілася ад дачы паказанняѓ і Інэс Сота. Можна было б на яе націснуць, але Эд Экслі запрацівіѓся.
  Ніжэй на дошцы прыкноплена асабістая справа Мэла Лансфарда. Судзячы па ѓсім, коп з яго і сапраѓды быѓ горш няма куды. Хапуга і халяѓшчык. Працу сваю выконваѓ рукавы. Некалькі разоѓ, не разабраѓшыся, арыштоѓваѓ відавочна невінаватых - для квоты. Тры вымовы за грэбаванне службовымі абавязкамі. Далей - звесткі ад чатырох афіцэраѓ, якія працавалі разам з Лансфорд: хабарнік і нікчэмнік, выходзіѓ на працу п'яным, прымушаѓ прастытутак да аральнага сэксу, а калі ёю выгналі з кватэры за нявыплату арэнднай платы, паспрабаваѓ "крышаваць" дробных галівудскіх гандляроѓ. Нарэшце ѓ начальства лопнула цярпенне, і ѓ чэрвені 1950-го, пасля чарговай скаргі, Лансфарда з паліцыі папрасілі. Усе чацвёра старых знаёмых Лансфарда пацвярджаюць, што ён быѓ заѓсёднікам начных кафэ - карыстаючыся тым, што ён паліцыянт, харчаваѓся за кошт установы. Яго знаходжанне ѓ "Начной саве" ѓ 3 гадзіны ночы цалкам апраѓдана - там ён мог выпіць і прабавіць халодную ноч.
  Па дарозе ѓ пастарунак Галівуд Бад думаѓ пра Інэс Сота. І яшчэ пра Дадлі і Дзіку Стэнса. Пра тое, як, калі Інэс на каталцы правозілі міма мёртвага Сільвестра Фітча, яна паспрабавала саскочыць і ѓчапіцца яму ѓ горла. Як крычала: "Няхай здохне! Няхай яны ѓсё здохнуць!" У лякарні Бад неѓзаметку ѓзяѓ са століка шпрыц з морфіем і, пакуль ніхто не бачыѓ, зрабіѓ ёй укол. Медсёстры вакол казалі, што цяпер для небаракі горшае ззаду - але ён ведаѓ: горшае толькі пачынаецца.
  Цяпер яе будзе дапытваць Экслі. Зноѓ і зноѓ паказваць ёй фатаграфіі гвалтаѓнікоѓ, выпытваць дэталі. Эліс Лоѓ хоча, каб у справе камар носа не падтачыѓ, - значыць, маюцца быць вочныя стаѓкі, пасведчанне ѓ судзе. Кажуць, пракурор ужо наведваѓ яе ѓ шпіталі - дзіва што, яна ж галоѓны сведка ѓ справе, якая абяцае стаць працэсам стагоддзя. Эд Экслі атрымаѓ па заслугах - малайчына, дзяѓчына, добра яго пагалілі!
  Ад Інэс думкі яго перайшлі да Стэнс. Выдатна яны тады прыдумалі з маскай Качаня Дэні. А як Экслі выѓ і хныкаѓ, размазваючы кроѓ па твары! Добра, што здагадаліся яго пстрыкнуць - здымак паслужыць ім страхоѓкай. Дзік да гэтага часу з захапленнем аб гэтым успамінае: падабаецца думаць, што ён зноѓ на кані. Хаця насамрэч гэта няпраѓда. Дзік працуе на Пархача Тайтэлбаума, тусуецца з падонкамі, гуляе і п'е без прасыпу. Турма дарэшты яго сапсавала.
  Бад збочвае на поѓнач. Сонца залаціць яго адлюстраванне ѓ люстэрку задняга віду. На гальштуку вышыты шчыт - эмблема паліцыі Лос-Анджэлеса - і лічба 2. Гэта колькасць злачынцаѓ, забітых пры затрыманні. Цяпер да іх дадаѓся Сільвестр Фітч - трэба будзе замовіць гальштук з лічбай 3. Гэтую штуку з гальштукамі прыдумаѓ Дадлі Сміт - ён на такія рэчы мастак. Як ён казаѓ? "Увасабленне духу нашага аддзела", нешта ѓ такім родзе. І патрапіѓ у кропку: хлопцы свае форменныя гальштукі нават па начах не здымаюць. Бабы ад іх проста кіпенем пісаюць.
  Дадлі Сміту Бад абавязаны нават больш, чым Дзіку Стэнсу, - гэты чалавек выратаваѓ яго ад суда за "крывавыя Каляды", узяѓ да сябе ѓ Аддзел нагляду, потым перацягнуѓ за сабой у Аддзел па расследаванні забойстваѓ. Але хто працуе з Дадлі Смітам, той яму належыць. Ён разумны. Дадлі Сміт, па-чартоѓску разумны і па-чартоѓску хораша балбоча, і ѓ хітраспляценнях яго гладкай гаворкі чорта з два разбярэш, чаго ж ён ад цябе хоча і як цябе выкарыстоѓвае. Пальцам ткнуць няма ѓ што, але нутром чуеш: нешта не так. І часам страшна становіцца глядзець на Майка Брунінга і Дзіка Карлайла: яны ѓжо прадалі яму душы - зараз твая чарга. Дадлі здольны цябе сагнуць, зламаць, скруціць, адымець, растаптаць, сцерці ѓ парашок - а ты і не зразумееш, што цябе ѓжо няма. Будзеш толькі чмурэць ад свайго геніяльнага шэфа, які цябе ведае лепш, чым ты сам сябе ведаеш.
  У паліцэйскага ѓчастка не прыпаркуешся - усё забіта. Бад пакідае машыну ѓ трох кварталах і ідзе пешшу. Экслі ва ѓчастку няма. Дым каромыслам: усе сталы занятыя, хто размаѓляе па тэлефоне, хто перабірае нейкія паперы ці нешта ліхаманкава піша. На дошцы вісіць вялізны бюлетэнь па справе "Начной савы" - дзюймаѓ шэсьць таѓшчынёй. За асобным столікам дзве жанчыны, за імі - камутатар, перад імі таблічка: "Запыты ѓ архіѓ і дарожную паліцыю". Бад падыходзіць да іх, голас яго без працы перакрывае гул галасоѓ і бразгат тэлефонаѓ:
  - Я правяраю Каткарта. Трэба ѓсё, што пра яго вядома, - месцы працы, сябры, знаёмыя. Гэты вырадак двойчы сядзеѓ за спакушэнне малалетніх. Мне патрэбны падрабязнасці злачынстваѓ, цяперашнія адрасы пацярпелых. Тры разы прыцягваѓся за сутэнёрства, справы ѓ суд не перадаваліся. Запытайце ѓсе ѓчасткі, высветліце, ці не захаваліся рапарты аб гэтых арыштах. Калі захаваліся, мне патрэбны імёны прастытутак. Калі знойдзеце імёны, удакладніце даты нараджэння і пашукайце гэтых дзяѓчат у нашым архіве, архіве дарожнай паліцыі, архівах сістэмы даручальніцтва і жаночай папраѓчай сістэмы. Мне трэба ѓсё, што здолееце знайсці. Ясна?
  Дзяѓчаты садзяцца за камутатар, а Бад ідзе да дошкі аб'яѓ, паглядзець, ці няма чаго новага. Дадалося звестак аб Лансфардзе - афіцэр з участку Галівуд пагаварыѓ з босам "сапраѓднага мужчыны". Факты: Лансфард наведваѓ "Начную саву" амаль штодня. У дзве гадзіны ночы, пасля заканчэння сваёй змены ѓ кнігарні "Піквік", адпраѓляѓся туды і сядзеѓ гадзін да шасці раніцы. Па водгуку начальніка агенцтва, Лансфорд - алкаш, тыповы сек'юрыці ніжэйшага разраду, з тых, каму не даюць дазволу на зброю. Ні ворагаѓ, ні сяброѓ, ні сябровак. З таварышамі па агенцтве блізка не сыходзіѓся. Пасля таго як яго выгналі з дому за нявыплату, жыѓ у палатцы ѓ Галівудскай даліне. Палатку ѓжо знайшлі і абшукалі: чатыры камплекты ѓніформы, спальны мяшок, шэсць бутэлек мушката "Олд-Мантэрэй".
  Adios [31] , прыдурак, - злым ветрам занесла цябе ѓ самае пекла. Бад праглядае рапарты аб арыштах, зробленых Лансфардам. Дзевятнаццаць за адзінаццаць гадоѓ службы - нягуста. Прычым усё за дробныя правапарушэнні. Ці магчыма, каб нехта з арыштаваных затаіѓ на яго злосць і скончыѓ праз шмат гадоѓ, ды яшчэ і пецярых нявінных людзей расстраляѓ за кампанію? Усё магчыма, вядома, але вельмі малаверагодна.
  Экслі ѓсё яшчэ няма, Карлайла і Брунінга таксама. Нешта яшчэ было ѓ запісцы Дадлі: ах так, прагледзець справаздачы Лансфарда.
  Справаздачы ѓ архіве Галівудскага ѓчастка расстаѓлены ѓ алфавітным парадку, па прозвішчах афіцэраѓ. Добра Прыдумана. Толькі вось афіцэра Малколма Лансфарда няма. Бад праглядае тэчкі ад А да Я, на гэта сыходзіць цэлую гадзіну - няма Лансфарда. Дзіѓна. Няѓжо гэты раздзяѓбай і алкаш і справаздач не пісаѓ?
  Ужо амаль поѓдзень трэба перакусіць. За бутэрбродам Бад тэлефануе Дзіку. Тым часам з'яѓляюцца Карлайл і Брунінг, пакуль яны глытаюць каву і ѓключаюцца ѓ працу, Бад садзіцца на тэлефон і пачынае абтэлефаноѓваць сваіх інфарматараѓ.
  Змей Такер - нічога не ведае. Тлусты Райс, Джоні Стомп - таксама нуль. Джэры Катцэнбах паведамляе, што ѓсіх замовілі жонкі Розенберг - прама з камеры смяротнікаѓ. І яны ж зноѓ падсадзілі Джэры на іголку.
  Падыходзіць архіѓная дзяѓчына, працягвае Баду лісток паперы.
  - Даведацца ѓдалося няшмат. Аб судзімасцях Каткарта - толькі тое, што абедзвюм пацярпелым было па чатырнаццаць гадоѓ, бландынкі, падчас вайны працавалі ѓ "Лакхіда". Упэѓнена, што не мясцовыя. У Адміністрацыйным аддзеле службы шэрыфа знайшлася справа Каткарта з імёнамі дзевяці прастытутак, якім ён заступаѓся. Я праверыла ѓсіх. Дзве памерлі ад пранцаѓ, тры - непаѓналетнія, высланыя са штата па месцы жыхарства пад нагляд, яшчэ двух знайсці не змагла, дадзеныя аб астатніх двух - тут. Гэта дапаможа вам?
  - Вядома, дзякуй, - адказвае Бад і махае Брунінгу і Карлайлу.
  Два імя ѓ спісе абведзены алоѓкам: Джэйн Ройка, мянушка Пушынка, і Сінція Бенавідэс, мянушка Салодкая Сіндзі. Апошнія вядомыя адрасы - Пойнсэтыя і Юка. Часта наведвальныя ѓстановы - кактэйль-бары ѓ гэтых раёнах.
  Падыходзяць падручныя Дадлі Сміта.
  - Тут два імя, - кажа Бад. - Трэба знайсці і дапытаць гэтых дзяѓчынак.
  - Усе гэтыя праверкі верагодных падазраваных - бескарысны і мудзянка, - кажа Карлайл. - Гэта - чарнажопыя.
  - Дадлі сказаѓ: трэба, - значыць, трэба, - адказвае Брунінг.
  Бад глядзіць на іхнія гальштукі. На іх рахунку разам - пяцёра забітых. Таѓстун Брунінг, худы Карлайл - часам яны здаюцца падобнымі як двайняты.
  - Што ж, раз Дадлі сказаѓ, значыць, зробім.
  
  
  
  * * *
  
  
  У "Кашэрнай кухні Эйба" паркоѓкі няма. Бад робіць круг. У ганка Кухні патрапаны шаві Дзіка: салон захламлены пустымі бутэлькамі. Для ѓмоѓна-датэрміноѓніка - парушэнне нумар адзін.
  Бад знаходзіць вольнае месца. Даходзіць да "Кухні", зазірае ѓ акно - Стэнс цягне "Манішавіц" і цяробіцца з трыма брацкімі чувырламі: Лі Вакс, Сабачнік Перкінс, Джоні Стомп. За стойкай згорбіѓся коп у цывільным, нешта заглынае, а сам як завадны зыркае вачыма на "злачынную супольнасць".
  Чорт, дастала Бада ѓсё гэта! Колькі ж можна са Стэнсам няньчыцца?! Плюнуѓ, паехаѓ назад у Галівуд.
  Ва ѓчастку ѓжо чакаюць яго - у зашклёнай клетцы для затрыманых - Брунінг і два вулічныя шмары, бландынка і рудая. З клетачкі даносіцца іржанне. Бад пастукаѓ па шкле, Брунінг выйшаѓ.
  - Хто з іх хто? - пытаецца Бад.
  - Бландынка - Ройка. Слухай, ты, дарэчы, чуѓ жарт пра слана з вялікім сябрам?
  - Што ты ім сказаѓ?
  - Сказаѓ, што гэта простая фармальнасць: правяраем асобу загінулага Дзюка Каткарта. Яны газеты чытаюць, таму не здзівіліся. Бад, па-мойму, мы дарма губляем часу. Дакладна табе кажу: гэта нігеры. Ды ім так і так вышка свеціць за гэтую мексіканскую шлюшку. Проста гэты мудак Экслі хоча выслужыцца, вось і нашэптвае Паркеру, што справа тут нячыста, а Паркер цісне на Дадлі, а той...
  Бад упіраецца цвёрдымі, як мармур, пальцамі ѓ грудзі Брунінга.
  - Інэс Сота - не шлюха. Нігеры гэта ці не нігеры - пакуль невядома. А цяпер, можа, вы з Карлайлам пойдзеце зоймецеся справай?
  Брунінг выпараецца, на хаду папраѓляючы гальштук.
  Бад заходзіць у клетачку. Выглядаюць дзяѓчыны хрэнова: перакісная бландынка і рыжуха, фарбаваная хной, які крычыць макіяж на знясіленых фізіяноміях.
  - Значыць, газеты вы сёння чыталі, - кажа Баль.
  - Ага, - адказвае Пушынка Ройка. - Бедны Дзюк.
  - Па-мойму, вы не занадта па ім забіваецеся.
  - А чаго забівацца вось? Дзюкі - ён і ёсць Дзюкі. Ну, быѓ гэта значыць. Плаціѓ - з камароѓ нос, але хоць не біѓ. Яшчэ любіѓ бургеры з чылі. З-за іх і памёр, небарака: заѓсёды казаѓ, лепш чылібургераѓ, чым у "Начной саве", не знайсці. Не пашанцавала Дюку.
  - Значыць, вы верыце, што гэта было рабаванне?
  Сіндзі Бенавідэс ківае.
  - Вядома, - адказвае Пушынка. - А што ж яшчэ? Ці вы думаеце, гэта падстава?
  - Мы пакуль нічога не думаем. Ворагі ѓ Дзюка былі?
  - Ворагі? У Дзюкі? Ды не, якія там ворагі!
  - Колькі дзяѓчат у яго было?
  - Раней шмат, а цяпер толькі мы дзве і засталіся.
  - Я чуѓ, раней у яго было дзевяць дзяѓчын. Што здарылася? Канкурэнты падгадзілі?
  - Містэр, Дзюкі сам сабе падгадзіѓ. Размазня ён быѓ, вось хто. Сам кахаѓ маладзенькіх, ну і ѓявіѓ, што зможа на іх нажыцца. А ѓ маладых, вядома, вецер у галаве. З імі трэба больш строгі. А Дзюк стражэй не ѓмеѓ. На мужыка-то мог і прыкрыкнуць, і кулакі ѓ ход пусціць, а вось з дзяѓчынкамі раставаѓ. Ды цяпер ужо чаго...
  - На дзвюх дзяѓчынах шмат не заробіш. Ён займаѓся нечым яшчэ?
  Пушынка калупае аблупленым лак на пазногцях.
  - Ды нічым ён не займаѓся, балбатня адна! Насіѓся тут з нейкім планам... У яго вечна былі нейкія грандыёзныя планы, у нашага Дзюка. Сам сабе галаву тлуміѓ рознымі фантазіямі. Відаць, каб не было так крыѓдна жыць на тыя драбкі, што мы з Сіндзі яму здабывалі.
  - Што за план? Ён табе што-небудзь расказваѓ?
  - Не-а.
  Сіндзі выцягвае памаду - яе размазалася.
  - А табе, Сіндзі? - Паварочваецца да яе Бад.
  - Не, - пішчыць яна.
  - А пра ворагаѓ? Ніхто на яго крыѓду не ѓтойваѓ?
  - Не.
  - А дзяѓчаты? Былі ѓ яго ѓ апошні час маладзенькія сяброѓкі?
  - Н-не. - Сіндзі хапае насоѓку, прамаквае вусны.
  - Пушынка, а ты што скажаш? Выглядае гэта на праѓду?
  - Слухайце, Дзюкі ні пра што такое не распаѓсюджваѓся. Можа, мы пойдзем? А то...
  - Ідзіце. Далей па вуліцы ёсць стаянка таксі.
  Дзяѓчат як ветрам здзімае, Бад бяжыць да сваёй машыны, імчыцца ѓверх па Сансет і тармозіць насупраць стаянкі таксі. Дзве хвіліны чакання - вось і яны, Пушинка і Сіндзі.
  Садзяцца ѓ розныя машыны і раз'язджаюцца ѓ розныя бакі. Бад - следам за Сіндзі. Яна накіроѓваецца ѓ паѓночны ђілкакс: павінна быць, дадому - адрас 5814, Юка. Бад зразае дарогу і аказваецца на месцы якраз своечасова. Каля дзвярэй дома Сіндзі адпускае таксіста, перасаджваецца ѓ зялёны "дэ сота" і адпраѓляецца ѓ заходнім кірунку. У думках далічыѓшы да дзесяці, Бад едзе за ёй.
  Уверх на Хайленд, па Кахуэнга-пас да Даліны, затым на захад па бульвары Вентура. Едзе хутка, па цэнтральнай паласе. Бад трымаецца да яе ѓшчыльную. Раптам Сіндзі згортвае да непрыкметнага матэля - нумары размешчаны паѓкругам вакол басейна з мутнаватай вадой.
  Бад тармозіць, разгортваецца, чакае, што будзе далей.
  Сіндзі стукае 13 дзверы нумара па левую руку. Адкрывае дзяѓчынка гадоѓ пятнаццаці - худзенькая, бландынка. Якраз таго тыпу, што падабаліся Дюку.
  Праз дзесяць хвілін вылятае Сіндзі. Садзіцца ѓ "дэ сота", разгортваецца і з'яжджае ѓ бок Галівуду.
  Над выходзіць з машыны, стукае ѓ дзверы.
  Адкрывае ѓсё тая ж дзяѓчынка - толькі цяпер вочы ѓ яе чырвоныя ад слёз. З пакоя прарэзліва гарлапаніць прымач: "Байня ѓ "Начной саве"!", "Злачынства стагоддзя!"
  - Вы з паліцыі?
  Бад ківае.
  - Колькі табе гадоѓ, дзетка?
  Дзяѓчынка шморгае носам, гледзячы ѓ бок.
  - Дзетка, як цябе клічуць?
  - Кэці Джануэй.
  Бад затуляе за сабой дзверы.
  - Колькі табе гадоѓ?
  - Чатырнаццаць. Цікава, чаму мужыкі заѓсёды пра гэта пытаюцца?
  Вымова ѓ яе не мясцовая.
  - Адкуль ты?
  - З Паѓночнай Дакоты. Калі адправіце дадому - усё роѓна ѓцяку!
  - Чаму?
  - Вам у падрабязнасцях ці як? Дюк кажа, шмат каму падабаюцца такія гісторыі. Яны ад гэтага кайф ловяць.
  - Не яршыся, дзетка. Я на тваім баку.
  - Ага, так і паверыла!
  Хуткім чэпкім поглядам Бад аглядае пакой. Звычайны дзявочы пакойчык: паѓсюль раскіданы часопісы з кінаакцёрамі, у адкрытым гардэробе - сціплыя дзявочыя сукеначкі, на канапе - некалькі плюшавых мішак з вачамі-гузікамі. Ні выпіѓкі, ні шпрыцаѓ, ні таблетак. На бярлог шлюхі відавочна не цягне.
  - Дюк цябе не крыѓдзіѓ?
  - Ён мяне не прымушаѓ рабіць гэта з мужыкамі, калі вы пра гэта.
  - Значыць, ты "рабіла гэта" толькі з ім?
  - Чаго вы прывязаліся? Спачатку са мной гэта рабіѓ мой татка, а потым быѓ яшчэ адзін, які мяне прымушаѓ гэта рабіць з мужыкамі за грошы. А Дюк мяне ѓ яго выкупіѓ.
  Можа, гэта след?
  - Як яго звалі?
  - Не скажу! І вы мяне не прымусіце! І ѓвогуле, не памятаю я, як яго звалі!
  - Якога з іх, дзетка?
  - І нічога я вам не скажу!
  - Цішэй. Значыць, Дюк цябе не крыѓдзіѓ?
  - Дюк мне нічога дрэннага не рабіѓ! Зусім нічога! Проста казаѓ, што ён мой плюшавы мішка і хоча спаць са мной у адным ложачку. А яшчэ навучыѓ мяне гуляць у безік. Вось і ѓсё, і больш нічога не было! Што ѓ гэтым дрэннага?
  - Дзетка...
  - Мой татка быѓ горш за Дзюка! І дзядзька Артур - ён быѓ значна горш!
  - Ну, цішэй, цішэй, не трэба...
  - І вы мяне не прымусіце!...
  Бад асцярожна бярэ яе за рукі.
  - Навошта прыязджала Сіндзі?
  - Расказаць, што Дюка забілі. Я кажу: "Як забілі?", а яна: "Ты зусім дурніца, ці што, ужо ѓвесь горад ведае, уключы радыё і паслухай". А потым сказала, што Дюк прасіѓ яе пра мяне паклапаціцца, калі з ім нешта здарыцца. І дала мне дзесяць долараѓ. Сказала, што ѓжо ѓ паліцыі размову мела... Я кажу, гэта вельмі мала, дзесяць долараѓ, а яна раззлавалася і давай на мяне гарлапаніць. А вы адкуль ведаеце, што Сіндзі тут была?
  - Не важна.
  - Я толькі за пакой плачу дзевяць даляраѓ у тыдзень, і...
  - Паслухай, я табе пазычу грошай, калі ты...
  - А Дзюк быѓ не такі! Ён ніколі не скнарнічаѓ!
  - Кэці, калі ласка, супакойся і паслухай мяне. Я хачу задаць табе некалькі пытанняѓ. Калі ты мне дапаможаш, можа, нам удасца злавіць тых падонкаѓ, што забілі Дзюка. Добра?
  Кэці гучна хлюпае носам.
  - Добра. Пытайце.
  - Значыць, Сіндзі сказала, што Дюк прасіѓ яе за табой прыгледзецца, калі з ім нешта здарыцца, - мякка пачынае Бад. - Як ты думаеш, чаму ён лічыѓ, што нешта можа здарыцца? Ён нечага баяѓся?
  - Не ведаю. Можа быць.
  - Чаму ты так думаеш?
  - Ён апошнім часам стаѓ нейкі нервовы.
  - А чаму ён нерваваѓся?
  - Не ведаю.
  - Ты яго не пыталася?
  - Ён казаѓ: "Нічога страшнага, проста справы". Можа быць, той "новы грандыёзны план", пра які казала Пушынка?
  - Кэці, ты не ведаеш, што за новую справу ладзіѓ Дюк?
  - Не ведаю. Ён са мной ніколі не казаѓ аб справах. Заѓсёды паѓтараѓ, што з дзяѓчатамі справы не абмяркоѓвае. І я ведаю, ён мне пакінуѓ больш за нейкіх паршывых дзесяці даляраѓ!
  Бад працягвае ёй сваю візітоѓку.
  - Тут мой працоѓны тэлефон. Патэлефануй мне, добра?
  - А яшчэ Сіндзі сказана, ён быѓ размазня і няѓдачнік, - горача працягвае Кэці, саргаючы з канапы ні ѓ чым не вінаватага плюшавага мішку. - Ну няѓдачнік, і што? Ён усё роѓна быѓ класны! У яго быѓ такі прыгожы шнар на грудзях, і такая добрая ѓсмешка, і сам ён быѓ вясёлы і добры, і заѓсёды размаѓляѓ са мной па-чалавечы, ніколі не біѓ і не гарлапаніѓ на мяне, як татка ці дзядзька Артур! Ён быѓ лепшы за ѓсіх!
  Бад моѓчкі сціскае яе руку і выходзіць. Услед яму з прыадчыненых дзвярэй чуецца тонкі, захлынальны плач.
  
  
  
  * * *
  
  
  Вярнуѓшыся ѓ машыну, Бад абдумвае далягляды. "Грандыёзны план" Дзюка, магчымы канфлікт з хлопцам, у якога ён выкупіѓ Кэці, - зачэпкі, вядома, але вельмі ѓжо слабыя. Дзевяноста дзевяць са ста, што смяротным прысудам для суценёра-няѓдачніка стала каханне да чылібургераѓ. Яшчэ менш Дюка падыходзіць на ролю ахвяры Мэл Лансфард, адстаѓны кап. Але можа быць, Сіндзі схавала ѓ запас не толькі грошыкі Кэці? Што ж, Бад яе наведае, вытрасе грошы і інфармацыю, скончыць праверку Каткарта і папросіцца ѓ Дадлі назад у Чорны горад.
  Дарэчы: хоць у бюлетэні расследавання, вывешаным ва ѓчастку, быѓ адзін недагляд. Падобна, ніхто не агледзеѓ кватэру Дюка. А вось гэта трэба зрабіць. Там напэѓна знойдзецца запісная кніжка, а ѓ ёй, магчыма, і імя былога гаспадара Кэці, і якія-небудзь намёкі на гэты праславуты "план".
  Бад едзе па Кахуэнгу. На паѓдарозе заѓважае за сабой чырвоны седан здаецца, бачыѓ яго ѓ матэля. Ён дадае хуткасць, праязджае міма дома Сіндзі, адзначыѓшы, што зялёнага "дэ сота" не відаць. Не відаць больш і седана. Па дарозе да Сілверлэйк Бад раз-пораз пазірае ѓ люстэрка задняга выгляду, але хваста няма. Значыць, здалося.
  Дом 9819, Вандом - кватэрка над гаражом - чысты як першы снег: ні журналістаѓ, ні вяровак, якія агароджваюць месца злачынства, ні загараюць разявак. Бад акуратна высаджвае дзверы і ѓваходзіць.
  Тыповая халасцяцкая бярлог: адзін пакой - адразу і гасцёѓня і спальня, ванная, маленечкая куханька. Уключыѓшы святло, Бад абшуквае дом - хутка і старанна, як вучыѓ яго Дадлі.
  Раскладзены складаны ложак. Танныя марскія краявіды на сценах. Гардэроб, сцянная шафа. З вушакоѓ ваннай і кухні зняты дзверы. Усюды стэрыльная чысціня, усе рэчы на сваіх месцах. Ці стане "размазня і няѓдачнік" падтрымліваць у кватэры такі парадак? Ці ледзь. Звяртаць асаблівую ѓвагу на дробныя неадпаведнасці - гэтаму яго таксама навучыѓ Дадлі.
  На стале тэлефон, некалькі алоѓкаѓ. Запісной кніжкі няма. Няма і звычайнага сшытка з няхітрай сутэнёрскай бухгалтэрыяй. Наогул нічога, акрамя чаркі жоѓтых старонак - акруга Лос-Анджэлес, акруга Рыверсайд, акруга Сан-Бернардына, акруга Вентура. Сан-Берду выглядае патрапаным: падобна, ім часта карысталіся. Бад хутка яго праглядае. Асабліва захопленым выглядае раздзел "Друкарні" - загнутыя куткі, сляды пальцаѓ на палях. Ніякіх паметак. Іншая ахвяра, Сьюзен Лефертс. родам з Сан-Берду - але гэта, хутчэй за ѓсё, нічога не значыць.
  Бад працягвае агляд. Беласнежная ванная, бездакорная кухня, чарка чыстых, акуратна складзеных кашуль у сцянной шафе. Дыван таксама чысты, ну, можа, трошкі бруднаваты па кутах. Не вяжацца гэтая чысціня і акуратнасць з выявай Дюка Каткарта. Вызначана не вяжацца. Хтосьці тут пабываѓ - і, падобна, гэты "нехта" сваю справу ведае.
  У шафе звісаюць з вешалак пінжакі і штаны. Вось тут - ніякай акуратнасці і ѓ памоѓцы, усё развешана як патрапіла. Хтосьці капаѓся ѓ кішэнях? Ці невядомы візіцёр проста не паклапаціѓся прывесці ѓ парадак шафу, і тут усё засталося, як было пры гаспадару?
  Бад агледзеѓ усе кішэні: насоѓкі, дробязь, больш нічога. Вось што: адбіткі пальцаѓ! Спускаецца ѓ машыну, прыносіць валізку з абсталяваннем, пасыпае ручкі гардэроба і вешалкі адмысловым парашком. Шафа - такое месца: нейкія адбіткі тут заѓсёды застаюцца...
  А вось хрэн. Не засталося. Адбіткі старанна сцёртыя - усё да адзінага.
  Седзячы ѓ машыне, Бад разважае, што б гэта значыла. Усплывае і тут жа лопаецца версія канкурэнтаѓ: глупства, Дюк - сентыментальны педафіл, якому не хапіла духу адправіць малалетнюю сяброѓку на панэль, - і сапраѓды сапраѓдны няѓдачнік, калегам-сутэнерам з ім дзяліць няма чаго. У кватэры Карткарта не было нічога, што магло б хаця б ускосна намякнуць на сувязь з "Начной савой". Значыць, негры...
  З іншага боку, калі нехта абшукаѓ кватэру Дзюка - а падобна, што так яно і ёсць, - гэта можа быць звязана толькі з "грандыёзным планам", пра які казала Пушынка Ройка.
  Сама яна, падобна, чыстая - а вось Салодкая Сіндзі вызначана ведае больш, чым кажа. Да таго ж загаілася грошы Кэці. Час да яе наведацца.
  Да дома Сіндзі пад'ехаѓ ужо ѓ прыцемках. Зялёны "дэ сота" у дзвярэй, з прыадчыненага акна з трэснутым шклом даносяцца недвухсэнсоѓныя стогны. Бад націснуѓ плячом на дзверы, уваліѓся ѓнутр.
  Цёмны пярэдні пакой, з-за дзвярэй: "О-о! О-о!" і ложкавы рыпанне. Бад зазірнуѓ унутр. Сіндзі ѓ ложку запальвае з нейкім таѓстуном: ложак пад імі ледзь не трашчыць. На таѓстуне - шкарпэткі з вясёлымі ромбікамі. Штаны Таѓстуна вісяць на дзвярах. Бад выцягнуѓ з кішэні кашалёк, пераклаѓ яго змесціва да сябе ѓ кішэню, затым з грукатам адчыніѓ дзверы.
  Сіндзі завішчала добрым мацюком, мужык, нічога не заѓважаючы, працягваѓ сваю справу.
  - А НУ АДВАЛІ АД МАЁЙ БАБЫ, КАЗЕЛ! - страшным голасам закрычаѓ Бад.
  Тлусты выскачыѓ за дзверы як быѓ, прытрымваючы рукой член, - ледзь паспеѓ штаны падхапіць. Сіндзі забілася пад коѓдру з галавой. Бад узяѓ са стала яе сумачку, марудліва яе растрыбушыѓ. Сіндзі залямантавала як рэзаная.
  Бад штурхнуѓ ложак нагой.
  - Ворагі Дзюка. Выкладвай, калі не хочаш сесці за прастытуцыю.
  Сіндзі вынырнула з-пад коѓдры.
  - Не... не ведаю.
  - Хрэна з два ты не ведаеш! Добра, давай так: нехта абшукаѓ хату Дзюка. Хто гэта мог быць?
  - Н-не ведаю.
  - Сіндзі, гэта твой апошні шанец. Ва ѓчастку вы абедзве сказалі, што нічога не ведаеце аб сяброѓках Каткарта. А потым Пушынка паехала дадому, а ты - да Кэці Джануэй. сунуць ёй для адмазкі паперку ѓ дзесяць баксаѓ. Пра што ты яшчэ ѓмоѓчала, Сіндзі?
  - Паслухайце...
  - Расказвай.
  - Чаго расказваць вось?
  - Што за план быѓ у Дзюка. Хто яго ворагі. Як звалі таго хлопца, у якога ён выкупіѓ Кэці.
  - А я адкуль ведаю!
  - Ну хоць нешта ты ведаеш?
  Сіндзі выцерла твар кутком коѓдры. Выгляд у яе яшчэ той: памада размазалася, туш цячэ.
  - Вось што: тыдні два таму намаляваѓся нейкі дзіѓны тып. З дзяѓчатамі ѓ барах загаворваѓ - і ѓсё пад Дзюка касіѓ. Тыпу таксама нешматслоѓны і дзелавы. Я чула, ён хацеѓ, каб дзяѓчаты на яго сталі працаваць - па выкліку. Але гэта ѓсё - навінкі даѓніны, было ѓжо тыдні два як... А да нас з Пушынкай ён не падкочваѓ...
  Можа быць, гэты "дзіѓны тып" і капаѓся ѓ Дзюкавай шафе і прымяраѓ яго вопратку?
  - Далей.
  - Ды я больш нічога і не ведаю. Вось усё, што чула.
  - Апішы яго.
  - Ды я яго ѓ вочы не бачыла.
  - Хто табе пра яго расказаѓ?
  - Ды не памятаю я. Дзеѓкі ѓ бары балбаталі.
  - Добра, з гэтым разабраліся. Цяпер расказвай пра план Дюка.
  - Слухайце, містэр, ды які там план! Звычайная балбатня. Дюк быѓ яшчэ яшчэ трошкі.
  - Чаму ж ты раней мне не расказала?
  - Ведаеце прымаѓку: "Аб нябожчыках ці добра, ці нічога"?
  - Ясна. А ты ведаеш, якія ѓмовы ѓ жаночай турме?
  Сіндзі, з уздыхам:
  - Ну добра, добра! Дюку прыйшло ѓ галаву зарабляць распаѓсюджваннем парнухі. Можаце сабе такое ѓявіць? Штурхаць парнуху для перакрутаѓ! Гадасць! Ды мы і не казалі пра гэта, а толькі Дюк сказаѓ, што так, гэта - сур'ёзная справа, і ѓсё. А я больш гэтую тэму не паднімала, таму што балбатня - ён і ёсць балбатня. А цяпер, можа, вы адсюль зваліце?
  У Бюро нешта казалі аб парнаграфіі, цяміць Бад. Нібыта Аддзел нораваѓ над гэтым працуе.
  - Якая менавіта парнуха?
  - Містэр, я ж вам сказана: не ведаю. Размова была секунды на дзве, не больш.
  - Ты аддасі Кэці грошы, якія табе пакінуѓ Дюк?
  - Вось яшчэ добры самарыцянін знайшоѓся! Аддам, аддам. Калі б я адразу ёй усе грошы аддала, гэтая соплюшка адразу б усё пагракала на часопісы з кіназоркамі.
  - Улічы, я да цябе яшчэ зазірну.
  - Вось парадавалі дык парадавалі!
  
  
  
  * * *
  
  
  У першым жа паштовым аддзяленні Бад адправіѓ усю наяѓнасць спецыяльнай пасылкай у матэль "Архідэя", Кэці Джануэй, разам з наборам марак і сяброѓскай запіскай. Больш за чатыры сотні - для дзяѓчынкі цэлае стан.
  Толькі сем гадзін. Трэба неяк забіць час, што застаѓся да сустрэчы з Дадлі. Можна зазірнуць у Бюро, зайсці ѓ Аддзел нораваѓ, паглядзець, ці не з'явілася чаго новага на дошцы аб'яваѓ.
  Парнухай займаецца чацвёрты аддзел. Кіфка, Хендэрсан, Вінсенс, Стэйціс. Усё дакладваюць: ніякіх слядоѓ. Падрабязны прагляд можна адкласці на заѓтра - усё роѓна, хутчэй за ѓсё, нітачка тупіковая. Бад зайшоѓ у Аддзел па расследаванні забойстваѓ, набраѓ нумар "Кухні Эйба".
  - "Кашэрная кухня Эйба", - голас Стэнса.
  - Дзік, гэта я.
  - А-а... Правяраеце мяне, афіцэр?
  - Канчай тлумачыць, Дзік.
  - Не, Бад, гэта ты канчай прыдурвацца! Ты больш сабе не гаспадар. Цяпер ты чалавек Дадлі. Што яму ад мяне трэба, га? Не падабаецца, з кім я ваджу кампанію? Ці хоча з мяне стукача зрабіць, спадзяецца, што я размякну і табе прагаваруся?
  - Ты зноѓ напіѓся, напарнік.
  - Выклю-шальна кашэрная выпіѓка! Чуеш, перадай Экслі: Качаня Дэні хоча спляскаць з ім яшчэ раз. Я чытаѓ у газетах пра яго старога, пра гэты яго дзюбаны Фантазіленд. Скажы яму, я прыйду на адкрыццё. Скажы, качаня Дэні запрашае сяржанта Эда Экслі, лайнососа гробанага, на першы танец!
  - Дзік, ідзі праспіся!
  - Ды ідзі ты! Скажы, Качаня Дэні спачатку саб'е з яго акуляры, а потым згорне яму шэ...
  - Дзік, чорт цябе б'е!
  - Ды заткніся ты, Бад! Я чытаѓ газеты, глядзеѓ спісы - хто працуе над справай "Начной савы". Ты, Дадлі Сміт, Экслі і ѓся Смітава гоп-кампанія. Ты, зараза, працуеш разам з гаѓнасосам, які мяне адтуль выкінуѓ, робіш з ім адну справу і думаеш...
  Бад шпурнуѓ тэлефон у акно. Выйшаѓ на вуліцу вялікімі крокамі, злосна штурхаючы крэслы.
  Пасля "Крывавага Раства" яго павінны былі выкінуць з паліцыі разам з Дзікам.
  Яго выратаваѓ Дадлі.
  А зараз Дадлі прасоѓвае ѓ героі Эда Экслі. Патрабуе, каб той дапытаѓ Інэс Сота і раскрыѓ справу "Начной савы". Для Інэс допыт - вяртанне ѓ пекла; але каго гэта хвалюе?
  "Ты больш сабе не гаспадар, - так сказаѓ Дзік. - Ты больш сабе не гаспадар. Цяпер ты чалавек Дадлі".
  З гэтым Каткарт відавочна нешта нячыста. А значыць, ёсць Шанец - хай усяго адзін са ста, - што бойня ѓ "Начной саве" не проста справа рук адмарожаных рабаѓнікоѓ. Калі Бад раскрые гэтую справу, то зможа адціснуць Экслі. І можа быць, дапамагчы Стэнсу.
  А гэта значыць: калі нешта даведаецца аб парнусе - не дзяліцца гэтым з Атэлам нораваѓ; хаваць знойдзеныя доказы ад Дадлі.
  ХОПІЦЬ МАХАЦЬ КУЛАКАМІ. ПАРА ТАБЕ, БАД УАЙТ, СТАЦЬ САПРАђДНЫМ ДЭТЭКТЫВАМ. ПАЧЫНАЙ ПРАЦАВАЦЬ У АДЗІНОЧКУ.
  Страшная гэта справа. І цёмнае. Бо Дадлі ён абавязаны вельмі шматлікім.
  Дадлі чалавек небяспечны. Небяспечней за самога Бада, хоць няма чалавека на зямлі, якога б Бад баяѓся. Па-чартоѓску небяспечны. Асабліва для тых, хто ѓстае ѓ яго на шляхі.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ ЧАЦВЕРТЫ
  
  
  Рэй Лінкер вядзе Эда Экслі па "Начной саве", рэканструюе ход падзей.
  - Увогуле, думаю, было ѓсё так. Гэтыя трое ѓваходзяць і паказваюць ствалы. Адзін чалавек бярэ на мушку афіцыянтку, кухарка і касірку. Б'е Донну Дэ Лука прыкладам абрэза па галаве - вось тут, каля касы, мы знайшлі кавалачак скуры з яе валасамі. Яна аддае яму грошы з касы і сумачкі. Ён запіхвае яе і Пэці Чэзімард у кладоѓку, па шляху захоплівае з кухні Гілберта Эскабара. Гілберт без бою не здаецца - вось сляды, тут яго цягнулі, плюс звярні ѓвагу на раскіданыя па падлозе рондаля і патэльні. Вось яго б'юць прыкладам па галаве: бачыш, лужынка крыві абведзена мелам? Сейф у іх знаходзіцца пад стойкай. Адна з ахвяр яго адкрывае - заѓваж манеты на падлозе. Гілберт працягвае супраціѓляцца, яго зноѓ б'юць прыкладам. Бачыш круг на падлозе, дзе напісана "1-А"? Тут мы знайшлі тры залатыя зубы. Ідэнтыфікавалі - усё дакладна, зубы належалі Гілберту Луісу Эскабару. Тут пачынаюцца характэрныя сляды, як быццам цягнулі цела: даѓніна Гіл высекся. Такім чынам, падазроны нумар адзін заганяе ѓ падсобку ахвяры нумар адзін, два і тры.
  Яны вяртаюцца ѓ залю. Сёння, праз тры дні, рэстаран усё яшчэ апячатаны, і каля вокнаѓ па-ранейшаму тоѓпяцца цікаѓныя. Пінкер не змаѓкае:
  - Тым часам начетчики нумар два і тры апрацоѓваюць ахвяр нумар чатыры, пяць і шэсць. Сляды адсюль таксама вядуць у падсобку, а біты посуд і рэшткі ежы на падлозе гавораць самі за сябе. Няѓзброеным вокам не відаць - лінолеѓм вельмі цёмны, але пад двума столікамі знойдзеныя лужынкі крыві: Лансфорд і Каткарт таксама атрымалі прыкладамі па галаве. Хто ёсць хто, мы высветлілі па групе крыві. Каткарт сядзеѓ за сталом нумар два, Лансфард - за сталом нумар адзін. А зараз...
  - Адбіткі пальцаѓ з посуду здымалі? - укліньваецца Эд.
  Пінкер ківае.
  - У асноѓным усё змазана, толькі на талерцы Лансфарда засталіся два дакладныя адбіткі. Па іх яго і ідэнтыфікавалі - параѓналі з адбіткамі, якія захаваліся ѓ картатэцы паліцыі Лос-Анджэлеса. У Каткарта і Сьюзен Лефертс ад рук нічога не засталося, па адбітках нічога не разабраць. Асоба Каткарта ѓсталявалі збольшага па зубах, збольшага па турэмнай медыцынскай карце, дзе апісаныя яго прыкметы. Лефертс - толькі па зубах. А зараз глядзі: бачыш туфлю на падлозе?
  - Бачу.
  - Мяркуючы па ѓсім, Лефертс ірванулася за дапамогай да Каткарта, які сядзеѓ за суседнім столікам. Непадобна, каб яны былі знаёмыя ці яшчэ што - відаць, проста запанікавала. Пачала крычаць, і адзін з налётчыкаѓ заткнуѓ ёй рот пачкам сурвэтак, якія ѓзяѓ вось з гэтай скрыні. Док Лэйман пры ѓскрыцці знайшоѓ гэтыя сурвэткі ѓ яе горле: кажа, да таго часу, як пачалася страляніна, яна, хутчэй за ѓсё, ужо задыхнулася. Такім чынам, Каткарта і Лефертс цягнуць у тую ж кладоѓку. Лансфард ідзе сам: небарака, відаць, яшчэ спадзяваѓся застацца ѓ жывых. У кладоѓцы ѓсіх абшукваюць, адбіраюць сумачкі і папернікі - мы знайшлі ѓ лужыне крыві ѓрывак правоѓ кіроѓцы Эскабара, а таксама шэсць выкарыстаных берушоѓ. у налётчыкаѓ хапіла розуму абараніць вушы.
  Вось гэта ѓ карціну не ѓкладваецца, думае Эд. Такая прадбачлівасць яго каляровым не па зубах.
  - І ѓсё гэта зрабілі ѓсяго тры чалавекі?
  - Як бачыш, - паціскае плячыма Пінкер. - А ты што, думаеш, хтосьці з ахвяр ведаѓ кагосьці з забойцаѓ?
  - Разумею, гэта вельмі малаверагодна.
  - Хочаш агледзець падсобку? Калі хочаш, пойдзем зараз: я абяцаѓ уладальніку да заѓтрашняга дня вызваліць памяшканне.
  - Я той ноччу ѓсё агледзеѓ.
  - А я бачыѓ фатаграфіі. Пане Езу, ніколі і не скажаш, што гэта былі людзі! Ты зараз правяраеш Лефертс, праѓда?
  Да шкла з таго боку прытулілася маладая мексіканачка, падобная на Інэс Сота. Эд сустрэѓся з ёй поглядам, і дзяѓчына ѓсміхнулася яму.
  - Так.
  - Ну і як?
  - Ніяк. Цэлы дзень пратырчаѓ у Сан-Бернардына і нічога не дабіѓся. Яна жыла з маці. Маці зараз на заспакойлівых, дапытваць яе нельга. Распытаѓ суседзяѓ - даведаѓся толькі, што Сьюзен пакутавала бессанню і начамі напралёт слухала радыё. Дружкаѓ яе ніхто не ѓзгадае, пра ворагаѓ таксама ніхто не чуѓ. Праверыѓ яе кватэру ѓ Лос-Анджэлесе - самая звычайная кватэра самай звычайнай трыццацігадовай прадаѓшчыцы. Хтосьці з суседзяѓ згадаѓ, што яна, маѓляѓ, была дзяѓчына з агеньчыкам - Неяк раз на заклад выканала ѓ грэцкай рэстаране танец жывата. Але і ѓ гэтым няма нічога падазронага.
  - Выходзіць, мы зноѓ вяртаемся да нашых неграм.
  - Падобна, што так.
  - А што з машынай? Са зброяй?
  - Пакуль нічога. Хлопцы з 77-га абшукваюць смеццевыя бакі і сцёкавыя трубы ѓ пошуках сумачак і папернікаѓ. Але і ведаю, што можа прасунуць расследаванне наперад.
  - Пошук стрэляных гільзаѓ у Грыфіт-парку? - усміхаецца Пінкер.
  Эд паварочваецца да акна - але мексіканачкі, падобнай на Інэс, ужо не відаць.
  - Калі знойдзем гільзы, стане ясна, нашы негры стралялі ці нейкія іншыя.
  - Сяржант, работка будзе яшчэ тая!
  - Ведаю. Я вам памагу.
  Пінкер глядзіць на гадзіннік.
  - Зараз палова адзінаццатага. Я прагледжу рапарты аб стральбе, пастараюся зразумець, дзе менавіта гэта адбывалася. Сустракаемся заѓтра на досвітку. Захаплю з сабой узвод сапёраѓ. Ведаеш паркоѓку ѓ Абсерваторыі?
  - Дамовіліся.
  - Дазвол у лейтэнанта Сміта пытацца?
  - Распарадзіся ад майго імя, добра? Я дакладу прама Паркеру.
  - Значыць, у парку досвіткам. І надзень што-небудзь горш: праца мае быць брудная.
  
  
  
  * * *
  
  
  Павячэраѓ Эд у кітайскім рэстаране на Альварадо. Ён ведаѓ, чаму паехаѓ у гэты бок: "Царыца анёлаѓ" недалёка, а Інэс Сота, хутчэй за ѓсё, яшчэ не спіць. Сёння ён тэлефанаваѓ у лякарню: Інэс папраѓляецца, бацькі яе не наведваюць. Тэлефанавала сястра, сказала, што бацька і маці ва ѓсім вінавацяць яе саму - маѓляѓ, "напрасілася": апраналася абуральна і паводзіла сябе залішне свабодна. Даведаѓшыся, што Інэс любіць мяккія цацкі, Эд адправіѓся ѓ краму і накурыѓ ёй плюшавых звяроѓ. Збольшага каб палегчыць сваё сумленне, збольшага з разлікам: яна патрэбная яму, страшэнна патрэбная - асноѓная сведка ѓ яго першай сур'ёзнай справе.
  Але насамрэч і гэта не галоѓнае. Ён жадае ёй спадабацца. Хоча сцерці з яе думак і са сваёй памяці гэтыя шэсць слоѓ, якія не даюць яму спакою: "Афіцэр Уайт - вось хто сапраѓдны герой!"
  Апошні кубак гарбаты Эд піѓ не спяшаючыся. Швы хутка гаіліся, і дантыст сваю працу выканаѓ на сумленне. Ад хлопцаѓ са службы шэрыфа ён сёння атрымаѓ данясенне: Дзік Стэнс мае зносіны з крымінальнікамі, якія адсядзелі за ѓзброенае рабаванне, гуляе на скачках праз букмекераѓ, атрымлівае зарплату наяѓнымі і часта наведваецца ѓ вясёлыя дамы. Застаецца застаць яго на месцы парушэння і бразнуць ва Упраѓленне пакаранняѓ - і Стэнса чакае турма.
  Гэта добра.
  І ѓсё ж Інэс назвала героем Бада Уайта. А калі глядзела яму, Эду, у твар, у вачах яе шугала нянавісць.
  Расплаціѓшыся. Эд накіраваѓся ѓ "Царыцу анёлаѓ".
  
  
  
  * * *
  
  
  Тут яму сустрэѓся Бад Уайт.
  Яны сутыкнуліся каля ліфта. Уайт загаварыѓ першым.
  - Экслі, кар'ера твая нікуды не ѓцячэ. Дай ёй паспаць.
  - А ты што тут робіш?
  - Усяляк не прымушаю яе даць паказанні. Пакінь яе ѓ спакоі, Экслі, яшчэ паспееш сваё ѓзяць.
  - Я проста зайшоѓ яе наведаць.
  - Яна цябе наскрозь бачыць, Экслі. І плюшавымі мішкамі ты яе не купіш.
  - Не разумею цябе, Уайт. Ты не хочаш, каб справа раскрылася? Або проста злуешся ад таго, што прыстрэліць больш няма каго?
  - Ва ѓсякім разе, я ніколі сваіх не прадаваѓ і начальству дупу не лізаѓ!
  - Так, усё ж што ты тут робіш? Можа, адрасам памыліѓся - бардэль у іншым боку.
  - Пры іншых абставінах я б цябе па сценцы размазаѓ.
  - Я да вас са Стэнслендам яшчэ дабяруся. Абодва вы атрымаеце, што заслужылі!
  - Паспрабуй! Спасыкла ты, а не герой вайны! У вайну ён з японцамі гуляѓ! "Падай, ты забіты!"
  Эд здрыгануѓся, а Бад насмешліва яму падміргнуѓ.
  Усю дарогу да палаты Інэс Эда трэсла. Каля дзвярэй спыніѓся, асцярожна зазірнуѓ унутр, а потым ужо пастукаѓ.
  Інэс, лежачы ѓ ложку, чытае часопіс. Плюшавыя звяркі раскіданыя па падлозе. У ложку побач з дзяѓчынай ляжыць Бяльчаня Скутэр.
  Падняла галаву, сустрэлася з ім позіркам. Спакойна і цвёрда:
  - Не.
  Эд заѓважыѓ, што сінякі яе пабляднелі, але выраз твару па-ранейшаму суровы.
  - Што "не", міс Сота?
  - Не, я не стану даваць паказанні.
  - Нават на некалькі пытанняѓ не адкажаце?
  - Ні на адзін.
  Эд высунуѓ крэсла і сеѓ ля ложка.
  - Вы, здаецца, не здзіѓлены маім познім візітам?
  Насмешліва:
  - Не, сяржант Экслі, ваш позні візіт мяне ні кропелькі не здзівіѓ. - Кіѓнула ѓ бок цацак на падлозе: - Хто за гэта заплаціѓ? Акруговы пракурор?
  - Не, я. Эліс Лоѓ быѓ у вас?
  - Так, і яму я таксама адказала "не". Сказала: трое negritos putas[32] схапілі мяне, пусцілі па крузе, потым узялі грошы ѓ іншых putos і пакінулі з тым puto, якога застрэліѓ афіцэр Уайт. А ніякіх падрабязнасьцяѓ я не памятаю, не хачу ѓспамінаць і не буду ѓспамінаць. Вось і ѓсё. Absolutamente.
  - Міс Сота, я проста зайшоѓ вас праведаць...
  Яна смяецца яму ѓ твар.
  - А хочаце ведаць, што было далей? Праз гадзіну пасля таго, як мяне прывезлі, тэлефануе мой братка Хуан і кажа, што дадому я магу не вяртацца, бо зганьбіла сям'ю. Потым з'яѓляецца puto містэр Лоѓ і абяцае ѓладкаваць мяне ѓ гатэль, калі я пагаджуся супрацоѓнічаць з паліцыяй. А пад канец мне прывозяць з крамы гэтых puto звяроѓ і кажуць, што гэта падарунак ад такога сімпатычнага паліцыянта ѓ ачках. Я ѓ каледжы вучуся, сяржант. Думалі, я не змагу два памножыць на два?
  - А гэтага вы не выкінулі, - заѓважае Эд, паказаѓшы на Бельчонка Скутэра.
  - Так, яго не выкінула.
  - Любіце мультфільмы Дытэрлінга?
  - І што, калі так?
  - Проста пытаю. А якое месца ѓ вашай табліцы множання займае Бад Уайт?
  Інэс адварочваецца, пачынае ѓзбіваць падушку.
  - Ён забіѓ гэтага падонка. Дзеля мяне.
  - Не дзеля вас. Уайту проста падабаецца забіваць.
  - А мне пляваць! Галоѓнае, што гэты puto мёртвы. Афіцэр Уайт зайшоѓ мяне наведаць. Папярэдзіѓ, што вы з Лоѓ мяне ѓ спакоі не пакінеце. Сказаѓ, што лепей было б даць паказанні, але не ціснуѓ на мяне. І яшчэ - ведаеце што, спадар ціхоня? Ён вас ненавідзіць!
  - А вы разумная дзяѓчына, Інэс.
  - Для мексіканкі, вы хочаце сказаць?
  - Не. Проста разумная. І яшчэ вам зараз вельмі самотна. Настолькі, што вы рады любому грамадству - нават майму. Інакш даѓно папрасілі б мяне пайсці.
  - І што, калі так? - Пытаецца Інэс, шпурнуѓшы часопіс на падлогу.
  Эд паднімае яго. Загнутыя старонкі з артыкулам аб будаѓніцтве Фантазіленда.
  - Я папрашу акруговага пракурора, каб ён даѓ вам час паправіцца і прыйсці ѓ сябе. І яшчэ парэкамендую, каб, калі справа дойдзе да суда, вам дазволілі абмежавацца пісьмовымі паказаннямі. Калі ѓ нас будзе дастаткова іншых доказаѓ па справе "Начной савы", то, магчыма, вашыя паказанні ѓвогуле не спатрэбяцца. А калі вы не хочаце больш мяне бачыць, скажыце - я пайду і ніколі не вярнуся.
  Доѓгае маѓчанне.
  - Усё роѓна мне зараз ісці няма куды, - кажа нарэшце Інэс.
  - Вы чыталі артыкул аб Фантазілендзе?
  - Так.
  - Бачылі там імя: Прэстан Экслі?
  - Так.
  - Гэта мой бацька.
  - І што? Я ѓжо зразумела, што вы багатенькі, раз столькі грошай кідаеце на цацкі. І што з таго? Куды ж мне зараз ісці?
  Эд устае, абапёршыся на поручні бальнічнага ложка.
  - У мяне ёсць паляѓнічы домік на возеры Эрроѓхед. Можаце пажыць там. Абяцаю, я пальцам да вас не дакрануся. І яшчэ: я вазьму вас з сабой на адкрыццё Фантазіленда.
  - Як жа я пайду... з такімі валасамі? - Інэс праводзіць далонню па сваёй голенай галаве.
  - Я куплю вам самы прыгожы капялюшык.
  І тут Інэс ламаецца: прыціснуѓшы да сябе Бельчонка Скутэра, пачынае рыдаць так, нібы ѓ яе разрываецца сэрца.
  
  
  
  * * *
  
  
  Усю ноч Эду снілася Інэс: твар яе злівалася з тварамі іншых жанчын, а часам - з вобразам маці. Сонны і стомлены, сустрэѓся ён досвіткам з Рэем Лінкерам і яго сапёрамі. Рэй усё забяспечыѓ: ліхтары, рыдлёѓкі, металашукальнікі. На яго просьбу Аддзел па сувязях з грамадскасцю распаѓсюдзіѓ заклік да ѓсіх сведкаѓ стральбы ѓ Грыфіт-парку з просьбай дапамагчы ѓ апазнанні падазраваных у хуліганскіх дзеяннях. Падзяліѓ на квадраты мясцовасць - усе крутыя схілы ѓзгоркаѓ, пакрытыя густым пластом бруду. Людзі вадзілі над зямлёй металашукальнікамі. Там, дзе прыбор пачынаѓ цікаць, прымаліся капаць. Знаходзілі манеты, слоікі з-пад піва, адзін раз адкапалі рэвальвер трыццаць другога калібра. Цяклі гадзіны, сонца пераваліла за поѓдзень. Эд працаваѓ не шкадуючы сябе - з непакрытай галавой, рызыкуючы атрымаць сонечны ѓдар, дыхаючы пылам. Думкі яго круціліся вакол жанчын, якіх ён калісьці ведаѓ, і нязменна вярталіся да Інэс.
  Эн са школы Мальбара. З ёй ён пазнаёміѓся на Школьным балі, а потым займайся каханнем у "доджы" трыццаць восьмага года, упіраючыся нагамі ѓ дзверцы пры кожным штуршку. Пені - аднакурсніца: ромавы пунш у інтэрнаце, паспешлівае саіція на заднім двары. Вайна, турнэ па краіне: чарада палымяных патрыётак, якія толькі і мараць легчы ѓ ложак з героем. Адна ноч з жанчынай старэйшыя за яго - дыспетчарам Цэнтральнага аддзела. Ён ужо не памятаѓ іх твараѓ: пра каго б ні падумаѓ - перад вачыма ѓставала твар Інэс. Ён уяѓляѓ яе без сінякоѓ і без бальнічнага адзення. Яго хістала ад стомленасці, спякота і разгарачанае ѓяѓленне кружылі галаву - але Эд быѓ шчаслівы.
  Потым надышоѓ час, калі ён ужо не мог думаць ні пра Інэс, ні пра што іншае - проста тупа, як аѓтамат, выконваѓ сваю працу. А потым наводдаль пачуліся радасныя воклічы, і нехта паклаѓ руку яму на плячо.
  Эд падняѓ вочы. Перад ім стаяѓ Рэй Пінкер: у адной руцэ - дзве стрэляныя гільзы, у другой - павялічаны фотаздымак гільзы, знойдзенай у "Начной саве". Не патрабавалася экспертызы, каб заѓважыць: сляды ад байка ѓдарніка на гільзах абсалютна супадаюць.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ ПЯТЫ
  
  
  Ужо два дні Джэк ідзе па следзе "Флёр-дэ-Ліс" - і большую частку часу патраціѓ марна.
  За два дні - усяго адзін падазраваны: Ламар Хінтан, дваццаць шэсць гадоѓ, арыштаваны за ѓзброены напад, адсядзеѓ два гады ѓ Чына, выпушчаны датэрмінова 3/1/1951. Апошняе месца працы - усталёѓшчык тэлефонных апаратаѓ у "Пасіфік - Коѓст Бэлз". Інспектар па наглядзе падазрае, што Хінтан падзарабляе ѓстаноѓкай "жучкоѓ" на тэлефонных лініях букмекераѓ. Па фатаграфіі Джэк даведаѓся таго гайданка, што прыязджаѓ да Тымі Валберна.
  Два дні, і пакуль сітуацыя патавая: справа аб парнаграфіі можа стаць для яго жаданым білетам назад у Аддзел наркотыкаѓ - але ѓ гэтай справе замяшаныя Цімі Валберн і Білі Дытэрлінг, гомікі з вялікімі сувязямі, здольныя расцерці ѓ парашок усю яго галівудскую кар'еру.
  Два дні моташнай кабінетнай працы, заходы з розных бакоѓ. Прагляд справаздач аб нядаѓніх арыштах, гутаркі з арыштаванымі. Не, ніхто не купляѓ парнуху - а калі і купляѓ, не прызнаецца. Першы дзень прайшоѓ зусім марна. Адно суцяшае: супернікі - Кіфка, Хендэрсан,
  Стэйціс - таксама нічога не дабіліся. А Рас Мілард імкнецца ѓдзельнічаць у расследаванні "Начной савы", так што да парнаграфіі яму справы няма.
  Толькі ѓ сярэдзіне другога дня Джэк трапіѓ у мэту - натрапіѓ на Ламара Хінтана, гайданка-тэлефаніста.
  І ѓсе два дні без стомы капаѓся ѓ памяці, спрабуючы ѓспомніць, чаму ж такім знаёмым здаецца гэта назва - "Флёр-дэ-Ліс".
  І раптам азарыла.
  Куццю пяцьдзесят першага, якраз перад "Крывавым Калядамі". Сіл Хадженс падкінуѓ інфармацыю аб двух акцёрах-наркаманах - і як раз у кватэры ѓ закаханай парачкі Джэк знайшоѓ візітоѓку "Флёр-дэ-Ліс". Паглядзеѓ і забыѓся.
  Голас Сіла: "Ва ѓсіх у нас свае сакрэты, Джэк".
  І ѓсё ж Джэк апантана рваѓся наперад, нібы яго валакло плынню. Ён павінен даведацца, хто выпускае гэтую парнуху. Павінен. Хаця б для таго, каб ізноѓ навучыцца спакойна спаць па начах.
  Вечарына другога дня правёѓ у кампаніі "П. К. Бэлз". Праглядаѓ спісы служачых, параѓноѓваѓ з паліцэйскімі дасье. Так і выйшаѓ на Ламара Хінтана.
  У дзяжурцы ѓсе размовы - пра "Начную саву". Аб парнусе ѓсё забыліся. І толькі ён, Пераможца з Вялікай Літары...
  Перад вачыма - оргіі з чарнільнай крывёй.
  Ня думаць. Не ѓспамінаць. Дзейнічаць.
  
  
  
  * * *
  
  
  Сённяшні маршрут Хінтана: Говер, Ла Брэя. Франклін. Галівуд Рэзервуар. ђстаноѓка тэлефонаѓ у Крестон-драйв і Норт-Івар. На аѓтамабільнай карце Джэк знайшоѓ Крэстан: Галівуд-Хілз, крутая, звілістая дарога ѓверх па ѓзгорку, а там - тупік.
  У псеѓдафранцузскага "шато" прытуліѓся грузавічок з эмблемай тэлефоннай кампаніі. Наадварот, праз вуліцу, прыкручвае правады да слупа Ламар Хінтан. Вялізны нязграбны мужык на слупе ѓ яркім святле дня - нешта абсурднае, амаль палохаючае ѓ гэтай карціне.
  Дзверы фургона расчынены. Джэк зазірае ѓнутр - інструменты, тэлефонныя кнігі, пара альбомаѓ Спэйда Кулі. Ніякіх падазроных карычневых пакетаѓ. Ламар вытарэшчваецца на яго са слупа - Джэк дэманструе яму паліцэйскі жэтон.
  Хінтан саслізгвае па слупе ѓніз: рост - каля шасці з паловай футаѓ, светлыя валасы, мускул на мускуле.
  - Вы з Д-датэрміновага аддзела?
  - Паліцыя Лос-Анджэлеса.
  - Т-так вы не правяраць мяне прыйшлі?
  - Не. Я прыйшоѓ дапамагчы табе не загрымець назад у цюрагу.
  - А ч-што...
  - Твой інспектар незадаволены тваёй працай, Ламар. Лічыць, ты выкарыстоѓваеш яе як прыкрыццё, каб займацца незаконнай праслухоѓкай.
  Хінтан цяжка задумваецца. Мускулы ходзяць ходырам, на гладкім ілбе абазначаюцца тэктанічныя зрухі.
  - "Флёр-дэ-Ліс", - кажа Джэк. - "Усё, што пажадаеце". Ты ж не хочаш зноѓ апынуцца за кратамі? Выкладвай усё, што ведаеш, ці вернешся ѓ Чына.
  - Т-так гэта вы ѓварваліся ѓ м-маю машыну! - цяміць Ламар.
  - Ну ты прама Эйнштэйн! А зараз выкарыстоѓвай свае геніяльныя мазгі і падумай, што для цябе больш выгадна - даць інфармацыю або прамаѓчаць і дагадзіць у турму.
  Хінтан цяжка пераступае з нагі на нагу, і Джэк дэманстратыѓна кладзе руку на рукаяць рэвальвера.
  - "Флёр-дэ-Ліс". Хто ѓладальнік, як уладкованы бізнэс, што ты прадаеш. Дытэрлінг і Валберн. Расказваеш усё - і мы растаемся назаѓжды.
  Хінтан зноѓ апускаецца ѓ роздуме. Думае ён усім целам: пад футболкай наліваюцца і ходзяць хвалямі магутныя цягліцавыя груды. Джэк выцягвае порначасопіс, тыкае яму ѓ твар маляѓнічай оргіяй.
  - Удзел у злачыннай супольнасці, створанай з мэтай распаѓсюджвання парнаграфіі, а таксама захоѓванне і распаѓсюджванне наркатычных рэчываѓ. Калі сядзеш - сядзець будзеш, маці тваю, да двухтысячнага года! А цяпер выкладвай: ты развозіш гэтае дзярмо для "Флёр-дэ-Ліс"?
  Хінтан ківае.
  - Ага.
  - Разумніца. Хто яго выпускае?
  - Н-не ведаю. П-праѓда, чэс-слова, не ведаю!
  - Хто для яго пазіруе?
  - Н-не ведаю, я т-толькі разводжу.
  - Білі Дытэрлінг і Тымі Валберн. Што пра іх скажаш?
  - П-проста кліенты. Г-гомікі. Ведаеце, яны любяць т-такія фоткі з блакітнымі...
  - Гомікі любяць фоткі з блакітнымі! Ламар, я ѓзрушаны тваім інтэлектам. А зараз, увага, пытанне на мільён баксаѓ: хто...
  - Афіцэр, п-калі ласка, не трэба!
  Джэк выразна падтрасае рэвальверам.
  - Хочаш адправіцца ѓ Чына наступным цягніком?
  - Н-не.
  - Тады адказвай.
  Хінтан хапаецца за слуп, нібы тапельца за саломінку.
  - П-пірс Пэтчет. У яго накшталт нейкі легальны б-бізнэс. Вось ён па-ѓсім і запраѓляе.
  - Апісанне, нумар тэлефона, адрас.
  - Гадоѓ пяцьдзесят з нечым. Жыве быццам у Брэнтвудзе. Т-тэлефона не ведаю - ён мне п-плаціць паштовымі пераводамі.
  - Што яшчэ ведаеш? Давай-давай, не цісніся.
  - Ну ён... гэта... п-пастаѓляе дзевак, да-якія да-ко-сяць пад да-кіназорак. Багаты. Я сам бачыѓ яго адзін раз.
  - Хто цябе з ім звёѓ?
  - Адзін п-хлопец, Чэстэр. На "Берагу Мускулаѓ" пазнаёміліся [33] .
  - Як прозвішча Чэстэра?
  - Н-не ведаю.
  - Хто яшчэ працуе на Пэтчэта?
  - Н-не ведаю.
  - Што прапануе кліентам "Флёр-дэ-Ліс"?
  - Усё, што п-пажадаеце.
  - Рэкламныя слоганы мяне не цікавяць. Канкрэтней.
  Страх у Хінтана пакрысе праходзіць, на змену яму падступае гнеѓ.
  - Д-ды ѓсё, што заѓгодна! Д-дзеѓкі, п-хлопцы, выпіѓка, наркота, часопісы з да-карцінкамі, аброжкі, дубцы ѓсякія...
  - Добра, ясна. Хто яшчэ займаецца дастаѓкай?
  - Т-толькі мы з Чэстэрам. Ён працуе днём, а я па вечарах. Але я Чэстэра закладваць н-не...
  - Дзе жыве Чэстэр?
  - Н-не ведаю!
  - Добра-добра, веру. Паслугамі "Флёр-дэ-Ліс" карыстаюцца багатыя і знакамітыя, праѓда?
  - Т-дакладна.
  Пласцінкі ѓ яго ѓ багажніку.
  - Спэйд Кулі - ваш кліент?
  - Н-не, гэта мне яго басіст падарыѓ, Берт Перкінс. Мы з ім... ну, т-тыпу знаёмыя.
  - Ясна, кліент. Імёны іншых кліентаѓ. Калісь.
  Магутныя ручышчы Хінтана сутаргава сціскаюць слуп. Джэк разумее: велікан гатовы сарвацца з ланцуга - і тады нават рэвальвер яго не выратуе.
  - Ты сёння працуеш?
  - Д-так.
  - Адрас, адкуль забіраеш тавар?
  - Н-не трэба... п-калі ласка!
  Джэк хутка абшуквае яго кішэні: кашалёк, дробязь, нейкая мазь для качкоѓ, каб цела блішчала, ключ. Паднімае ключ, паказвае Хінтану. Той нечакана б'ецца галавой аб слуп - бам-бам. Кроѓ на слупе.
  - Адрас, хутка. І я пайду.
  Бам-бам - кроѓ на лбе амбала.
  - Чарамойя, пяцьдзесят два шэсцьдзесят адзiн б-бэ.
  Джэк шпурляе кашалёк, дробязь і мазь на зямлю.
  - Сёння ты там не з'явішся. Патэлефануеш свайму інспектару, перадасі, што ты мне дапамог, але цяпер табе трэба на нейкі час прыбрацца з горада. Фармальна няхай возьмуць цябе за парушэнне рэжыму ѓмоѓна-датэрміновага вызвалення. Па гэтай справе ты чысты. Калі дойдзе справа да Пэтчэта. я дам яму зразумець, што прадаѓ яго нехта з натуршчыкаѓ. І ѓлічы: паспрабуеш вынесці тавар - рэшту жыцця правядзеш у Чына.
  - Н-но ѓ-вы ж абяцалі...
  Джэк скача ѓ машыну, цісне на газ. Хінтан б'е пудовымі кулачышчамі па слупе.
  
  
  
  * * *
  
  
  Пірс Пэтчэт, гадоѓ пяцьдзесят з чымсьці, "накшталт у яго нейкі легальны бізнэс".
  З аѓтамата Джэк тэлефануе ѓ архіѓ і ѓ дарожную паліцыю. Імя: Пірс Морхаус Пэтчэгг. Дата нараджэння: 30/6/1902; месца нараджэння: Грос-Пойнт, Мічыган. Прывадаѓ у паліцыю не мае. Адрас: 1184, Гретна-Грын, Брэнтвуд. З 1931 года - тры штрафы за дробныя парушэнні правілаѓ дарожнага руху.
  Нягуста. Цяпер паспрабуем разгаварыць Сіда Хадженса - ён відавочна нешта ведае, але маѓчыць. У Сіда занята. Джэк тэлефануе Морці Бендзішу ѓ "Мірор".
  - Аддзел гарадскога жыцця, Бендзіш.
  - Морці, гэта Джэк Вінсенс.
  - О, Пераможца з Вялікай Літары! Джэк, калі ж вернешся ѓ каманду барацьбітоѓ з наркотай? Мае чытачы па табе засумавалі!
  Морці не церпіцца атрымаць што-небудзь смажанае.
  - Як толькі наш ахайны Мілард спадабаецца мяне адпусціць. А гэта здарыцца, калі я раскрыю для яго якую-небудзь цікавую справу. І ты мне можаш у гэтым дапамагчы.
  - Працягвай. Я ѓся ѓвага.
  - Пірс Пэтчетг. Табе гэтае імя пра што-небудзь кажа?
  Бендзіш свіснуѓ.
  - І што ѓ цябе на яго?
  - Пакуль не магу сказаць. Але, калі ѓсё пацвердзіцца, цябе чакае эксклюзіѓ.
  - Раней, чым Сіда?
  - Менавіта. А зараз я ѓся ѓвага.
  Морці зноѓ прысвіствае.
  - У мяне аб ім інфармацыі трохі - але сёе-тое цікавае знойдзецца. Пэтчэт - мужчына бачны, сапраѓдны прыгажун. Гадоѓ пяцідзесяці, але выглядае, нібы яму няма і сарака. Прыехаѓ у Лос-Анджэлес гадоѓ трыццаць пяць таму. Спецыяліст па дзюдо або джыу-джытсу - нешта ѓ гэтым родзе. Па адукацыі нібы хімік, як быццам займаѓся фармацэѓтыкай. Стаіць кучу баксаѓ. Кажуць, трымае пазыковую касу - пазычае грошы бізнэсмэнам пад трыццаць адсоткаѓ і заклад долі ѓ справе. Яшчэ я дакладна ведаю, што ён галівудскі заѓсёднік, з многімі ѓ Індустрыі на кароткай назе, сам прафінансаваѓ некалькі фільмаѓ. Цікаѓна, а? А зараз слухай далей: ходзяць чуткі, што ён нюхае парашок і час ад часу адпачывае ѓ клініцы ѓ Тэры Лакса. Праѓда ці не, не ведаю. Але, мяркуючы па ѓсім, гэты Пэтчет - з тых ключавых фігур, якія імкнуцца трымацца ѓ цені.
  Тэры Лакс - пластычны хірург, які працуе з кіназоркамі. Кажуць, у лякарні ѓ яго адбываецца шмат цікавага: падпольныя аборты, таемная выснова з запою, зняцце гераінавай ломкі... з дапамогай гераіну. Зрэшты, Тэры бясплатна карыстае лос-анджэлескіх палітыканаѓ, так што копы да яго ѓ клініку і не зазіраюць.
  - Морці, гэта ѓсё, што ѓ цябе ёсць?
  - А табе мала? Што ж, чаго не ведаю я, напэѓна ведае Сід. Патэлефануй яму, толькі памятай: эксклюзіѓ ты абяцаѓ мне.
  Джэк вешае трубку і набірае нумар Сіда Хадженса.
  - "Строга сакрэтна", канфідэнцыйна, без пратаколу...
  - Гэта Вінсенс.
  - Джэкі! Што хочаш расказаць старому Сідстэру. хто перастраляѓ наведвальнікаѓ у "Начной саве"?
  - Пакуль няма, але грубіяню вуха востра.
  - Тады, можа, што-небудзь пра наркату? Даѓно хачу напісаць вялікі аглядны артыкул пра наркаманаѓ - чорныя джазавыя музыкі, кіназоркі... яшчэ пастараюся звязаць гэтую справу з камуністамі - сам разумееш, пасля справы Розенбергаѓ публіка ад аднаго слова "камуняка" пятком пісае. Як думаеш, цікава атрымаецца?
  - Гучыць шматабяцальна. Сід, ты чуѓ пра чалавека па імені Пірс Пэтчэт?
  Маѓчанне - на некалькі секунд даѓжэй, чым трэба, а потым - занадта ѓжо бадзёра і энергічна, занадта па-сядоѓску:
  - Джэкі, усё, што я пра яго ведаю, - што гэты хлопец вельмі багаты. Ён з тых, каго я заву бясколернымі: не чырвоны, не блакітны, нават не злучаны ні з кім з персанажаѓ, здольных забяспечыць добры смачны скандальчык. А ад каго ты пра яго пачуѓ?
  Хлусіць. Джэк нутром адчуваѓ: хлусіць.
  - Ад распаѓсюджвальніка парнушкі.
  У трубцы - трэск перашкод і цяжкае дыханне.
  - Джэк, парнухай цікавяцца недаробкі, якім не даюць жывыя бабы. Пакінь ты гэтыя справы. А калі што-небудзь намалюецца, звязанае з тваёй працай, звані.
  Пстрычка і кароткія гудкі. Вам! Нібы зачыніліся дзверы, якія назаѓжды адрэзалі Джэка ад свету. Не падабраць адмычку, не выбіць плячом. І на дзвярах гэтай - вогненнымі літарамі - "МАЛІБУ РАНДЗЕВА".
  
  
  
  * * *
  
  
  У Аддзеле нораваѓ пуста, толькі ѓ гардэробнай перагаворваюцца Рас Мілярд і Тад Грын. Джэк правярае Дошку аб'яваѓ - ніякіх навін. З гардэробнай да яго даносяцца галасы: зразумела, гаворка ідзе пра "Начную саву".
  - Рас, я ведаю, ты хочаш заняцца гэтай справай. Але Паркер хоча, каб ім займаѓся Дадлі.
  - Шэф, Дадлі залішне самаѓпэѓнены. Рана ён супакоіѓся на гэтых няграх. Ты сам разумееш, што рана.
  - Ты, капітан, называеш мяне "шэфам", калі табе нешта ад мяне трэба.
  Мілард смяецца.
  - Тад, сапёры знайшлі ѓ Грыфіт-парку стрэляныя гільзы. А нядаѓна я чуѓ, што хлопцы з 77-га знайшлі сумачкі і папернікі. Гэта праѓда?
  - Так, гадзіну таму, у каналізацыі. Усё ѓ запечанай крыві, адбіткі пальцаѓ сцёртыя. Экспертыза вызначыла, што кроѓ на рэчдоках адпавядае групе крыві ахвяр. Гэта каляровыя, Рас. Дакладна.
  - Можа, і каляровыя. Але не тыя, што ѓ нас сядзяць. Падумай сам: выкрадаюць дзяѓчыну, гвалцяць, прадаюць сябрам, а пасля гэтага цягнуцца праз увесь горад у Галівуд і ѓладкоѓваюць страляніну ѓ "Начной саве". Пры тым, што двое з іх нажраліся барбітуратаѓ. Як ты сабе гэта ѓяѓляеш?
  - Згодзен, такое ѓявіць цяжка. Відавочна, Інэс Сота згвалтавалі не яны. І нам трэба высветліць хто. Нажаль, яна не жадае казаць, - але над ёй працуе Эд Экслі, а Эд у сваёй справе майстар.
  - Тад, я не буду ѓрывацца ѓ амбіцыю. Я капітан, Дад - лейтэнант. Мы можам працаваць над справай разам.
  - Мяне турбуе тваё сэрца.
  - Па-твойму, з-за лухтавага інфаркту пяцігадовай даѓніны я стаѓ інвалідам!
  - Так і быць, - смяецца Грын, - пагавару з Паркерам. Госпадзе Ісусе, ты і Дадлі - ну і парачка!
  Тым часам Джэк знаходзіць у кладоѓцы тое, што хацеѓ: магнітафон для запісу з тэлефона і навушнікі. Не жадаючы прыцягваць да сябе ѓвагу, выходзіць крадком, праз бакавыя дзверы.
  
  
  
  * * *
  
  
  На Чарамойя-авеню - Галівуд, у квартале ад Франклін, - Джэк пад'язджае ѓжо ѓ прыцемках. Двухпавярховы цюдараѓскі дом пад нумарам 5261: дзве кватэры ѓнізе, дзве наверсе. Святло не гарыць, мабыць, Чэстэр сваю змену ѓжо адпрацаваѓ. Джэк націскае званок У - няма адказу. Прыкладвае вуха да дзвярэй, чакае - ні гуку. Асцярожна адмыкае дзверы ключом.
  У яблычак! З першага погляду зразумела, што Хінтан яго не падвёѓ. Сапраѓдная мара перакрута: ад падлогі да столі - паліцы, забітыя спецыфічным дабром.
  Першагатунковая марыхуана. Таблеткі - бензедрын, амфетаміны, "чырвоныя д'яблы", "жоѓтыя пінжакі", "сінія нябёсы". Цывільныя прэпараты: лауданум, кадэін. Гучныя назвы: "Дарога да мары", "Галівудскі узыход", "Марсіянскі месяц". Абсэнт, чысты спірт - пінтамі, квартамі, паѓгалонамі. Эфір, пафасаваны какаін і гераін. Шпулькі і шпулькі фільмаѓ з выразнымі назвамі: "Містэр Вялікі Член", "Анальнае каханне", "Зламаная целка", "Групаваха", "Гвалтаѓнік у жаночай школе", "Клуб гвалтаѓнікоѓ", "Мінетчыца-нявінніца", "Гарачае негрыцянскае каханне" ", "Трахні мяне сёння ноччу", "Гарачая попка Сьюзэн", "Мужчынскі запал", "Каханне ѓ распранальні", "Высосі дасуха", "Ісус нацягвае Папу", "Міне ѓ раі", "У Ратэрдам праз Папенгаген", "Распутны ратвейлер Рэкс". Альбомы з малюначкамі - не такія, за якімі палюе Джэк, самыя банальныя: усё ва ѓсіх смокчуць, якія тырчаць чальцы, разверстыя шчыліны, уздзетыя задніцы. То тут то там на паліцах відаць пустэчы. Можа, тут і ляжала яго парнуха? Можа, Ламар парушыѓ дамаѓленне і сёе-тое прыхаваѓ? Але які сэнс? І іншага лайна хопіць, каб упекчы яго за краты гадоѓ на пяцьдзесят. Глядзім далей. Рэальныя фота голых кіназорак, зробленыя ѓтоенай камерай: Лупе Велес. Гэры Купер, Джоні Вайсмюлер, Кэрал Лэндзіс, Кларк Гейбл, Талула Банкхед. Трупы ѓ моргу, выкладзеныя ѓ позу 69. Каляровае фота: Джоан Кроѓфард трахацца са статыстам-самаанцам па мянушцы Окей Фрэдзі, шырока вядомым вялікімі памерамі яго члена. Фалаімітатары, сабачыя ашыйнікі, ланцугі, дубцы, трусікі з прарэзамі, карункавыя панчохі, кольцы на член, катэтары, клізмы, высокія боты з чорнай скуры з шасціцалевымі абцасамі. Лялька-манекен з гумовымі вуснамі і сапраѓднымі валасамі, налепленымі на пластмасавы лобок, шахна з садовага шланга.
  Джэк выйшаѓ у прыбіральню, каб адліць. Уласны твар у люстэрку здаѓся яму чужым: стары, змардаваны, з нездаровым бляскам у вачах. Час за працу: усталяваць, магнітафон, прагледзець парнуху ѓ пошуках знаёмых асоб.
  Парнуха танная, павінна быць, мексіканскай вытворчасці: змардаваныя натуршчыкі з ідыятычнымі фізіяноміямі і "дарожкамі" на руках. У Джэка кружыцца галава, быццам ён прыняѓ на грудзі. Раз-пораз погляд яго звяртаецца ѓ бок паліц з наркотай, але Джэк у думках дае сабе выспятка і працягвае працу. Аб кайфе ён думаць не стане. І пастараецца не прадстаѓляць на месцы порнанатуршчыц Карэн.
  Адклаѓшы часопісы, Джэк устае, ходзіць па пакоі, прыслухоѓваючыся да гуку сваіх крокаѓ. Так і ёсць - у адным месцы гук асаблівы. Пустата пад падлогай. Адкідвае дыван сапраѓды: у падлогу ѓроблена металічнае кольца. Пад ім - невялікі пусты склеп.
  Тэлефануе тэлефон.
  Джэк уключае магнітафон, хапае трубку. - Алё! Флёр-дэ-Ліс - усё, што п-пажадаеце! - косіць пад Ламара.
  Пстрычка і кароткія гудкі. Адказ няправільны. Паѓгадзіны праз - новы званок.
  - Алё, гэта Ламар.
  Пстрычка, гудкі.
  Чакае, курыць. Ад цыгарэт ужо пяршыць у горле. Яшчэ адзін званок. Паспрабуем наѓдачу:
  - Д-так?
  - Прывітанне, гэта Сэт з Бел-Эйр. Ну што, Ламар, прывязеш мне што-небудзь сёння?
  - Да-вядома, п-прывязу.
  - Вазьму бутэлечку абсэнту. Паспяшаешся - атрымаеш вельмі прыстойныя чаявыя.
  - Э-э... м-можа, адрас нагадаеце?
  - Дзіравая ж у цябе памяць! 941, Роскомир, і глядзі не спазняйся!
  Джэк вешае трубку. Амаль адразу - новы званок:
  - Д-так?
  - Ламар, скажы Пірсу, мне трэба... Ламар, гэта ты?
  СІД Хаджэнс.
  - Д-так, да-хто гэта? - Цяпер ён заікаецца, амаль не прыкідваючыся.
  Пстрычка, гудкі.
  Джэк націскае перамотку. Сумневаѓ няма: голас Хадженса.
  СІД ВЕДАЕ ПЭТЧЭТА. СІД ВЕДАЕ Ламара. СІД ВЕДАЕ, ШТО ТАКОЕ "Флер-дэ-Ліс".
  Тэлефон тэлефануе зноѓ, але зараз Джэк не бярэ трубку. Паспешна адключае магнітафон, раскладвае па месцах порначасопісы. Выходзіць за дзверы - свежае начное паветра казыча яму нервы.
  Роѓ аѓтамабільнага матора.
  Першы стрэл разбівае шкло, яшчэ дзве кулі ѓразаюцца ѓ дзверы.
  Джэк прыгінаецца, страляе па машыне.
  Аѓтамабіль з патушанымі фарамі. Яшчэ два стрэлы - кулі трапляюць у дрэва, на зямлю ляцяць трэскі. Яшчэ тры - усе прамашкі. Вішчаць тормазы, машыну заносіць, яна разгортваецца і знікае.
  Чуюцца галасы, у суседзяѓ расхінаюцца дзверы - сведкі. Джэк скача да сябе ѓ машыну, не запальваючы фар, пятляючы і памыляючыся, імчыцца на Франклін і там уліваецца ѓ паток машын. Ворага ѓжо не дагнаць - ды і як яго даведаешся? У цемры ѓсе аѓтамабілі аднолькава чорныя і злавесныя. Джэк закурвае. Цыгарэта дапамагае сабрацца з думкамі. Цяпер - у Бел-Эйр.
  Вось і Роскамір-роѓд - звілістая стужка, якая падымаецца ѓверх па ѓзгорку. Па баках - раскошныя асабнякі з пальмамі ѓ дзвярэй. Джэк пад'язджае да дома 941.
  Будынак у псеѓдаіспанскім стылі: аднапавярховы, паѓкруглы, з чарапічным дахам. У дзвярэй выстраіліся ѓ шэраг машыны: ягуар , пакард , два кадылака , ролс-ройс . Джэк выходзіць: ніхто не падбягае да яго і не пытаецца, што ён тут робіць, - добра. Прыгнуѓшыся, перапісвае нумары аѓтамабіляѓ.
  Усе пяць новенькія дарагія машыны. Знаёмых карычневых пакетаѓ ні ѓ адным салоне не відаць. Вокны ѓ доме ярка асветлены, калышуцца шаѓковыя фіранкі. Джэк падыходзіць, асцярожна зазірае ѓнутр.
  Тое, што паѓстае яго вачам, ён ніколі ѓжо не забудзе.
  Адна з жанчын - вылітая Рыта Хейворт у "Гільдзе". Другая, у смарагдава-зялёнай сукенцы, - ні даць ні ѓзяць Ава Гарднер [34] . У купальніку з бліскаѓкамі і панчохамі ѓ сетачку - вельмі падобная на Бэці Грэйбл [35] . Нават не верыцца, што ѓсе яны двайнікі.
  Мужчыны ѓ смокінгах расплываюцца, адыходзяць на задні план. Джэк не можа адвесці вока ад жанчын.
  Узрушаюча. Хінтан пра Пэтчэт: "Пастаѓляе дзевак, якія косяць пад кіназорак". "Косяць"? Не, прырода не магла стварыць такога падабенства. І аднымі прычоскамі і макіяжам яго не падробіш. Гэтыя жанчыны - стварэння майстра. Геніяльнага майстра.
  У паласу святла выходзіць яшчэ адна - Вераніка Лэйк [36] . Гэта не так падобная на свой прататып: падабенства не гэтулькі ѓ асобе, колькі ѓ плыѓнай кацінай грацыі рухаѓ. Але яна выдатней за ѓсіх, і мужчыны ѓ смокінгах накіроѓваюцца да яе.
  Джэк прыціскаецца да шкла. У яго кружыцца галава.
  Як дабраѓся да дома - Джэк не памятае. А дома, на дзвярах, чакае яго візітная картка "Строга сакрэтна", і на адваротным яе баку - два словы:
  "МАЛІБУ РАНДЗЕВА".
  У мозгу - крычаць загалоѓкі газет:
  
  
  БАРАЦ З НАРКОТЫКАМІ ПАД КАЙФАМ РАССТРАЛЯђ ВЫПАДКОВЫХ ПРАХОЖЫХ!
  Знакаміты паліцэйскі абвінавачваецца ѓ забойстве!
  ПЕРАМОЖЦА З ВЯЛІКАЙ ЛІТЫ СКОНЧЫЦЬ ЖЫЦЦЁ ђ ГАЗАВАЙ КАМЕРЫ! Заможная сяброѓка Вінсенса развітваецца з ім у камеры смяротнікаѓ!
  
  
  
  РАЗДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ ШОСТЫ
  
  
  На тэрыторыю Фантазіленда яны ѓваходзяць поплеч. На Інэс - выходная сукенка, капялюшык з вэлюмам, якая хавае сінякі. Служыцелі выбудоѓваюць наведвальнікаѓ шэрагамі, але паліцэйскі жэтон Эда дапамагае ім прайсці без чаргі.
  Вэлюм Інэс уздымаецца ад частага, усхваляванага дыхання. Эд з цікавасцю глядзіць па баках: кожны атракцыён - новы рыска да партрэта бацькі.
  Цэнтральная алея - ЗША, год 1920: патэфоны-аѓтаматы, фантанчыкі з содавай. Касцюміраваныя постаці: хлапчук - разносчык газет жанглюе яблыкамі, паліцыянт абыходзіць квартал, красуні з хлапечай стрыжкай танчаць чарльстан. Па левую руку - Амазонка: механічныя кракадзілы, экскурсіі на каноэ. Па правую - снегавыя шапкі мініятурных гор. Прадаѓцы прысмакаѓ у шапачках з мышынымі вушамі. Манарэйкавая дарога, трапічныя астравы - некалькі сотняѓ квадратных акраѓ фантазіі і бесклапотнай весялосці.
  Для пачатку пракаціліся на манарэйцы першы вагон, першы рэйс. Уверх-уніз, уверх-уніз. На самых крутых віражах Інэс мімаволі вісквала. Потым - катанні на санях у "Свеце Пола". Перакусілі: хот-догі, марожанае і фірмовыя сырныя шарыкі ад Мучы-Маѓса.
  Пасля ланчу - "Пустынная Ідылія", "Дом забаѓ Дэні", выстава, прысвечаная міжпланетным падарожжам. На выставе Інэс пачала прыкметна сумаваць: захапленне таксама стамляе. Ды і сам Эд пасля бяссоннай ночы дзяѓбаѓ носам.
  Позна вечарам у пастарунак прыйшло паведамленне: перастрэлка на Чарамойя-авеню, усе падазроныя ѓцяклі. Ехаць на месца прыйшлося Эду. Стралялі па першым паверсе чатырохкватэрнага дома. Каля ганка - кінутыя рэвальверы, трыццаць восьмага і сорак пятага калібра. Кватэра выглядае дзіѓна: нешта накшталт склада, усе паліцы пустыя, толькі ѓ куце валяецца аброжак з шыпамі. Садо-маза. Тэлефона няма. Асобу арандатара высветліць не ѓдалося: гаспадар дома расказаны, што плацілі яму па пошце, штомесячнымі чэкамі на суму сто долараѓ у канвертах. Ён быѓ задаволены і не задаваѓ пытанняѓ - так што нават імя наймальніка назваць не можа. Мяркуючы па стане кватэркі, чысцілі яе спехам - але ніхто з суседзяѓ нічога не бачыѓ. Разам - чатыры гадзіны, якімі прыйшлося ахвяраваць у шкоду справе "Начной савы".
  Пасля міжпланетнай выставы (пафаснай і тужлівай); Інэс накіравалася ѓ жаночы пакой. Эд выйшаѓ на паветра.
  Міма прайшла група важных гузоѓ пад кіраѓніцтвам Тымі Валберна. Яшчэ б: адкрыццё Фантазіленда - самая галоѓная падзея месяца, што пацвярджае артыкул на першай старонцы сённяшняй "Геральд". І няма нічога важней.
  На другім допыце Коѓтс, Джонс і Фантэйн не сказалі ні слова. Апазнанне тройцы як хуліганаѓ, якія стралялі ѓ паветра ѓ Грыфіт-парку, правалілася - сведкі ѓ адзін голас паѓтараюць: "Накшталт падобныя, але яны ці не, сапраѓды не скажам". Машыну так і не знайшлі што нядзіѓна, бо зараз спіс пашырэѓ да фордаѓ і шаві 48 50 гадоѓ. Ідзе паддывановая барацьба за кіраѓніцтва расследаваннем: шэф Паркер падтрымлівае Дадлі Сміта, Тад Грын прасоѓвае Раса Міларда. Ствалы не знойдзены. Кашалькі і сумачкі ахвяр знойдзены ѓ калектары ѓ некалькіх кварталах ад гатэля "Тэвір". Разам са стрэлянымі гільзамі з Грыфіт-парку - доказ важкі. Але, нажаль, усе гэтыя доказы ѓскосныя. Вось чаму Эліс Лоѓ не пакідае ѓ спакоі Паркера, патрабуючы, каб Паркер не пакідаѓ у спакоі Эда:
  - Скажы яму, нам патрэбны сведкавыя паказанні, хай націсне на гэтую дзяѓчынку, ён быццам з ёй сышоѓся, няхай угаварыць яе прайсці допыт пад пентаталам, нам патрэбны падрабязнасці - сакавітыя падрабязнасці, як у справе Дробкі Ліндберга, нам трэба, чорт пабяры, раскрыць гэта. справа так, каб усё было як на далоні!
  Падышла Інэс, прысела побач. Перад імі адкрываѓся выгляд: злева - Амазонка, справа - гіпсавыя горы.
  - Як ты? - спытаѓ Эд. - Дадому пакуль не хочаш?
  - Хачу цыгарэту. Хоць наогул не палю.
  - І не пачынай. Інэс...
  - Так, я пераеду да цябе ѓ паляѓнічую хатку.
  - І што ж дапамагло табе вырашыцца? - усміхаецца Эд. Інэс падымае вэлюм, запраѓляе яго пад палі капялюшы.
  - Убачыла ѓ туалеце газету. Эліс Лоѓ распінаецца перад журналістамі аб маіх нечалавечых пакутах. Вось і хачу схавацца куды-небудзь ад яго далей. Так, я ж яшчэ не падзякавала табе за капялюшык.
  - Не варта.
  - Варта. Я ѓвогуле дзяѓчына выхаваная. Проста з падазрэннем стаѓлюся да anglos [37] , якія аказваюць мне ветлівасці.
  - Думаеш, я і зараз спрабую на цябе націснуць? Не.
  - Спрабуеш, Экслі. І яшчэ раз, для пратакола: я нічога не скажу, я не буду глядзець на фотаздымкі, я не дам паказанняѓ.
  - Я падпісаѓ рэкамендацыю, каб пакуль цябе пакінулі ѓ спакоі.
  - Ах, "пакуль"! І гэта, па-твойму, не ціск? А тое, што ты за мной ухлёстваеш? Зрэшты, мне гэта нават падабаецца. Сам разумееш, ніводны мексіканскі мачо на вуліцы не здасца побач з дзяѓчынай, якая прайшла праз банду negritos putos. Зрэшты, я мексіканскіх мачо заѓсёды цярпець не магла. І ведаеш, што самае страшнае, Экслі?
  - Эд, я ж казаѓ.
  Інэс узводзіць вочы да неба.
  - У мяне ёсць малодшы брат па імені Эдуарда - выключны гадзёнак. Так што цябе я буду клікаць Экслі. Дык вось, ведаеш, што самае страшнае? Што мне зараз добра. Так добра - як у казцы. Але казкі рана ці позна канчаюцца. Гэта - казка, а тое, што са мной здарылася, - рэальнасць. Разумееш?
  - Разумею. Інэс, паспрабавала б ты ѓсё ж мне паверыць.
  - Не магу, Экслі. "Пакуль" - не магу. Можа, не змагу ніколі.
  - Я адзіны, каму ты можаш давяраць.
  Інэс рэзка апускае вэлюм.
  - Не. Табе - не магу. Ты не ненавідзіш іх за тое, што яны са мной зрабілі. Табе здаецца, што ненавідзіш, але насамрэч для цябе гэта проста выпадак прасунуцца па службе. А вось афіцэр Уайт - ён іх ненавідзіць. Ён забіѓ мярзотніка, які з мяне здзекаваѓся. І яму я веру. Ён не такі разумны, як ты, не ѓмее прыгожа гаварыць і дарыць дарагія падарункі, але яму - веру.
  Эд працягвае да яе руку, але яна рэзка адхіляецца.
  - Я хачу, каб яны здохлі. Absolutamento muerte. Comprende? [38]
  - Я-то comprende. А ты comprende, што твой ненаглядны афіцэр Уайт - граміла і садыст?
  - Толькі калі ты comprende, што да яго раѓнуеш... Ой! Божа мой, ты толькі паглядзі!
  Рэй Дытэрлінг і яго бацька. Эд устае. Устае і Інэс, вочы ѓ яе акругляюцца ад захаплення.
  - Рэйманд Дытэрлінг, мой сын Эдмунд, - уяѓляе Прэстан. - Эдмунд, пазнаём нас з юнай дамай.
  - Сэр, я так рада з вамі пазнаёміцца! - выпальвае Інэс Дытэрлінгу. - Люблю вашыя мультфільмы!
  Дытэрлінг паціскае ёй руку.
  - Дзякую вам, дарагая. Дазвольце даведацца ваша імя?
  - Інэс Сота. Я... я ваша самая вялікая прыхільніца!
  Дытэрлінг усміхаецца. Сумна ѓсміхаецца - яе імя абыйшло ѓсе газеты. Паварочваецца да Эда.
  - Вельмі прыемна, сяржант.
  Моцна ціснуць адно аднаму рукі.
  - Сэр, для мяне вялікі гонар. Віншую вас.
  - Дзякую вам, але віншаванні мне лепш падзяліць з вашым бацькам. Прэстан, а ѓ твайго сына выдатны густ, табе не здаецца?
  Прэстан смяецца ѓ адказ.
  - Міс Сота, павінен вам заѓважыць, мой сын рэдка праяѓляе такі выдатны густ, як сёння. - Працягвае Эду нейкую паперку. - Тэлефанаваѓ афіцэр са службы шэрыфа, шукаѓ цябе. Я прыняѓ паведамленне. Вам спадабаѓся Фантазіленд, міс Сота?
  - Ой, вядома! Яшчэ як спадабаѓся!
  - Вельмі рады. Калі захочаце, магу прапанаваць вам тут добрую працу. Надумаеце - скажыце.
  - Дзякуй, дзякуй, сэр! - лепячэ Інэс. Эд, падтрымліваючы яе пад руку, разгортвае цыдулку:
  Стэнсленд нюхае кокс у бары "Візіт", 3871, Вест-Гейдж, у грамадстве злачынных элементаѓ. Парушэнне ѓмоѓ датэрміновага вызвалення. Чакаю. Кіфер.
  Прэстан і Дытэрлінг адкланьваюцца і ідуць далей. Інэс махае ім рукой на развітанне.
  - Я завязу цябе назад у лякарню, - кажа Эд Інэс, - толькі па дарозе заедзем на пяць хвілін у адно месца.
  
  
  
  * * *
  
  
  Яны едуць у Лос-Анджэлес. Уключана радыё. Інэс барабаніць пальцамі па прыборнай дошцы. Эд упіваецца марамі аб помсце Стэнсу. Праз гадзіну дабіраюцца да "Візіту". Праз вуліцу насупраць машына без апазнавальных знакаѓ. Эд паркуецца за ёй.
  - Вярнуся праз некалькі хвілін. Пасядзі тут, добра?
  Інэс ківае. З бара выходзіць Пэт Кіфер: Эд свішча яму. Кіфер падыходзіць, і Эд адводзіць яго ѓ бок.
  - Ну што? Ён тут?
  - Тут. Пад кайфам і п'яны як свіння. Я ѓжо думаѓ - не дачакаюся вас.
  За будынкам бара ёсць цёмная алея.
  - Дзе iнспектар па наглядзе?
  - Я яму патэлефанаваѓ, ён загадаѓ мне зрабіць арышт самому. Гэта ж наша тэрыторыя. Сябрукі яго змыліся, ён адзін.
  Эд паказвае на алею.
  - Цягні яго туды. У кайданках.
  Кіфер вяртаецца ѓ бар. Эд чакае яго ля выхаду на алею. З бара чуюцца крыкі, гукі ѓдараѓ. Нарэшце Кіфер выцягвае праз заднюю дзверы Стэнсленда - у разадраным выглядзе, пахучага выпіѓкай. Кіфер трымае яго за валасы, адцягнуѓшы галаву назад, а Эд б'е - па зубах, пад дых, б'е, пакуль не адмаѓляюць рукі. Дзік падае долу, са стогнамі вывяргаючы з сябе спіртное. Эд штурхае яго нагой у твар і хістаючыся адыходзіць прэч.
  На тратуары ён бачыць Інэс. Яна глядзіць на яго, і ѓ вачах у яе - пытанне: "Такім чынам, афіцэр Уайт - граміла і садыст?"
  
  
  РАЗДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ СЁМЫ
  
  
  Раніцай Бад напаіѓ жанчыну кавы. Хацелася хутчэй яе выставіць і паехаць да Стэнс.
  Кэралін-як-яе-там. У "Арбіце" выглядала нічога: дзённае святло дадало ёй гадоѓ дзесяць. Бад падабраѓ яе, калі пачуѓ пра Дзіку, - і зразумеѓ, што, калі зараз не знойдзе сабе жанчыну, пойдзе і заб'е Экслі. У ложку яна была нядрэнная, але, каб разагрэцца, ён думаѓ пра Інэс - і ад гэтага адчуваѓ сябе апошнім падонкам. Адзін шанец з мільёна на тое, што Інэс калі-небудзь захоча заняцца гэтым па каханні. Бад кінуѓ аб ёй думаць, і рэшту ночы яны з Кэралін правялі за брэндзі і вымучанымі размовамі.
  - Добра, - сказала нарэшце Кэралін, - мусіць, мне сітавіна.
  - Я табе пазваню.
  І ѓ гэтую хвіліну раздаѓся званок у дзверы.
  Бад адкрыѓ. Кэралін выглядала ѓ яго з-за пляча. На парозе - Дадлі Сміт і Джо Ды Чэнца з участку Вест-Вэлі.
  Дадлі ѓсміхнуѓся. Ды Чэнца кіѓнуѓ. Кэралін, відаць, сцяміла, што ёй тут рабіць няма чаго - бачком праслізнула міма Бада і растварылася. Бад моѓчкі прапусціѓ гасцей у пакой: непрыбраны складаны ложак, бутэлька з-пад брэндзі, дзве шклянкі.
  - А вось і алібі, - заѓважыѓ Дзі Чэнцо, паказаѓшы на змятую пасцелю. - Ды я і не думаѓ, што гэта ён.
  Бад зачыніѓ дзверы.
  - Бос, што здарылася?
  - Сынок, - з уздыхам пачаты Дадлі, - баюся, я прынёс благую вестку. Мінулай ноччу дзяѓчыну па імені Кэці Джануэй знайшлі ѓ яе нумары ѓ матэлі мёртвай. Яе згвалтавалі і забілі да смерці. У сумачцы ѓ яе знойдзена твая візітоѓка. Справа расследуе сяржант Дзі Чэнца: ён ведаѓ, што ты мой пратэжэ, таму паведаміѓ мне. Я пабываѓ на месцы злачынства, знайшоѓ там канверт, адрасаваны міс Джануэй, і неадкладна пазнае твой не занадта хупавы почырк. Растлумач, калі ласка, сынок. Сяржанту Ды Чэнцо трэба выключыць цябе са спісу падазраваных.
  Кэці Джануэй...
  Бад глыбока ѓздыхнуѓ, падрыхтаваѓшыся хлусіць.
  - Я правяраѓ сувязі Каткарта. Адна з тых шлюх, што на яго працамі, расказала, што ѓ яго была маладзенькая сяброѓка. Я пагаварыѓ з дзяѓчынай, але нічога важнага яна не паведаміла. Сказала толькі, што гэтая прастытутка прысвоіла грошы, якія пакінуѓ ёй Каткарт. Я яе патрос крыху, атрымаѓ грошы і дасланы іх дзяѓчынцы па пошце.
  Ды Чэнца пакруціѓ галавой.
  - І часта ты трасеш шлюх?
  Дадлі зноѓ уздыхае.
  - Нягледзячы на сваю злавесную знешнасць, Бад ѓ душы сентыментальны. У яго слабасць да жанчын у бядзе. Так што мне яго тлумачэнне ѓяѓляецца суцэль здавальняючым. Дарэчы, сынок, як клічуць гэтую шлюху?
  - Сінція Бенавідэс, мянушка Салодкая Сіндзі.
  - Сынок, гэтае імя ѓ тваіх рапартах не сустракаюся. І павінен заѓважыць, гэта вялікі недагляд з твайго боку.
  Правільна. У рапартах не было ня толькі гэтага. Аб тым, што Каткарт збіраѓся заняцца парнаграфіяй, Бад таксама не паведаміѓ. І пра тое, што нехта пабываѓ у яго дома, - таксама.
  - Ну я падумаѓ, што гэта ѓсё роѓна.
  - Сынок, няѓжо ты не разумеѓ, што яна можа аказацца сведкай? Няѓжо я цябе не вучыѓ зважаць на кожную дробязь?
  Кэці Джануэй - голая, на халодным стале ѓ моргу. Позірк засцілае чырвоная заслона.
  - Так, вучыѓ.
  - Тады будзь добры растлумачыць, чым ты займаѓся з часу нашай сустрэчы за вячэрай - той самай сустрэчы, на якой ты павінен быѓ паведаміць мне і пра міс Джануэй, і пра міс Бенавідэс?
  - Пакуль правяраю сувязі Лансфорда і Каткарта.
  - Сынок, няѓжо ты яшчэ не сцяміѓ, што сувязі Лансфарда ніякага дачынення да справы не маюць? Што новага табе ѓдалося даведацца пра Каткарце?
  - Нічога.
  Дадлі, павярнуѓшыся да Дзі Чэнца:
  - Ну што, сынок, цяпер бачыш, што Бад не той, хто табе патрэбен?
  Ды Чэнца выцягвае цыгару.
  - Бачу. І бачу, што ён - не розуму палата. Ну дык што, Уайт, сам ты як думаеш, хто прышыѓ дзяѓчынку?
  Чырвоны седан, што ён бачыѓ у матэля, - і потым, на Кахуэнгу.
  - Не ведаю.
  - Коратка і ясна. Джо, я з твайго дазволу пагавару са сваім сябрам сам-насам, добра?
  Ды Чэнцо выходзіць, на хаду закурваючы цыгару. Дадлі прыхінаецца да дзвярэй.
  - Прабач мяне, сынок, але вымагаць грошы ѓ прастытуткі, каб забяспечыць чыюсьці непаѓналетнюю палюбоѓніцу. - Гэта ѓжо занадта. Я разумею і паважаю твае рыцарскія пачуцці, і ѓ паліцэйскай працы - гэта вялікі плюс, але ты пераступаеш межы прафесійных абавязкаѓ, а гэта недапушчальна. Так што з гэтага моманту ты адхіляешся ад праверкі Каткарта і Лансфарда і зноѓ пачынаеш прапрацоѓваць Чорны горад. Мы з шэфам Паркерам зараз ужо абсалютна ѓпэѓненыя, што бойня ѓ "Начной саве" - справа рук нашых затрыманых ці, у самым крайнім выпадку, нейкай іншай банды каляровых. Аднак у нас яшчэ няма ні зброі, ні машыны падазраваных, а Элісу Лоѓ неабходны поѓны набор доказаѓ, каб у прысяжных не ѓзнікла ніякіх сумневаѓ. А наша дарагая міс Сота казаць адмаѓляецца, і, баюся, справа скончыцца тым, што прыйдзецца задаволіць ёй допыт з ужываннем пентаталу. Твая задача - праверыць і дапытаць неграѓ, раней асуджаных за злачынствы на сэксуальнай глебе. Неабходна знайсці людзей, якім наша несвятая тройца прадала міс Сота, і, мяркую, гэтая праца табе па плячы. Ці зробіш гэта для мяне?
  Кожнае яго слова - нібы ѓдар нажом.
  - Вядома, Дад.
  - Вось і малайчына. Наведвайся час ад часу ѓ 77-ы ѓчастак. А будзеш пісаць рапарты - пішы як мага падрабязней.
  - Вядома, бос.
  Сьміт адчыняе дзьверы.
  - Не крыѓдуй на мяне, сынок. Я ж дабра табе жадаю. Ты разумееш?
  - Вядома.
  - Вось і добра. Я ѓвесь час пра цябе думаю, сынок. Шэф Паркер прапанаваѓ мне назваць кандыдатуры для павышэння: я ѓжо назваѓ Брунінга і Карлайла, і, як толькі закрыем справу "Начной савы", думаю, да іх далучышся і ты.
  - Дзякуй, бос.
  - Добра. Так, сынок, вось яшчэ што. Ты, вядома, ужо чуѓ, што Дзік Стэнсленд арыштаваны і што адбылося гэта з удзелам Эда Экслі. Дык вось: помсціць ты не будзеш. Спадзяюся, ты добра мяне зразумеѓ.
  
  
  
  * * *
  
  
  Чырвоны седан тое ці не тое?
  Хтосьці пабываѓ у кватэры Каткарта, абшукаѓ, капаѓся ѓ яго ѓ кішэнях -???
  Салодкая Сіндзі: "Дюк марыѓ гандляваць парнухай".
  Пушынка Ройка: "Насіѓся з нейкім грандыёзным планам".
  Нейкі хлопец, падобны на Дюка, вербаваѓ дзяѓчат па выкліку. Справа аб парнаграфіі ѓ Аддзеле нораваѓ застапарылася. Смецценьшчык Джэк, віртуоз у справе пісання справаздач, махнуѓ рукой на гэтую справу і просіцца ѓ каманду "Начной савы". І сам Рас Мілярд лічыць, што справа - вісяк.
  А Бад падмануѓ Дадлі. Чалавека, якому абавязаны амаль усім. І ні кроплі аб гэтым не шкадуе.
  Калі б ён паведаміѓ пра Кэці каму варта - зараз яна была б жывая. У прымачы-размеркавальніку, перапалоханая, няшчасная, злая на ѓвесь свет і на яго, Бада, асабліва. Але жывая. Чытала б часопісы пра жыццё кіназорак...
  Той сутэнёр, што прадаѓ яе Дюку. "Ён прымушаѓ мяне рабіць гэта з мужыкамі..."
  ЭКСЛІ, ЭКСЛІ, ЭКСЛІ, ЭКСЛІ, ЭКСЛІ, ЭКСЛІ, ЭКСЛІ...
  
  
  
  * * *
  
  
  У дасье Салодкай Сіндзі пералічаны чатыры бары, дзе звычайна тусуюцца прастытуткі. Спачатку да яе дадому - там Сіндзі няма. "Гняздзечка Хэла", "Месяцовая смуга", "Светлячок", "Кінавар" на Рузвельт-авеню - няма Сіндзі. Рабяты з Аддзела нораваѓ неяк казалі, што шлюхі збіраюцца ѓ драйв-ін "Хлопчык з пальчык" - тамтэйшыя афіцыянты шукаюць ім кліентаѓ. Едзе туды. У акенца раздачы зялёны дэ сота Сіндзі, да акна прытарочаны падносік.
  Бад паркуецца побач. Заѓважыѓшы яго, Сіндзі перакульвае паднос і зачыняе акно. Дэ сота зрываецца з месца заднім ходам. Выскачыѓшы з машыны, Бад адкідвае капот дэ сота , выдзірае размеркавальнік аѓтамабіль замірае як укапаны.
  - Спачатку ты ѓ мяне бабкі спёр, - адчыніѓшы акно, пачынае скандаліць Сіндзі, - а зараз і паабедаць не даеш!
  Бад кідае ёй на калені пяцёрку.
  - За мой кошт паабедаеш.
  - Ой, якія мы шчодрыя і высакародныя!
  - Кэці Джануэй згвалтавалі і забілі да смерці. Мне трэба ведаць яе суценёра і кліентаѓ.
  Сіндзі кідае галаву на руль раздаецца пранізлівы лямант гудка. Праз некалькі секунд яна падымае галаву. Твар бледны, але слёз няма.
  - Дуайт Жылет. Хлопец з негрыцянскай прымешкай. Наконт кліентаѓ нічога не ведаю.
  - Машына ѓ Жылета чырвоная?
  - Не ведаю.
  - Адрас?
  - Дзесьці ѓ Ігл-Рок. Гэта белы горад, таму ён паводзіць сябе як белы. Толькi гэта не ён.
  - Чаму ты так думаеш?
  - Ён педзік. І ніколі не б'е жанчын - беражэ рукі.
  - Яшчэ што пра яго ведаеш?
  - Носіць з сабой нож. Дзяѓчаты яго празвалі Брытвай - праз прозвішча.
  - Ты, падобна, не здзіѓленая, што Кэці так скончыла.
  Сіндзі дакранаецца пальцам да сухіх стагоддзяѓ. Слёз так і не.
  - А чым яшчэ яна магла скончыць? Дюк яе распесціѓ, прывучыѓ не баяцца мужыкоѓ. Бедны дурань Дзюк. Чорт, а я-то на яе нагарлапаніла якраз перад... Цяпер шкадую.
  - Я таксама цяпер шмат аб чым шкадую.
  
  
  
  * * *
  
  
  Перш чым ехаць у Ігл-Рок, тэлефануе ѓ архіѓ. Дуайт Жылет, вядомы гэтак жа, як Брытва або Лязо, 3245, Гібіскус, пасёлак Арлінае гняздо. Шэсць арыштаѓ, ніводнага прысуду. У дасье значыцца як белы мужчына - выходзіць, калі і ёсць чорная прымешка, ён яе напаказ не выстаѓляе. Бад знаходзіць патрэбную вуліцу: шэрагі акуратных беленых домікаѓ, выдатны выгляд з узгорка на ахутаны смогам горад.
  3245: сцены пяшчотна-персікавага афарбоѓкі, сталёвыя фламінга на лужку, у ганка - блакітны седан. Бад націскае на кнопку званка, і званочкі ѓ глыбіні дома адклікаюцца меладычнымі пералівамі.
  Чалавеку, які адчыніѓ дзверы, на выгляд гадоѓ трыццаць: кароценькі, пульхны, у штанах і кашулі з адкладным каѓнерыкам. Аб негрыцянскай крыві кажа толькі кучаравая і лёгкая жаѓцізна скуры.
  - Я чуѓ навіны па радыё і чакаѓ вас. Па радыё казалі, што няшчасце адбылося апоѓначы. Дык вось, у мяне алібі. Гэты чалавек жыве ѓ квартале адсюль, і ѓчора ѓначы мы былі разам. Ён можа пад'ехаць і пацвердзіць. Кэці была вельмі мілая дзяѓчынка, паняцця не маю, хто мог такое з ёй стварыць. Дарэчы, я думаѓ, паліцыянты заѓсёды ходзяць парамі.
  - Скончыѓ?
  - Не яшчэ. Чалавек, з якім я правёѓ мінулую ноч, - мой адвакат. І займае важнае становішча ѓ Амерыканскай лізе грамадзянскіх свабод.
  Адсунуѓшы яе плячом, Бад увайшоѓ у дом. Свіснуѓ.
  Сапраѓдны рай для педэрастаѓ: дываны, у якіх тонуць ногі, статуі грэчаскіх багоѓ, на сценах - палотны з аголенай мужчынскай натурай, нібы па аксамітах распісана.
  - Міла, - сказаѓ Бад.
  Камізэлька, паказваючы на тэлефон:
  - У вас дзве секунды. Пасля гэтага я тэлефаную адвакату. Не любіць хадзіць вакол ды каля?
  Што ж, і Бад лішніх слоѓ марнаваць не будзе.
  - Дзюк Каткарт. Ты яму прадаѓ Кэці, праѓда?
  - Кэці была ѓпартая дзяѓчынка, я не шкадаваѓ, што ад яе пазбавіѓся. А Дюка забілі падчас гэтай жахлівай гісторыі ѓ "Начной саве", і спадзяюся, што ѓ гэтым вы мяне падазраваць не станеце.
  Промах.
  - Я чуѓ, Дюк спрабаваѓ штурхаць парнуху. Пра што ведаеш?
  - Парнаграфія - доля прымітыѓных і пазбаѓленых густу людзей. Не, я нічога пра гэта не ведаю.
  Чарговы промах.
  - Што скажаш аб справах Дюка?
  Камізэлька прыхінаецца да сцяны, какетліва выпучыѓшы сцягно.
  - У апошні час ім цікавіѓся нейкі хлопец, з выгляду на яго вельмі падобны. Магчыма, хацеѓ перабіць у яго дзяѓчат - хоць дзяѓчат у Дюка засталося ѓсяго нічога. А цяпер, афіцэр, можа, вы мяне пакінеце? Не прымушайце мяне тэлефанаваць майму сябру.
  Зазваніѓ тэлефон: Жылет выйшаѓ на кухню ѓзяць адводную трубку. Бад марудліва накіраваѓся за ім. Кухня ѓ Жылета раскошная: вялізны халадзільнік, на электрычнай пліце булькае закіпаючая вада, варацца яйкі, тушыцца мяса.
  Камізэлька развітваецца, цмокае трубку. Паварочваецца.
  - Вы яшчэ тут?
  - Сімпатычная ѓ цябе кватэрка, Дуайт. Напэѓна, бізнэс ідзе паспяхова.
  - Выдатна ідзе, дзякую за клопат.
  - Рады за цябе. А зараз выкладвай сваю бухгалтэрыю. Мне патрэбен спіс кліентаѓ Кэці.
  Камізэлька паварочваецца да ракавіны, націскае кнопку на сцяне. З ровам уключаецца здрабняльнік смецця. Бад выключае машыну.
  - Твая запісная кніжка.
  - Вы што, па-ангельску не разумееце? Non, nein, nyet. Дайшло?
  Бад б'е яго ѓ жывот. Камізэлька, спрытна выкруціѓшыся, выхоплівае нож і замахваецца. Бад сыходзіць ад удару ѓ бок, б'е яго нагой па яйках. Камізэлька згінаецца ѓдвая: Бад уключае здрабняльнік раве матор, хапае педзіка за руку, якая сціскае нож, і суне ѓ жолаб.
  Матор шалёна зароѓвае. З жолаба ляцяць пырскі крыві, белыя абломкі косці. Бад выдзірае руку - некалькіх пальцаѓ на ёй не хапае. Роѓ матора пераходзіць у віск. Бад хапае Жылета за руку і тыцкае абрубкамі пальцаѓ у распаленую спіраль пліты, а потым у ледавік.
  - Дзе КНІЖКА, УРОД? - лямантуе Бад, перакрываючы істэрычнае выццё машыны.
  Жылет, закаціѓшы вочы:
  - У скрыні... пад тэлевізарам... хуткую дапамогу... хутчэй...
  Бад кідаецца ѓ гасціную. Скрыні тумбачкі пад тэлевізарам пустыя. Бяжыць назад - і своечасова: Жылет, скурчыѓшыся на падлозе, таропка жуе паперу.
  Баль хапае яго за горла. Сутэнёр душыцца, выплёѓвае зжаваны ліст. Схапіѓшы паперку, Бад бяжыць да выхаду, задыхаючыся ад смуроду гарэлай плоці. У машыне разгортвае, спрабуе прачытаць. Вялікая частка імёнаѓ і тэлефонаѓ расплылася да нечытэльнасці, але два імя бачныя выразна: Лін Брэкен, Пірс Пэтчет.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ ВОСЬМЫ
  
  
  Джэк за сталом ва ѓчастку падлічвае, колькі разоѓ сёння схлусіѓ.
  У першы раз - на працы. Падсунуѓ Міларду чарговую фальшыѓку. Зрэшты, стары Рас толькі рады: ён ужо не ведае, як адвязацца ад гэтай безнадзейнай справы. Увесь дзень Джэк правёѓ у безвыніковых пошуках: пабываѓ у мадэльным агенцтве, які спецыялізуецца на двайніках кіназорак - дарма, тамтэйшыя дзяѓчыны з яго красунямі і побач не стаялі. Але Джэк не мае намеру кідаць пошукі. Не дзеля вяртання ѓ Аддзел наркотыкаѓ - пра гэта ён ужо і не думае. Не спыняюць яго і пагрозы Сіда. Яму проста трэба ѓбачыць гэтых жанчын яшчэ раз.
  Вось і яшчэ адзін падман - здрада Карэн.
  Сёння раніцай яны сустрэліся на прыватным пляжы Морроѓ. Карэн хацела заняцца каханнем, Джэк адгаварыѓся нейкім глупствам - маѓляѓ, не да таго цяпер, галава забітая думкамі аб "Начной саве". Калі яна паспрабавала расшпіліць на ім кашулю, сказаѓ, што расцягнуѓ спіну. Прамаѓчаѓ, што баіцца спаць з ёй. Баіцца сябе, сваіх Жаданняѓ. Яму хочацца ѓбачыць Карэн з іншымі жанчынамі, хочацца прынізіць яе, выкарыстоѓваць, разыграць з ёй кожны сцэнар з гэтых гробаныя часопісаѓ. І яшчэ аднаго ён ёй не сказаѓ - самага галоѓнага. Што ѓляпаѓся ѓ гісторыю, з якой яму, падобна, не абрацца. Што загуляѓся ѓ гульні, здольныя давесці да газавай камеры. Што Аддзел наркотыкаѓ яму сапраѓды не свеціць. Таму што 24 кастрычніка 1947 года ён, яе герой, яе Пераможца з Вялікай Літары, застрэліѓ дваіх ні ѓ чым не вінаватых людзей.
  І пра тое, што напалоханы да смерці, ён ёй таксама не сказаѓ. Сама яна пакуль нічога не заѓважала: з чым-чым, а з самакантролем у Джэка ѓсё ѓ парадку.
  Шкада, нельга з той самай лёгкасьцю кантраляваць усё астатняе.
  Сід больш не тэлефанаваѓ. Чарговы нумар "Строга сакрэтна" выйшаѓ у тэрмін: нічога трывожнага - звычайныя скандальныя рэпартажы з жыцця знакамітасцяѓ, гуллівыя намёкі на Макса Пелтца з яго школьніцамі - усё як раней. Джэк прагледзеѓ рапарт аб перастрэлцы на складзе "Флёр-дэ-Ліс", напісаны вундэркіндам Эдам Экслі. Экслі ламае галаву: на след наймальнікаѓ кватэры выйсці не ѓдалося, нічога не выяѓлена, пустыя паліцы, толькі ѓ куце знойдзены забыты ашыйнік з шыпамі. Відавочна, увесь тавар схавалі ѓ падпол. Ламар Хінтан, паганец, папярэдзіѓ гаспадароѓ. Што ж, з Ламарам ён яшчэ разбярэцца. Але не зараз. Зараз яго чакае новая задача - якраз для Пераможцы з Вялікай Літары.
  Сід Хадженс ведае Пірса Пэтчэта і "Флёр-дэ-Ліс". Сід Хаджэнс ведае пра "Малібу Рандэву". Сід недзе хавае свой архіѓ - архіѓ, у якім сярод іншых захоѓваецца і дасье на Джэка. Задача: знайсці і знішчыць.
  Джэк прагледзеѓ архіѓ дарожнай паліцыі, параѓноѓваючы імёны сваіх фігурантаѓ з фатаграфіямі.
  Сэт Дэвід Кругляк, уладальнік асабняка ѓ Бел-Эйр, юрыст, які працуе з кінаакцёрамі, - тоѓсты, алеістыя вочкі. Пірс Морхаус Пэтчетт, гаспадар "Флёр-дэ-Ліс", - прыгожы чаканы твар, выглядае нашмат маладзей сваіх гадоѓ. Чарльз Уокер Чэмплен, банкір, - Шызы шар галава і казліная бародка. Лін Маргарэт Брэкен, дваццаць дзевяць гадоѓ, - Вераніка Лэйк. Прывадаѓ у паліцыю няма ні ѓ каго.
  - Добры дзень, сынок.
  Джэк рэзка павярнуѓся.
  - Прывітанне, Даѓ. Навошта да нас завітаѓ?
  - Хачу перакінуцца слоѓцам-іншым з Расам Мілардам - мы ж з ім зараз разам працуем па "Начной саве". Дарэчы, пра "Начную саву": я чуѓ, ты хацеѓ бы да нас далучыцца.
  - Так, хацеѓ бы. Можаш гэта зрабіць?
  Сьміт працягнуѓ яму складзеную карту.
  - Ужо зладзіѓ, сынок. Ты зоймешся пошукамі машыны Коѓтса. Праверыш усе гаражы ѓ кварталах, адзначаных алоѓкам. Са згоды або без згоды ѓладальнікаѓ - абыякава. Пачынай неадкладна.
  Джэк разгортвае карту, паглыбляецца ѓ блытаніну вулачак і завулкаѓ Паѓднёвага горада.
  - Паслухай, сынок, хачу папрасіць цябе аб асабістым ласку.
  - Слухаю.
  - Прыгледзь за Бадам Уайтам. На яе, ці бачыш, моцна падзейнічала адно нядаѓняе няшчасце - зверскае забойства малалетняй прастытуткі. Прыняѓ блізка да сэрца. Баюся, каб ён не сарваѓся і не нарабіѓ глупстваѓ. А сачыць ты ѓмееш як ніхто, я ведаю. Паглядзі, чым ён займаецца ѓ пазапрацоѓны час.
  Навальніца Бад, граміла з пудовымі кулакамі і добрым сэрцам.
  - Вядома, Даѓ. Дзе ён зараз працуе?
  - У 77-м участку. Я яго адправіѓ правяраць чарнамазых гвалтаѓнікоѓ. Дзяжурствы ѓ яго дзённыя. Дык што ты за ім там паглядай, добра?
  - Дад, ты мне проста жыццё ратуеш!
  - Вось так? Не хочаш развіць гэтую тэму, сынок?
  - Не хачу.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ ДЗЕВЯТЫ
  
  
  Службовая запіска ад шэфа Паркера:
  
  
  Увазе нам. пач. ПУ Грына, кап. Р. Міларда, лт. Д. Сміта, серж. Экслі. Месца і час нарады: кабінет Паркера, 16:00 24/4/1953. Тэма: пытанне аб сведчаннях Інэс Сота.
  
  
  Цыдулка ад бацькі:
  
  
  Вельмі сімпатычная дзяѓчына. Рэй Дытэрлінг ад яе проста ѓ захапленні. Але не забывай, што яна мексіканка і асноѓная сведка па крымінальнай справе. Вельмі табе раю не занадта да яе прывязвацца, і, зразумела, ні пры якіх абставінах не кладзіся з ёй у ложак. Сувязь са сведкай - парушэнне статута, а сувязь з мексіканкай можа сур'ёзна пашкодзіць тваёй кар'еры.
  
  
  Паркер пачынае без прадмоваѓ:
  - Эд, кола падазраваных у справе "Начной савы" вызначыѓся: альбо гэта нашы негры, альбо нейкая іншая банда каляровых. Кажуць, ты блізка сышоѓся з міс Сота. Лейтэнант Сміт і я лічым неабходным падвергнуць яе допыту, каб праясніць нарэшце пытанне аб алібі траіх затрыманых і дакладна ѓстанавіць асобы тых, хто на яе напаѓ. На нашу думку, лепш за ѓсё будзе правесці допыт з пентаталам. Але вядома, што пентатал дае аптымальныя вынікі, калі чалавек спакойны і не супраціѓляецца яго ѓздзеянню. Мы хочам, каб ты пераканаѓ міс Сота супрацоѓнічаць са следствам. Табе яна, відаць, давярае, так што ѓ цябе гэта атрымаецца лепш, чым у каго-небудзь з нас.
  Пасля гісторыі са Стэнслендам Інэс замкнулася. Настаяла на тым, каб як мага хутчэй з'ехаць на Эрроѓхед.
  - Сэр, мне здаецца, сабраныя на сёння доказы недастатковыя. Усе яны ѓскосныя: перш чым патрабаваць супрацоѓніцтва ад міс Сота, мне хацелася б яшчэ раз дапытаць Коѓтса, Фантэйна і Джонса.
  Гучны смех Дадлі.
  - Паслухай, сынок, яны ѓжо ѓчора ясна далі падняць, што ніводнага слова больш не скажуць. А зараз, калі гуманіст адвакат раіць ім маѓчаць, і зусім будуць немыя як рыбы. Эліс Лоѓ хоча правесці паказальны працэс у духу "Дробкі Ліндберга", і ад цябе патрабуецца аблегчыць яму задачу. Як бачыш, ласкавае абыходжанне з нашай дарогай міс Сота ні да чаго не вядзе. Можа, хопіць хадзіць вакол яе на пальчыках?
  Рас Мілард:
  - Лейтэнант, я згодны з сяржантам Экслі. Неабходна працягваць пошукі ѓ Паѓднёвым горадзе: магчыма, нам удасца выявіць машыну Коѓтса, прылады забойства, а таксама сведкаѓ згвалтавання. Нюх мне падказвае, што ѓспаміны дзяѓчыны аб той ночы ці наѓрад нам дапамогуць - хутчэй за ѓсё, яны будуць блытанымі і ѓрыѓкавымі. Прымусіѓшы яе ѓспамінаць аб гэтым кашмары, мы толькі нашкодзім ёй і нічога не даб'емся. І што далей? Ёй давядзецца паѓтараць свой аповед у судзе, перад поѓнай залай цікаѓных? А Эліс Лоѓ будзе выцягваць з яе падрабязнасці? Завошта ж так караць дзяѓчыну, якая і без таго жорстка пацярпела?
  Сьміт рагоча яму ѓ твар:
  - Капітан, ці для таго вы ѓсімі праѓдамі і няпраѓдамі прабіваліся да мяне ѓ напарнікі, каб зараз маляваць тут сястру міласэрнасці? У нас на руках жорсткае масавае забойства: яно патрабуе хуткага, дакладнага, жорсткага рашэння, а не сентыментальных размовы. Што ж да Эліса Лоѓ - ён выдатны юрыст і велікадушны чалавек. Не сумняваюся, ён не стане прычыняць міс Сота лішніх пакут.
  Мілард пакорпаѓся ѓ кішэнях, праглынуѓ таблетку, запіѓ вадой з графіна на стале.
  - Эліс Лоѓ - бяздушны і бессаромны кар'ерыст. Ён не паліцыянт, і ѓ нашым расследаванні яму рабіць няма чаго, не кажучы ѓжо пра тое, каб уплываць на яго ход.
  - Дарагі мой капітан, ваша заѓвага ѓяѓляецца мне задзірлівым, паколькі...
  Паркер, падняѓшы руку:
  - Досыць, джэнтльмены. Тад, будзь ласкавы, спусціся ѓніз разам з капітанам Мілардам і лейтэнантам Смітам і пачастуй іх каву. А мы з сяржантам пакуль пагутарым тут.
  Грын выводзіць абодвух супернікаѓ з кабінета.
  - Эд, - кажа Паркер, калі яны застаюцца ѓдваіх, - Дадлі мае рацыю.
  Эд маѓчыць. Паркер, паказваючы на стос свежых газет:
  - Прэса і публіка патрабуюць справядлівасці. Калі мы не раскрыем гэтую справу і не раскрыем яе хутка, то доѓга не адмыемся.
  - Ведаю, сэр.
  - Табе сапраѓды падабаецца гэтая дзяѓчына?
  - Так.
  - Але ты разумееш, што рана ці позна ёй давядзецца даць паказанні?
  - Сэр, вы яе недаацэньваеце. У яе сталёвая воля.
  Паркер, усміхнуѓшыся:
  - Ну што ж, настаѓ час праверыць, колькі сталі ѓ табе. Пераканай яе супрацоѓнічаць з намі. Калі яе паказанні задаволяць Эліса Лоѓ, абяцаю табе павышэнне. Ты неадкладна станеш лейтэнантам-дэтэктывам.
  - У якім участку?
  - Арні Рэддзін ѓ наступным месяцы сыходзіць на супакой. Я аддам пад твой пачатак каманду дэтэктываѓ участку Галівуд.
  Эд адчувае, як па спіне прабягае халадок.
  - Эд, табе трыццаць адзін год. Твой бацька стаѓ лейтэнантам толькі ѓ трыццаць тры.
  - Я вас не падвяду.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ТРЫЦЦАТЫ
  
  
  Праверка палавых тэрарыстаѓ:
  Клеатыс Джонсан, прыцягваѓся за злачынствы сэксуальнага характару. Пастар Метадысцкай біскупальнай царквы Сіёнскай "Новы Вэтыль". У ноч, калі выкралі Інэс Сота, у яго алібі: быѓ у выцвярэзніку на 77-й вуліцы. Дэвіс Уолтар Буш, прыцягваѓся за злачынствы сэксуальнага характару - алібі пацвярджаюць паѓтузіна сведкаѓ: ноч напралёт здаваѓ карты ѓ пакоі адпачынку пры Метадысцкай епіскапальнай царкве Сіёнскай "Новы Вэтыль". Флемінг Пітэр Хенлі, прыцягваѓся за злачынствы сэксуальнага характару, правёѓ гэтую ноч на цэнтральнай станцыі хуткай дапамогі - трансвестыт, перастараѓшыся, ледзь не адкусіѓ яму член. Дактары выратавалі каштоѓны орган толькі для таго, каб Флемінг разам са сваёй мужчынскай добрай якасцю ѓ чарговы раз адправіѓся ѓ турму па абвінавачванні ѓ садаміі - зараз разам з нанясеннем калецтва.
  У перапынку паміж двума перакрутамі Бад улучыѓ хвілінку, бразнуѓ у бальніцу Ігл-Рок. Дуайт Жылет выжыѓ, яму аказана дапамога. Уздыхнуѓ з палёгкай: яшчэ адной смерці на яго сумленні не будзе.
  Яшчэ чацвёра сэкс-злачынцаѓ, яшчэ чатыры алібі. Зазірнуѓ у турму папярэдняга зняволення - да Стэнса. Дзік дрэнны, зусім дрэнны: ахоѓнік пранёс яму бутлю самагонкі. Балбоча сам не ведаючы што: толькі і чутныя імёны Эда Экслі, Эліса Лоѓ, Качаня Дэні ды сяміпавярховы мацюк.
  Дадому. Душ. Запыт дасье на Пірса Пэтчэта і Лін Брэкен. Званок знаёмаму з Аддзела ѓнутраных расследаванняѓ Вест-Вэлі. Усё ѓ парадку: ад Дуайта Жылета скаргаѓ не паступала, забойства Кэці расследуюць трое.
  Зноѓ у душ - змыць смурод мінулага дня.
  
  
  
  * * *
  
  
  Бад едзе ѓ Брэнтвуд - памацаць Пірса Пэтчэга. Ніводнага прывада ѓ паліцыю - незвычайна для чалавека, чыё імя значыцца ѓ запісной кніжцы суценёра. 1184, Гретна-Грын: асабняк у іспанскім стылі, суцэльны ружовы камень і чарапіца.
  Бад паркуецца, уваходзіць у вароты. На ганку ѓключаецца святло, мякка асвятляе мужчыну ѓ крэсле. Выглядае Пэтчет яшчэ маладзей, чым на фатаграфіі, - ненатуральна маладое для чалавека пяцідзесяці з лішнім гадоѓ.
  - Вы з паліцыі?
  Зразумела, на поясе ѓ яго кайданкі.
  - Так. А вы - Пірс Пэтчэт?
  - Ён самы. Збіраеце дабрачынныя ѓнёскі? У мінулы раз вашы калегі тэлефанавалі мне ѓ офіс.
  Зрэнкі як шпількавыя галоѓкі - наркаман? Абліпальная кашуля падкрэслівае рэльефныя мускулы. Голас глыбокі і гучны, інтанацыі нязмушаныя - нібы Пэтчет, седзячы ѓ цемры, чакаѓ, што да яго зазірне кап.
  - Я дэтэктыѓ з Аддзела забойстваѓ.
  - Вось так? Каго ж забілі і чаму вы думаеце, што я змагу вам дапамагчы?
  - Дзяѓчыну па імені Кэці Джануэй.
  - Гэта толькі палова адказу, містэр...
  - Афіцэр Уайт.
  - Вельмі прыемна, містэр Уайт. Дык чаму ж вы лічыце, што я змагу вам дапамагчы?
  Бад падсоѓвае сабе крэсла.
  - Вы ведалі Кэці Джануэй?
  - Не меѓ задавальнення. А яна сцвярджала, што мяне ведае?
  - Не. Дзе вы былі ѓчора апоѓначы?
  - Тут, прымаѓ гасцей. Калі справа дойдзе да вылучэння абвінавачанняѓ - чаго, спадзяюся, не здарыцца, - я прадстаѓлю вам спіс. Але чаму...
  - Делберт Каткарт па мянушцы Дюк, - перарывае яго Бад.
  Пэтчэт, з уздыхам:
  - І яго не ведаю. Містэр Уайт...
  - Дуайт Жылет. Лін Брэкен.
  Шырокая ѓсмешка:
  - Гэтых, зразумела, ведаю.
  - Вось так? Ну працягвайце.
  - Дазвольце, я вас пераб'ю. Вы даведаліся маё імя ад каго-небудзь з іх?
  - Я забраѓ у Жылета яго запісную кніжку. Старонку, на якой былі ваш тэлефон і тэлефон гэтай Брэкен, ён вырваѓ і паспрабаваѓ з'есці. Пэтчэт, адкуль у дробнага суценёра ваш тэлефон?
  Пэтчэт, схіліѓшыся да яго:
  - Вас цікавіць толькі забойства Джануэй?
  - Так.
  - Ці варта з гэтага, што пра іншыя злачынствы, якія ѓсплываюць падчас расследавання, вы паведамляць не абавязаныя?
  А гэты сукін сын вызначана ѓмее глядзець у корань.
  - Так.
  - Тады слухайце ѓважліва, таму што два разы я паѓтараць не буду, а калі вы паспрабуеце спаслацца на мяне, буду ѓсё адмаѓляць. Я кірую невялікім прадпрыемствам. Сфера маіх інтарэсаѓ - прастытуцыя па выкліку. Лін Брэкен - адна з маіх дзяѓчат. Некалькі гадоѓ таму я выкупіѓ яе ѓ Жылета. Ён паспрабаваѓ праглынуць мае каардынаты, бо ведае, як я ненавіджу паліцыю, і мяркуе - зусім справядліва, - што я яго раздушу як таракана, калі ён мяне прадасць. Цяпер дадам яшчэ сёе-тое. Я са сваімі дзяѓчынамі звяртаюся годна. У мяне ѓ самога дарослыя дочкі, і яшчэ адна дачка памерла зусім малюткай. Мне не падабаюцца людзі, якія крыѓдзяць жанчын, а грошай у мяне дастаткова, каб марнаваць іх на свае капрызе. Як памерла гэтая Кэці Джануэй?
  Забітая да смерці. Сперма ѓ похву, у роце, у заднім праходзе ...
  - Страшна памерла.
  - Дык знайдзіце яе забойцу, містэр Уайт. Знайдзіце яго - і атрымаеце годнае ѓзнагароджанне. Калі атрыманне грошай ад падазраваных парушае вашыя прынцыпы, я магу пералічыць тую ж суму ѓ дабрачынны фонд паліцыі Лос-Анджэлеса.
  - Дзякуй, не трэба.
  - Гэта супраць вашых правілаѓ?
  - У мяне няма правілаѓ. Раскажыце аб Лін Брэкен. Яна працуе на вуліцы?
  - Не, па выкліку. Жылет ледзь яе не загубіѓ, прымушаѓ сыходзіцца з кім патрапіла. Дарэчы, сам я вельмі старанна падбіраю дзяѓчатам кліентаѓ.
  - Значыць, вы выкупілі яе ѓ Жылета.
  - Цалкам дакладна.
  - Навошта?
  Пэтчэт, з усмешкай:
  - Лін вельмі падобная на акторку Вераніку Лэйк. Яна была мне патрэбна для калекцыі, каб папоѓніць маю студыю.
  - Што за студыя?
  Пэтчэт ківае галавой:
  - Мне падабаецца ваш напор, я бачу, што вы стрымліваеце свае пачуцці, і шаную гэта - але больш вы ад мяне нічога не даведаецеся. Усё, што можа дапамагчы вам у расследаванні, я паведаміѓ. Калі будзеце настойваць, мне давядзецца патэлефанаваць свайму адвакату. Цяпер вы, магчыма, хочаце даведацца адрас Лін Брэкен? Сумняваюся, што ёй нешта вядома пра нябожчыцу міс Джануэй, аднак, калі жадаеце, я патэлефаную ёй і папрашу адказаць на ѓсе вашы пытанні.
  - Яе адрас у мяне ёсць. А на гэты домік вы таксама сутэнёрствам зарабілі?
  - Я фінансіст. Маю вучоную ступень хіміка, некалькі гадоѓ прапрацаваѓ фармацэѓтам. Рабіѓ разумныя ѓкладанні. Думаю, слова "прадпрымальнік" лепш за ѓсё апісвае кола маіх інтарэсаѓ. І калі ласка, містэр Уайт, не спрабуйце збянтэжыць ці запалохаць мяне грубіянствам. Не прымушайце мяне шкадаваць, што я размаѓляѓ з вамі як з роѓным.
  "Размаѓляѓ як з роѓным..." Людзі накшталт Пэтчэта так і глядзяць на паліцыянтаѓ: як на дакучных казурак, з якімі, зрэшты, часам, для карысці справы прыходзіцца "размаѓляць як з роѓнымі".
  - Добра, давайце падсумуем.
  - Калі ласка.
  Бад. дастаючы блакнот:
  - Вы кажаце, Дуайт Жылет быѓ сутэнёрам Лін Брэкен?
  - Мне не падабаецца слова "сутэнёр", але так, так і было.
  - Іншыя вашы дзяѓчыны перш працавалі на сутэнёраѓ - на вуліцы ці па выкліку?
  - Не. Усе мае дзяѓчыны - мадэлі або няѓдалыя актрысы, якіх я выратаваѓ ад крушэння ѓсіх надзей.
  Зменім тэму.
  - Вы не часта чытаеце газеты, праѓда?
  - Так. Імкнуся пазбягаць благіх навін.
  - Але пра бойню ѓ "Начной саве" чулі.
  - Зразумела, я ж не ѓ пустыні жыву.
  - Адной з ахвяр стаѓ гэты хлопец, Дзюк Каткарт. Ён быѓ сутэнёрам, і вядома, што ѓ апошні час нейкі чалавек, які шукаѓ дзяѓчын для працы па выкліку, пра яго распытваѓ. Камізэлька, які працаваѓ з вулічнымі прастытуткамі, вы ведаеце. Можа быць, сутыкаліся па працы з іншымі людзьмі таго ж гатунку, якія маглі б даць мне навядзенне на гэтага тыпу?
  Пэтчэт, выцягнуѓшы і скрыжаваѓшы доѓгія ногі:
  - Вы мяркуеце, "гэты тып" мог забіць Кэці Джануэй?
  - Наѓрад ці.
  - Ці лічыце, што ён стаіць за справай "Начной савы"? Мне здавалася, у забойстве абвінавачваюць нейкую негрыцянскую хеѓру. Дык якое са злачынстваѓ вы расследуеце, містэр Уайт?
  Бад упіваецца пазногцямі ѓ падлакотнікі так, што трашчыць матэрыя. Пэтчэт, развядучы рукамі:
  - А адказ на ваша пытанне - не. З людзей гэтай пароды я не знаёмы ні з кім, акрамя Дуайта Жылета. Вулічная прастытуцыя ѓ кола маіх інтарэсаѓ не ѓваходзіць.
  - А што скажаце наконт двух В?
  - Двух В?
  - Уварванне з узломам. Хтосьці пабываѓ у кватэры Каткарта і сцёр усе адбіткі пальцаѓ.
  Пэтчэт паціскае плячыма.
  - Містэр Уайт, проста не разумею, пра што вы кажаце. Для мяне ѓсё гэта - кітайская грамата.
  - Праѓда? А як наконт парнухі? Вы ведаеце Жылета. Камізэлька прадаѓ вам Лін Брэкен. Той жа Жылет прадаѓ Кэці Джануэй Каткарту. Кажуць, што Каткарт спрабаваѓ пачаць новую справу - гандляваць парнаграфіяй.
  Пры слове "парнаграфія" ѓ вачах у Пэтчэта нешта бліснула - і тут жа згасла.
  - Гэта для вас ужо не кітайская грамата, а?
  Пэтчэт падняѓ чарку, нетаропка перашкодзіѓ саломінкай кубікі лёду.
  - Па-ранейшаму не разумею, пра што вы. Акрамя таго, вашы пытанні ѓсё мацней адхіляюцца ад першапачатковай тэмы. Я трываю вас, таму што ваша манера гутаркі для мяне ѓ навінку: аднак цярпенне маё на зыходзе, а галоѓнае, мяне бянтэжыць заблытанасць вашых матываѓ.
  Чорт бы яго ѓзяѓ - слізкі, як вугор! Бад устаѓ, кіпячы ад гневу.
  - Ці правільна я разумею, што нехта з фігурантаѓ гэтай справы вам неабыякавы? - задаѓ пытанне Пэтчет.
  - Так.
  - Калі гэта тая дзяѓчына, Джануэй, - майце на ѓвазе, што мая прапанова застаецца ѓ сіле. Магчыма, я і залучаю жанчын у незаконную дзейнасць, але яны атрымліваюць годнае кампенсаванне за сваю працу, я добра з імі звяртаюся і сачу, каб мужчыны, з якімі яны маюць справу, ставіліся да іх з належнай павагай. Усяго добрага, містэр Уайт.
  
  
  
  * * *
  
  
  Па дарозе Бад разважае аб тым, што схаваѓ ад яго Пэтчет. Потым думкі пераходзяць на Дадлі - ці хутка ён западозрыць, што Бад хавае доказы? Ён ужо касавурыцца на Бада, але пакуль што па іншай прычыне - баіцца, што той знявечыць Экслі.
  Лін Брэкен жыве ѓ Нотынгеме, непадалёк ад Лос-Феліс: дом ён знайшоѓ лёгка - вычварны сучасны будынак. З вокнаѓ працякаюць рознакаляровыя промні святла: перш чым тэлефанаваць, Бад туды зазірнуѓ.
  У шматколернай смузе - чырвоным, жоѓтым, блакітным - разгортваюся перад ім эратычнае шоѓ для аднаго.
  Аголеная жанчына, як дзве кроплі вады падобная на Вераніку Лэйк - тонкая, гнуткая, бялявыя валасы, ідэальная стрыжка "паж", - варта, прыѓзняѓшыся на дыбачкі. Ззаду яе прыбудаваѓся мужчына, і поѓныя грудзі прыгажуні калыхаецца ѓ такт рухам.
  Вулічны шум паплыѓ кудысьці ѓ далёкую далеч. Мужчыну Бад не бачыѓ, не заѓважаѓ - глядзеѓ толькі на жанчыну, і кожны выгін яе цела, падсветленага чароѓным рознакаляровым ззяннем, навекі ѓрэзаѓся яму ѓ памяць.
  Дахаты ехаѓ як у тумане, не думаючы ні пра што, акрамя яе.
  На парозе яго чакала Інэс Сота.
  - Я была ѓ Экслі на возеры Эрроѓхед, - загаварыла яна. - Ён абяцаѓ, што не будзе на мяне ціснуць, што наогул там не з'явіцца. А зараз прыязджае і кажа, што я павінна прайсці допыт пад гэтымі лекамі, якія прымусіць мяне ѓсё ѓспомніць. Я адмовілася. Я цябе лёгка знайшла - іншых Вэндэлаѓ Уайтаѓ у тэлефонным даведніку няма.
  Бад папраѓляе на ёй капялюшык, запраѓляе пад палі які выбіѓся вэлюм.
  - Як ты сюды дабралася?
  - На таксі. У мяне засталася яшчэ сотня даляраѓ з грошай Экслі - сякая-такая карысць ад яго ѓсёткі ёсць. Бад, я не хачу аб гэтым успамінаць!
  - І не трэба, мілая. А цяпер давай знайду табе які-небудзь начлег.
  - Я хачу застацца з табой!
  - Але ѓ мяне ложак усяго адзін, ды і той складаны.
  - Ну і добра! Няхай будзе як быццам зноѓ першы раз!
  - Не трэба, Інэс. Пачакай трохі. Прыйдзе час, знойдзеш сабе якога-небудзь хлопца з каледжа...
  - А я вось пачала яму давяраць! - Не слухаючы яго, усклікае Інэс.
  Бад расхінае дзверы. Першае, што кідаецца ѓ вочы, - ложак з непрыбранымі змятымі прасцінамі, сляды Кэралін як-то там. Інэс падае на ложак і імгненна правальваецца ѓ сон. Бад хавае яе коѓдрай, а сам уладкоѓваецца ѓ пярэднім пакоі, падклаѓшы пад галаву пінжак. Сон прыходзіць не адразу: у галаве пракручваюцца падзеі сённяшняга доѓгага дня. Нарэшце ён засынае з думкамі аб Лін Брэкен - а досвіткам, прачнуѓшыся, выяѓляе, што побач з ім скруцілася клубочкам Інэс.
  І Бад не гоніць яе прэч.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ТРЫЦЦАЦЬ ПЕРШЫ
  
  
  Эд разумее, што гэта сон, але не можа прачнуцца і толькі ѓздрыгвае.
  У сне зноѓ і зноѓ паѓтараецца тое, што ѓвесь учорашні дзень мучыла яго наяве. Словы Інэс: "Трус! Здраднік! Выкарыстоѓваеш мяне дзеля сваёй каштоѓнай кар'еры!" І апошняе, ужо ѓ дзвярах: "Можа, афіцэр Уайт і не такі разумны, і не такі таленавіты, і багатага татачкі ѓ яго няма - але ён у дзесяць разоѓ больш мужчына, чым ты!"
  Цяпер ён вінаваціць сябе за тое, што даѓ ёй сысці. Апамятаѓшыся, кінуѓся ѓ горад, у халупу сямейства Сота. Трое братоѓ Інэс - бандыцкага выгляду лацінасы - глядзелі на яго ваѓкамі. Стары Сота падсумаваѓ: "У мяне больш няма дачкі".
  Зазваніѓ тэлефон. Эд, выдраны з цяжкага сну, перавярнуѓся на бок, зняѓ трубку:
  - Экслі слухае.
  - Гэта Боб Галлодет. Можаш мяне павіншаваць.
  - З чым? - мармыча Эд, абтрасаючы рэшткі сну.
  - Здаѓ усе іспыты. Цяпер я паѓнапраѓны юрыст і следчы Бюро акруговага пракурора. Уражвае?
  - Віншую. Ты толькі дзеля гэтага патэлефанаваѓ у восем раніцы?
  - Не, не толькі. Слухай уважліва. Учора ѓвечары Элісу Лоѓ патэлефанаваѓ адвакат па імені Джэйк Келерман. Ён прадстаѓляе двух сведкаѓ, родных братоѓ, якія заяѓляюць, што могуць паказаць сувязь паміж Каткартам і Мікі Коэнам і тым дапамагчы раскрыццю справы "Начной савы". Ім прад'яѓлена абвінавачанне ѓ гандлі бензедрынам, але Эліс абяцае ім вызваленне ад крымінальнай адказнасці і па гэтым, і па любых іншых справах, якія могуць усплыць пры расследаванні. Сустрэча прызначана праз гадзіну ѓ гатэлі "Мірымар" - самі браты, Келерман, ты, я, Лоѓ і Рос Мілард. Дадлі Сміта не будзе. Распараджэнне Тада Грына: ён лічыць, што Мілард больш падыходзіць для такой працы.
  Эд саскоквае з ложка.
  - Хто яны такія, гэтыя браты?
  - Піцер і Бакстэр Энгелклінгі. Чуѓ пра такія?
  - Не. Допыт будзе?
  - А што, хочацца? - смяецца Галодэт. - Не, Келерман зачытае падрыхтаваную заяву, і мы з Лоѓ вырашым, ці варта цягнуць іх паказанні на працэс. Я цябе сустрэну. Стаянка пры гатэлі "Мірымар", праз сорак пяць хвілін - ідзе?
  - Дамовіліся.
  
  
  
  * * *
  
  
  Роѓна праз сорак пяць хвілін Галадзет уводзіць яго ѓ хол гатэля. Ні прывітанняѓ, ні поціскаѓ рукі - пераходзіць прама да справы.
  - Хочаш ведаць, што нам ужо вядома?
  - Выкладвай.
  Галадзет расказвае на хаду.
  - Усё ѓ зборы, чакаюць толькі нас. Эліс захапіѓ стэнаграфістку. Нашы браты - Піт і Бакс Энгелклінгі, трыццаці шасці і трыццаці двух гадоѓ, з Сан-Бернардына. Такія, я б сказаѓ, гангстары невысокага палёту, прыблатненыя. Абодва яшчэ на пачатку саракавых адсядзелі ѓ калоніі за гандаль траѓкай, з таго часу ѓ поле зроку пракуратуры не траплялі, калі не лічыць некалькіх арыштаѓ за таблеткі. Ёсць у іх і легальны бізнэс - друкарня ѓ Сан-Берду. Рабяты сабе ѓ галаве, але побач са сваім нябожчыкам таткам - шчанюкі. Вось стары Энгелклінг - гэта было нешта! Прыкінь: выкладчык хіміі ѓ каледжы, фармацэѓт-вынаходнік, распрацоѓваѓ сродкі для лячэння псіхозаѓ. Уражвае, а? І пры гэтым той жа самы стары Энгелклінг, які адкінуѓ капыты летам пяцідзесятага, ствараѓ новыя наркотыкі і прадаваѓ свой марафет старой мафіёзнай гвардыі. Ды што там - сам Мікі Коэн у дні сваёй целаахоѓнай службы прыкрываѓ спіну Доку Энгелклінгу!
  - Бачу, сумаваць нам не давядзецца. Але як ты звяжаш Коэна з "Начной савой"? Пачаць з таго, што ён сядзіць.
  - Экслі, "Начную саву" я маю намер звязваць выключна з нашымі каляровымі. Гангстэры ніколі не забіваюць нявінных грамадзян. Проста Лоѓ загарэѓся ідэяй надаць справе новы паварот. Добра, пайшлі, усё чакаюць.
  Сустрэча прызначана ѓ гасцінай нумара 309. За доѓгім сталом сядзяць Лоѓ і Мілард, насупраць іх - трое: пажылы адвакат і браты ѓ камбінезонах, падобныя як двайняты, - лысеючыя, з гнілымі зубамі і бліскучымі вочкамі-пацеркамі. Каля дзвярэй спальні размясцілася стэнаграфістка са сваёй машынкай.
  Галодет вылучае два крэслы. Эд ківае ѓсім, садзіцца побач з Мілардам. Адвакат шамаціць паперамі, браты закурваюць.
  - Для пратакола, - пачынае Лоѓ, - цяпер 8 гадзін 53 хвіліны 24 красавіка 1953 года. Прысутнічаюць: я, Эліс Лоѓ, акруговы пракурор горада Лос-Анджэлеса, сяржант
  Боб Галодэт з Бюро акруговага пракурора, капітан Рас Мілярд і сяржант Эд Экслі з паліцыі Лос-Анджэлеса. Джэйкаб Келерман прадстаѓляе інтарэсы Піцера Энгелклінга і Бакстэра Энгелклінга, патэнцыйных сведкаѓ па справе аб масавым забойстве ѓ кафэ "Начная сава", здзейсненым 14 красавіка гэтага года. Містэр Келерман зачытае заяву, падрыхтаваную яго кліентамі, затым яны падпішуць стэнаграфічную транскрыпцыю. У абмен на гэтую добраахвотную заяву пракуратура здымае абвінавачанне супраць Піцера і Бакстэра Энгелклінгаѓ, нумар 16114, датаванае 8 чэрвеня 1951 года. Калі гэтая заява прывядзе да затрымання злачынцаѓ, якія здзейснілі згаданае масавае забойства, Піцеру і Бакстэру Энгелклінгам гарантуецца судовы імунітэт ва ѓсіх пытаннях, якія адносяцца да названай заявы, уключаючы абвінавачванні ѓ здзяйсненні крымінальных злачынстваѓ, саѓдзеле ѓ крымінальных злачынствах і ѓ злачынных злачынствах. дзейнага заканадаѓства. Містэр Келерман, ці разумеюць вашы кліенты ѓсё вышэйсказанае?
  - Так, містэр Лоѓ, разумеюць.
  - Ці разумеюць яны, што пасля таго, як будзе зачытана заява, нам, магчыма, давядзецца задаць ім некаторыя пытанні?
  - Разумеюць.
  - Папрашу вас зачытаць заяву, саветнік.
  Келерман, марудліва чапляючы на нос акуляры:
  - Я дазволіѓ сабе некалькі паправіць стылістыку і сінтаксіс маіх кліентаѓ, а таксама выключыць найбольш... гм... маляѓнічыя выразы.
  Лоѓ, цярэбячы камізэлька:
  - У гэтым мы разбярэмся. Чытайце, калі ласка.
  Келерман пачынае:
  - Мы. Пітэр Энгелклінг і Бакстэр Энгелклінг, клянемся, што ѓсё паведамлянае намі ѓ гэтай заяве - абсалютная праѓда. У канцы сакавіка гэтага года, прыблізна за тры тыдні да забойстваѓ у "Начной саве", у нашу легальную і зарэгістраваную друкарню "Хуткая друк", размешчаную ѓ Сан-Бернардына, звярнуѓся кліент. Гэты чалавек назваѓся Дэлбертам (Дзюком) Каткартам і паведаміѓ, што даведаѓся нашы імёны ад містэра XV, нашага знаёмага па калоніі для непаѓналетніх. Містэр XV паведаміѓ Каткарту, што мы валодаем друкарняй, абсталяванай друкарскім станком нашага ѓласнага вынаходства, які адрозніваецца высокай хуткасцю і якасцю друку, - што з'яѓляецца праѓдай. Акрамя гэтага, містэр XV паведаміѓ Каткарту, што нас заѓсёды цікавілі - двукоссі адчыняюцца - хуткія баксы - двукоссі зачыняюцца, - што таксама з'яѓляецца праѓдай.
  Па пакоі прабягаюць смяшкі. Эд, на лістку паперы: "Забітая Сьюзен Лефертс з Сан-Берду - сувязь?"
  - Працягвайце, містэр Келерман, - просіць Лоѓ. - Мы цалкам здольныя смяяцца і слухаць адначасова.
  Келерман працягвае:
  - Каткарт прадэманстраваѓ нам фотаздымкі людзей у мудрагелістых касцюмах, якія аддаюцца разнастайным і адкрытым сэксуальным дзеянням, у тым ліку гомасэксуальнага характару. Некаторыя з фатаграфій былі - двукоссі адчыняюцца - падмаляваныя - двукоссі зачыняюцца. А менавіта: на некаторых фотаздымках персанажам прымаляваны ад рукі раненні і бягучая кроѓ. Каткарт сказаѓ, што чуѓ, быццам мы можам аператыѓна выпускаць высакаякасныя брашуры часопіснага тыпу, мы сказалі, што гэта праѓда. Каткарт заявіѓ таксама, што азнаёміѓся са звычайным коштам выпуску часопісаѓ, у якіх выкарыстоѓваюцца непрыстойныя здымкі, і назваѓ нам гэты кошт. Мы адказалі, што маглі б працаваць за адну восьмую гэтага кошту.
  Эд перадае Міларду запіску: "Справа аб парнусе ѓ Аддзеле нораваѓ?" Лоѓ перашэптваецца з Галадзетам, браты ѓхмыляюцца аднолькавымі дурнымі ѓхмылкамі. Мілард піша ѓ адказ: "Так - працуюць чацвёра, ніякіх слядоѓ. "Дзімныя касцюмы" - гэта яно. Але справа вісяк, мы яго амаль закінулі. І ніякіх сувязяѓ Каткарта з парнаграфіяй".
  Келерман налівае сабе вады з графіна і, намачыѓшы горла, працягвае:
  - Затым Каткарт заявіѓ, што чуѓ, быццам наш нябожчык бацька, Франц (Док) Энгелклінг, з'яѓляѓся сябрам Меера Харыса Коэна, больш вядомага як Мікі, лос-анджэлескага гангстара, які ѓ цяперашні час адбывае зняволенне ѓ турме на востраве Мак-Ніл. Мы адказалі, што гэта праѓда. Тады Каткарт высунуѓ сваю прапанову. Для пачатку ён заѓважыѓ, што распаѓсюджванне парнаграфіі павінна рабіцца - двукоссі адчыняюцца - цішком - двукоссі зачыняюцца, - паколькі тыя - двукоссі адчыняюцца - дурнаватыя - двукоссі зачыняюцца, - якія ствараюць гэтыя фатаграфіі, вырабляюць уражанне людзей, якім ёсць што хаваць. Аб гэтым прадмеце ён далей не распаѓсюджваѓся. Затым ён сказаѓ, што мае доступ да спісу - двукоссі адчыняюцца - багатых перакрутаѓ - двукоссі зачыняюцца, - якія згодны плаціць за падобную прадукцыю значныя сумы, і прапанаваѓ нам заняцца вытворчасцю - двукоссі адчыняюцца - усёй гэтай ебли з скокам - двукоссі зачыняюцца - у значных аб'ёмах . Каткарт заявіѓ таксама, што не толькі мае доступ да - двукоссі адчыняюцца - спісу перакрутаѓ - двукоссі зачыняюцца, - але і ведае нямала - двукоссі адчыняюцца - наркошак і шлюх - двукоссі зачыняюцца, - якія гатовыя служыць для гэтых здымкаѓ мадэлямі, а таксама некалькіх - двукоссі адчыняюцца - першасортных дзяѓчынак па выкліку - двукоссі зачыняюцца, - якія, магчыма, таксама пагодзяцца здымацца ѓ парнаграфічных сцэнах, калі ім дазволіць іх - двукоссі адчыняюцца - салодкі тэчак - двукоссі зачыняюцца. Аб усіх гэтых тэмах Каткарт далей не распаѓсюджваѓся, не зваѓ імёнаѓ і не даваѓ ніякіх іншых указанняѓ, якія дазваляюць усталяваць асобы.
  Келерман перагарнуѓ старонку.
  - Далей Каткарт сказаѓ нам, што хоча ѓзяць на сябе ролю арганізатара прадпрыемства, вярбоѓшчыка і пасярэдніка. Мы мусім толькі выпускаць часопісы. Акрамя таго, ён прапанаваѓ нам наведаць Мікі Коэна на востраве Мак-Ніл і папрасіць у яго крэдыт для забеспячэння прадпрыемства на пачатковым этапе працы. Апроч гэтага мы павінны былі папрасіць у яго рэкамендацыі адносна распаѓсюджвання тавара. У абмен на ѓсё вышэйпаказанае Коэну прапаноѓваліся - двукоссі адчыняюцца - охрененные - двукоссі зачыняюцца - адсоткі.
  Эд піша новую запіску: "Ніякіх імёнаѓ, не зачэпішся - вельмі зручна". Мілард шэпча ѓ адказ: ""Начная сава" - не Мікі, не яго стыль". Бакс Энгелклінг ухмыляецца, Піт Энгелклінг калупае ѓ вуху алоѓкам.
  Келерман чытае далей:
  - Прыблізна за два тыдні да забойстваѓ у "Начной саве" мы наведалі Мікі Коэна ѓ турме Мак-Ніл і выклалі яму гэтую ідэю. Ён адмовіѓся ѓдзельнічаць у гэтай справе і прыйшоѓ у крайняе раздражненне, даведаѓшыся, што ідэя зыходзіць ад Каткарта, гэтага, паводле яго слоѓ, - двукоссі адчыняюцца - педафіла паганага, якіх страляць трэба - двукоссі зачыняюцца. Напрыканцы заяѓляем: мы мяркуем, што забойствы ѓ "Начной Саве" здзейснены баевікамі Мікі Коэна. Мэтай забойцаѓ быѓ Дзюк Каткарт, да якога Коэн, відавочна, сілкуе асабістую непрыязнасць, а астатнія пяцёра забітых былі ѓхіленыя як непажаданыя сведкі. Ёсць і іншая здагадка: магчыма, Коэн распавёѓ аб плане Каткарта камусьці са зняволеных, і вестка аб гэтым дайшла да яго суперніка, Джэка Уэйлена, вядомага таксама як Стромкі Джэк. Уэйлен мог забіць Каткарта, убачыѓшы ѓ ім магчымага канкурэнта свайму бізнэсу, а астатніх пецярых - па названай вышэй прычыне. Мы лічым, што, калі забойствы звязаныя з планам Каткарта па распаѓсюджванні парнаграфіі, наступнымі ахвярамі можам стаць мы. Мы клянемся, што ѓсё вышэйпададзенае - абсалютная праѓда і што гэтая заява была зробленая намі свабодна, без якога-небудзь фізічнага ці псіхічнага ціску.
  Браты дружна пляскаюць у далоні.
  - А цяпер, панове, мае кліенты гатовы адказаць на вашы пытанні, - аб'яѓляе Келерман.
  Лоѓ, паказваючы ѓ бок спальні:
  - Спачатку я хацеѓ бы перагаварыць з калегамі. Усе выходзяць у спальню; Лоѓ затуляе дзверы.
  - Вашы заключэнні. Боб, ты першы.
  Галадзет закурвае.
  - Мікі Коэн пры ѓсіх сваіх грахах з гарачкі людзей не забівае, а Джэк Уэйлен нічым, акрамя ігральнага бізнесу, не цікавіцца. Думаю, браты гавораць праѓду. Аднак усё, што нам вядома аб Каткарце, характарызуе яго як дурня і няѓдачніка. Такую справу ён проста не пацягнуѓ бы. Не, не думаю, што яго забілі з-за парнухі. Я па-ранейшаму схіляюся да таго, што гэта - справа рук неграѓ.
  - Згодзен. Ваша меркаванне, капітан.
  Мілард:
  - Мне здаецца верагодным наступны расклад, хоць і тут не ѓсё гладка. Калі Мікі Коэн сапраѓды прабалбатаѓся камусьці ѓ турме, інфармацыя магла выйсці вонкі, і нехта мог ёю скарыстацца. Аднак ёсць адно "але": калі б забойства Каткарта было звязана з парнухай, братоѓ Энгелклінгаѓ таксама даѓно ѓ жывых бы не было. Ці, прынамсі, хто-небудзь іх патрывожыѓ бы. Справа аб гэтай парнаграфіі мы ѓ Аддзеле нораваѓ расследуем ужо два тыдні і пакуль ні да чаго не прыйшлі. Па ѓсіх напрамках - тупік. Думаю, Эду і Бобу варта пагаварыць з Уэйленам, затым злётаць у Мак-Ніл і пагутарыць з Мікі. Я дапытаю гэтае паскуддзе ѓ суседнім пакоі і пагавару з хлопцамі са свайго аддзела. Дарэчы, я чытаѓ усе рапарты пра "Начную саву" - парнаграфія нідзе нават не згадваецца. Так што я згодзен з Бобам. Гэтая гісторыя да нашай справы дачынення не мае.
  - Згодзен. Боб, вы з Экслі размаѓляеце з Уэйленам і Коэнам. Капітан, хто ѓ вас расследуе справу аб парнаграфіі? Здольныя людзі?
  - Трое - якія стаяць хлопцы, чацвёрты - Смецценьшчык Джэк Вінсенс, - усміхаецца Мілард. - Прабачце, Эліс. Я ведаю, ён вам быццам сваяком даводзіцца.
  Лоѓ ружавее.
  - Экслі, хочаце што-небудзь дадаць?
  - Па сутнасці я згодны з Бобам і капітанам, аднак хацеѓ бы адзначыць яшчэ два моманты. Першы: Сьюзэн Лефертс таксама родам з Сан-Берду. І другі: калі забойцы - не затрыманыя негры ці нейкая іншая негрыцянская банда, значыць, машына ѓ кафэ была пакінутая адмыслова, каб кінуць падазрэнне на неграѓ, і, такім чынам, мы маем справу з грандыёзнай і добра прадуманай змовай.
  - Думаю, усё ж забойцы - тыя, што ѓжо сядзяць. Так, дарэчы, як прасоѓваюцца справы з міс Сота?
  - Я над гэтым працую.
  - Падвойце намаганні. Гэта школьнікам дастаткова старанняѓ, а ад вас мне патрабуецца вынік. Дзякую вам, джэнтльмены.
  
  
  
  * * *
  
  
  Эд заязджае дадому, каб пераапрануцца. На дзвярах знаходзіць цыдулку.
  
  
  Экслі!
  Не спадзявайся, я цябе не даравала. Проста патэлефанавала дадому, і сястра расказала мне, што ты заязджаѓ туды і, здаецца, сапраѓды пра мяне турбаваѓся. Мяне гэта кранула. І яшчэ я падумала: бо і я сама, калі звязалася з табой, здрадзіла сябе. І таксама карыстаюся табой для сваіх мэт (бо жыць мне пакуль няма дзе і няма на што, а ты ні ѓ чым мне не адмаѓляеш, і наогул ты вельмі мілы, калі не ціснеш на мяне і нікога не збіваеш да паѓсмерці, і я чакаю, калі я папраѓлюся і змагу прыняць прапанову містэра Дытэрлінга). Як гаворыцца, не смейся, братка, чужой сястрыцы - свая ѓ дзяѓчынах. Можаш лічыць, што гэтае прабачэнне, таму што іншых прабачэнняѓ ты не дачакаешся. І супрацоѓнічаць з паліцыяй я не буду. ђсё зразумела? Як ты думаеш, містэр Дытэрлінг казаѓ сур'ёзна, калі абяцаѓ мне працу ѓ Фантазілендзе? Я сёння хачу адцягнуцца - прайдуся па крамах на тыя грошы, што ѓ мяне яшчэ засталіся. Прыйду ѓвечары. Не выключай святло.
  Інэс
  
  
  Эд пераапрануѓся. Клейкай стужкай прыляпіѓ да дзвярной ручкі запасны ключ. І не выключыѓ святло.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ТРЫЦЦАЦЬ ДРУГІ
  
  
  Джэк у машыне чакае Бада Уайта, за якім павінен сачыць.
  Галава ѓ яго гудзіць: крывацечныя рукі, спецвопратка - брыгады ѓзломваюць дзверы гаражоѓ, узбуджаныя нігеры падцікоѓваюць пошукавыя групы ѓ засадзе, нападаюць цішком і тут жа змываюцца. А "Меркуры" Коѓтса так і не знайшлі.
  Але не ѓ гэтым справа. Справа ѓ тым, што сказаѓ яму па тэлефоне Мілард. Добра, што па тэлефоне, - не заѓважыѓ, што Джэк ледзь штаны не намачыѓ ад страху.
  - Вінсенс, з Элісам Лоѓ звязаліся двое сведак. Паведамілі, што Дзюк Каткарт будаваѓ планы па продажы той самай парнухі, за якой мы палюем. Не думаю, што гэта звязана з "Начной савой", але на ѓсякі выпадак: ёсць у цябе што-небудзь новенькае?
  - Нiчога, - адказаѓ Джэк.
  У сваю чаргу спытаѓ, ці не раскапалі чаго астатнія трое.
  - Нічога, - адказаѓ Мілард.
  Мілард не ведае, што ѓсе апошнія рапарты Джэка - фальшыѓка. І тым больш не ведае, што ѓжо тры дні Джэку пляваць і на парнуху, і на "Начную саву", што ён не супакоіцца, пакуль дасье Сіда Хадженса не пяройдзе ѓ яго рукі, а нігеры не адправяцца ѓ газавую камеру. І пляваць, вінаватыя яны ці не.
  Дзверы камеры: копы валакуць шасцярых палавых тэрарыстаѓ. Бад Уайт унутры - апрацоѓвае затрыманых кавалкам гумовага шланга, каб не заставалася слядоѓ на целе. Учора ѓвечары Джэк выпусціѓ Уайта. Дадлі быѓ вельмі незадаволены. Сёння Джэк не праколецца, а потым зробіць візіт Сіду Хадженсу.
  Нарэшце выходзіць Уайт. Вуліца ярка асветлена, і Джэк добра бачыць, што на кашулі ѓ яго - кроѓ.
  Джэк заводзіць машыну.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ТРЫЦЦАЦЬ ТРЭЦЯ
  
  
  На гэты раз няма каляровых агнёѓ: з-за зашмаргнутых штор льецца роѓнае белае святло. Бад націскае кнопку званка.
  Адчыняюцца дзверы. На парозе, у промнях святла - цёмны сілуэт Лін Брэкен.
  - Вы - той паліцыянт, аб якім папярэджваѓ Пірс?
  - Ён самы. Пэтчэт растлумачыѓ, што мне трэба?
  Яна расхінае дзверы.
  - Пірс сказаѓ, што вы, здаецца, і самі гэтага толкам не ведаеце. Аднак я павінна быць з вамі сумленнай і адказаць на ѓсе вашыя пытанні.
  - А вы заѓсёды робіце тое, што ён вам кажа?
  - Заѓсёды.
  Бад уваходзіць у хату.
  - Апярэджваючы вашы пытанні: так, я прастытутка, і так, усе карціны на сценах - арыгіналы. Не, ніколі не чула пра Кэці... як там яе прозвішча. Не, Дуайт Жылет ніколі не б'е і не гвалтуе жанчын. Калі б ён захацеѓ кагосьці забіць, хутчэй за ѓсё, скарыстаѓся б нажом. Не, Дзюка Каткарта я асабіста не ведала, а чула пра яго вельмі няшмат - толькі тое, што ён няѓдачнік і шкадуе сваіх дзяѓчат. Вось і ѓсе навіны для друку.
  - Скончылі?
  - Не яшчэ. Пра іншых дзяѓчын Дуайта мне нічога не вядома, а пра "Начную саву" ведаю толькі тое, што чытала ѓ газетах. Задаволены?
  Бад ледзь не засмяяѓся.
  - Бачу, вы з Пэтчеттам усё абмеркавалі. Ён учора вам тэлефанаваѓ?
  - Не, сёння раніцай. А што?
  - Ды нічога.
  - Вы афіцэр Уайт, праѓда?
  - Бад.
  Лін смяецца.
  - Добра, Бад: вы верыце таму, што гаворым мы з Пірсам?
  - Так, у цэлым веру.
  - І ведаеце, чаму мы аказваем вам ветласць.
  - Аказваеце ветласць? Асцярожней, я ад такіх слоѓ і раззлавацца магу.
  - Так, вядома. Але ж вы разумееце, у чым справа.
  - Разумею. Пэтчэт - сутэнёр, можа, і яшчэ што-небудзь за ім ёсць. Ні ён, ні вы не хочаце, каб пра гэта даведаліся ѓ паліцыі.
  - Вось менавіта. Нашы матывы эгаістычныя, так што нам можна давяраць.
  - Хочаце параду, міс Брэкен?
  - Клічце мяне Лін.
  - Дык вось вам, міс Брэкен, мая парада. Будзьце са мной сумленнай, адказвайце на ѓсе мае пытанні і не спрабуйце, чорт пабяры, мяне падкупіць або запалохаць - інакш разам з Пэтчетт апынецеся па вушы ѓ лайне!
  У адказ Лін усміхаецца. Усмешка Веранікі Лейк. Бад нават памятае, з якога фільма: дзе Алан Лэд вяртаецца з вайны і даведаецца, што сука-жонка змяняла яму направа і налева.
  - Бад, хочаце выпіць?
  - Хачу. Скотч без содавай.
  Лін знікае на кухні, вяртаецца з двума куфлямі.
  - Як з забойствам той дзяѓчыны? Што-небудзь праяснілася?
  Бад прыхінаецца да сцяны.
  - Справай займаюцца трое. Злачынства на сэксуальнай глебе, так што правяраюць усіх вядомых гвалтаѓнікоѓ. Тыдні два пабегаюць, потым кінуць.
  - Але вы не кінеце?
  - Можа, кіну. А можа, і не.
  - Чаму вы прынялі гэтую гісторыю так блізка да сэрца?
  - Доѓгая гісторыя.
  - Нешта асабістае?
  - Так.
  Лін падносіць чарку ѓ вуснах.
  - Я проста спытала. А што са справай "Начной савы"?
  - Судзячы па ѓсім, ніг... гэта значыць каляровыя. Увогуле, так усё заблытана, што хер разбярэшся.
  - Вам падабаецца ѓжываць такія словы, Бад?
  - А вам не падабаецца? Вы ж гуляю за грошы.
  - У вас на кашулі кроѓ. Частка вашай працы?
  - Так.
  - І вам гэта таксама падабаецца?
  - Так, калі яны таго заслугоѓваюць.
  - Яны - гэта мужчыны, якія крыѓдзяць жанчын?
  - Разумніца!
  - А сённяшні - ён гэта заслужыѓ?
  - Не.
  - Але вы ѓсё роѓна гэта зрабілі?
  - Зрабіѓ. Ну а вас сёння, да прыкладу, перетрахал паѓдзясятка мужыкоѓ.
  - Усяго двое, - усміхаецца Лін. - А цяпер пытанне не для пратакола: вы збілі Дуайта Жылета?
  - Адказ не для пратакола. Я яго не біѓ. Проста сунуѓ яго руку ѓ здрабняльнік смецця.
  Лін не ахкае, не перапытвае. Спакойна:
  - І вам гэта спадабалася?
  - Ну... увогуле, не.
  - Я зусім забылася аб ветлівасці, - спахапляецца Лін. - Сядайце, калі ласка.
  Бад садзіцца на канапу, Лін - побач, на адлегласці выцягнутай рукі.
  - Падобна, дэтэктывы з Аддзела забойстваѓ моцна адрозніваюцца ад іншых людзей. Вы - першы мужчына за пяць гадоѓ, які не распавёѓ мне ѓ першую ж хвіліну знаёмства, што я дзіѓна падобная на Вераніку Лэйк.
  - Вы прыгажэй.
  Лін закурвае.
  - Дзякуй. Абяцаю не перадаваць гэта вашай сяброѓцы.
  - З чаго вы ѓзялі, што ѓ мяне ёсць сяброѓка?
  - У вас пінжак памятаюць і пахне духамі.
  - Яна мне не сяброѓка. Яна... ну... шчыра кажучы, яна проста мне падвярнулася.
  - Думаю, такое з вамі не часта здараецца.
  - Так, чорт пабяры, не часта. А зараз, можа, вернемся да справы? Міс Брэкен, раскажыце мне пра Пірса Пэтчэта і яго бізнэс.
  Лін выпускае клуб дыму, адпівае скотч.
  - Што ж, нават калі не дакранацца таго, што Пірс для мяне зрабіѓ, ён - чалавек незвычайны. Такія людзі жылі ѓ эпоху Адраджэння. Дыпламаваны хімік, спецыяліст па дзюдо, сапраѓдны спартсмен. Любіць атачаць сябе прыгожымі жанчынамі. Шлюб яго распаѓся, каханая дачка памерла зусім маленькай. Са сваімі дзяѓчатамі ён заѓсёды сумленны, выдатна з намі абыходзіцца і дазваляе сустракацца толькі з прыстойнымі і заможнымі людзьмі. Можна сказаць, што ѓ яго комплекс выратавальніка. Пірс любіць сваіх жанчын. Так, ён нас выкарыстоѓвае і на нас нажываецца - але, акрамя гэтага, у ім ёсць і шчырае пачуццё. Пры першай нашай сустрэчы я расказала Пірсу, што маю малодшую сястрычку задушыѓ п'яны кіроѓца, - дык вось, ён, слухаючы мяне, заплакаѓ. Па-сапраѓднаму заплакаѓ. У бізнэсе Пірс Пэтчэт - чалавек цвёрды. І так, ён сутэнёр. І ѓсё ж добры чалавек.
  Падобна, не хлусіць.
  - Чым яшчэ займаецца Пэтчет?
  - Астатні яго бізнэс цалкам легальны. Арганізуе фінансаванне фільмаѓ, дае дзелавыя кансультацыі сваім былым дзяѓчатам.
  - А парнуха?
  - Што вы! Пірс і парнаграфія... Ён любіць гэтым займацца, а не любавацца.
  - А гандляваць?
  - І гандляваць не любіць.
  А вось тут, здаецца, хлусіць. Інакш чаму так бліснулі вочы ѓ Пэтчетта, калі Бад загаварыѓ аб парнаграфіі?
  - Па-мойму, вы мне пудрыце мазгі. Добрае абыходжанне суценёра з дзяѓчатамі - ну дапусцім, але вас паслухаць, так Пэтчет - проста Ісус Хрыстос з дванаццаццю апосталамі. Здаецца мне, ня ѓсё так гладка. Раскажыце, што там у яго за "студыя".
  Лін тушыць цыгарэту.
  - Дапусцім, я не хачу пра гэта гаварыць.
  - Дапусцім, я здам вас абодвух у Аддзел нораваѓ.
  Лін задуменна ківае галавой.
  - Пірс лічыць, што вы зводзіце нейкія асабістыя рахункі, так што ѓ вашых інтарэсах выкрасліць яго са спісу падазраваных, а аб іншых яго справах маѓчаць. Ён думае, вы не станеце аб ім паведамляць. Гэта было б неразумна з вашага боку.
  - А я наогул часта раблю глупства. А што яшчэ думае Пэтчэт?
  - Чакае, калі вы загаворыце аб грошах.
  - Я вымагальніцтвам не займаюся.
  - Навошта ж тады...
  - Ну, можа, мне проста цікава!
  - Ну што ж... Ведаеце, хто такі Тэры Лакс?
  - Памыйны тып. У яго ѓ Малібу санаторый для наркаманаѓ.
  - І тое і іншае зусім дакладна. А яшчэ ён пластычны хірург.
  - Дык гэта ён Пэтчэту фізіяномію разгладзіѓ? Я і падумаѓ, не можа пяцідзесяцігадовы мужык так маладо выглядаць!
  - Пра гэта я нічога не ведаю. Але Тэры Лакс стварае дзяѓчат для студыі Пірса. У нас ёсць Ава і Кейт, Рыта і Бэці. Гарднер, Хепберн, Хейворт і Грэйбл, зразумела. Пірс падбірае дзяѓчын, падобных на кіназорак, а Тэры з дапамогай пластычнай хірургіі дамагаецца ідэальнага падабенства. Гэтых дзяѓчат можна назваць наложніцамі Пірса. Яны спяць з ім і з абранымі кліентамі - партнёрамі, якія дапамагаюць яму фінансаваць фільмы. Скрыѓленне? Быць можа. Але Пірс аб сваіх дзяѓчынах клапоціцца. Адлічвае ад заробку кожнай пэѓны працэнт і ѓкладае ѓ розныя прадпрыемствы. Усе працуюць толькі да трыццаці гадоѓ - без выключэнняѓ. Пірс не дазваляе дзяѓчынам ужываць наркотыкі, ніколі ніводную пальцам не крануѓ. Я яму вельмі шмат каму абавязана. Ну што, здольны ваш паліцэйскі розум успрыняць такую супярэчлівую карціну?
  - Вось чорт! - кажа Бад.
  - Не, містэр Уайт. Пірс Морхаус Пэтчет.
  - І ты таксама лягла пад нож Лакса?
  - Не. Я адмовілася, і Пірс паважае мяне за гэта. Ад прыроды я брунэтка, - яна датычыцца сваіх залацістых валасоѓ, - але ѓсё астатняе - маё, сапраѓднае.
  - І колькі табе гадоѓ?
  - Праз месяц споѓніцца трыццаць. Я збіраюся адкрыць краму адзення. Бачыце, як мяняе людзей час? Калі б нам пазнаёміцца праз месяц - я была б ужо не прастытуткай, а добрапрыстойнай грамадзянкай. І брунэткай. Так што ніхто не паѓтараѓ бы мне: "Лх, як вы падобныя на Вераніку Лэйк!"
  - Вось чорт!
  - Не. Лін Маргарэт Брэкен.
  - Я хачу яшчэ раз з табой сустрэцца. - не разважаючы, выпальвае ён.
  - Запрашаеш мяне на спатканне?
  - Так, заплаціць я не змагу.
  - Тады пачакай месяц. Усяго адзін месяц.
  - Я не магу чакаць!
  - Добра. Але з адной умовай: больш ніякіх допытаѓ. Не хачу хадзіць у цябе ѓ падазраваных.
  Бад малюе ѓ паветры крыж, перакрэсліваючы свае падазрэнні наконт Пэтчэта.
  - Дамовіліся.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ТРЫЦЦАЦЬ ЧАЦВЕРТЫ
  
  
  Камера Мікі Коэна.
  Зрэшты, камерай яе назваць складана. Камфартабельны, раскошна абстаѓлены пакой: ложак, крэсла, паліцы - усё абцягнута аксамітам. З вентыляцыйнай адтуліны ѓ сцяне струменіцца цёплае паветра - у штаце Вашынгтон у красавіку яшчэ стаяць халады. Эд душыць пазяханне: сёння яны некалькі гадзін гутарылі з Крутым Джэкам Уэйленам, выключылі яго са спісу падазраваных, праляцелі тысячу міль - і зараз, у гадзіну ночы, сядзяць і чакаюць, калі гэты ненармальны гангстэр скончыць познюю партыю ѓ безік. Каля ног Галадзета ѓладкаваѓся Мікі Коэн-малодшы - тоѓсты бульдог у аксамітнай камізэльцы. Галодэт цяробіць яго па галаве. Эд праглядае запісы, зробленыя падчас размовы з Уэйленам.
  Выцягваць з Уэйлена паказанні не прыйшлося - ён загаварыѓ сам, ды так разбоѓтаѓся, што яны ѓжо і не ведалі, як яго спыніць. Тэорыю Энгелклінгаѓ ён проста высмеяѓ, а затым пачаѓ скардзіцца на заняпад арганізаванай злачыннасці ѓ родным Лос-Анджэлесе.
  З таго часу, як Мікі трапіѓ за краты, старыя парадкі, можна сказаць, зусім сышлі на нішто. Улада Мікі ѓжо не тая. Грошы са швейцарскіх банкаѓ прыхаваны - для адраджэння ѓ будучыні крымінальнай імперыі патрэбна гатоѓка. Размяшчэнне капіталу было даручана намесніку Мікі Морысу Ягелку, ён укладваѓ грошы абы-дзе і ѓ выніку спусціѓ усю наяѓнасць. Няма чым стала плаціць людзям. А справы ђэйлена ідуць зусім нядрэнна. Зрэшты, як і справы Мікі: Уэйлен выклаѓ паліцыянтам уласную тэорыю.
  Коэн не такі просты: дурню Ягелку ён пакінуѓ драбкі, а асноѓныя свае зберажэнні раздрабіѓ між некалькімі надзейнымі людзьмі і дробнымі часткамі ѓклаѓ у надзейныя прадпрыемствы - букмекерства, пазыкі пад людаедскія працэнты, наркату, прастытуцыю. Выйшаѓшы з турмы, ён верне сабе грошы з прыбыткам і адновіць сваю імперыю. Назваѓ Уэйлен і тых, хто, на яго думку, працягвае цішком працаваць на Мікі: Лі Вакс, яго былы кілер, зараз быццам бы які перайшоѓ на легальнае становішча, і неразлучная парачка - Эйб Тайтэлбаум і Джоні Стампаната, не здольныя пражыць сапраѓды ніводнага дня. Усе трое па-ранейшаму займаюцца старым бізнэсам - і, цалкам магчыма, ахоѓваюць інтарэсы Мікі. І шэф Паркер на гэта глядзіць скрозь пальцы: па-сапраѓднаму ён баіцца толькі з'яѓленні ѓ горадзе італьянскай мафіі. Таму, калі якія-небудзь чужынцы з'яѓляюцца ѓ Лос-Анджэлес і спрабуюць усталяваць у горадзе свае парадкі, Дадлі Сміт са сваімі рабятамі ѓладкоѓвае ім засаду ѓ матэлі непадалёк ад Гардэны: чужынцам даюць добрую чосу, усё, што ѓ іх з сабой, адбіраюць і перадаюць у паліцэйскі дабрачынны фонд, а саміх саджаюць на аѓтобус, на цягнік, на самалёт - на чым яны тамака з'явіліся - і адпраѓляюць дадому. І ѓсё - без лішняга шуму.
  І заключэнне Уэйлена:
  Яму самому дазваляюць дзейнічаць толькі таму, што гульнявы бізнэс у Лос-Анджэлесе мае патрэбу ѓ наглядзе. Калі зусім абезгаловіць арганізаваную злачыннасць у горадзе пачнецца бязмежжа. Аднак ён гуляе па правілах - ці, калі выяѓляцца стылем Дадлі Сміта, трымаецца ѓ рамках. Каб ён ці той жа Мікі перастралялі пецярых ні ѓ чым не вінаватых людзей з-за нейкіх паганых часопісаѓ... Такога і ѓявіць сабе нельга.
  Аднак тое, што адбываецца зараз у горадзе, яму не падабаецца. Дакладней, не падабаецца тое, што нічога не адбываецца. Занадта ѓжо ціха. Такое бывае, калі рыхтуецца нейкі буйны хіпеж.
  Мікі Коэн-малодшы радасна завішчае: падняѓшы вочы, Эд бачыць, як у камеру ѓваходзіць Мікі Коэн-старэйшы са скрынкай сабачага печыва.
  - Ніколі ѓ сваім жыцці, - урачыста, нараспеѓ пачынае Коэн прама ад дзвярэй, - ніколі ѓ сваім жыцці Мікі Коэн не забіваѓ чалавека, які, па нашых паняццях, не заслужыѓ бы смерць. Ніколі ѓ сваім жыцці Мікі Коэн не гандляваѓ бруднымі часопісамі для ананістаѓ. Піта і Бакса Энгелклінгаѓ я прыняѓ толькі з павагі да іх нябожчыка бацьку, спачын Бог яго душу, хоць і быѓ ён паршывы фрыц. Я ѓвогуле не забіваю нявінных: гэта грэшна, а я чалавек вернік і строга выконваю юдзейскія законы і запаведзі Божыя, калі толькі яны не шкодзяць бізнэсу. Наглядчык Хопкінс расказаѓ мне, навошта вы прыехалі, і я знарок прымусіѓ вас чакаць. Чаму, спытаеце вы? Ды таму, што толькі людзі, якіх Гасподзь у неспавядальнай мудрасці сваёй начыста пазбавіѓ мазгоѓ, маглі хоць на секунду мяне - мяне, Мікі Коэна! - западозрыць у гэтым подлым і ідыёцкім налёце на кафэ, напэѓна справе рук тупіц-шварцэс [39] . Але, я бачу, Мікі-малодшаму вы спадабаліся, так што я надам вам пяць хвілін свайго часу. Ідзі да татачкі, бубелі [40] !
  Галодет узводзіць вочы да неба. Коэн апускаецца на калені каля дзвярэй, суне ѓ рот сабачае печыва. Сабака падбягае, віляючы хвастом, бярэ печыва, абслініла гаспадара тоѓстымі мокрымі брылямі. Мікі абдымае сабаку, і Мікі-малодшы скуголіць ад захаплення. За акном камеры, у двары, Эд заѓважае самотную постаць і пазнае ѓ ёй Дэйві Голдмана - скарбніка Мікі, які трапіѓ у турму за ѓласныя махінацыі з падаткамі. Голдман касавурыцца на акно і праходзіць міма.
  - Мікі, - пачынае Галлодет, - браты Энгелклінгі кажуць, што вы вельмі раззлаваліся, пачуѓшы, што іх ідэя зыходзіць ад Дюка Каткарта.
  Коэн сплёѓвае крошкі сабачага печыва.
  - Ведаеце выраз "выпусціць пар"?
  - Ведаем, - уступае Эд. - Энгелклінгі называлі якія-небудзь імёны, акрамя Каткарта?
  - Ніводнага. Ды і гэтага Каткарта я не ведаю - чуѓ толькі, што ён сядзеѓ за спакушэнне малалетніх, па гэтым і суджу. У Пісанні сказана: "Не судзіце, ды не судзімы будзеце", - але я ніякага суда не баюся, так што кажу сабе: "Судзі на здароѓе, Мікстэр!"
  - Вы не давалі братам парад па стварэнні сеткі распаѓсюджвання тавару?
  - Зразумела, не! Гасподзь Бог і шаноѓны майму сэрцу Мікі-малодшы мне сведкі!
  Зноѓ Галодэт:
  - Мік, а цяпер галоѓнае пытанне. Каму вы расказвалі пра гэты праект? Можа, каму-небудзь у турме?
  - Ніводнай жывой душы! Яшчэ чаго не хапала - балбатаць пра брудныя кніжкі, якія я і ѓ рукі не вазьму! Дэйві - мае вочы і вушы, але я нават Дэйві выставіѓ за дзверы, калі да мяне з'явіліся гэтыя двое мешугене [41] . Чаму, спытаеце вы? А таму, што высока цаню такую цноту, як уменне захоѓваць сакрэты!
  Галодэт:
  - Эд, пакуль ты гаварыѓ з ахоѓнікам, я патэлефанаваѓ Расу Міларду. Ён сказаѓ, што распытаѓ сваіх хлопцаѓ - яны нічога не знайшлі. Ніякіх слядоѓ, ніякіх сувязяѓ з Каткартам. Рос прагледзеѓ усе рапарты па "Начной саве" і таксама не заѓважыѓ нічога, што было б хоць неяк звязана з парнаграфіяй. Бад Уайт правяраѓ сувязі Каткарта - таксама нічога не знайшоѓ. Эд, падобна, тое, што Сьюзэн Лефертс родам з Сан-Берд, - чыстае супадзенне. А Каткарт проста церабіѓся. Ён ні для каго не ѓяѓляѓ небяспекі - нічога б у яго не выйшла і не магло выйсці. Падобна, Энгелклінгі папросту купіліся на яго маляѓнічую балбатню ды на згадку старога прыяцеля.
  Эд ківае.
  - Вечная тэма - бацькі і дзеці, - кажа Мікі Коэн-старэйшы, гладзячы Мікі Коэна-малодшага. - Пір духу. Ёсць над чым паразважаць, ці не праѓда? Зірніце хоць на мяне і на Мікі-малодшага. А што сказаць аб даѓніне Францы і яго дзікіх балванах-атожылках? Франц жа быѓ чалавек геніяльны, вы гэта ведаеце? Нейкія такія лекі вынаходзіѓ, што цяпер вар'яты на яго маліцца павінны. Калі некалькі гадоѓ таму ѓ мяне павялі буйную партыю белага - скажу вам па сумленні, перш за ѓсё я падумаѓ пра Доку. "Мікі, - сказаѓ я сабе, - уяві сябе на яго месцы. Уяві, што дар слова табе замянілі яго непараѓнальныя мазгі. Дзе ты схаваеш гераін, Мікстэр, і, галоѓнае, каму і як пастараешся яго загнаць? Едзьце дадому, хлопчыкі. Вы ѓзялі ілжывы след. Парнаграфія вас ні да чаго не прывядзе. Тых шасцярых забілі шварцэс - Богам праклятыя псіхапаты шварцэс.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ТРЫЦЦАЦЬ ПЯТЫ
  
  
  Бутэлькі: віскі, джын, брэндзі. Мігаючыя шыльды: "Шліц", "Блакітная стужка". Марачкі перакульваюць у рот халоднае піва, людзі апускаюцца ѓ шчаслівае забыццё. Бярлог Хадженса ѓ квартале адгэтуль: Джэк цягне час, спадзяючыся, што выгляд спіртнога надасць яму адвагі.
  - Апошні званок! - крычыць бармэн. Джэк асушвае сваю шклянку содавай, прыкладвае халоднае шкло да шыі. На сэрцы ляжыць цяжкі камень, і зноѓ і зноѓ праплываюць у мозгу падзеі сённяшняга дня.
  Мілард сказаѓ, што Дюк Каткарт перад смерцю спрабаваѓ прадаваць парнуху. Яго парнуху.
  Бад Уайт ходзіць у госці да Лін Брэкен, адной з тых шлюх, што выглядаюць якраз як кіназоркі. Сёння ён правёѓ у яе дзве гадзіны, а потым шлюха праводзіла яго да машыны. Джэк "давёѓ" яго да хаты, складаючы ѓ розуме дэталі галаваломкі: Уайт ведае Брэкен, Брэкен ведае Пірса Пэтчэта, Пірс Пэтчэт ведае Хадженса. Сід ведае пра "Малібу Рандэву", магчыма, ведае і Дадлі Сміт. Навошта Даду сачыць за Уайтам? Толькі таму, што той разнерваваѓся з-за забойства той прастытуткі?
  Пульсуюць куфлі піва ѓ руках неонавых пачвар. У машыне ѓ Джэка кастэт. Апрацаваць Сідстэр злёгку, толькі каб аддаѓ дасье...
  Вось і дом Хадженса: цёмныя вокны, у дзвярэй - Сідаѓ "паккард". Джэк стукае ѓ дзверы масіѓным бронзавым малатком.
  Чакае з паѓхвіліны - няма адказу. Спрабуе дзверы - не паддаецца. Налягае плячом - дзверы, затрашчаѓшы, расхінаецца.
  Цёмна, як у склепе. І пах...
  Джэк дастае насоѓку і рэвальвер. Павольна, вельмі павольна, локцем намацваючы выключальнік. Рука з насоѓкай уключае святло - каб не пакінуць адбіткаѓ.
  Сід Хадженс распасцёрце на падлозе. Дыван вакол яго да чарноцця прахарчаваѓся крывёй, падлога слізкі ад крыві.
  Рукі і ногі адпілаваны ад тулава, пераламаныя, выгнутыя пад дзіѓнымі кутамі.
  Цела запарота ад горла да пахвіны: скрозь чырвонае бялеюць косці.
  Ззаду яго некалькі канцылярскіх шаф: усе скрыні адчыненыя, тэчкі зваленыя кучай на дыване - там, дзе няма крыві.
  Джэк кусае сабе рукі, каб не закрычаць.
  Крывавых слядоѓ на падлозе не відаць - значыць, забойца выйшаѓ праз заднюю дзверы. Хадженс аголены, чорна-чырвонае цела. Адарваныя, нібы ѓ лялькі, рукі і ногі, зеѓраючыя раны, лужыны крыві...
  Усё - як на тых гробаных порназдымках.
  Джэк кінуѓся бегчы.
  Прэч адсюль. Вакол дома да задняй дзверы. Дзверы расчынены насцеж, відаць святло. Вільготна блішчыць нядаѓна вымытую падлогу: ні крыві, ні адбіткаѓ. Джэк уваходзіць, знаходзіць пад ракавінай у кухні некалькі папяровых пакетаѓ, няцвёрдымі крокамі накіроѓваецца ѓ гасціную. Тэчкі, тэчкі, тэчкі з кампраматам: адзін, два, тры, чатыры, пяць пакетаѓ, два забегу да машыны і зваротна.
  2:20, на вуліцы нікога.
  - Спакойна, спакойна, - паѓтарае Джэк як заклён.
  Ворагаѓ у Сіда - увесь Лос-Анджэлес. У каго былі матывы? Лягчэй спытаць, у каго іх не было. І пасмяротныя калецтвы, хутчэй за ѓсё, нічога не значаць. Бо ніхто не ведае аб тым, што той часопіс - у Джэка. Проста працаваѓ нейкі псіх-садыст.
  А ѓ цябе адна задача - знайсці сваё дасье.
  Джэк выключыѓ святло, падрапаѓ дзверы знятымі з пояса кайданкамі - хай думаюць, што тут пабываѓ рабаѓнік. Націснуѓ на газ і ірвануѓся прэч - сам не ведаючы куды.
  
  
  
  * * *
  
  
  Бязмэтна кружачы па горадзе, натыкнуѓся на танны матэльчык пад назвай "Прытулак Оскара".
  Заплаціѓ за тыдзень, уцягнуѓ у нумар свой багаж, прыняѓ душ, нацягнуѓ на сябе пахучы потым касцюм. Нумар - тараканаѓ рай: тоѓстая пляма над ложкам, у шчылінах - варушэнне вусоѓ. У нос б'е едкі пах уласнага поту, не поту - смурод. Бруд - на ім, бруд - вакол яго, але брудней за ѓсё - той бруд, што ён прывёз з сабой.
  Зачыніѓшы дзверы, Джэк пачаѓ раскопкі ѓ гразі.
  Старыя артыкулы "Строга сакрэтна", выразкі з іншых газет, дакументы, сцягнутыя з паліцыі. Дасье: у Мантгомеры Кліфта [42] самы маленькі член у Галівудзе, Эррол Флін [43] - нацысцкі агент. Свежая тэма: Эррол Флін і нейкі пісьменнік-гомік, Трумен Капотэ [44] . Чырвоныя, ружовыя, блакітныя. Пасцельныя таямніцы знакамітасцяѓ - ад Джоан Кроѓфард [45] да былога акруговага пракурора Біла Макферсана. Галерэя наркаманаѓ: кампрамат на Чарлі Паркера, Аніту О'Дэй, Арта Пепера, Тома Ніла, Барбару Пэйтан. Гейл Расэл. Артыкулы для наступнага нумара: "Сувязі мафіі вядуць у Ватыкан?!", "Незвычайныя прыхільнасці Рока Хадсана" [46] , "Небяспечная траѓка: чаяванне па-галівудску". І дасье, дасье, дасье. Камуністы, гамасекі, лесбушкі, наркашы, педафілы, німфаманкі, жанчынаненавіснікі, карумпаваныя палітыканы...
  Аб сяржанце Джэку Вінсенсе - нічога.
  Як і пра "Жэтон Гонару" - хоць Сід вельмі цікавіѓся гэтым серыялам і ѓсім з ім звязаным. Дасье на Бретт Чэйза ѓ яго сапраѓды было.
  Дзіѓна.
  Яшчэ больш дзіѓна - нічога на Макса Пелтца. Пры тым, што яго "Строга сакрэтна" мачае ѓ бруд ці ледзь не ѓ кожным нумары.
  Нічога - пра Пірса Пэтчэта, пра Лін Брэкен, пра Ламара Хінтанс, пра "Флёр-дэ-Ліс".
  Але тэчак шмат. Высачэзная чарка лайна. У канцылярскія шафы Сіда столькі ледзь-ледзь улезе. Калі забойца нешта скраѓ - то дзве-тры тэчкі, не больш.
  Алібі.
  Джэк склаѓ тэчкі ѓ шафу для адзення, павесіѓ на дзверы таблічку "НЕ турбаваць" і, выйшаѓшы праз заднія дзверы, паляцеѓ дадому.
  5:10.
  За дзвярны малаток заткнуты запіскі: "Джэк, мілы, ты не забыѓся пра чацвер?" "Джэк, ты што, у спячку запаѓ? Цэлую, цэлую, цэлую. К." Джэк уваходзіць, здымае тэлефонную трубку, набірае 888.
  - Паліцыя, дзяжурны па горадзе слухае.
  - Гэй, - гугнява кажа Джэк, - карацей, тут чувака прышылі. Прыязджайце.
  - Сэр, вы хочаце паведаміць пра забойства?
  - Яшчэ якім забойстве, гадам бу...
  - Ваш адрас, сэр.
  - Адрас мой вам ні да чаго. Я толькі высадзіѓ дзверы ѓ гэтую хату, гляджу - а на падлозе трупак ляжыць...
  - Сэр...
  - 421, Паѓднёвая Александрыя, зразумеѓ?
  - Сэр, дзе вы...
  Джэк павесіѓ трубку, распрануѓся, кінуѓся ѓ ложак. Дваццаць хвілін на прыезд патрульных, дзесяць - на апазнанне Хадженса. Патрульныя тэлефануюць у Аддзел па расследаванні забойстваѓ. Дзяжурны цяміць, што справа сур'ёзная, і выцягвае з ложка начальства. Тад Грын, Рас Мілард, Дадлі Сміт - усе яны неадкладна ѓспомняць аб Пераможцы з Вялікай Літары. І якую-небудзь гадзіну праз яго тэлефон пачне разрывацца ад званкоѓ.
  Джэк варочаецца ѓ ложку, насычаючы потым свежыя прасціны. Тэлефон тэлефануе ѓ 6.58.
  Джэк, пазяхаючы:
  - Алё!
  - Вінсенс, гэта Рас Мілард.
  - Так, кэп. Колькі часу? Што слу...
  - Не важна. Ведаеш, дзе жыве Сід Хаджэнс?
  - Так, дзесьці ѓ Чэпмен-парку. Кэп, што за...
  - 421, Паѓднёвая Александрыя. Неадкладна, Вінсенс.
  
  
  
  * * *
  
  
  Галенне, душ, свежая бялізна. Сорак хвілін на дарогу. На лужку перад хатай Сіда Хадженса чортава прорва паліцыянтаѓ машын. Бегаюць з заклапочанымі тварамі і пластыкавымі мяшкамі хлопцы з трупярні.
  Джэк прыпаркаваѓся на лужку. З хаты выкочваюць каталку, прычыненую акрываѓленай прасцінай. У дзвярэй Рос Мілард, далей ад хаты - двое пачаткоѓцаѓ, Дон Клекнер і Дуэйн Фіск. Патрульныя адганяюць разявак, на тратуары тоѓпяцца рэпарцёры. Джэк выходзіць з машыны, ідзе да Міляра.
  - Хадженс? - спакойна, тонам прафесіянала.
  - Так, твой прыяцель. Праѓда, пазнаць яго зараз цяжкавата. Паведаміѓ рабаѓнік: уварваѓся ѓ дом і ѓбачыѓ цела. Падобна, так і было: на вушаку адзнакі. Калі ты снедаѓ, лепш унутр не хадзі.
  Джэк, зразумела, увайшоѓ. Падсохлая кроѓ, крэйдавыя адзнакі на падлозе - тут ляжала тулава, тут рука, тут нага... Мілард, ззаду:
  - Відаць, нехта вельмі неѓзьлюбіѓ нябожчыка. Бачыш пустыя шафы? Падобна, Хадженса забілі з-за архіва. Клекнер ужо тэлефанаваѓ выдаѓцу "Строга сакрэтна", запатрабаваѓ адкрыць офіс і выдаць нам копіі матэрыялаѓ, над якімі працаваѓ Хадженс у апошні час.
  Даѓніна Рас чакае адказу. Джэк перахрысціѓся - упершыню з прытулку. Цуды, ды і толькі!
  - Вінсенс, ты накшталт у яго ѓ сябрах хадзіѓ. Што скажаш?
  - Ён быѓ сапраѓдная брыдота! Ненавідзелі яго ѓсё! І ворагаѓ у яго - цэлы Лос-Анджэлес!
  - Лягчэй, Вінсенс, лягчэй. Мне добра вядома, што вы з Хадженсом заключылі здзелку, што ты зліваѓ яму інфармацыю. Калі не раскрыем справу за некалькі дзён, я запатрабую ад цябе заявы.
  Дуэйн Фіск нешта ѓпарвае Морці Бендзішу: смажаныя падрабязнасці для "Мірор".
  - Мне няма чаго хаваць, - адказвае Джэк. - Зраблю ѓсё, што ѓ маіх сілах, каб дапамагчы следству.
  - Я узрушаны тваім пачуццём абавязку. Што ж, пагаворым аб Хадженсе. Што ён любіѓ - дзяѓчынак, хлопчыкаѓ?
  Джэк закурвае.
  - Хадженс любіѓ бруд. І толькі бруд. Дэгенерат чортаѓ. Не здзіѓлюся, калі даведаюся, што ён канчаѓ ад уласных артыкульчыкаѓ.
  Падыходзіць Дон Клекнер. У руках - новы нумар "Строга сакрэтна" з велізарным загалоѓкам: "ТБ-магнат любіць глядзець на дзяѓчынак-падлеткаѓ - І НЕ ТОЛЬКІ ГЛЯДЗЕЦЬ!"
  - Капітан, гэта я купіѓ у кіёску на рагу. Выдавец сказаѓ, што Хадженс быѓ памяшаны на "Жэтане Гонару".
  - Добра, Дон, малайчына. Пачынай апытанне сведак. Вінсенс, ідзі сюды.
  Яны ідуць да газона. Мілард:
  - Як бачыш, нітачкі вядуць да людзей, якіх ты ведаеш.
  - Я коп і працую ѓ Галівудзе. Ведаю безліч людзей. Ведаю і тое, што Макс Пелтц неабыякавы да маладзенькіх. Ну і што? Яму шэсцьдзесят гадоѓ, і ён не забойца.
  - Пра гэта пазней пагаворым. Ты зараз працуеш над "Начной савой", праѓда? Шукаеш "Меркуры" Коѓтса?
  - Так.
  - Тады вяртайся да працы, а ѓ 14:00 з'явішся ѓ Бюро для рапарту. Я запрашу некалькіх ключавых персон з "Жэтона Гонару" прыйсці ѓ Бюро і адказаць на некалькі пытанняѓ. Ты дапаможаш мне весці размову.
  "Людзі, якіх ён ведае". Білі Дытэрлінг, Тымі Валберн.
  - Добра, прыйду.
  Падбягае Морці Бендзіш:
  - Джэкі, паверыць не магу! Няѓжо зараз усе эксклюзівы будуць даставацца мне?!
  
  
  
  * * *
  
  
  І зноѓ гаражы і лямантавыя нігеры... А сапраѓдная праца чакае не дачакаецца яго ѓ матэлі.
  Па дарозе з Чорнага горада на Джэка накаціла - упершыню за пяць гадоѓ.
  Ён павярнуѓ на ѓсход, прыпаркаваѓся ля "Каралеѓскага флэша". Побач стаіць "б'юік" Клода Дайніна - а сам ён напэѓна напампоѓваецца грывам у сарціры.
  Джэк увайшоѓ. Усе замерлі - ведаюць: ад Пераможцы з Вялікай Літары чакай бяды. Бармэн наліѓ падвойнага "олд-форрестера": Джэк асушыѓ шклянку адным глытком - да чорта пяцігадовае ѓстрыманне! Ад выпіѓкі па жылах разлілося прыемнае цяпло. Джэк зайшоѓ у сарцір, нагой выбіѓ дзверы адзінай кабінкі.
  Так і ёсць: Клод Дайнін запраѓляецца марафетам.
  Джэк укладвае яго на падлогу, вырывае з рукі шпрыц. Хутка абшуквае. Клод не супраціѓляецца - ён ужо на сёмым небе. Вось і ён - бензедрын у фальзе. Джэк глынае таблеткі ѓсухую, спускае шпрыц ва ѓнітаз.
  - Я вярнуѓся.
  
  
  
  * * *
  
  
  У матэль ён вяртаецца пад кайфам. Бензедрын паскарае думкі, дапамагае ѓбачыць сувязі там, дзе сувязяѓ, здавалася, не.
  Інстынкт падказвае яму, што важныя дасье Хаджэнс дома не трымаѓ. Калі б забойца шукаѓ нейкую канкрэтную тэчку, то для пачатку стаѓ бы катаваць Сіда, каб высветліць, дзе схованка. Калі ён нешта забраѓ, то няшмат. Дапусцім, сярод выкрадзеных была тэчка Джэка Пераможцы: забойца мог яе выкінуць, а мог пакінуць у сябе.
  Новая думка: сувязь - Хадженс / Пэтчет, парнаграфія / шантаж. Каткарт/"Начная сава" - не, гэта пакуль адкладаем. Мілард/Экслі запэѓніваюць, што іх размовы з Уэйленам і Мікі нічога не далі. Каткарт проста церабіѓся: не змог бы ён арганізаваць такую справу. Справаздача Міларда: браты Энгелклінгі не ведаюць, хто вырабляѓ фатаграфіі, відавочна, Каткарт натрапіѓ на іх выпадкова, усё астатняе - плён яго фантазіі. Значыць, Каткарта адставім. Што застаецца?
  Бобі Індж, Крысціна і Дэрыл Бергероны - з канцамі. Ламар Хінтан (магчыма, страляѓ у яго на складзе "Флёр-дэ-Ліс") - таксама з канцамі, можна і не шукаць. Тымі Валберн, кліент "Флёр-дэ-Ліс", якога дапытваѓ Джэк, - сувязь з Білі Дытэрлінгам, аператарам "Жэтона Гонару". З імі абодвума сёння давядзецца сустрэцца на вачах у Міларда ... Спакойна, Джэк, галоѓнае - спакойна. Дапусцім, Цімі распавёѓ Білі аб допыце; выкажам здагадку, Білі сцяміѓ, хто залез у машыну Хінтана... спакайней, Джэк... гэтым пидорам ёсць што губляць, яны на ѓсё пайдуць, каб не прызнаваць сваёй сувязі з Флер-дэ-Ліс фірмай, аб існаванні якой Рас Мілард і не падазрае ...
  Думай, думай, думай... У попельніцы расце гара недакуркаѓ.
  Калецтва Хадженса - як у часопісах, якія ён знайшоѓ у сметніцы ля дома Бобі Інджа. Больш ніхто з копаѓ гэтых часопісаѓ не бачыѓ. Ніхто, апроч яго, не бачыць сувязі. У тым ліку і сам Мілард.
  Хадженс папярэдзіѓ яго трымацца далей ад "Флёр-дэ-Ліс". Лін Брэкен, шлюха Пэтчэта, - можа, яна ведала Сіда?
  А вось і нечаканы джокер у калодзе: Дад Сміт папрасіѓ яго "нагледзець" за Бадам Уайтам. Прычына: Бад перажывае з-за забойства нейкай прастытуткі, можа сарвацца. Брэкен таксама прастытутка, Пэтчет - сутэнёр. Але: Дадлі не згадваѓ ні аб якіх сувязях з "Начной савой" ці з парнаграфіяй - можа быць, паняцця не мае пра ѓсё гэта (Пэтчэт/Брэкен/парнуха/"Флёр-дэ-Ліс")? Братоѓ Энгелклінг/Каткарта ѓ бок. Парнуха/Пэтчэт/Брэкен/"Флёр-дэ-Ліс"/Хаджэнс - гэтая звязка ѓжо сапраѓды ніяк не патрапіла ѓ тоны папер, спісаных паліцыяй Лос-Анджэлеса ѓ сувязі з забойствамі ѓ "Начной саве".
  Галава працуе як гадзіннік: дзіва што, бензедрын, памножаны на паліцэйскі досвед і нюх. На гадзінніку 11:20. Як забіць час да сустрэчы з шэфам? Рэальна казырных карт у яго дзве: Пірс Пэтчет і Лін Брэкен.
  Брэкен бліжэй.
  
  
  
  * * *
  
  
  Джэк спыніѓся каля яе дома, ямчэй уладкаваѓся ѓ машыне. Пачакае яе час - калі яна сышла, будзе дзейнічаць па абставінах.
  Ішоѓ час, бензедрын ветрыѓся з крыві, хата заставаѓся глухім і нямым. 12:33 - з'явіѓся разносчык, шпурнуѓ на ганак газету. Калі гэта "Мірор" і калі Морці Бендзіш паспеѓ уставіць у сённяшні нумар гэтую гісторыю...
  Дзверы адчыніліся: Лін Брэкен падабрала газету і, пазяхнуѓшы, схавалася. Газетчык на ровары праехаѓ назад: на гэты раз Джэк разгледзеѓ загаловак - "Лос-Анджэлес Мірор Ньюс". Ну, Морці, не падвядзі.
  Бам! Расчыніліся дзверы. Брэкен вылецела на вуліцу, бягом да машыны. На захад, у бок Лос-Феліса. Счакаѓшы дзве секунды, Джэк рушыѓ услед за ёй.
  Шлях на паѓднёвы захад: Лос-Феліс, Вестэрн, Сансет. Пралятае Сансет: перавышэнне хуткасці міль на дзесяць. Відавочна, запанікавала і імчыцца да Пэтчетта - тэлефанаваць баіцца.
  Джэк звярнуѓ на поѓдзень, зразаѓшы дарогу, з'явіѓся ѓ 1184 па Гретна-Грын раней за яе. Вялізны асабняк у іспанскім стылі, прасторны лужок перад домам. Лін Брэкен не відаць.
  Сэрца калоціцца, як звар'яцелае: ён ужо і забыѓся, які адыходняк бывае ад бензедрыну. Прыпаркаваѓся, праверыѓ дом звонку - нікога. Прыгнуѓшыся, абмінуѓ хату, хутчэй да вокнаѓ.
  Усё зачынена. На заднім двары працуе садоѓнік - не праслізнеш, абавязкова заѓважыць. Хлопнулі дзверцы машыны: Джэк кінуѓся да бліжэйшага акна - зачынена, але скрозь шчыліну ѓ шторах сёе-тое можна разглядзець.
  Бразнуѓ дзвярны званок. Джэк прыпаѓ да акна. Пэтчэт адчыніѓ дзверы. Уварвалася Лін Брэкен, шпурнула яму газету. Размова на павышаных танах - акругленыя вочы, хуткія рухі вуснаѓ, непрыхаваны страх на абодвух асобах. Джэк прыціснуѓся вухам да шкла, але не пачуѓ нічога, акрамя груку ѓласнага сэрца. Але і так зразумела: яны не ведалі аб смерці Сіда і зараз вельмі напалоханыя. Забілі яго не яны.
  Пэтчэт і Брэкен выйшлі ѓ суседні пакой з шчыльна завешаным акном - нічога не пачуць і не ѓбачыць. Джэк кінуѓся да машыны.
  
  
  
  * * *
  
  
  У Бюро ён спазніѓся хвілін на дзесяць. Прыёмная Аддзела Забойстваѓ забітая народам з "Жэтона Гонару": Брэт Чэйз, Мілер Стэнтан, дэкаратар Дэвід Мертэнс, яго "сядзелка" Джэры Марсалас сядзяць ушчыльную на доѓгай лаве. Стаяць: Білі Дытэрлінг, аператары і з паѓдзясятка людзей з партфелямі - няйначай, адвакаты. Усё відавочна нярвуюцца. Дон Клекнер і Дуэйн Фіск расхаджваюць з планшэт-нататнікамі. Макса Пелтца не відаць, Раса Міларда - таксама.
  Джэку галівудцы махаюць і ѓсміхаюцца, як добраму прыяцелю, - усё, акрамя Білі Дытэрлінга. Джэк махае ѓ адказ. Яго кліча Клекнер:
  - З вамі хоча пагаварыць Эліс Лоѓ. Шосты нумар.
  Джэк спускаецца ѓніз. У кабінеце нумар шэсць Лоѓ замёр ля таемнага акенца: па той бок люстранога шкла ѓсталяваны дэтэктар хлусні. У крэсле Макс Пелтц, пытанні задае Рас Міллард, Рэй Пінкер сочыць за паказаннямі машыны.
  Лоѓ паварочваецца да Джэка.
  - Як непрыемна, што Максу даводзіцца праходзіць праз такое. Джэк, можа, ты можаш нешта зрабіць?
  Абараняе свайго фундатара.
  - Наѓрад, Эліс. Мы з Мілярдам не ладзім. Калі адвакат Макса згодны, значыць, давядзецца праз гэта прайсці.
  - А Дадлі? Што, калі ён...
  - Дадлі таксама не ладзіць з Мілардам. Гэты праведнік з усім дэпартаментам на нажах. Так, апярэджваючы тваё пытанне: не ведаю, хто забіѓ Сіда, і, сапраѓды кажучы, ведаць не хачу. Алібі ѓ Макса ёсць?
  - Ёсць, але такое, што ім лепш не карыстацца.
  - І колькі ёй гадоѓ?
  - Мала. Скажы, калі ён...
  - Так, Рос завядзе справу.
  - Божа бог! Колькі праблем з-за гэтага смярдзючкі Хадженса!
  - Дарадца, каб не гэты смуроднік, не быць вам акруговым пракурорам, - смяецца Джэк.
  - Што зрабіць - палітыка наогул справа бруднае. Але вельмі сумняваюся, што па Хаджэнс хто-небудзь заплача. Пакуль у нас нічога. Я ѓжо пагаварыѓ з адвакатамі - ва ѓсіх іх кліентаѓ моцныя алібі. Яны зробяць заявы і разыдуцца па дамах. Пасля чаго давядзецца правяраць увесь Галівуд.
  Джэк, даверліва:
  - Эліс, хочаш параду?
  - Вядома. Мне падабаецца цынічны погляд на тычку, такі ѓласцівы табе, Джэк.
  - Спусці гэтую справу на тормазах. Публіку зараз цікавіць "Начная сава", і менавіта ад "Начной савы" залежыць твая кар'ера. А забойца Хадженса нікому на хрэн не патрэбен. Нябожчык калекцыянаваѓ дзярмо, і, калі ты пачнеш сур'ёзна расследаваць справу, усплыве такая куча лайна, што ты ѓ жыцці не адмыешся. А забойцу так і не знойдзем. Таму спусці на тормазах.
  Адкрываецца дзверы - на парозе стаіць Дуэйн Фіск. Фізіяномія ѓ яго расчараваная.
  - Нічога, містэр Лоѓ. Ва ѓсіх алібі і, здаецца, моцныя. Каранер ацэньвае час смерці Хадженса паміж паѓноччу і гадзінай ночы, і ѓсе гэтыя людзі ѓ гэты час былі недзе яшчэ, дзе іх бачылі. Вядома, можна праверыць, але, мяркуючы па ѓсім, гэта будзе пустая трата часу.
  Лоѓ ківае, і Фіск знікае за дзвярыма.
  - Павер мне, - кажа Джэк, - лепш кінуць гэтую справу.
  - А як у цябе з алібі? - Усміхаецца Лоѓ. - Спаѓ з маёй швагеркай?
  - Спаѓ. Адзін.
  - Мяне гэта не здзіѓляе - Карэн распавядала, што ты ѓ апошні час зрабіѓся змрочным і раздражняльным. І бачыць яна цябе не часта. Ды і зараз, праѓду сказаць, выгляд у цябе не з лепшых. Што здарылася, Джэк? Баішся, Што ѓсплыве твая дамова з Хадженсом?
  - Мілард патрабуе паказанняѓ пад прысягай. Што ж, ён іх атрымае. А ты паверыш, што я дзяліѓся інфармацыяй з Сідам проста па-прыяцельску?
  - Вядома. Усе мы адзін аднаму проста прыяцелі - і ты, і я, і Дадлі Сміт. А наконт Хадженса ты маеш рацыю, Джэк. Агучу тваю прапанову Паркеру.
  Джэк душыць пазяханне - навальваецца стомленасць, отходняк ад бензедрыну.
  - Дзярмавая гэта справа, Эліс. Не справа, а выграбная яма. І лепшае, што мы можам зрабіць, - засыпаць гэтую яму.
  - Вось менавіта. Цяпер вось што, Джэк: паколькі Хадженс дапамог мне выйграць выбары і паколькі ѓ яго паперах могуць знайсціся ѓказанні на тое, што менавіта ты шапнуѓ яму аб так званым афрыканскім запале містэра Макферсана...
  - Так, буду трымаць нос па ветры. Калі недзе ѓсплыве тваё імя - неадкладна знішчу дакумент.
  - Дамовіліся. І калі...
  - І да цябе просьба, Эліс: праглядай справаздачы аб расследаванні. У Сіда недзе была схованка з самымі гарачымі матэрыяламі, тваё імя, хутчэй за ѓсё, там. Як толькі высветлю, дзе гэтыя паперы, пабягу туды з запалкамі.
  Твар у Лоѓ бледны.
  - Дзякуй, Джэк. І сёння ж пагавару з Паркерам.
  З таго боку па люстэрку стукае Рэй Пінкер, прыціскае да шкла вынікі праверкі - дзве тонкія роѓныя лініі, ніякіх вострых пікаѓ. Гаворыць у мікрафон:
  - Невінаваты, але не хоча называць сваё алібі. Пакінуць на падазрэнні?
  Лоѓ усміхаецца. У дынаміку голас Раса Мілярда:
  - Працягвай працу, Вінсенс. Калі памятаеш, твая задача знайсці машыну Коѓтса. Ад тваіх прыяцеляѓ з тэлебачання мы нічога не дабіліся, а ад цябе я чакаю пісьмовай заявы аб тваіх адносінах з Хадженсом. Заѓтра, да васьмі раніцы.
  Зноѓ у Чорны горад.
  
  
  
  * * *
  
  
  Ад 77-га ѓчастка - на поѓдзень. Джэк кідае ѓ рот яшчэ таблетку, разгортвае карту. Дзяжурны ва ѓчастку сказаѓ яму, што нігеры хвалююцца: чырвоныя агітатары тлумяць ім галаву балбатнёй аб грамадзянскіх правах, было ѓжо некалькі выпадкаѓ супраціву ператрусу. Цяпер паліцыянты ходзяць па трое: дэтэктыѓ і двое патрульных, па дзве каманды на вуліцу, каб трымаць адзін аднаго ѓ поле зроку. У адной камандзе чалавека не хапае - туды, на 116-ю, і накіравалі Джэка.
  Бензедрын дзейнічае, і жыць становіцца крыху весялей. Джэк едзе на кут 116-й і Уілс: шлакаблочныя халупы, вокны заткнуты кардонам. Брудныя вулачкі, ровары: каляровыя дзеткі грузяць садавіну ѓ скрынкі. Злева па тратуары - двое патрульных, справа - патрульныя ѓ форме і дэтэктыѓ у цывільным. Узброеныя: нажніцы па метале, вінтоѓкі за плячыма. Джэк паркуе машыну, далучаецца да тых, што злева.
  Паганая работка.
  Дом за домам, дзверы за дзвярыма. Стук у дзверы: дазвольце агледзець ваш гараж. Тры чвэрці мясцовых прыкідваюцца шлангамі. Зноѓ у гараж, рэжаш замак і ѓнутр. Тая каманда, што справа, не цырымоніцца: без лішніх слоѓ зразаюць замкі, паводзяць вінтоѓкамі ѓ бок чарнамазых пацанят. Хтосьці з хлапчукоѓ запускае ѓ іх памідорам - патрульныя выпускаюць чаргу па-над яго галавы: зносяць галубятню, верхавіну пальмы як нажом зразае. Гаражы, гаражы, гаражы ніякіх слядоѓ мерка 1949 гады, ліцэнзія DG114.
  Ужо ѓ прыцемках падыходзяць да квартала кінутых хацін - разбітыя вокны, зарослыя лужкі. У Джэка ныюць зубы, паколвае ѓ грудзях - чортаѓ бензедрын. Раптам з другога боку тратуара раздаюцца радасныя крыкі і стральба ѓ паветра. Джэк пераглядаецца з напарнікамі - і ѓсе трое кідаюцца туды.
  Вось ён, іх святы Грааль: у брудным, забруджаным пацукамі гаражы - пурпурны "меркуры" сорак дзевятага года. Наша тачка! Ліцэнзія DG114, выдадзеная ѓ Каліфорніі, зарэгістраваны на імя Рэйманда Коѓтса, ён жа Цукровы Рэй.
  Аглушальныя крыкі: мужчыны абдымаюцца, звонка пляскаюць адзін аднаго па спінах. Хтосьці адкаркоѓвае бутэлечку. Пары чорных дзетак нясмела падыходзіць бліжэй. Хтосьці з патрульных на радасцях дае сербануць і ім. Негрыцяты балбочуць, што машыну фарбаваѓ сапраѓдны профі, з мясцовых.
  Джэк зазірае ѓ акно машыны. На падлозе паміж сядзеннямі тры драбавік. Вялікія, мяркуючы па ѓсім, дванаццацізарадныя.
  Джэк робіць вялікі глыток з бутэлькі. Разраджае табельную зброю, апошняй куляй разбівае вулічны ліхтар. Дае патрымаць сваю гармату чорным пацанятам. Яшчэ глыток. Думкі аб Сідзе Хаджэнс пакідаюць Джэка ѓ спакоі - хоць бы ненадоѓга.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ТРЫЦЦАЦЬ ШОСТЫ
  
  
  Асобны кабінет у "Ціхім акіяне". За сталом Дадлі Сміт, Эліс Лоѓ, наадварот - Бад, ашалелы ад трохдзённага марафона: ныюць косткі пальцаѓ, у галаве круцяцца імёны і перапалоханыя твары палавых злачынцаѓ.
  - Сынок, - кажа Дадлі, - гадзіну таму мы выявілі машыну і драбавік. Адбіткаѓ пальцаѓ няма, але эксперты ѓстанавілі, што баек на адным са ствалоѓ стоадсоткава супадае з адзнакай на гільзах, знойдзеных у "Начной саве". Сумачкі і папернікі ахвяр знойдзены ѓ калектары непадалёк ад матэля "Тэвір". Як бачыш, доказаѓ у нас дастаткова, і, здавалася б, справу можна перадаваць у суд. Аднак мы з містэрам Лоѓ лічым, што гэтага мала. Нам патрэбна поѓная відавочнасць. Патрэбны прызнанні.
  Бад адсоѓвае талерку - у яго знік апетыт. Усё паказвае на траіх чорных падонкаѓ - значыць, не выйдзе ѓ яго адцерці Экслі і выбавіць Стэнса.
  - І што? Ізноѓ напусціце на нігераѓ нашага разумніка?
  Лоѓ ківае галавой.
  - Не, для такой працы Экслі залішне мяккі. Я хачу, каб вы з Дадлі дапыталі іх заѓтра раніцай, проста ѓ турме. Рэй Коѓтс ляжаѓ у шпіталі з вушной інфекцыяй, але сёння раніцай яго перавялі назад у камеру. Я хачу, каб вы з Дадлі пад'ехалі туды як мага раней. Скажам, да сямі гадзін.
  - Можа, возьмеце лепш Карлайла або Брунінг?
  Дадлі, смеючыся:
  - Сынок, ты будзеш страшнейшы за Карлайла і Брунінга, разам узятых! Гэтая праца проста створана для Вендэла Уайта! Дарэчы, выключна для цябе ѓ мяне будзе яшчэ адно заданне. Упэѓнены, гэта цябе зацікавіць.
  Лоѓ:
  - Афіцэр, да гэтага часу гэтую справу вёѓ Эд Экслі, але зараз яму давядзецца падзяліць славу з вамі. А ѓ абмен на гэтую паслугу я гатовы сёе-тое зрабіць для вас.
  - Вось так?
  - Так. Дзік Стэнсленд абвінавачаны ѓ парушэнні правілаѓ умоѓнага вызвалення па шасці пунктах. Дабіцеся прызнання - і я здыму з яго чатыры пункты і даручу разгляд справы паблажліваму суддзі. Больш за тры месяцы ён не атрымае.
  Бад устае.
  - Дамовіліся, містэр Лоѓ. Дзякуй за вячэру.
  - Да заѓтра, сынок, - ззяе ѓсмешкай Дад. - Куды спяшаешся - на спатканне?
  - Так, з Веранікай Лэйк.
  
  
  
  * * *
  
  
  Вераніка Лэйк адчыняе яму дзверы: доѓгую сукенку ѓ бліскаѓках, пухнатыя бялявыя валасы заплюшчваюць адно вока.
  - Прабач за гэты дурны ѓбор. Калі б ты патэлефанаваѓ, я б пераапранулася.
  Выгляд у яе стомлены, адрослыя валасы счарнелі ѓ каранёѓ.
  - Што, кліент трапіѓся паганы?
  - Накшталт таго. Банкір, з якім Пірс наладжвае адносіны.
  - А ты прыкідвалася, што без розуму ад яго?
  - Ён быѓ так захоплены сабой, што мне і прыкідвацца не прыйшлося.
  Бад смяецца.
  - Нічога, яшчэ месяц - і ты пачнеш займацца каханнем толькі для ѓласнага задавальнення.
  Лін смяецца ѓ адказ, але ѓ смеху адчуваецца напружанне. Здаецца, яна не ведае, куды падзець рукі. Крані мяне, думае Бад.
  - Калі не гуляць у Алана Лэдда, тады і Вераніка Лэйк ператворыцца ѓ Лін Маргарэт.
  - А ператварэнне таго варта?
  - Вядома. Ды ты і сам гэта ведаеш. І яшчэ - ты думаеш, мабыць, ці не Пірс загадаѓ мне быць з табой больш ласкавым.
  Бад не ведае, што адказаць. Лін бярэ яго за руку.
  - Мне падабаецца, што ты і пра гэта падумаѓ. І ты мне падабаешся. Пачакаеш мяне крыху ѓ спальні? Мне трэба змыць з сябе і Вераніку, і гэтага банкіра.
  
  
  
  * * *
  
  
  Яна ѓваходзіць у спальню аголенай, у валасах блішчыць вільгаць. Бад прымушае сябе не спяшацца, гладзіць і цалаваць яе павольна, як адзіную да труны каханне, але зваротныя пацалункі і дотыку Лін адчуваюць яго цярпенне.
  Спачатку яго не пакідаюць сумневы: што, калі яна і цяпер гуляе ролю? Але вось Лін бярэ яго за рукі, кладзе яго велізарныя далоні сабе на грудзі, задае рытм яго пальцам: прытрымліваючыся яе маѓклівым указанням, Бад бачыць, як пашыраюцца яе зрэнкі, чуе перарывістыя паѓуздыхі-напаѓусхліпы, адчувае, як уздрыгвае яе цела ... не, гуляць нельга! Іх каханне рэальнае - настолькі рэальнае, што ён забывае пра сябе, забывае пра ѓсё.
  - Вазьмі мяне, - шэпча яна. - Калі ласка, вазьмі мяне.
  Ён перакульвае яе на ложак і ѓваходзіць у Лін, не перастаючы лашчыць яе грудзі так, як яна яго навучыла. Лін абвівае яго нагамі, уздымае сцягна. Яны канчаюць разам, цесна сплятаючыся ѓ абдымках, нібы зліѓшыся ѓ адзінае цэлае, ён абаткнецца тварам у яе мокрыя валасы.
  Потым яны размаѓляюць у ложку. Лін распавядае аб сваёй юнацкасці ѓ гарадку Бісбі, у Арызоне. Бад у адказ - пра "Начную саву", пра тое, як тры дні запар выбіваѓ алібі з гвалтаѓнікоѓ. Кажа, што абрыдла яму такая праца.
  - Дык кінь яе, - адказвае Лін.
  Бад не ведае, што адказаць, таму проста працягвае казаць. Распавядае пра Дадлі, пра згвалтаваную дзяѓчыну, якая, падобна, у яго закахалася, пра тое, як марыѓ раскрыць справу "Начной савы", каб выцерці нос аднаму свайму ворагу. Лін адказвае не словамі - ласкавымі дакрананнямі. Яшчэ Бад кажа, што вырашыѓ кінуць справу Кэці. Калі не назусім, дык хоць на нейкі час. Ён баіцца сябе - пачаѓ баяцца пасля таго, што зрабіѓ з Дуайтам Жылетам. Лін пытаецца аб яго сям'і, ён коратка адказвае: "У мяне няма сям'і".
  Паступова Бад выбалботвае ёй усё, што схаваѓ ад Дадлі: Каткарт, ператрус у яго ѓ кватэры, яго грандыёзныя планы, тэлефонны даведнік Сан-Берд, захопленыя старонкі падзелу "Друкарні". Заява братоѓ Энгелклінгаѓ. Вялікія надзеі Бада - і расчараванне, калі высветлілася, што ѓсе доказы паказваюць на неграѓ.
  Бад ведаѓ, што Лін разумее яго з паѓслова - разумее, як яму абрыдла быць "грамілым Бадом", пудзілам для падазраваных, як хочацца стаць сапраѓдным дэтэктывам.
  Нейкі час праз тэмы для размовы вычэрпваюцца, і Бад пачынае злавацца на сябе - з чаго гэта ён так разгаварыѓся? Напэѓна, Лін гэта адчувае: яна моѓчкі схіляецца над ім і вуснамі ѓзносіць яго на сёмае неба. Бад гладзіць яе валасы, яшчэ крыху вільготныя пасля душа. Ён ведае: з ім яна - сапраѓдная.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ТРЫЦЦАЦЬ СЁМЫ
  
  
  Доказы: асабістыя вешы ахвяр, выяѓленыя ѓ калектары паблізу ад гатэля "Тэвір", знойдзены "меркуры" Коѓтса, зброя, экспертыза, якая ѓсталявала адпаведнасць ствала і стрэляных гільзаѓ з "Начной савы". Ніводны самы прыдзірлівы прысяжны не ѓсумніцца, што трое каляровых вінаватыя ѓ забойстве першай ступені. Справа "Начной савы" скончана.
  Эд за сталом на кухні піша для Паркера апошнюю справаздачу па справе. Інэс - у спальні: зараз гэта яе спальня. Мабыць, ён мог бы сказаць: "Не будзем загадваць на будучыню, дазволь мне проста спаць з табой", - але духу бракуе. Інэс абклалася кніжкамі аб Рэйманд Дытэрлінг - набіраецца адвагі, каб папрасіцца да яго на працу. У апошні час яна змрочная і задуменная, нават вестка аб знойдзенай зброі яе не ѓзрадавала - хоць гэта значыць, што яе паказанні не спатрэбяцца. Раны яе зажылі, валасы адрастаюць, ад сінякоѓ не засталося і следу. Душэѓныя раны зацягваюцца куды павольней.
  Тэлефануе тэлефон, і Эд бярэ трубку. Чутная пстрычка - гэта ѓ спальні зняла другую трубку Інэс.
  - Алё!
  - Добры дзень, Эд, гэта Рас Мілард.
  - Як маецеся, капітан?
  - Хлопчык мой, для сяржантаѓ і вышэй я Рас.
  - Рас, чулі аб машыне і ствалах? Справа "Начной савы" скончана.
  - Не зусім: таму я і тэлефаную. Мне толькі што патэлефанаваѓ знаёмы са службы шэрыфа, ён працуе ѓ Аддзеле турмаѓ. Сказаѓ, што да яго дайшла чутка: Дадлі Сміт з Бадам Уайтам хочуць выбіць з нашых хлопцаѓ прызнанне. Заѓтра раніцай, рана. Я распарадзіѓся перавесці іх у іншы корпус, каб Сміт з Уайтам да іх не дабраліся.
  - Божа!
  - Вось менавіта. У мяне ёсць план, сынок. Прыедзем туды як мага раней, прадставім ім новыя доказы і паспрабуем дабіцца прызнання законным шляхам. Ты будзеш "злым" паліцыянтам, я - "добрым".
  Эд папраѓляе акуляры.
  - Калі?
  - Давай да сямі.
  - Добра.
  - Але ѓлічы, сынок, гэтым ты нажывеш ворага ѓ твары Дадлі.
  Пстрычка - Інэс павесіла трубку.
  - Ну і чорт з ім. Убачымся заѓтра, Рас.
  - Выпісь добранька, сынок. Адпачні і набярыся сіл перад заѓтрашнім.
  Эд кладзе трубку. У дзвярах Інэс: падлогі халата Эда валакуцца па падлозе.
  - Як ты смееш... як смееш так са мной паступаць?!
  - Цябе ніхто не прасіѓ падслухоѓваць.
  - Я чакаю званка ад сястры. Экслі, як ты можаш?!
  - Ты хацела, каб яны патрапілі ѓ газавую камеру? Туды яны і адправяцца. Не хацела даваць паказанні? Цяпер і не давядзецца.
  - Я хачу, каб яны пакутавалі, чорт пабяры! Каб ім было балюча! Гэтак жа балюча, як мне!
  - Не трэба, Інэс. Так нельга. Гэтая справа патрабуе абсалютнай справядлівасці.
  Яна смяецца яму ѓ твар:
  - Размовы аб справядлівасці табе падыходзяць, як мне - твой халат, pendejo [47] .
  - Інэс, ты атрымала тое, што хацела. Супакойся. Забудзься пра гэта. У цябе сваё жыццё.
  - Якое жыццё? З табой? Ты ніколі на мне не ажэнішся. Звяртаешся са мной, нібы я шкляная, - але кожны раз, калі я ѓжо гатова табе паверыць, што-небудзь такое выкідваеш, што я кажу сабе: "Marde mia, ды як жа можна быць такой дурніцай?" А зараз адмаѓляеш мне нават у гэтым? У такой драбніцы?
  - Інэс. - Эд паказвае на сваю справаздачу, - над гэтай справай працуй і некалькі дзясяткаѓ людзей. І справа раскрытая. Да Калядаѓ гэтыя жывёлы будуць ужо мёртвыя. Todos [48] , Інэс. Absolutomende. Табе гэтага мала?
  - Вядома мала! А ты як думаеш? Шэсць гадзін яны білі мяне, гвалтавалі, засоѓвалі ѓ мяне ствалы - і што за гэта атрымаюць? Нейкія дзесяць секунд - і вечны сон? Так, мне гэтага мала!
  Эд устае.
  - І таму ты дазволіш Баду Уайту разваліць справу. Інэс, я ѓпэѓнены, што ѓсё гэта - справа рук Эліса Лоѓ. Ён хоча ператварыць суд у спектакль, ва ѓласнае шоу і дзеля гэтага гатовы падставіць пад удар усё, чаго мы дабіліся! Падумай галавой, Інэс!
  - Не, гэта ты падумай галавой. І зразумей: усё даѓно вырашана. Мяне шкадавалі, мной цікавіліся, пакуль я была важнай сведкай, - зараз мае паказанні не патрабуюцца, і я сама нікому не патрэбна. Так, negritos памруць - але не за тое, што яны зрабілі са мной. Я таксама хачу справядлівасці, Эд, але справядлівасць у нас з табой розная. Калі правасуддзе не можа адпомсціць за мяне - няхай гэта зробіць афіцэр Уайт.
  Эд сціскае кулакі.
  - Твой Уайт - тупы садыст і мярзотнік, які толькі і ведае, што бегаць за спадніцамі! Такія, як ён, ганьбяць паліцыю!
  - Не. Уайт - чалавек, які кажа, што думае, робіць, што лічыць патрэбным, і пляваць яму на тое, як гэта адаб'ецца на яго каштоѓнай кар'еры.
  - Ён - дзярмо! Mierda!
  - Значыць, я аддаю перавагу дзярмо. Экслі, цябе я ведаю. На справядлівасць табе пляваць, ты думаеш толькі пра сябе. І заѓтра на світанні ты паскачаш у турму не для таго, каб абараняць закон, а толькі для таго, каб падкласці свінню афіцэру Уайту. Ты яго ненавідзіш - і ведаеш за што? За тое, што ён бачыць цябе наскрозь. І за тое, што такім, як ён, ты ніколі не станеш. Ты баішся рызыкаваць, Экслі. Паводзіш сябе так, нібы кахаеш мяне, можа быць, і сам у гэта верыш - але нават дзеля мяне рызыкаваць не станеш. Ты абсыпаеш мяне грашыма, знаёміш з выдатнымі людзьмі - толькі ѓсё гэта табе нічога не варта. Калі я папраѓлюся, ты пастараешся зацягнуць мяне ѓ ложак, але жыць са мной не будзеш. Божа ѓратуй, як можна - жыць з мексіканкай! З'яѓляцца ѓ таварыстве з мексіканкай! Калі б ты ведаѓ, як мне ѓсё гэта агідна!... А афіцэр Уайт дзеля мяне рызыкаваѓ жыццём. І не думаѓ аб наступствах. Тупы, кажаш? Estupido. Але гэты estupido афіцэр Уайт мне даражэйшы за цябе - хоць бы таму, што ён даѓно цябе раскусіѓ. Зразумеѓ, хто ты такі.
  Эд падыходзіць да яе ѓшчыльную.
  - І хто ж я, па-твойму?
  - Звычайны баязлівец.
  Эд паднімае кулак; Інэс адхістваецца, халат падае на падлогу. Эд, апамятаѓшыся, азіраецца вакол. На сцяне - яго армейскія медалі ѓ рамцы. Удар - узнагароды разлятаюцца па пакоі. Але мала гэтага. Кулак ляціць у шыбу: аднак у апошні момант Эд адшморгвае руку, і тоѓстыя мяккія шторы гасяць удар.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ТРЫЦЦАЦЬ ВОСЬМЫ
  
  
  Джэк заснуѓ за рулём ля дома Лін Брэкен.
  Яму снілася Карэн у ложку з Веранікай Лэйк. Кроѓ і сперма, мерцвякі ѓ распусных позах, выдатныя жанчыны, якія заканчваюцца чырвоным чарнілам. Сонца прымусіла яго разляпіць павекі, і першае, што ён убачыѓ, была машына Бада ѓ пад'езда Лін.
  Вусны перасохлі і патрэскаліся, усё цела ломіць. Джэк праглынуѓ апошнія дзве таблеткі і ѓ чаканні "прыходу" перабраѓ у памяці падзеі мінулага дня.
  У тэчках Сіда - нічога. Значыць, адзіныя яго нітачкі да Хадженса - Пэтчет і Брэкен. У Пэтчэта ѓ доме начуюць слугі; Брэкен жыве адна. Як толькі Уайт вылезе з яе ложка, Джэк з гэтай шлюхай патлумачыць па-свойску.
  Джэк ужо складаѓ у розуме туфтавую справаздачу для Дадлі Сміта, калі грукнулі дзверы - гук прагрымеѓ у вушах стрэльбавым стрэлам. Выйшаѓ Бад Уайт, накіраваѓся да свайго аѓтамабіля.
  Джэк скурчыѓся на сядзенне. Які аддаляецца роѓ матора. Секунды дзве-тры - і зноѓ аглушальна пляскаюць дзверы. Лін Брэкен. зараз - брунэтка, садзіцца ѓ машыну, зрываецца з месца.
  На ѓсход, у бок Лос-Феліса. Джэк - за ёй: па правай паласе, на прыстойнай адлегласці. У гэтую раннюю гадзіну машын на вуліцы амаль няма, але жанчына за рулём яго не заѓважае павінна быць, занадта занятая сваімі думкамі.
  На ѓсход, у Глендэйл. Да поѓначы па Брэнд. Прыпынак перад зачыненымі дзвярыма банка. Джэк заварочвае за кут, адшуквае зручны наглядальны пункт - з-за пустых скрынак, складзеных перад дзвярыма бакалеі на куце, усё выдатна відаць.
  Прысеѓшы за скрынкамі, Джэк назірае за сцэнай ля дзвярэй банка. Лін Б. гутарыць з нейкім малянямі. Той відавочна нервуецца, ажно трасецца ѓвесь. Нарэшце адчыняе банк і амаль уштурхвае яе ѓнутр. Крыху далей па вуліцы прыпаркаваны "форд" і "додж": Джэк узіраецца ѓ нумары - бескарысна, адсюль не разабраць. Дзверы банка расхінаюцца: з ганка сыходзіць стары знаёмы - Ламар Хінтан з велізарнай скрынкай у магутных ручышчах.
  Што там? Дзесяць да аднаго - тэчкі.
  З'яѓляюцца Брэкен і банкаѓскі служачы, таксама са скрынкамі, паспешліва загружаюць іх у "додж" і "паккард" Лін. Нервовы чалавечак замыкае дзверы банка, садзіцца ѓ "форд" і, разгарнуѓшыся, накіроѓваецца на поѓдзень. Хінтан і Брэкен таксама садзяцца ѓ машыны і едуць на поѓнач - не адразу адзін за адным, вытрымаѓшы паѓзу.
  Цік-так, цік-так - цягнуцца секунды. Джэк адлічвае 10 секунд і кідаецца ѓ пагоню.
  Пасля ѓпартага пераследу ён наганяе іх мілю праз, у цэнтры Глендэйла. Яго птушкі ляцяць на поѓнач, да падножжа ѓзгоркаѓ. Машын на дарозе становіцца ѓсё менш: Джэк знаходзіць месца, адкуль добра бачная дарога, якая змясцілася па ѓзгорку ѓверх, паркуецца ля абочыны, чакае. Вось і яго галубкі - усё бліжэй да вяршыні, знікаюць за паваротам, з'яѓляюцца зноѓ...
  Джэк імчыцца за імі. Дарога выводзіць яго на дагледжаную паляну, абсталяваную для пікнікоѓ: драѓляныя сталы, вугальныя ямы для смажання барбекю. Абедзве машыны стаяць побач за хвоямі. Брэкен і Хінтан выгружаюць з багажніка скрынкі. Хінтан нядбайна чапляе мезенцам каністру з бензінам.
  Пакінуѓшы аѓтамабіль наводдаль, Джэк падкрадаецца бліжэй. Брэкен і Хінтан складаюць скрынкі ѓ самую вялікую яму, поѓную драѓнянага вугалю. Спінай да яго, яго не бачаць. Джэк прыгінаецца, хаваецца за нізкарослымі хвойкамі, перасоѓваецца кароткімі перабежкамі - ад аднаго дрэва да іншага.
  Парачка вяртаецца да машын: Брэкен бярэ лягчэй лягчэй, Хінтан ухапіѓ адразу дзве. На паѓдарозе ёю перахапляе Джэк. Нагой па яйках, ручкай рэвальвера па мордзе - раз, раз, раз! Хінтан падае, губляючы сваю ношу, Джэк схіляецца над ім, дакладнымі ѓдарамі рэвальвернай рукояти дробніць каленныя кубачкі, плюшчыць запясці.
  Хінтан бялее і закочвае вочы - шок.
  Брэкен ужо стаіць над ямай з каністрай бензіну і запальнічкай у руцэ.
  Адным скачком Джэк апыняецца па іншым боку ямы, выхоплівае рэвальвер.
  Стоп-кадр.
  Каністра адкрыта, працякае з'едлівы пах бензіну. Лін Пстрыкае запальнічкай. Джэк накіроѓвае рэвальвер ёй у твар. Стоп-кадр.
  Ззаду стогне і варочаецца Хінтан. Рэвальвер у руцэ ѓ Джэка пачынае дрыжаць.
  - Сід Хадженс, Пэтчет, "Флёр-дэ-Ліс". Або я, або Бад Уайт. Мяне купіць можна, яго - нельга.
  Лін апускае запальнічку, ставіць на зямлю каністру.
  - Што з Ламарам?
  Хінтан курчыцца ѓ пыле, плюецца крывёй. Джэк апускае рэвальвер.
  - Жыць будзе. Ён у мяне страляѓ, так што зараз мы квіты.
  - Ён не страляѓ у вас. Пірс... увогуле, Ламар гэтага не рабіѓ.
  - Тады хто?
  - Не ведаю. Праѓда не ведаю. І хто забіѓ Хадженса, мы з Пірсам таксама не ѓяѓляем. Даведаліся пра гэта ѓчора з газет.
  Адна са скрынак у яме расчынена бачная чарка тэчак.
  - Сакрэтныя матэрыялы Хадженса?
  - Яны самыя.
  - Працягвайце, я слухаю.
  - Давайце лепш абмяркуем цану. Ламар распавёѓ пра вас Пірсу, і Пірс сцяміѓ, што вы - той самы паліцыянт, імя якога ѓвесь час мільгае ѓ бульварных лістках. Вы самі сказалі, што вас можна набыць. Якая цана?
  - Тое, што мне трэба, у гэтых тэчках.
  - І што вы можаце...
  - Я ведаю аб тым, што Пэтчет - сутэнёр. І пра вас, і пра іншых дзяѓчат. Ведаю ѓсё пра "Флёр-дэ-Ліс" і пра тое, чым гандлюе Пэтчет, у тым ліку і парнаграфію.
  Гэтыя навіны Лін Брэкен прыняла не міргнуѓшы вокам.
  - У некалькіх вашых часопісах адлюстроѓваюцца скалечаныя людзі: калецтвы і кроѓ падмаляваныя чырвоным чарнілам. Я бачыѓ фатаграфіі цела Хадженса: ён знявечаны рыхт-у-рыхт як на гэтых здымках.
  Лін па-ранейшаму з каменным тварам:
  - І зараз вы хочаце распытаць мяне аб Пірсе і Хадженсе?
  - Так, і аб тым, хто маляваѓ кроѓ на фотках.
  Лін пампуе галавой.
  - Не ведаю, хто робіць гэтыя фатаграфіі. І Пірс таксама не ведае. Ён купляе іх партыямі ѓ аднаго багатага мексіканца.
  - Нешта мне не верыцца.
  - Мне ѓсё роѓна, верыце вы мне ці не. Жадаеце нешта, акрамя гэтага? Грошы?
  - Не. Іду ѓ заклад, Хадженса забіѓ той, хто зрабіѓ здымкі.
  - А можа быць, той, каго гэтыя здымкі ѓзбуджаюць. Але вам якая розніца? Я таксама гатова трымаць заклад: увесь гэты шум - з-за таго, што ѓ Хадженса нешта было і на вас.
  - Разумніца. А я ѓ заклад трымаю, што Хадженс і Пэтчет не за гульнёй у гольф пазнаёміліся, і...
  - Пірс і Сід збіраліся працаваць разам, - перарывае яго Лін. - А больш я вам нічога не скажу.
  Відавочна, шантаж.
  - І гэтыя тэчкі прызначаліся для вашай агульнай справы?
  - Без каментароѓ. Я ѓ іх не зазірала і не збіраюся.
  - Тады растлумачце, што адбылося ѓ банку.
  Лін кідае погляд на Хінтана - велікан курчыцца на зямлі, нібы раздушаная жаба.
  - Пірс ведаѓ, што свае сакрэтныя дасье Сід захоѓвае на дэпазіце ѓ сейфе банка. Калі мы прачыталі ѓ газеце, што Сід забіты, Пірс сцяміѓ, што рана ці позна паліцыя дабярэцца да тэчак. Ці бачыце, у Сіла былі матэрыялы і на Пірса - дакументальныя сведчанні аб такіх яго спосабах заробку, якія паліцыя не ѓхваляе. Пірс падкупіѓ мэнэджара банка, той упусціѓ нас і дазволіѓ забраць дакументы. Астатняе вы бачылі.
  З ямы паднімаецца густы пах драѓнянага вугалю.
  - Што ѓ вас з Бадам Уайтам?
  Твар Лін застаецца ціхамірным, але ён заѓважае, што рукі яе, прыціснутыя да бакоѓ, сціскаюцца ѓ кулакі.
  - Ён да гэтага не мае ніякага дачынення.
  - І ѓсё ж адкажыце.
  - Навошта?
  - Ніколі не паверу, што вы проста сустрэліся на вуліцы і закахаліся з першага погляду.
  Лін раптам усміхаецца - так адкрыта і заразліва, што Джэк з цяжкасцю ѓтрымліваецца ад зваротнай усмешкі.
  - Мы з вамі заключаем здзелку, праѓда? Перамір'е?
  - Дакладна. Пакт аб ненападзе.
  - Тады растлумачу. Бад выйшаѓ на Пірса, расследуючы забойства маладой дзяѓчыны па імі Кэці Джануэй. Імя Пірса і маё ён атрымаѓ ад чалавека, які ведаѓ гэтую Кэці. Зразумела, мы яе не забівалі, і Пірсу зусім не хацелася, каб навокал шнырыѓ паліцэйскі. Ён папрасіѓ мяне быць з Балам больш ласкавым... А цяпер ён, здаецца, сапраѓды пачынае мне падабацца. І я вельмі прашу вас не расказваць яму пра ѓсё гэта. Калі ласка.
  Што за жанчына - нават упрошваючы, прымудраецца не губляць вартасці!
  - Дамовіліся. Можаце перадаць Пэтчетту: акруговы пракурор мае намер адкласці справу Хадженса ѓ доѓгую скрыню. А зараз я знайду тое, што мне трэба, мы развітаемся і забудземся пра сённяшні дзень.
  Лін зноѓ адорвае яго ѓсмешкай, і на гэты раз Джэк усміхаецца ѓ адказ.
  - Паглядзіце, што там з Хінтанам.
  Лін адыходзіць. Джэк саскоквае ѓ яму, раздрукоѓвае верхнюю скрынку, пачынае капацца ѓ тэчках. Тэчкі складзеныя па алфавіце: А, А, Б, Б, Б... А вось і ђ: "Вінсеннс, Джон".
  Паказанні сведкаѓ, якія апынуліся побач той ноччу. Нейкія прыстойныя грамадзяне Горада Анёлаѓ бачылі, як кулі з рэвальвера Джэка прашылі наскрозь містэра і місіс Гаральд Дж. Скогінс. Гэтыя добрапрыстойныя грамадзяне нічога не паведамілі ѓладам, баючыся, "як бы чаго не выйшла", затое адправіліся наѓпрост да Сіда і ѓсё яму выклалі - зразумела, не бясплатна. А вось і вынікі аналізу крыві: Пераможца з Вялікай Літары напампаваны марыхуанай, бензедрынам і выпіѓкай. За самавітую ѓзнагароду ад Сіда лекар пагадзіѓся прадаць яму гэты аналіз, а ѓзамен змайстраваць фальшывы. Запіс яго ѓласнай балбатні ѓ бальніцы, у паѓтрызненні - прызнанні, якіх хапіла б на дваццаць гадоѓ за кратамі. Пераканаѓчы доказ таго, што 24 кастрычніка 1947 года ѓ гатэля "Мацібу Рандэву" Джэк В. прыстрэліѓ дваіх ні ѓ чым не вінаватых грамадзян.
  - Я дапамагла Ламару забрацца ѓ машыну. Адвязу яго ѓ бальніцу.
  Джэк абарочваецца.
  - Занадта ѓжо ѓсё гладка, каб быць падобным на праѓду. У Пэтчэта ёсць копіі, праѓда?
  Зноѓ тая самая ѓсмешка.
  - Вядома. Сід падаѓ яму копіі ѓсіх дакументаѓ, акрамя дасье на самога Пэтчэта. Гэтыя копіі ён захаваѓ як страхоѓку. Пірс не давяраѓ Сіду. Тут усё дасье Хадженса, а значыць, і дасье на Пірса таксама тут.
  - І значыць, копія маёй дасье ѓ вас таксама ёсць.
  - Ёсць, містэр Вінсенс.
  Джэк паспрабаваѓ паѓтарыць яе ѓсмешку. Не выйшла.
  - Усё, што я ведаю пра вас, пра Пэтчэт, пра яго справы і пра Сіда Хадженса, неадкладна адправіцца на дэпазіт. Некалькімі копіямі, у некалькіх сейфах некалькіх розных банкаѓ. Калі са мной ці з кімсьці з маіх блізкіх нешта здарыцца, мае прызнанні патрапяць у паліцыю Лос-Анджэлеса, у офіс акруговага пракурора і ѓ "Лос-Анджэлес Мірор".
  - У шахматах гэта называецца пат. Што ж, дамовіліся. Жадаеце распаліць агонь?
  Джэк схіліѓ галаву. Лін працягнула яму каністру. Джэк плюхнуѓ на тэчкі бензінам, кінуѓ запалку - паперы запалалі адразу, уверх паляцелі чорна-агністыя лахманы. Джэк глядзеѓ на вогнішча, пакуль не заплакалі вочы.
  - Едзьце дадому, сяржант. Вам трэба выспацца. Выглядаеце вы проста жахліва.
  
  
  
  * * *
  
  
  Ён і паехаѓ дадому. Толькі не да сябе - да Карэн.
  Гэтая думка прыйшла да яго раптоѓна. Накаціла - рыхт-у-рыхт як учора з Клодам Дайнінам і яго коламі. Ён не ведаѓ, што скажа, не хацеѓ прыдумляць словы. Каб адцягнуцца, уключыѓ радыё.
  Па-вайсковаму суровы голас дыктара:
  - ... Уся паліцыя паднята па трывозе: паѓднёвая частка Лос-Анджэлеса ператварылася ѓ поле палявання на людзей. Паѓтараем: паѓтары гадзіны таму Рэйманд Коѓтс, Тайран Джонс і Лерой Фантэйн, абвінавачаныя ѓ масавым забойстве, вядомым як бойня ѓ "Начной саве", здзейснілі ѓцёкі з турмы ѓ цэнтры Лос-Анджэлеса. Напярэдадні ѓцёкаѓ усе трое былі пераведзены для допыту ѓ іншы, не такі строга ахоѓны корпус турмы. Уцёкі былі здзейснены пры дапамозе звязаных прасцінаѓ: абвінавачаныя спусціліся на вышыню другога паверха, пасля чаго саскочылі на зямлю. Прадстаѓляем вам каментар Расэла Міларда, капітана паліцыі Лос-Анджэлеса, аднаго з кіраѓнікоѓ расследавання, зроблены неадкладна пасля выяѓлення ѓцёкаѓ.
  - Я... я цалкам прымаю адказнасць на сябе. Гэта я загадаѓ перавесці падазраваных у іншае аддзяленне. Я... будуць прыняты ѓсе захады да больш хуткага затрымання. Я...
  Джэк пстрыкнуѓ тумблерам. Вось і канец кар'еры Міларда са ѓсімі яго старарэжымнымі прынцыпамі. Карэн адчыніла яму дзверы.
  - Божа мой, мілы, дзе ты быѓ?!
  - Карэн, ты выйдзеш за мяне замуж?
  - Так, - адказвае яна.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ТРЫЦЦАЦЬ ДЗЕВЯТЫ
  
  
  Эд у машыне на скрыжаванні Першай і Аліѓ. Побач ляжыць бацькоѓскі драбавік. Зноѓ і зноѓ Эд пракручвае ѓ мозгу план дзеянняѓ, прыслухоѓваецца да ѓласнай інтуіцыі.
  Цукровы Рэй Коѓтс: "Роланд Наварэтэ, жыве на Банкер-Хіл. Трымае блатхату для тых, хто шрубы з цюрагі нарэзаѓ".
  Прызнанне, зробленае шэптам: мікрафоны яго не ѓлавілі, і сам Рэй, мабыць, ужо пра яго не памятае. Дасье Наварэтэ ѓ архіве - фатаграфія, адрас: мэблярашка на Аліѓ, у паѓмілі ад турмы, з якой ён бег. Ужо светла - днём яны стаяцца, пачакаюць ночы, каб прабрацца ѓ Чорны горад. Магчыма, усе чацвёра ѓзброены.
  Чорт пабяры, як яго трасе! Зусім як у сорак трэцім, на Гвадалканале.
  Парушыѓ правілы - нікому не сказаѓшы, адправіѓся сюды ѓ адзіночку.
  Вось і ён. Дом у віктарыянскім стылі: чатыры паверхі, аблупленая фарба. Эд узбягае на ганак, правярае прозвішчы на паштовых скрынях: Р. Наварэт, 408.
  Уваходзіць, хаваючы драбавік пад плашчом. Прасторны хол, шкляныя дзверы ліфта, усходы. Уверх па лесвіцы, не чуючы пад сабой ног. Чацвёрты паверх - нікога. Скідае плашч, наперад, да дзвярэй кватэры 408. У дзвярэй спыняецца, адчуваючы, што не зможа зрабіць больш ні кроку: успамінае, як, пачуѓшы навіны, рыдала Інэс - гэта надае яму сіл. Эд выбівае дзверы нагой.
  За дзвярыма - чацвёра ядуць бутэрброды.
  Джонс і Наварэтэ - за сталом, Фантэйн - на падлозе. Цукар Коѓтс ля акна калупае запалкай у зубах.
  Зброі не відаць. Пры з'яѓленні Эда ѓсё заміраюць.
  - Вы арыштаваныя! - Ён спрабуе вымавіць гэтыя словы, але з горла вырываецца нейкае сіпенне.
  Джонс уздрыгвае рукі ѓверх. Падымае рукі і Наварэце. Фантэйн закладвае рукі за галаву. Цукровы Рэй - нахабна, не рухаючыся з месца:
  - Чаго хрыпіш, гніда лягавая? Абасцаѓся са страху?
  І тады Эд націскае на спуск. Раз, другі - Коѓтс падае на падлогу. Аддача адкідае Эда да дзвярэй. Фантэйн і Наварэтэ ѓскокваюць, лямантуючы як рэзаныя. Эд зноѓ цісне на спускавы кручок, душыць, прашывае абодвух адным стрэлам. Кроѓ хвошча фантанам. Эд, хістаючыся, працірае вочы - і заѓважае, што Джонса няма.
  Джонс прымудрыѓся праскочыць міма яго і бяжыць да ліфта. Эд кідаецца за ім. Джонс ужо ѓ ліфце: адчайна цісне на ѓсе кнопкі запар, зрывістым голасам: "Госпадзе Ісусе, калі ласка... Госпадзі Ісусе..." Шкляныя дзверы зрушваюцца: Эд страляе ва ѓпор, не цэлячыся, і шкло абсыпаецца, на лёце афарбоѓваючыся крывёй галаву.
  Крычаць благім матам за сьпіной нейкія грамадзянскія. Але Эду пляваць. У яго больш не дрыжаць калені: цвёрдым крокам ён сыходзіць уніз.
  Унізе ѓжо сабраѓся натоѓп: патрульныя ѓ форме, дэтэктывы ѓ цывільным. Нехта пляскае яго па спіне, нехта выкрыквае яго імя. Чыйсьці голас над вухам:
  - Мілард памёр. Сардэчны прыступ. Прама ѓ Бюро.
  
  
  РАЗДЗЕЛ САРАКАВЫ
  
  
  Дождж палівае адкрытую магілу. Пасля прачутай гаворкі Дадлі Сміта бярэ слова святар.
  Па распараджэнні Тада Грына на пахаванне сабралася ѓсё Бюро. Паркер запрасіѓ прэсу: пасля таго як Раса Міларда здрадзяць зямлі, маецца быць невялікая цырымонія, нешта накшталт памінак. Побач з удавой стаіць Эд Экслі, і фатографы ловяць у аб'ектыѓ яго прыгожы тонкі профіль. Бад Уайт не зводзіць з яго вачэй.
  Увесь тыдзень надрываюцца загалоѓкі газет: Эд Экслі, "найвялікшы герой Лос-Анджэлеса", першы свой подзвіг здзейсніѓ на вайне, другі - калі прыстрэліѓ траіх небяспечных забойцаѓ і іх саѓдзельніка. Эліс Лоѓ заявіѓ прэсе, што перад уцёкамі ѓсе трое абвінавачаных прызналіся. Аб тым, што нігеры былі бяззбройныя, ніхто не згадваѓ.
  Эд Экслі дабіѓся свайго.
  - Прах да праху, - вымаѓляе святар.
  Удава пачынае плакаць, і Экслі абдымае яе за плечы. Бад разгортваецца і ідзе прэч.
  Зіхаціць маланка, дождж узмацняецца, і Бад хаваецца ѓ капліцы. Тут усё гатова для вечарынкі: да анала і крэслаѓ дадаѓся доѓгі стол і талеркі з бутэрбродамі. Зноѓ маланка, аглушальна грыміць гром. Бад падыходзіць да акна і глядзіць, як труну апускаюць у зямлю.
  Прах да праху.
  Стэнс атрымаѓ паѓгода. А Экслі атрымаѓ Інэс - за забойства чатырох падонкаѓ яна яму ѓсё даравала.
  Далакопы прымаюцца за працу, а тужлівыя гужам цягнуцца да капліцы. Эліс Лоѓ паслізгваецца і пляскаецца на азадак.
  Бад гоніць ад сябе благія думкі. Думай аб чым-небудзь добрым, загадвае ён сабе. Напрыклад, аб Лін. Або аб тым, што забойцу Кэці Джануэй ён рана ці позна знойдзе. Абавязкова знойдзе. Няхай нават праз дваццаць гадоѓ.
  Журботныя ѓваходзяць у капліцу, расстаѓляюць па кутах парасоны, здымаюць плашчы, рассаджваюцца хто куды. Бад таксама садзіцца ѓ далёкі канец стала. Паркер і Экслі становяцца за аналай.
  Рэпарцёры, блакноты. На чале стала Лоѓ, удава Міларда, Прэстан Экслі, славуты будаѓнік Фантазіленда.
  Паркер, у мікрафон:
  - Дамы і спадары, нас сабрала тут сумная падзея. Сёння мы праводзілі ѓ апошні шлях выдатнага чалавека і адданага служыцеля закону. Усе мы глыбока смуткуем аб яго заѓчаснай смерці. Смерць капітана Расэла А. Міларда стала велізарнай стратай не толькі для місіс Мілард, не толькі для сям'і Мілардаѓ, але і для ѓсіх нас. Мне ѓспамінаецца фраза, прачытаная шмат гадоѓ таму ѓ нейкай кнізе, зараз ужо не ѓзгадаю ѓ якой. Фраза такая: "Калі Бога няма, які ж я пасля гэтага капітан?" Дык вось: ёсць Бог, які вядзе нас скрозь скрухі і бяды, і капітан Рас Мілард быѓ капітанам у Яго на службе.
  Паркер дастае з кішэні скрыначку, абцягнутую аксамітам.
  Аднак, нягледзячы на наш смутак, жыццё працягваецца. Адначасова са стратай аднаго бліскучага паліцыянта мы сталі сведкамі подзвігу іншага. Эдмунд Дж. Экслі, сяржант-дэтэктыѓ, бездакорна служыць у паліцыі Лос-Анджэлеса на працягу ѓжо дзесяці гадоѓ, з якіх тры гады аддаѓ абароне айчыны ѓ войскі Злучаных Штатаѓ. За мужнасць, праяѓленую ѓ баі на ціхаакіянскім тэатры ваенных дзеянняѓ, сяржант Экслі ѓзнагароджаны крыжом "За выдатныя заслугі". А некалькі дзён таму ён зноѓ праявіѓ дзіѓную адвагу: на гэты раз у барацьбе не са знешнім, а, калі можна так сказаць, з унутраным ворагам. Таму я лічу за гонар для сябе ѓручыць сяржанту Экслі нашу вышэйшую ѓзнагароду - медаль "За доблесць".
  Экслі выходзіць наперад, і Паркер апранае яму на шыю медаль на блакітнай стужцы. Мужчыны паціскаюць адзін аднаму рукі; у Экслі слёзы на вачах. Зіхацяць выбліскі, рыпяць пёры рэпарцёраѓ. Ніхто не пляскае ѓ ладкі.
  - Аднак, - працягвае Паркер у мікрафон, - якое б ні было высокае значэнне гэтай узнагароды, гэта заахвочванне маральнай, а не практычнай уласцівасці. Таму сёння я хачу скарыстацца рэдка выкарыстоѓваным правам начальніка гарадской паліцыі і ѓзнагародзіць Эда Экслі павышэннем па службе. Я падвышаю яго ѓ званні на два рангі, гэта значыць раблю капітанам, і прызначаю на пасаду камандзіра-кантралёра з шырокімі паѓнамоцтвамі, які па меры неабходнасці будзе выконваць абавязкі начальніка розных аддзелаѓ, гэта значыць тую пасаду, якую перш займаѓ наш дарагі калега Рос Мілард.
  Прэстан Экслі ѓстае. Устаюць усе грамадзянскія; па знаку Тада Грына ѓстаюць і копы. Недружныя, вадкія апладысменты. Эд Экслі стаіць прама, нібы аршын праглынуѓ.
  Бад сядзіць разваліѓшыся. Ён дэманстратыѓна дастае свой рэвальвер, цалуе яго і робіць выгляд, што здзімае з рулі парахавы дым.
  
  
  РАЗДЗЕЛ САРАК ПЕРШЫ
  
  
  Прэсвітэран святар абвянчаѓ іх у садзе перад домам Морроу. Стары Уэлтан разаслаѓ запрашэнні і аплаціѓ банкет. Шаферам быѓ Мілер Стэнтан, сяброѓкай нявесты Джаан Лоѓ-Марроѓ (яшчэ да пачатку цырымоніі яна ладна пачаставалася шампанскім і зараз няцвёрда стаяла на нагах). Дадлі Сміт пацяшаѓ публіку анекдотамі і гучным тэнарам спяваѓ ірландскія песні. Па просьбе Эліса Лоѓ прыйшлі Паркер і Грын, а з імі капітан-вундэркінд Эд Экслі, адзін, без сваёй мексіканкі. Іншыя госці - сябры сям'і Морроу, багатыя і знакамітыя. На вялізным заднім двары велічнага асабняка Морроу яблыку не было дзе ѓпасці.
  Упершыню за шмат гадоѓ Джэк без страху глядзеѓ у будучыню. Хадженс мёртвы і пахаваны; расследаванне забойства спынена "за недахопам доказаѓ". Копіі "страхоѓкі" Джэка раскіданыя па дэпазітных сейфах чатырнаццаці банкаѓ. Пэтчэт і Брэкен будуць маѓчаць.
  Дадлі праглынуѓ яго хлуслівыя справаздачы аб Уайтэ (ні слова аб Лін, Уайт ночы напралёт бадзяѓся па барах). На ѓсякі выпадак Джэк яшчэ некалькі дзён сачыѓ за домам Лін, але нічога цікавага не ѓбачыѓ. Хіба толькі тое, што Бад прыязджае да яе кожны вечар і, здаецца, у іх усё ладзіцца. Што ж, ён заѓсёды падазраваѓ, што страшны Громіла Бад у глыбіні душы слімух, які марыць аб сямейнай утульнасці і гатовы растаць ад жаночай ласкі. Як і сам Джэк.
  Святар задаѓ належныя пытанні, яны з Карэн вымавілі належныя адказы. "А зараз пацалуйце нявесту". Абдымкі, пацалункі, воплескі па спіне - віншавальнікі адціснулі маладых адзін ад аднаго. Нават Паркер усміхаѓся так, нібы ѓсё жыццё марыѓ пабываць на іх вяселлі.
  Вакол Эда Экслі ѓжо сабраѓся натоѓп прыхільнікаѓ. Здаецца, ім госці цікавяцца больш, чым жаніхом з нявестай. Дзіва што: якімі толькі мянушкамі не ѓзнагароджваюць яго газеты! "Герой Лос-Анджэлеса", "Храбрац Эд", "Эдзі - трапны стрэлак"... Што ж, ён гэта заслужыѓ: здолеѓ скарыстацца выпадкам, прыкрыѓ справу, якая пагражала зайсці ѓ тупік, дапамог паліцыі Лос-Анджэлеса захаваць твар. Сам Джэк, мусіць, так бы не змог. Духу не дастала б.
  Экслі. Уайт. Ён сам.
  Ва ѓсіх у нас свае сакрэты.
  Сакрэты Джэка там, у каламутнай глыбіні: парнаграфія, мёртвы гандляр плёткамі і "Начная сава".
  Да Бога Джэк не звяртаѓся ѓжо гадоѓ трыццаць; але зараз на яго раптам знайшло паляванне памаліцца. Аб тым, каб усе сакрэты засталіся ззаду. Каб Бад знайшоѓ шчасце з Лін, Экслі са сваёй мексіканачкі, ён сам - з Карэн. Каб будучыня была да іх добразычлівейшай за мінулае.
  
  
  КАЛЯНДАР
  
  
  
  
  1954
  
  
  
  Вытрымка:
  "Лос-Анджэлес Геральд Экспрэс", 16 чэрвеня
  
  
  
  Былы паліцыянт арыштаваны за рабаванні і забойствы
  
  
  
  Рычард Алекс Стэнсленд, 40 гадоѓ, былы дэтэктыѓ паліцыі Лос-Анджэлеса, звольнены ѓ 1951 годзе пасля гучнага скандалу, вядомага як "крывавыя Каляды", арыштаваны сёння раніцай. Яму прад'яѓлена абвінавачанне ѓ шасці ѓзброеных рабаваннях і двух забойствах першай ступені. Разам з ім на кватэры ѓ Пакойме, дзе хаваѓся Стэнсленд, арыштаваныя Дэніс Бернс, мянушка Харок, 43 гады, і Лестэр Джон Мішак, 37 гадоѓ. Бернс і Мішак абвінавачваюцца ѓ чатырох узброеных рабаваннях і двух забойствах першай ступені.
  Арышт зроблены капітанам Эдмундам Дж. Экслі, камандзірам-кантралёрам паліцыі Лос-Анджэлеса (цяпер Экслі выконвае абавязкі кіраѓніка Аддзела па барацьбе з рабаваннямі), а таксама сяржантамі Дуэйнам Фіскам і Дональдам Клекнерам. Экслі, чые паказанні па справе "Крывавага Раства" ѓ 1952 годзе прывялі да звальнення і турэмнага зняволення Стэнсленда, паведаміѓ рэпарцёрам: "Сведкі апазналі ѓсіх траіх па фатаграфіях. У нас дастаткова фактаѓ, якія даказваюць, што менавіта гэтыя людзі нясуць адказнасць за рабаванні шасці вінных магазінаѓ у цэнтры Лос-Анджэлеса, у тым ліку і рабаванні "Віннай крамы Сола" ѓ раёне Сілверлейк 9 чэрвеня гэтага года, падчас якога былі застрэлены гаспадар магазіна і яго сын. Сведкі пацвярджаюць, што бачылі Стэнсленда і Бернса на месцы злачынства. Мы збіраемся неадкладна пачаць інтэнсіѓныя допыты падазраваных і спадзяемся, што зможам раскрыць і іншыя выпадкі аналагічных рабаванняѓ".
  Стэнсленд, Бернс і Мішак не аказалі супраціве пры арышце. Пазней, па прыбыцці ѓ будынак турмы, Стэнсленд паспрабаваѓ напасці на капітана Экслі, але ахоѓнікі турмы прадухілілі напад.
  
  
  
  Загаловак: "Лос-Анджэлес Мірор Ньюс",
  21 чэрвеня
  
  
  
  Стэнсленд прызнаецца ѓ рабаваннях і забойствах
  
  
  
  Загаловак:
  "Лос-Анджэлес Геральд Экспрэс", 23 верасня
  
  
  
  Прысуд рабаѓнікам вінных крам: Былы паліцыянт прысуджаны да смерці
  
  
  
  Вытрымка: "Лос-Анджэлес Таймс".
  11 лістапада
  
  
  
  Стэнсленд, былы паліцыянт, які стаѓ бандытам, памірае ѓ газавай камеры
  У 10:03 учорашняга дня ѓ турме Сан-Квенцін прыведзены ѓ выкананне смяротны прысуд Рычарду Стэнсленду, 41 год, прыгаворанаму да вышэйшай меры пакарання за забойства Саламона і Давіда Абрамовічаѓ, учыненае 9 чэрвеня гэтага года. Забойства адбылося падчас рабавання віннай крамы. Прыгавор быѓ вынесены 11 верасня; Стэнсленд адмовіѓся падаваць апеляцыю.
  Выкананне прысуду прайшло без здарэнняѓ, хаця сведкі адзначылі, што Стэнсленд выглядаѓ нецвярозым. Апроч афіцыйных асоб і прэсы, прысутнічалі двое дэтэктываѓ з паліцыі Лос-Анджэлеса: капітан Эдмунд Дж. Экслі, які арыштаваѓ Стэнсленда, і афіцэр Вэндэл Уайт, былы напарнік прысуджанага. Напярэдадні пакарання афіцэр Уайт наведаѓ Стэнсленда ѓ камеры смяротнікаѓ і правёѓ з ім усю ноч. Памочнік начальніка турмы Б. Д. Тэрвіліджэр адмаѓляе як тое, што афіцэр Уайт забяспечыѓ асуджанага спіртнымі напоямі, так і тое, што сам Уайт падчас выканання прысуду быѓ п'яны. Стэнсленд адмовіѓся ад споведзі і славесна абразіѓ турэмнага капелана; апошнімі яго словамі была непрыстойная лаянка па адрасе капітана Экслі.
  
  
  
  
  1955
  
  
  
  Часопіс "Строга сакрэтна", травень 1955 гады
  
  
  
  Хто забіѓ Сіла Хадженса?
  
  
  
  Правасуддзе ѓ Горадзе Паѓшых анёлаѓ нагадвае нам цытату з прагумелага на ѓсю краіну мюзікла "Поргі і Бэс". Памятаеце: "Мужчына, ён нясталы"? Дык вось: калі заб'юць каго-небудзь з неразлучных сяброѓ (і, магчыма, фундатараѓ) нашага доблеснага акруговага пракурора - беражыцеся, забойцы! - шэф паліцыі Уільям X. Паркер неба і зямлю пераверне, але знойдзе гнюса, які асмеліѓся адправіць добрапрыстойнага грамадзяніна да продкаѓ. Калі ж забіваюць (і не проста забіваюць - шаткуюць у капусту ва ѓласнай кватэры!) самотнага журналіста, які прысвяціѓ жыццё выкрыццю заганы на старонках нашай газеты, - цешцеся, забойцы! - шэф Паркер і яго падручныя з мазолістымі азадкамі будуць спакойна папіваць чаек і насвістваць на матыѓ з "Поргі і Бэс": "Правасуддзе, яно нястала!"
  Два гады прайшло з той ночы, калі Сід Хадженс загінуѓ страшнай смерцю ва ѓласнай гасцінай у Чэпмен-парку. У тыя дні ѓся паліцыя Лос-Анджэлеса літаральна на вушах стаяла з-за "Начной савы" - сенсацыі, якая прагрымела на ѓсю краіну: нажаль, паліцыянтам было не да небаракі Сіда. Справа "Начной савы", як вы падушыце, скончылася тым, што адзін з паліцыянтаѓ узяѓ правасуддзе ѓ свае рукі (па матывах, вельмі далёкім ад абароны справядлівасці - славалюбства і беспрынцыповасць гэтага чалавека добра нам вядомыя) і некалькімі дакладнымі стрэламі адправіѓ бандытаѓ у апраметную, дзе іх, несумненна, з нецярпеннем чакалі. А што ж Сід Хаджэнс? Яго справу даручылі двум дэтэктывам-навічкам, якія не раскрылі яшчэ ніводнага (ніводнага!) забойства. Мы добра памятаем, як гэтыя хлопцы цэлымі днямі тырчалі ѓ нас у офісе, гарталі старыя выпускі нашага часопіса, у неймаверных колькасцях паглыналі каву з пірожнымі, з пажадлівасцю пазіралі на нашых сакратарак... і, зразумела, роѓна нічога не знайшлі.
  Мы, журналісты "Строга сакрэтна", ведаем жыццё Горада Паѓшых анёлаѓ не толькі з параднага боку; таму мы распачалі самастойнае расследаванне смерці нашага Сідстэра. Але і нашыя пошукі ні да чаго не прывялі. Вось чаму сёння мы хочам задаць паліцыі Лос-Анджэлеса некалькі пытанняѓ.
  Вядома, што дом Сіда абрабавалі. Што здарылася са звышканфідэнцыйнымі і найстражэйшымі сакрэтнымі матэрыяламі, якія нават мы лічылі залішне скандальнымі для публікацыі матэрыяламі, якія Сід захоѓваѓ у сябе хаты?
  Чаму акруговы пракурор Эліс Лоѓ, абавязаны сваёй цяперашняй пасадай перш за ѓсё смеласці "Строга сакрэтна", якая выкрыла заганныя пасцельныя прыхільнасці яго суперніка, забыѓся аб элементарнай падзякі і не жадае ѓжыць свой уплыѓ для таго, каб нагадаць паліцыі Лос-Анджэлеса аб яе абавязках?
  Коп Джон (ён жа Джэк) Вінсенс, Пераможца з Вялікай Літары, знакаміты змагар з наркотыкамі, быѓ блізкім сябрам Сіда. Наш Сідстэр аказаѓ яму нямала паслуг. Чаму ж Джэк (цесна звязаны з Элісам Лоѓ не толькі роднаснымі, але і дзелавымі адносінамі, хоць, заѓважце, у нашым артыкуле вы не знойдзеце словы "скарбнік"), дык вось, чаму ж Джэк не пачаѓ уласнага расследавання, як паступіѓ бы на яго месцы любы прыстойны чалавек?
  Мы не першы раз задаём гэтыя пытанні, але, нажаль, яны да гэтага часу застаюцца без адказу. Чакайце працягу тэмы ѓ наступных выпусках і памятаеце, усё гэта вы даведаліся першымі: канфідэнцыйна, без пратакола, строга сакрэтна.
  
  
  
  Часопіс "Строга сакрэтна", снежань 1955 года
  
  
  
  Лоѓ і Вінсенс - мы патрабуем правасуддзя!
  
  
  
  Даволі мы, дарагі чытач, хадзілі вакол і навокал: надышоѓ час загаварыць у поѓны голас. У нашым травеньскім выпуску мы адзначылі двухгадовую гадавіну зверскага забойства нашага кіроѓнага аѓтара Сіда Хадженса. Мы з горыччу заѓважылі, што забойства так і засталося нераскрытым, заклікалі паліцыю Лос-Анджэлеса, акруговага пракурора Эліса Лоѓ і яго сваяка сяржанта паліцыі Джэка Вінсенса праявіць ініцыятыву ѓ расследаванні, задалі некалькі відавочных пытанняѓ, але так і не атрымалі адказу. Сем месяцаѓ мы чакалі правасуддзя, і марна чакалі. Так што сёння нам давядзецца задаць новыя пытанні, і не наша віна, што яны могуць каму-небудзь прыйсціся не да спадобы.
  Дзе сенсацыйныя "сакрэтныя матэрыялы" Сіда Хадженса, матэрыялы гэтак скандальныя, што Сід не вырашалася апублікаваць іх нават у нашым часопісе?
  Ці дакладна, што акруговы пракурор Лоѓ замяѓ расследаванне забойства, паколькі ѓ апошнім нумары "Строга сакрэтна" наш адважны Сідстэр апублікаваѓ неабвержныя доказы перакручаных схільнасцяѓ Макса Пелтца, прадзюсара і рэжысёра серыяла "Жетон Гонару", таго самага Пелтца фінансаваѓ выбарчую кампанію Лоѓ?
  Ці не таму Лоѓ ігнаруе нашы маленні аб справядлівасці, што занадта заняты падрыхтоѓкай да наступных выбараѓ? Ці праѓду кажуць, быццам бы Джэк Вінсенс (заѓважце, у гэтым артыкуле вы не знойдзеце словы "скарбнік") вымагае ѓ галівудскіх знакамітасцяѓ "добраахвотныя" ѓнёскі ѓ падтрымку свайго ѓплывовага сваяка?
  І яшчэ крыху пра Пераможцу з Вялікай Літары.
  Да нас даходзяць чуткі, што ѓ сям'і ѓ славутага барацьбіта з наркамафіяй таксама не ѓсё добра. Яго жонка (дачка багатых бацькоѓ, да таго ж маладзейшая за Джэка амаль на дваццаць гадоѓ), якая ѓ свой час пераканала яго пакінуць небяспечны Аддзел наркотыкаѓ, зараз незадаволеная тым, што ён служыць у не менш небяспечным падраздзяленні нагляду. Нашы крыніцы паведамляюць, што Джэк і цудоѓная Карэн скандаляць ці ледзь не кожны божы дзень. Цікава, ці праѓда гэта і ці ѓся гэта праѓда?
  Ёсць над чым падумаць, ці не так, дарагі чытач? Але мы не пакідаем надзеі на тое, што правасуддзе нарэшце пераможа, і працягваем свой крыжовы паход у памяць і ѓ імя нябожчыка Сіда Хадженса. Памятай, чытач: пра ѓсё гэта ты даведаѓся першым без пратакола, канфідэнцыйна, строга сакрэтна.
  
  
  
  
  1956
  
  
  
  Часопіс "Строга сакрэтна",
  рубрыка "Акно ѓ злачынны свет", кастрычнік 1956 года.
  
  
  
  Набліжаецца тэрмін вызвалення Коэна: Што чакае Мікстэра ѓ родным горадзе?
  
  
  
  Ад вас, дарагія нашы чытачы, зразумела, дзіѓна чакаць дасведчанасці ѓ хітраспляценнях лос-анджэлескага крымінальнага бізнесу. Не сумняваемся, што большасць з вас - законапаслухмяныя грамадзяне, знаёмыя з цёмным бокам жыцця выключна па публікацыях нашага часопіса. Нас не раз абвінавачвалі ѓ цынізме; аднак, як той казаѓ, хто папярэджаны, той узброены, і наша адзіная мэта - трымаць вас у курсе ѓсяго, што адбываецца побач з намі. Вось чаму мы адкрылі рубрыку "Акно ѓ злачынны свет", прысвечаную арганізаванай злачыннасці ѓ нашым родным Лос-Анджэлесе. І цяперашняя наша публікацыя будзе прысвечана постаці ва ѓсіх адносінах выбітнай - Мееру Харысу Коэну, 43 гадоѓ, вядомаму таксама як Мізантроп Мікстэр або Страшны Мікі К.
  Быѓ час, калі Мік трымаѓ у страху ѓвесь крымінальны Лос-Анджэлес! Цяпер ён за кратамі: сеѓ у лістападзе 1951 года па абвінавачанні ѓ нявыплаце падаткаѓ. Аднак ходзяць чуткі, што даволі хутка, магчыма напрыканцы 1957 года, ён выйдзе на волю датэрмінова.
  Рэпутацыя Мікі добра вядомая: з 1945 па 1951 год, пакуль Дзядзька Сэм не ѓзяѓ яго за жабры, не было ѓ нашым горадзе чалавека магутней і страшней за яго. Пра яго расказвалі ѓ навінах, яму прысвячаліся цэлыя газетныя палосы; словам, Мікі заслужана карыстаѓся ѓсеагульнай увагай. Але колькі вяровачцы ні віцца, а канец будзе; вось і чале лос-анджэлескіх гангстэраѓ прыйшлося сысці ѓ працяглы адпачынак не па ѓласным жаданні. І вось, пакуль ён атрымлівае асалоду ад адпачынку ѓ камфартабельнай аднамеснай камеры, чухае за вушкай каханага бульдога Мікі-малодшай і вядзе набожныя гутаркі са сваім памагатым Дэйві Голдманам (таксама якія сядзяць у Мак-Нілі па аналагічным абвінавачванні), крымінальная актыѓнасць у Лос-Анджэ. сышла на нішто. У нашага часопіса нямала добраахвотных карэспандэнтаѓ у самых розных пластах грамадства: атрымаѓшы такую-сякую эксклюзіѓную інфармацыю, мы распрацавалі тэорыю аб тым, што адбываецца ѓ горадзе, і гэтую тэорыю, дарагія чытачы, прадстаѓляем вам. Слухайце ѓважліва і падушыце: усё гэта вы пазнаеце першымі, без пратаколу, канфідэнцыйна, строга сакрэтна.
  Лістапад пяцьдзесят першага: да спаткання, Мікі, не бядуй, не сумуй, не забудзься зубную шчотку, пішы часцей. Перад тым як адправіцца ѓ далёкія халодныя краі, Мікі паведамляе свайму намесніку Морысу Ягелку, што ён (Мо) зараз становіцца часткай імперыі Коэна; і яшчэ паведамляе, што прадбачыѓ такую непрыемнасць і таму ѓклаѓ большую частку свайго казачнага стану ѓ легальны бізнэс, які належыць людзям, якім ён давярае. Як бачым, гангстэр Мікі К. можа выкідваць любыя антрашы, але сынок габрэйскай матулі добра ведае, з якога боку ѓ бутэрброда алей.
  Вы яшчэ на нашай хвалі, дарагі чытач? Выдатна. Цяпер слухайце яшчэ больш уважліва.
  Пакуль Мікі прахалоджваецца ѓ сваім закратаваным палацы, час ідзе. Ад трымальнікаѓ сваіх укладаѓ Мік атрымлівае працэнты і пераводзіць іх наѓпрост у швейцарскі банк. Выйшаѓшы на волю, ён атрымае сваю Імперыю Зла назад на сподачку з блакітнай аблямоѓкай. І надыдуць тады шчасця райскія дні, прынамсі для Мікі і яго прысных.
  Такім чынам, каралеѓства Коэна ѓпала ѓ летаргічны сон. І такая ѓлада ѓсюдыіснага Мікі К., што, хоць ён ужо пяць гадоѓ як у казённай хаце, ніводны, нават самы нахабны, гангстэр не спрабуе перахапіць стырно кіравання яго імперыяй. Нават Стромкі Джэк Уэйлен, вядомы граміла і гулец, аб якім кажуць, што ён нікога і нічога на свеце не баіцца, займаецца сваім ігральным бізнэсам, а ѓ справы Мікі не лезе.
  А што, спытаеце вы, здарылася з набліжанымі нашага Мікстэра? Такое ѓражанне, што амаль усе яны ѓсталі на сумленны шлях. Мо Ягелка гуляе на біржы, і здаецца, не надта ѓдала. Дэйві Голдман, арыштаваны разам з босам, выгульвае на турэмным двары Мікі Коэна-малодшага. Эйб Тайтэлбаум, адзін з баевікоѓ Коэна, адкрыѓ далікатэсны рэстаранчык "Кашэрная кухня Эйба": ах, якія там сэндвічы! Іншы баявік, Лі Вакс, гандлюе лекамі, прычым, заѓважце, па афіцыйнай ліцэнзіі. Што ж да любімчыка Мікі, прыгажунчыка італьянца Джоні Стампаната (празванага Оскарам за годны першага месца на конкурсе Кінаакадэміі памер... не будзем удакладняць, якога органа), - дык вось, Джоні, судзячы па ѓсім, вярнуѓся да сваёй ранейшай прафесіі, засвоенай яшчэ да знаёмства з Коэнам, - шантажу і дробнаму вымагальніцтву, а ѓ вольны ад гэтых мілых заняткаѓ час уздыхае па Лане Тэрнер.
  Што ж гэта атрымоѓваецца? Ніхто ні ѓ кога не паліць, у горадзе ціша ды мілата, паміж гангстарамі суцэльны мір і ѓпадабанне? Сумнае відовішча, нават вартае жалю нейкае - вам не здаецца, дарагія чытачы?
  Але можа быць, не ѓсё так ужо бясхмарна.
  Выпадак нумар разоѓ: жнівень 1954 года. Джон Фішэр Дыскант, як мяркуецца, адзін з "акцыянераѓ" Коэна, знойдзены застрэленым у матэлі ѓ Калвер-сіці. Ні падазраваных, ні арыштаѓ; справа так і не раскрытая.
  Выпадак нумар два: май 1955 года. Натан Янклоѓ і Джордж Палеѓскі, набліжаныя Коэна, якія курыравалі прастытуцыю, і меркавана таксама "акцыянеры", знойдзеныя застрэленымі ѓ матэлі "Мелодыя кахання" у Рыверсайдзе. Ні падазраваных, ні арыштаѓ; шэрыф акругі Рыверсайд абвясціѓ, што закрывае справу за адсутнасцю доказаѓ.
  Выпадак нумар тры: ліпень 1956 гады. Уокер Тэд Туроѓ, вядомы наркагандляр, у апошні час неаднаразова які выказваѓ жаданне "прыбраць да рук лос-анджэлескі бізнэс", знойдзены застрэленым ва ѓласнай хаце ѓ Сан-Пэдра. Ужо здагадаліся, праѓда? Ні ключоѓ да разгадкі, ні падазраваных, ні арыштаѓ. Справа вядзе лос-анджэлеская паліцыя, участак Харбар; яно яшчэ не закрытае, але, шчыра кажучы, мы не спадзяемся на вынікі.
  А зараз увага, дзеткі: усе чацвёра гангстэраѓ (ці, прынамсі, людзей, злучаных з гангстарамі) прынялі смерць ад каманды кілераѓ, якая складаецца з трох чалавек. Ніводнае забойства не расследавалася як след; мабыць, нашы паважаныя служыцелі правапарадку палічылі ахвяраѓ недарэчнасцю, якая не заслугоѓвае справядлівасці. Так што мы пры ѓсім жаданні не можам сказаць, ці ідэнтычныя гільзы ва ѓсіх трох выпадках. - вядома толькі, што ѓсе забойствы здзяйсняліся са зброі аднаго калібра. Наколькі нам вядома, мы першыя дадумаліся супаставіць гэтыя забойствы паміж сабой. Што ж далей? Нам вядома, што ѓ Джэка Уэйлена і яго падручных ва ѓсіх трох выпадках безумоѓнае алібі. Мікі К. і Дэйві Г. сядзяць за кратамі і паняцця не маюць, хто расстрэльвае іх дзелавых партнёраѓ паасобку. Цікаѓна, ці не праѓда, дарагі чытач? Такім чынам, не верце вачам сваім: хоць на паверхні ѓсё ціха, у глыбіні зараджаецца шторм і ѓ нас ужо ёсць звесткі з самых дакладных крыніц, што ѓлюбёнец Мікі Морыс Ягелка сабраѓ пажыткі і пакаціѓ у Фларыду, напалоханы да смерці.
  А хутка выходзіць на волю сам Мікстэр. Што ж тут пачнецца???
  Памятай, дарагі чытач, пра ѓсё гэта ты даведаѓся першым. Без пратаколу, канфідэнцыйна, строга сакрэтна.
  
  
  
  
  1957
  
  
  
  Паліцыя Лос-Анджэлеса
  Канфідэнцыйная справаздача
  Дата: 10/2/57
  Складзены: Аддзел унутраных расследаванняѓ,
  сярж. Д -У. Фіск
  жэтон 6129, ОВР
  Па запыце: намесніка начальніка паліцыі Лос-Анджэлеса, шэфа-дэтэктыва Тада Грына
  Тэма: Уайт, Вэндэл А.,
  Аддзел па расследаванні забойстваѓ
  
  
  
  Сэр!
  Даручаючы мне гэтае расследаванне, вы заѓважылі, што поспех афіцэра Уайта ѓ здачы іспытаѓ на званне сяржанта пасля двух няѓдалых спроб і дзевяці гадоѓ службы ѓ Бюро здзівіѓ вас, асабліва ѓ святле нядаѓняга падвышэння ѓ званні лейтэнанта (цяпер капітана) Дадлі Сміта. Наводзячы даведкі аб афіцэры ђайтэ, я ѓсталяваѓ некалькі цікаѓных і неадназначных фактаѓ, якія, мяркую, павінны вас зацікавіць. Паколькі доступ да дасье афіцэра Уайта і да запісаѓ аб зробленых ім арыштах у вас ёсць, перайду адразу да таго, што не адлюстравана ѓ дасье.
  1. На працягу ѓжо некалькіх гадоѓ Уайт, нежанаты і не мелы блізкіх сваякоѓ, падтрымлівае інтымныя адносіны з нейкай Лін Маргарэт Брэкен, 33 гадоѓ, уладальніцай крамы адзення "Вераніка" у Санта-Моніцы. Ёсць інфармацыя (не пацверджаная дакументальна), што ѓ мінулым згаданая Брэкен займалася прастытуцыяй.
  2. Уайт, прыведзены ѓ Аддзел па расследаванні забойстваѓ лейтэнантам Смітам у 1953 годзе, далёка не адразу зарэкамендаваѓ сябе высокім прафесіяналам, якім ён уяѓляѓся капітану (б. лейтэнанту) Сміту. яшчэ ѓ 1952 - 1953 гг., працуючы пад кіраѓніцтвам лейтэнанта Сміта ѓ падраздзяленні нагляду, ён выкарыстоѓваѓ не столькі інтэлект, колькі фізічную сілу і, у прыватнасці, пры выкананні службовых абавязкаѓ забіѓ траіх падазраваных. Аднак пасля забойства падазраванага Сільвестра Фітча, які адбыѓся ѓ красавіку 1953 года пры расследаванні справы "Начной савы", паводзіны Уайта рэзка змяніліся. На яго перасталі паступаць скаргі, звязаныя з ужываннем фізічнага гвалту (гэта ѓражвае, калі прагледзець асабістую справу Уайта за 1948 - 1951 гг. і паглядзець, колькі скаргаѓ паступала на яго тады). У прыватнасці, вядома, што аж да вясны 1953 года Уайт рэгулярна наведваѓ грамадзян, асуджаных за гвалт у сям'і і вызваленых умоѓна-датэрмінова, запалохваѓ іх, абражаѓ славесна і ѓ некаторых выпадках збіваѓ. Аднак усё паказвае на тое, што ѓ красавіку 1953-га гэтая незаконная дзейнасць спынілася і з таго часу не аднаѓлялася. Па характары ђайт усё гэтак жа запальчывы і схільны да гвалту (магчыма, вы падушыце, што пры вестцы аб смяротным прысудзе свайму былому напарніку, сяржанту Р.-А. Стэнсленду, ён выбіѓ некалькі шыбаѓ у памяшканні Аддзела забойстваѓ, завошта атрымаѓ вымову з унясеннем); аднак пачынаючы з 1953 года ён некалькі разоѓ адмаѓляѓся ад сумеснай працы з лейтэнантам/капітанам Смітам у Аддзеле арганізаванай злачыннасці, нягледзячы нават на тое, што гэтыя адмовы маглі ѓскладніць яго адносіны са Смітам, якога Уайт лічыць сваім настаѓнікам. Мне перадавалі, у прыватнасці, што падчас адной з такіх гутарак Уайт, паказваючы на тое, што прапанаванае даручэнне звязанае з ужываннем гвалту, сказаѓ літаральна наступнае: "Аскрэсліла мне такая праца, ужо верне ад яе". Што вельмі цікава, улічваючы яго мінулае і ѓсталяваную за ім рэпутацыю.
  3. Вясной 1956 года, калі капітан Э. Дж. Экслі заняѓ пасаду і. а. кіраѓніка Аддзела забойстваѓ, Уайт упершыню за час службы ѓзяѓ водпуск за ѓсе мінулыя гады ѓ агульнай складанасці дзевяць месяцаѓ. (Вядома, што паміж Уайтам і капітанам Экслі існуе наймацнейшая ѓзаемная непрыязнасць, якая ѓзыходзіць да вядомай справы "Крывавых Калядаѓ" у 1951 годзе.) Падчас водпуску Уайт (чые балы ѓ Акадэміі паказвалі на сярэдні інтэлект і ѓзровень адукацыі ніжэй за сярэдні) і судовай медыцыне ѓ інстытуце павышэння кваліфікацыі паліцыянтаѓ, а таксама прайшоѓ (за ѓласны кошт) курс ФБР "Тэорыя і практыка расследавання злачынстваѓ" у Квантыка, Вірджынія. Да наведвання гэтых заняткаѓ Уайт двойчы спрабаваѓ здаць іспыт на званне сяржанта і абодва разы правальваѓся; з трэцяй спробы ён здаѓ іспыт з агульным балам 89 і зараз павінен атрымаць званне сяржанта да канца 1957 каляндарнага года.
  4. У лістападзе 1954 года ѓ турме Сан-Квенцін быѓ прыведзены ѓ выкананне смяротны прысуд Р.-А. Стэнслэнду.
  Уайт папрасіѓ дазволу прысутнічаць пры экзэкуцыі і атрымаѓ яго. Ноч перад пакараннем смерцю ён правёѓ у камеры Стэнсленда; яны пілі разам і размаѓлялі. (Памочнік начальніка турмы паведаміѓ мне, што заплюшчыѓ вочы на такое парушэнне правілаѓ з павагі да паліцэйскага мінулага Стэнсленда.) Капітан Экслі таксама прысутнічаѓ пры экзэкуцыі; ці адбылася пры гэтым паміж ім і Уайтам якая-небудзь размова, невядома.
  5. Самае цікавае я збярог напрыканцы. Цікава гэта першым чынам таму, што паказвае на ѓстойлівую (магчыма, нават якая ѓзмацняецца) цікавасць Уайта да спраѓ, злучаным са збіццём і (у апошні час) забойствамі жанчын. А менавіта: Уайт праяѓляе вялікую цікавасць да некалькіх аднатыпных забойстваѓ прастытутак, учыненых у апошнія некалькі гадоѓ у Каліфорніі і Арызоне, расследаванне якіх не ѓваходзіць у кола яго службовых абавязкаѓ. Ён мяркуе, што гэтыя забойствы звязаны паміж сабой. Прывяду імёны ахвяр, даты і месцы забойстваѓ:
  Джэйн Мілдрэд Хемшэр, 8/3/51. Сан-Дыега,
  Кэці (другога імя няма) Джануэй, 19/4/53, Лос-Анджэлес,
  Шэран Сьюзэн Пэлвік, 29/8/53, Бэйкерсфілд, Каліфорнія,
  Салі (другога імя няма) Дэ Уэйн, 2/11/55, Нідлз, Арызона,
  Крысі Вірджынія Рэнфро, 16/7/56, Сан-Францыска.
  Уайт неаднаразова казаѓ сваім калегам з Аддзела забойстваѓ, што ѓсе доказы паказваюць на аднаго забойцу, і нават наведваѓ (за свой кошт) гарады, дзе здзяйсняліся злачынствы. Дэтэктывы, з якімі размаѓляѓ Уайт, натуральна, мяркуюць, што ён лезе не ѓ сваю справу, і неахвотна дзеляцца з ім інфармацыяй. Невядома, ці дасягнуѓ ён якога-небудзь прагрэсу ѓ раскрыцці гэтых спраѓ. Лейтэнант Дж. С. Ды Чэнцо, начальнік участку Вест-Вэлі, выказвае меркаванне, што цікавасць Уайта да забойстваѓ прастытутак звязана з другой з ахвяр у спісе, непаѓналетняй Кэці Джануэй, з якой Уайт быѓ знаёмы і цяжка перажываѓ яе гібель.
  6. Як бачыце, высветлілася шмат цікавых фактаѓ. Дадам, што асабіста я захапляюся зацятасцю і настойлівасцю, з якой Уайт працуе над сабой на працягу апошніх гадоѓ, а яго цікавасць да вышэйпаказанай серыі нерасчыненых забойстваѓ здаецца мне шматабяцальным. Спіс сваіх інфарматараѓ прыкладаю на асобным лісце.
  З павагай сяржант Д-У. Фіск, 6129, ОВР
  
  
  
  Паліцыя Лос-Анджэлеса Канфідэнцыйная справаздача
  Дата: 11/3/57
  Складзены: Аддзел унутраных расследаванняѓ,
  сярж. Дональд Клекнер
  жэтон 688, ОВР
  Па запыце: шэфа паліцыі Уільяма X. Паркера
  Тэма: Вінсенс, Джон, сяржант, Падраздзяленне нагляду
  
  
  
  Сэр!
  
  
  
  У сувязі з пагаршэннем якасці службовай дзейнасці серж. Вінсенса вы даручылі мне правесці праверку яго дзейнасці і разгледзець пытанне аб датэрміновым звальненні яго на пенсію. Мушу заѓважыць, што такая мера падаецца мне несвоечасовай. Безумоѓна, Вінсенс - відавочны алкаголік; дакладна і тое, што алкагалізм каштаваѓ яму працы ѓ "Жэтоне Гонару", што блага адбілася на іміджы Паліцыі Лос-Анджэлеса. Дакладна і тое, што яму 42 гады, і для такой напружанай і рызыкоѓнай працы, як служба ѓ Падраздзяленні нагляду, ён папросту застары. Аднак я прыйшоѓ да высновы, што пагаршэнне, пра якое ідзе гаворка, не крытычна, паколькі прыкметна перш за ѓсё ѓ параѓнанні са службай Вінсенса ѓ Аддзеле наркотыкаѓ, дзе ён заслужана карыстаѓся рэпутацыяй адважнага і ініцыятыѓнага паліцыянта. У ходзе расследавання ѓ мяне склалася дакладнае ѓражанне, што ѓ службовы час Вінсенс не п'е; што ж тычыцца выканання ім сваіх службовых абавязкаѓ, то першыя словы, якія прыходзяць на розум, - "млявасць" і "запаволенасць рэакцыі". Акрамя таго, калі Вінсенс адмовіцца ад датэрміновага звальнення, баюся, што пенсійны фонд яго падтрымае.
  Сэр, я ведаю, што вы лічыце Вінсенса нікчэмным паліцыянтам, і, сапраѓды кажучы, я з вамі цалкам згодзен. Аднак хацелася б нагадаць вам пра цесную сувязь Вінсенса з акруговым пракурорам Лоѓ, чалавекам, добрыя працоѓныя адносіны з якім нам зусім неабходныя, што пацвердзіць ваш новы першы намеснік капітан Сміт. Вінсенс па-ранейшаму збірае ѓзносы ѓ фонд Лоѓ і выконвае для яго разнастайныя даручэнні, і, калі Лоѓ, як чакаецца, на наступным тыдні будзе абраны на другі тэрмін, ён, хутчэй за ѓсё, выкарыстоѓвае свой уплыѓ, каб перашкодзіць вам звольніць Вінсенса. Таму мае рэкамендацыі наступныя: пакінуць Вінсенса ѓ падраздзяленні нагляду да сакавіка 1958 года, калі па раскладзе камандаванне падраздзяленнем прыме новы кіраѓнік са сваімі афіцэрамі, а затым надаць Вінсенса якой-небудзь брыгадзе патрульных аж да афіцыйнай даты яго звальнення на пенсію (15/5/58. ). Такое відавочнае паніжэнне ѓ статусе Вінсенс ѓспрыме як прыніжэнне і, хутчэй за ѓсё, добраахвотна сыдзе сам.
  З павагай Дональд Дж. Клекнер, ОВР
  
  
  
  Загаловак: "Лос-Анджэлес Таймс", 15 траѓня
  
  
  
  Лоѓ абраны на наступны тэрмін
  
  
  
  Вытрымка: "Лос-Анджэлес Таймс", 8 ліпеня
  
  
  
  Мікі Коэн паранены ѓ выніку нападу
  
  
  
  Кіраѓніцтва федэральнай турмы Мак-Ніл заявіла, што ѓчора ѓ выніку дзёрзкага нападу былі параненыя вядомыя гангстары Мэер Харыс (Мікі) Коэн і Дэвід (Дэві) Голдман.
  Коэн і Голдман, якія чакалі датэрміновага вызвалення ѓ верасні, назіралі за гульнёй у софтбол на турэмным двары, калі на іх накінуліся трое зняволеных у самаробных масках, з абрэзкамі труб і самаробнымі завострываннямі ѓ руках. Голдман атрымаѓ два ѓдары завострываннем у плячо і моцную траѓму галавы; Коэн абышоѓся павярхоѓнымі раненнямі. Турэмныя лекары сцвярджаюць, што траѓма Голдмана вельмі сур'ёзная і, магчыма, прывядзе да незваротнага пашкоджання мозга. Тыя, хто нападаѓ, схаваліся; цяпер вядзецца ѓзмоцненае расследаванне з мэтай устанаѓлення іх асоб. Адміністратар турмы Мак-Ніл Р. Дж. Вулф заявіѓ: "Мы мяркуем, што гаворка ідзе аб так званым заказным забойстве. Хтосьці са зняволеных атрымаѓ з волі "заказ" на Коэна і Голдмана. Мы зробім усё, каб дакапацца да праѓды".
  
  
  
  Часопіс "Строга сакрэтна", кастрычнік 1957 года.
  
  
  
  Мікі Коэн вяртаецца: Ці вернуцца старыя добрыя часы?
  
  
  
  Сярод заняпалых анёлаѓ нашага добрага горада ён, без сумневу, быѓ самым каларытным. Увесь Лос-Анджэлес збягаѓся паглядзець, як Мікі Коэн гуляе ѓ "Макамба" ці "Трокадэра": відовішча гэта захоплівала не менш, чым калі б вы на свае вочы ѓбачылі, як татка Страдывары выразае з калоды скрыпку. Памятаеце, як Мікі адпускаѓ жартачкі, прыдуманыя яго спічрайтэрам і правай рукой Дэйві Голдманам? Як уручаѓ сваім скарбнікам са службы шэрыфа пульхныя канверты? Як абціскаѓся за столікам з Одры Андэрс і іншымі камеліямі, якія знаходзяцца ѓ яго на ѓтрыманні? Варта было яму ѓвайсці ѓ рэстаран, усе погляды звярталіся ѓ яго бок: зрэшты, дамы па большай частцы не зводзілі вачэй з яго целаахоѓніка, прыгажунчыка Джоні Стампаната, і шэптам пыталіся адзін у аднаго: "Цікава, у яго і сапраѓды такі вялікі?" Кішэннікі, рабаѓнікі, шантажысты, суценёры, наёмныя стрэлкі - увесь гэты зброд раіѓся ля століка Мікі ѓ надзеі, што ён заахвоціць іх жартам, поціскам рукі ці сяброѓскай бавоѓнай па плячы. Мік шкадаваѓ хворых дзяцей і бяздомных сабак, складаѓся чальцом Габрэйскай лігі і рабіѓ шчодрыя ѓнёскі ѓ Армію выратавання. А яшчэ ён курыраваѓ ігральны бізнэс, букмекерства, наркагандаль, прастытуцыю, даваѓ грошы ѓ рост пад вар'яцкія працэнты і забіваѓ у сярэднім па тузіне людзей у год. Ва ѓсіх нас ёсць свае недахопы, ці не праѓда, дарагі чытач? Хтосьці пакідае абрэзкі пазногцяѓ на падлозе ѓ ваннай, а хтосьці рэгулярна адпраѓляе сваіх непрыяцеляѓ у лепшы са светаѓ.
  Але што вы думаеце, дарагія нашы чытачы? Знайшліся людзі, для якіх няма нічога святога! Хтосьці паспрабаваѓ адправіць да продкаѓ самога Мікі!! "Немагчыма!" - скажаце вы? Нажаль, яшчэ як магчыма! Аднак у Мікі жыццяѓ відавочна больш, чым у коткі з прыказкі: яго не бяруць ні кулі, ні бомбы, ні дынаміт. Яго не зламалі шэсць гадоѓ у Мак-Нілі; яго не прыкончылі невядомыя забойцы, узброеныя завострываннямі і абрэзкамі труб. І вось ён зноѓ з намі! Краѓцы з "Сай Дэвор" [49] . закупляйце матэрыял на новыя пінжакі; афіцыянткі з "Макамба" і "Трока", рыхтуйцеся прымаць шчодрыя чаявыя. Хутка Мікі ва ѓсёй славе сваёй ізноѓ ступіць на асфальт Сансет-стрып. Але, мілыя дамы, вы дарма ахкаеце і прыціскаеце руку да сэрца, спадзеючыся зноѓ убачыць яго прыгажуна-целаахоѓніка! Шапнём вам строга сакрэтна: так, у Джоні сапраѓды такі вялікі, але, нажаль, ужо шмат гадоѓ Джоні нават не глядзіць ні на адну жанчыну, акрамя боскай Ланы Тэрнер, і, кажуць, гэтае пачуццё ѓзаемна...
  Аднак вернемся да Мікі К. Нашы ѓважлівыя чытачы, вядома, памятаюць артыкул гадавой даѓніны, у якой мы выкладалі сякія-такія свае меркаванні адносна даляглядаѓ злачыннага міру ѓ нашым каханым горадзе? Некалькі бачных гангстэраѓ забітыя, і забойствы гэтыя гак і засталіся нерасчыненымі. На самога Мікі напалі ѓ турме; сам ён амаль не пацярпеѓ, але яго верны памагаты Дэйві Голдман, атрымаѓшы жалезнай трубой па галаве, ператварыѓся ѓ гародніну. І зноѓ-такі забойцаѓ так і не знайшлі...
  Што ж, дзеткі, пачакаем і паглядзім, што будзе далей. У адным сумневаѓ няма: зараз, калі Мікі, вялікі і жудасны, вярнуѓся ѓ горад, шмат гадоѓ былы сведкам яго подзвігаѓ і злачынстваѓ, сумаваць нам не прыйдзецца. І вы, дарагі чытач, калі сядзіце ѓ рэстаране ці проста шпацыруеце па Сансэт-стрып, не забывайце апранаць бронекамізэльку на выпадак, калі Мэер Харыс Коэн дзесьці паблізу.
  
  
  
  Вытрымка:
  "Лос-Анджэлес Геральд Экспрэс", 10 лістапада
  
  
  
  Новы замах на гангстара Коэна
  
  
  
  Сёння раніцай у доме вядомага гангстара Мікі Коэна, нядаѓна вызваленага з турмы Мак-Ніл, адбыѓся выбух. Сам Коэн і яго жонка Лавон не пацярпелі. Выбухам зусім знішчана гардэробная, у якой захоѓваліся больш за грэх сотняѓ касцюмаѓ Коэна; акрамя таго, лёгкае раненне атрымаѓ каханы сабака гангстара, які спаѓ у суседнім пакоі. Сабаку аказана дапамога ѓ ветэрынарнай клініцы Вестсайд. Каментароѓ ад самога Коэна нам атрымаць не ѓдалося.
  
  
  Канфідэнцыйны ліст, укладзены ѓ тэчку з вынікамі праверак усіх афіцэраѓ, якія рыхтуюцца заняць пасаду начальніка Аддзела ѓнутраных расследаванняѓ паліцыі Лос-Анджэлеса.
  
  
  29/11/1957
  
  
  
  Дарагі Біл!
  Бог ты мой, колькі гадоѓ прайшло з таго часу, як мы з табой разам служылі сяржантамі! І сапраѓды, калі ты прапанаваѓ мне ѓспомніць мінулае і крышку пагуляць у дэтэктыва, я не мог выпусціць такі шанец. Павінен прызнацца, мне было ніякавата распытваць афіцэраѓ за спіной у Эда і Прэстана; аднак, мяркую, і сама твая ідэя, і выбар чалавека, які зладзіцца з такой задачай, быѓ дакладны. Мы з табой абодва кахаем Эда, так што я з асаблівым задавальненнем паведамляю, што вынік майго "расследавання" стоадсоткава дадатны.
  Я размаѓляѓ з мноствам афіцэраѓ паліцыі, як патрульных, так і дэтэктываѓ, і ѓсе яны ставяцца да Эду Экслі з найглыбейшай павагай. Праѓда, некаторыя мяркуюць, што ѓ справе "Начной савы" засталіся сякія-такія невыразнасці; але ѓсё згодны ѓ тым, што Эд праявіѓ адвагу і мужнасць, а некаторыя нават называюць яго ѓчынак "подзвігам". Здаецца, гэтая гісторыя ѓ вачах нашых братоѓ-копаѓ засланіла ѓсе папярэднія ѓражанні і цалкам згладзіла тую непрыязнасць, якую шматлікія мелі да Эду пасля яго паказанняѓ у справе "Крывавых Калядаѓ". Спачатку некаторых абурала імклівае павышэнне Эда па службе з сяржантаѓ у капітаны, ды яшчэ і з пасадай камандзіра-кантралёра; аднак, па агульным меркаванні, ён выдатна выявіѓ сябе на новым месцы службы. За няпоѓныя пяць гадоѓ службы Эд узначальваѓ сем аддзелаѓ, завязаѓ мноства карысных знаёмстваѓ і, увогуле, заслужыѓ павагу ѓсіх, хто працаваѓ пад яго кіраѓніцтвам. Твая галоѓная асцярога, тое, што Эд, быѓшы адзіночкай па натуры, не зможа стаць для іншых афіцэраѓ "сваім", відаць, не апраѓдалася. У паліцыі ѓжо разнёсся слых, што ѓ пачатку 1958 гады Эд павінен заняць месца кіраѓніка ОВР, і агульнае меркаванне абвяшчае, што гэтае месца яму суцэль падыходзіць. Мяркую, сама рэпутацыя Эда Экслі здольная будзе шматлікіх адхіліць ад парушэнняѓ статута.
  Вядома таксама, што Эд здаѓ іспыты на званне інспектара і атрымаѓ вышэйшы бал па ѓсіх прадметах. Аднак тут пачынаюцца некаторыя рознагалоссі. Вядома, што Тад Грын у бліжэйшыя некалькі гадоѓ мае намер пайсці ѓ адстаѓку: мяркуецца, што месца шэфа дэтэктываѓ зойме альбо Эд, альбо капітан Дадлі Сміт. Дык вось, большасць афіцэраѓ, з якімі мне давялося гутарыць, мяркуюць, што Дадлі старэйшы, нашмат больш вопытны, надзелены больш выяѓленымі задаткамі лідэра і таму больш варты гэтай пасады.
  У заключэнне дадам некалькі асабістых заѓваг.
  1. Ужо некалькі гадоѓ Эд знаходзіцца ѓ вельмі блізкіх адносінах з Інэс Сота, аднак, памятаючы аб статуце і аб сваёй рэпутацыі, не жыве з ёй разам і жыць не збіраецца. Дарэчы сказаць, Інэс цудоѓная дзяѓчына. Яна вельмі пасябравала з Прэстанам, з Рэем Дытэрлінгам, ды і мы з ёй сталі сябрамі. Працуе яна ѓ Дытэрлінга ѓ Аддзеле сувязяѓ з прэсай, і працуе бліскуча. Так, яна мексіканка, ну і што з таго?
  2. Я размаѓляѓ пра Эду з сяржантамі Фіскам і Клекнерам з ОВР. Абодва яны прыйшлі ѓ паліцыю нядаѓна, працавалі пад кіраѓніцтвам Эда ѓ Аддзеле рабаванняѓ; абодва яго проста любяць і ѓ захапленні ад таго, што зноѓ змогуць працаваць разам са сваім героем.
  3. Як былы паліцыянт і як чалавек, дасведчаны Эда Экслі з дзяцінства, адказна заяѓляю: ён нічым не саступае свайму бацьку. Калі ты дасі яму шанец, гатовы трымаць заклад, ён раскрые больш спраѓ, чым любы дэтэктыѓ за ѓсю гісторыю паліцыі Лос-Анджэлеса. І яшчэ іду ѓ заклад, што аб нашым "расследаванні" яму выдатна вядома; у добрых копаѓ усюды свае людзі.
  У заключэнне хачу папрасіць цябе аб адным ласку. Я падумваю напісаць мемуары аб сваёй службе ѓ паліцыі. Ці не пазычыш ты мне матэрыялы па справе Ларэна Атэртана? Толькі, калі ласка, ні Прэстану, ні Эду нічога не кажы а то яшчэ, мабыць, уявяць, што я на старасці гадоѓ зрабіѓся пыхлівы.
  Спадзяюся, мае пошукі саслужаць табе добрую службу. Перадавай Хелен мае найлепшыя пажаданні. Дзякуй, што даѓ мне "пагуляць у паліцыянта" і тым дазволіѓ уваскрэсіць у памяці старыя добрыя часы.
  Шчыра твой Арт Дэ Спэйн.
  
  
  Бюлетэнь службовых перамяшчэнняѓ паліцыі Лос-Анджэлеса
  
  
  1. Афіцэр Вендэл А. Уайт, з Аддзела забойстваѓ у Бюро расследаванняѓ участка Галівуд (па атрыманні звання сяржанта). Уступае ѓ сілу 2/1/58.
  2. Сяржант Джэк Вінсенс, з падраздзялення нагляду ѓ патрульны атрад Уілшыр. Уступае ѓ сілу па вызваленні адпаведнай вакансіі, але не пазней за 15/3/58.
  3. Капітан Эдмунд Дж. Экслі на пастаянную пасаду кіраѓніка Аддзела ѓнутраных расследаванняѓ. Уступае ѓ сілу 2/1/58.
  
  
  
  
  
  
  ЧАСТКА ТРЭЦЯ
  УНУТРАНЫЯ РАСЛЕДАВАННІ
  
  
  
  
  РАЗДЗЕЛ САРАК ДРУГІ
  
  
  У "Ціхім акіяне" звычайная навагодняя мітусня: адусюль звісае серпантын, з вялізных лічбаѓ "1958" на сценах абсыпаюцца бліскаѓкі. Эд ѓ сваёй каханай адкрытай кабінцы, з выглядам на залу, насупраць вялікага люстэрка, каб бачыць свой твар. Погляд на гадзіннік - 15:24, дата 2 студзеня 1958 года. Боб Галодет нешта затрымліваецца. Што ж, хай не спяшаецца, зараз Эд гатовы сказаць: "Спыніся, імгненне!"
  Праз гадзіну пачнецца цырымонія: капітан Э. Дж. Экслі атрымлівае сталае прызначэнне: кіраѓнік Аддзела ѓнутраных расследаванняѓ. Галодэт ужо паведаміѓ вынікі праверкі: Бюро акруговага пракурора разгледзела яго асабістае жыццё пад мікраскопам і роѓна нічога не знайшло. І не магло знайсці: Эд чысты як шкло. І калегі яго паважаюць: бляск "Начной савы" зацямніѓ для іх бруд "Крывавых Калядаѓ".
  Эд пацягвае каву, не адрываючы вачэй ад люстэрка. У люстэрку трыццацішасцігадовы мужчына, які выглядае на ѓсе сорак пяць. Светлыя валасы затуманіліся сівізной, на лбе прарэзаліся маршчыны. Інэс неяк сказала, што погляд у яго стаѓ халаднейшы, а вочы як быццам меншыя; і яшчэ што акуляры ѓ сталёвай аправе надаюць яго асобе калянасць. Калянасць якраз тое, што трэба смаркач, які зрабіѓся капітанам у трыццаць адзін год, адказаѓ Эд, і Інэс засмяялася. У той час яны яшчэ смяяліся ѓ грамадстве адно аднаго.
  Калі ж была гэтая размова? Ах так, у канцы пяцьдзесят чацвёртага. Тады Інэс спытала, навошта ён прысутнічаѓ на пакаранні Стэнсленда: "Хацеѓ палюбавацца, як памрэ твой вораг"? Разумніца Інэс. Тады, пяць гадоѓ таму, ён верыѓ ці, можа, проста хацеѓ верыць, што ѓ іх нешта атрымаецца...
  Яго "подзвіг" прымусіѓ яе забыцца Бада Уайта: чатыры трупы пераважылі адзін. Эд даказаѓ, што яе варты, і першыя месяцы праляцелі як у сне. Ён купіѓ ёй хатку ѓ квартале ад сваёй хаты, займаѓся з ёй каханнем марудліва і далікатна, так, як ёй падабалася. Падабалася ёй і праца ѓ Рэя Дытэрлінга. Дытэрлінг прыняѓ Інэс як дачку, яе нялёгкі лёс знайшоѓ у ім водгук - яго і самое жыццё нямала пакалашмаціла: адна жонка памерла, другая яго кінула, сын Пол загінуѓ у гарах, сын Білі апынуѓся гамасэксуалістам. Прэстан Экслі і Арт Дэ Спэйн таксама пакахалі Інэс; зносіны з ёй нагадвалі гэтым суровым, бязлітасным людзям, што ѓ свеце ёсць месца радасці і пяшчоты, і за гэта яны былі ёй удзячныя.
  Пасябравала Інэс і з многімі з каралеѓства фантазій. Як ні дзіѓна, лёгка знайшла агульную мову з Білі Дытэрлінгам і Тымі Валбернам. Двое гамасэксуалістаѓ дзяліліся з ёй апошнімі галівудскімі плёткамі і разам пацяшаліся над "гэтымі мужчынамі": адно слова "мужчына" выклікала ва ѓсіх траіх прыступы рогату. Яны смяяліся над паліцыяй і гулялі ѓ шарады ѓ хаце, які купіѓ для Інэс капітан Эд Экслі...
  Аб чым бы ён ні думаѓ, усё зводзіцца да Інэс.
  Забітыя негры з'яѓляліся яму па начах: што, калі яны невінаватыя? Нямоглая лютасьць, якая яго рукою націскала на спускавы кручок, у паліцэйскіх справаздачах і газетных артыкулах абярнулася мужнасцю; небяспечнага слова "бяззбройныя" не прамаѓляѓ ніхто. Інэс супакоіла яго страхі, зрабіѓшы заяву: каля паѓночы гвалтаѓнікі прывезлі яе ѓ дом да Сільвестра Фітча і пакінулі там. Яна адмаѓлялася даць паказанні, таму што не жадала ѓспамінаць, што рабіѓ з ёй Фітч. Эд уздыхнуѓ з палёгкай: правасуддзе адбылося, яго кулі нагналі вінаватых. Інэс.
  Ішоѓ час, рассейваѓся ружовы туман і ѓсё ясней рабілася, што ні на яе захапленні, ні на яго спагадзе адносін не пабудуеш. Інэс ведала, што Эд ніколі на ёй не ажэніцца: жонка-мексіканка для копа з амбіцыямі - канец кар'еры. Эд адчуваѓ, што яна ѓсё больш аддаляецца ад яго; адзінае, што іх яшчэ звязвала - агульныя ѓспаміны, справа "Начной савы".
  У "зялёным пакоі", дзе глытаѓ газ Дзік Стэнсленд, яны з Бадам Уайтам сустрэліся поглядамі. Усяго адзін погляд - слоѓ не патрабавалася. А калі Эда Экслі прызначылі кіраѓніком Аддзела забойстваѓ, Бад упершыню за адзінаццаць гадоѓ узяѓ водпуск - таксама не патрабуецца каментароѓ.
  Але калі не лічыць Інэс і Бата, у Эда ѓсё выдатна. Ён перасягнуѓ брата - гэта прызнаѓ нават бацька. Колькасць раскрытых ім спраѓ узрушае; у маі ён стане інспектарам, а праз некалькі гадоѓ кіне выклік Дадлі Сміту ѓ барацьбе за месца шэфа дэтэктываѓ. Сміт, самы страшны чалавек у паліцыі Лос-Анджэлеса, ужо глядзіць на яго з асцярожнай павагай, пад якой ясна адчуваецца небяспечная непрыязнасць. Ці ведае яго супернік, што адзіны страх Эда - страх перад копам-грамілай з птушынымі мазгамі, не здольным на выдасканаленую помсту, і менавіта таму непрадказальным і небяспечным?
  Бар паступова напаѓняецца: народ з Бюро пракурора, некалькі жанчын. У апошні раз з Інэс было зусім нядобра: ляжала нерухома, гледзячы ѓ столь, нібы шлюха, набытая на ноч. Эд усміхаецца высокай жанчыне, тая адварочваецца.
  - Віншую, кэп. Ты ѓ нас сапраѓдны байскаѓт.
  Галодет прысаджваецца за яго столік. Глядзіць убок.
  - Боб, што здарылася? Выкладвай, мы ж з табой партнёры.
  - Два тыдні таму наша служба нагляду назірала за Інэс - нічога асаблівага, руцінная праверка... Чорт, Эд, яна спіць з Бадам Уайтам.
  
  
  
  * * *
  
  
  Цырымонія як у тумане.
  Паркер штурхае прамову: паліцыянты схільныя тым жа спакусам, што і грамадзянскія, аднак абавязаныя куды стражэй сачыць за ѓласнымі нізіннымі інстынктамі, бо павінны служыць маральным прыкладам грамадству, усё глыбей які пагражае ѓ камунізме, злачыннасці, лібералізме і агульнай маральнай. На чале Аддзела, які адказвае за маральнасць паліцыянтаѓ, павінен стаяць чалавек бездакорны па сваіх маральных якасцях, і гэты чалавек перад намі: капітан Э. Дж. Экслі, наш услаѓлены герой!
  Эд у гаворцы ѓ адказ таксама нешта балбоча аб маралі. Дуэйн Фіск і Дон Клекнер падыходзяць пажадаць яму ѓдачы; скрозь туман, які ахутвае розум, Эд чытае іх думкі - мараць патрапіць да яго ѓ памочнікі. Дадлі Сміт падміргвае, у яго вачах чытаецца: "А ѓсё ж наступным шэфам дэтэктываѓ буду я!" Бясконцыя прабачэнні за ранні догляд - і да Інэса.
  Па дарозе туман рассейваецца: надыходзіць бязлітасная яснасць.
  Шэсць гадзін. Інэс прыходзіць з працы каля сямі. Эд уваходзіць, не запальваючы святла, садзіцца чакаць.
  Цягнецца час. Без дзесяці сем - у дзвярах паварочваецца ключ.
  - Экслі! Ты што там хаваешся? Я бачыла тваю машыну каля дома.
  - Не запальвай святло. Я не хачу цябе бачыць.
  Звіняць ключы, падае на падлогу сумачка.
  - І не хачу бачыць гэтыя пидорские плакаты з Мучы-Маѓсам на сценах.
  - На сценах дома, за які ты заплаціѓ? Гэта ты хочаш сказаць?
  - Ты гэта сказала, не я.
  Па гуку ён здагадваецца, што Інэс прытулілася да дзвярэй.
  - Хто табе сказаѓ?
  - Не важна.
  - Будзеш яму помсціць?
  - Яму? Калі паспрабую, буду выглядаць яшчэ большым ідыётам, чым зараз. І не саромейся называць яго па імені.
  Маѓчанне.
  - Гэта ты дапамагла яму здаць іспыт? У яго самога мазгоѓ бы не хапіла.
  Маѓчанне.
  - І доѓга вы гуляю ѓ мяне за спіной? Маѓчанне.
  - Доѓга? Адказвай, puta [50] !
  Інэс, з уздыхам:
  - Пачалося гэта гады чатыры таму. Час ад часу. Не часта. Калі нам абодвум патрэбен быѓ сябар.
  - Хочаш сказаць, калі табе не патрэбен быѓ я?
  - Калі я стамлялася ад таго, што ѓва мне бачаць ахвяру згвалтавання. Калі прыходзіла ѓ жах ад думак аб тым, на што ты яшчэ здольны, каб зрабіць на мяне ѓражанне.
  - Я выцягнуѓ цябе з пекла! - кажа Эд. - Я даѓ табе новае жыццё!
  - Ты пачаѓ мяне палохаць, Экслі, - адказвае Інэс. - І калі мне хацелася адчуць сябе звычайнай дзяѓчынай, якая сустракаецца са звычайным хлопцам, - я ішла да Бада.
  - Не смей прамаѓляць яго імя ѓ гэтым доме!
  - У доме, які купіѓ мне ты?
  - Я табе даѓ годнае жыццё! Дзе б ты была зараз без мяне? На панэлі?
  - Як лёгка ты ператвараешся ѓ гнюса, querido [51] .
  - У чым яшчэ ты мне хлусіла? Кажы!
  - Экслі, можа, хопіць на сёння?
  - Не ѓжо, кажы!
  Маѓчанне.
  - Колькі яшчэ ѓ цябе было палюбоѓнікаѓ? У чым яшчэ ты мяне падманвала?
  Маѓчанне.
  - Кажы, шлюха чортава! Пасля ѓсяго, што я для цябе зрабіѓ... Кажы, маці тваю!
  Маѓчанне.
  - Я цябе пазнаёміѓ са сваім бацькам. Разумееш, што гэта значыць? Сам Прэстан Экслі стаѓ тваім сябрам дзякуючы мне. З кім яшчэ ты гуляю ѓ мяне за спіной? У чым яшчэ схлусіла пасля ѓсяго, што я для цябе зрабіѓ?
  Інэс, вельмі ціха:
  - Не трэба табе гэтага ведаць.
  - А гэта не табе вырашаць! Кажы, стварэнне!
  Інэс робіць крок наперад.
  - Я зманіла яшчэ толькі адзін раз. Дзеля цябе. Пра гэта ніхто не ведае - нават мой мілы Бад. І зараз даведаешся ты. Спадзяюся, ты ѓсцешаны?
  Эд, ускокваючы на ногі:
  - Хопіць балбатаць, выкладвай! Я не баюся тваёй хлусні!
  Інэс смяецца яму ѓ твар:
  - Ды ты ѓсяго на свеце баішся, Экслі.
  Маѓчанне.
  Інэс, спакойна:
  - Тыя negritos, што з мяне здзекаваліся, не забівалі людзей у "Начной саве". Усю тую ноч да раніцы яны былі са мной. Я зманіла дзеля цябе, каб ты не мучыѓся сумленнем з-за таго, што забіѓ іх дзеля мяне. А зараз хочаш ведаць, што такое сапраѓдная хлусня? Ты, Экслі, і твая каштоѓная справядлівасць. Абсалютнае правасуддзе.
  Заціснуѓшы вушы далонямі, Экслі выбягае з дому. Холад і змрок, і ѓ змроку перад ім скажоны мёртвы твар Дзіка Стэнса.
  
  
  РАЗДЗЕЛ САРАК ТРЭЦЯ
  
  
  На месцы шматгадовага жэтона "Паліцыянт" красуецца новенькі жэтон сяржанта. Бад у крэсле, закінуѓшы ногі на стол, развітваецца з Аддзелам забойстваѓ.
  У кабінеце ѓ яго сапраѓдны бардак: пяць гадоѓ папяровай працы. Дадлі кажа, перавод у Галівудскі ѓчастак справа часовая, на некалькі месяцаѓ. Маѓляѓ, Тад Грын вырашыѓ правучыць новаспечанага сяржанта - усё яшчэ злуецца за тое разбітае акно: "зялёны пакой", Дзік Стэнс, хук справа, хук злева па шкле. Што ж, гэта справядліва. Шэрлака Холмса, які пстрыкае сур'ёзныя справы як арэшкі, з яго не выйшла. Магчыма, таму, што сур'ёзныя справы заѓсёды даставаліся іншым.
  Адно дрэнна: зараз у яго не будзе доступу да рапартаѓ аб мёртвых целах. Значыць, цяжэй стане трымацца ѓ курсе спраѓ маньяка, які прыкончыѓ Кэці Джануэй і не яе адну.
  Што ѓзяць з сабой?
  Са стала: імянную таблічку "Сержант Вэндэл Уайт". Фатаграфію Лін - тут яна брунэтка, ужо зусім не падобная на Вераніку Лэйк; яшчэ адзін здымак: яны з Дадам у матэлі "Вікторыя". Кастэт і дубінку, якімі ён па заданні Дада выбіваѓ прызнанні з гангстарскіх шасцёрак, Бад пакіне тут.
  Са стала: дыпломы па крыміналістыцы. Спадчына Дзіка Стэнса: шэсць штук зялёных, "заробленых" рабаваннем вінных крам. Яго апошні ліст: гэтую цыдулку перадаѓ Баду ахоѓнік.
  
  
  Добры дзень, напарнік.
  Я зараз шкадую аб усім, што зрабіѓ. Пра тое, як часам дарма вяшчаѓ людзей, калі быѓ паліцыянтам. Аб тых рабятах ва ѓчастку пад Каляды. Пра тое, што прыстрэліѓ гэтых дваіх у віннай краме. Але што толку шкадаваць, усё роѓна ѓжо нічога не выправіш. І каму тут патрэбны мае прабачэнні?
  Паспрабую прыняць пакаранне як мужчына. Ведаеш, пра што я зараз думаю, Бад? Бо на маім месцы мог аказацца ты. Табе проста пашанцавала - інакш ты прайшоѓ бы той жа шлях, што і я. Мабыць, ты і сам часам задумваешся пра гэта.
  І яшчэ я думаю пра Экслі. Вядома, я свой шлях абраѓ сам але, калі б не ён, магчыма, мне ѓдалося б своечасова згарнуць з крывой дарожкі. Так што вось табе маё апошняе жаданне: няхай ён атрымае, што заслужыѓ. Толькі, Бад, не спяшайся і не рабі глупстваѓ, накшталт тых, якія абавязкова зрабіѓ бы я сам. Выкарыстоѓвай мазгі і тыя грошы, што я табе пакінуѓ, ты ведаеш, дзе іх знайсці. І пакажы гэтаму ѓблюдку, дзе ракі зімуюць, - няхай памятае сяржанта Дзіка Стэнса!
  Удачы табе, напарнік. Самому не верыцца, але калі ты гэта прачытаеш, мяне ѓжо не будзе.
  
  
  
  Дзік
  
  
  З ніжняй, заѓсёды зачыненай, скрынкі стала: дзве тэчкі яго асабістых дасье: па забойствах прастытутак і па справе "Начной савы". Запісваѓ усё па парадку, пераборліва, не выпускаючы ніводнай дробязі, як яго вучылі на курсах; сапраѓдны дэтэктыѓ. Бачыѓ бы яго зараз Дзік Стэнс, быѓ бы задаволены. А Эд Экслі, сволач, пазелянеѓ бы ад злосці. Бад выцягнуѓ тэчкі, вырашыѓ перачытаць напрыканцы;
  справа Джануэй.
  Першыя некалькі месяцаѓ з Лін прайшлі як у тумане; але ѓсяму прыходзіць канец, і з часам Бад засумаваѓ. З іншымі жанчынамі ён не сустракаѓся, калі не лічыць рэдкіх выпадковых спатканняѓ з Інэс. Спрабаваѓ здаць сяржанцкі іспыт і двойчы яго праваліѓ; на грошы Дзіка прайшоѓ курсы па крыміналістыцы. Падзарабляѓ у Дада ѓ Аддзеле арганізаванай злачыннасці: сустракаѓ у аэрапортах і на вакзалах падазроных асоб, прывозіѓ у адасоблены матэль "Вікторыя", выбіваѓ з іх дзярмо і адпраѓляѓ назад у аэрапорт ці на вакзал. Дад такія мерапрыемствы называѓ "утрыманнем арганізаванай злачыннасці ѓ належных рамках"; а Баду пасля гэтага моташна бывае глядзецца ѓ люстэрка. Цікавыя справы ѓ Аддзеле забойстваѓ абыходзілі яго бокам: Тад Грын заѓсёды знаходзіѓ, каму даручыць расследаванне. На курсах Бад даведаѓся нямала цікавага аб псіхалогіі злачынцаѓ і метадах расследавання і вырашыѓ прымяніць атрыманыя веды да старой справы, якая да гэтага часу не давала яму спакою - справе Кэці Джануэй.
  Для пачатку перачытаѓ справаздачы Джо Ды Чэнца: ні доказаѓ, ні падазраваных, выпадковае злачынства на сэксуальнай глебе. Закрыта і спісана на архіѓ. Перачытаѓ пратакол выкрыцця: Кэці Джануэй забітая да смерці, замест асобы крывавая калатуша; у забойцы пярсцёнкі на абедзвюх руках. У похве, у роце, у заднім праходзе сперма групы У +; тры асобныя эякуляцыі - вырадак забавіѓся на славу. Курсы па псіхалогіі злачынцаѓ пацвердзілі здагадку Бада: гэта маньяк, такія на адным злачынстве не спыняюцца, ён будзе забіваць зноѓ і зноѓ.
  І, забыѓшыся пра ранейшую нянавісць да папяровай працы, ён пачаѓ капацца ѓ архівах.
  У паліцыі Лос-Анджэлеса і ѓ дэпартаменце шэрыфа падобных спраѓ, раскрытых або нераскрытых, не зарэгістравана, на праверку спатрэбілася восем месяцаѓ. Спадчына Стэнса дапамагла пачаць пошукі па суседстве. Акруга Орандж, акруга Сан-Бернардына - нічога; чатыры месяцы бясплодных пошукаѓ - нарэшце поспех у Сан-Дыега: Джэйн Мілдрэд Хемшэр, 19 гадоѓ, прастытутка, дата смерці 8/3/51. Той самы почырк; гэтак жа ні доказаѓ, ні слядоѓ.
  Матэрыялы лос-анджэлескай паліцыі і паліцыі Сан-Дыега ні да чаго не вялі. Бад памятаѓ, як Дад угаворваѓ яго забыцца пра Кэці Джануэй, як пацяшаліся іншыя над яго "гарэзлівасцю", але не жадаѓ кідаць справу. Хутка выявіѓся і трэці выпадак: Шэран Сьюзэн Пэлвік, 20 гадоѓ, прастытутка, дата смерці 29/8/53, Бэйкерсфілд, Каліфорнія. Усё тое ж: ні доказаѓ, ні падазраваных, справа закрытая. Дад, калі аб нечым і ведаѓ, не казаѓ ні слова.
  Ён з'ездзіѓ у Дыега і ѓ Бэйкерсфілд: чытаѓ матэрыялы, надакучаѓ роспытамі следчым, якія вядуць справу. Спрабаваѓ рэканструяваць карціну часу і месцы: хто быѓ у тым і іншым горадзе падчас забойстваѓ. Правяраѓ архівы аэракампаній, чыгункі, аѓтавакзалаѓ, шукаѓ супадзенні імёнаѓ - нічога. З гадамі ѓсплылі яшчэ тры нябожчыцы: Салі (другога імя няма) Дэ Уэйн, 17 гадоѓ, прастытутка, Нідлз, Арызона, 2/11/55; Крысі Вірджынія Рэнфро, 21 год, прастытутка, Сан-Францыска, 14/7/56; і два месяцы таму Марыя (другога імя няма) Уолдо, 20 гадоѓ, прастытутка, Сіэтл, 28/11/57. Ніякіх сьлядоѓ. Бад супастаѓляѓ справы і так і гэтак, ужываѓ розныя хітрыя прыёмы, пра якія распавядалі на курсах, - усё бескарысна. Кэці Джануэй і яшчэ пяць дзяѓчын згвалтаваныя і забітыя да смерці - і забойца няѓлоѓны, як здань.
  Сто шаснаццаць старонак, якія вядуць у тупік, адправяцца з ім у Галівудскі ѓчастак.
  А вось і іншая справа - справа яго жыцця, старонкі, якія ён не стамляецца перачытваць зноѓ і зноѓ. Спі спакойна, Дзік Стэнс: кожная старонка ѓ гэтай тэчцы - цвік у труну Эда Экслі. Два словы, ад якіх у яго да гэтага часу мурашкі па скуры...
  "Начная сава".
  Гэтыя дзве справы ѓ яго свядомасці цесна перапляліся: Кэці Джануэй, Каткарт, парнаграфія. Пабочная лінія расследавання, след, які Лоѓ паспешна палічыѓ кіроѓным у нікуды. А потым Экслі расстраляѓ якія ѓцяклі нігераѓ, справу закрылі, і ѓсё, што ѓ ім было дзіѓнага і невыразнага, забылася. Для ѓсіх, акрамя Бада. "Начная сава" нагадвала яму пра Кэці Джануэй, Кэці Джануэй - пра "Начную саву".
  Варушы мазгамі, Бад.
  Тады, у пяцьдзесят трэцім, двое знаёмых Кэці Джануэй, Дуайт Жылет і Сіндзі Бенавідэс, распавялі яму, што нейкі хлопец, падобны на Дзюка Каткарта, распытваѓ пра Дзюка і яго звычкі. Абодва зрабілі натуральную выснову: хоча перабіць яго бізнэс. Але які, да д'ябла, бізнэс? На Дзюка да таго часу аралі толькі дзве заезджаныя шкапы. Можа быць, гаворка ішла не аб сутэнёрстве? А пра тое, што ѓсе сябры-прыяцелі Дюка лічылі пустой балбатнёй, - пра яго "грандыёзны план"? Не такая ѓжо пустая балбатня, як відаць, калі братам Энгелклінгам Дюк прынёс цалкам распрацаваны план, з усімі дэталямі, нават пра тое, дзе ѓзяць стартавы капітал, падумаѓ.
  Вернемся да фактаѓ.
  Пасля "Начной савы" Бад пабываѓ у Дюка дома. У кватэры было прыбрана, усе адбіткі пальцаѓ зніклі. У шафе ѓ Дзюка нехта пакапаѓся. Тэлефонны даведнік Сан-Бернардына знямоглы, асабліва ѓ раздзеле "Друкарні". Піт і Бакс Энгелклінгі валодалі друкарняй у Сан-Берду; адтуль жа родам і яшчэ адна ахвяра, Сьюзен Нэнсі Лефертс. Цяпер да рапарту каранера.
  Ідэнтыфікацыя цела Каткарта была праведзена па двух прыкметах: 1) параѓнанне фрагментаѓ зубных пратэзаѓ з турэмнай картай стаматолага; 2) спартыѓная куртка з манаграмай "Д.К.". Пратэзы стандартныя: такія можа атрымаць любы каліфарнійскі зэк з дрэннымі зубамі.
  Супярэчнасці.
  Кэці Джануэй згадвала, што ѓ Дзюка на грудзях "прыгожы шнар". У пратаколе выкрыцця, падпісаным докам Лэйманам, аб шнарах няма ні слова, пры тым што грудзі Каткарта засталася не знявечанай стрэламі. І апошняя рыска: рост забітага ѓ "Начной саве" пяць футаѓ восем цаляѓ, рост Каткарта. паводле турэмнай карце, пяць футаѓ і дзевяць з чвэрцю цаляѓ.
  Выснова.
  У "Начной саве" забілі не Каткарта, а яго двайніка.
  Прычына?
  Парнаграфія.
  Бад прачытаѓ рапарты ѓсіх чацвярых з Аддзела нораваѓ, якія працавалі па парнусе. Ніякіх сьлядоѓ. А потым памёр Рос Мілард, і пра брудныя кніжкі і зусім усё забыліся. Забыліся, нягледзячы нават на гісторыю братоѓ Энгелклінгаѓ, гісторыю, калі ѓдумацца, вельмі цікавую. Асабліва ѓ той частцы, калі яны выклалі свой план Мікі Коэну, а той адмовіѓся фінансаваць справу. Быццам бы з агіды да парнаграфіі. Так мы і паверылі... а што, калі Мікі нейкім бокам датычны да справы? Экслі і Боб Галлодет пачалі праверку гэтай версіі; але тут трое каляровых уцяклі, і ѓсе павесілі на іх.
  Куды зараз?
  Да тэорыі Бада.
  Што, калі Коэн ці ягоны памочнік Дэйві Голдман згаварылі пра план Каткарта/Энгелклінгаѓ камусьці са зняволеных? Што, калі гэты зняволены, вызваліѓшыся, пад выглядам канкурэнта-сутэнера сабраѓ аб Дзюку дастаткова звестак? Што, калі ён забіѓ Дзюка, скраѓ яго вопратку, пачаѓ выдаваць сябе за яго, а ѓ "Начной саве" загінуѓ выпадкова, бо ведаѓ, што Дзюк часта там бывае? Ці, можа, не выпадкова? Можа быць, у яго была прызначаная там сустрэча: нешта пайшло не так, забойцы з'ехалі, вярнуліся з драбавіком і прыстрэлілі самазванца, а заадно і пецярых ні ѓ чым не вінаватых людзей, каб замаскіраваць забойства пад рабаванне?
  Шукаем праколы.
  Бад праверыѓ спісы вызваленых з турмы Мак-Ніл: у перыяд паміж сустрэчай Энгелклінгаѓ з Кознам і стральбой у "Начной саве" ніводнага белага, прыдатнага па росце і камплекцыі. Але магчыма, двайнік Каткарта і не сядзеѓ у турме? Магчыма, пра план Каткарта ён даведаѓся праз другія, трэція, чацвёртыя рукі?
  Бад думаѓ далей, напружваючы ѓсе сілы, думаѓ так, што ледзь пар з вушэй не валіѓ: чорт пабяры, ён дакажа, што ён сапраѓдны дэтэктыѓ!
  Дапусцім, забойствы ѓ "Начной саве" звязаныя з парнухай. Тады выходзіць, што нігеры тут ні пры чым. Значыць, сапраѓдныя забойцы падкінулі драбавік у машыну Рэя Коѓтса. А гэта значыць, што пурпурны "мерк", які з'явіѓся ѓ "Начной савы" у ноч забойства, супадзенне: забойцы не маглі ведаць, што перш за ѓсё падазрэнне ѓпадзе на хуліганаѓ, якія разраджалі ствалы ѓ Грыфіт-парку. Значыць, забойцы нейкім чынам знайшлі аѓтамабіль раней за паліцыянтаѓ і падкінулі туды драбавік, сцершы адбіткі пальцаѓ. Як ім гэта ѓдалося? Ды ці мала спосабаѓ.
  1. Коѓтс, ужо седзячы ѓ турме, мог распавесці аб тым, дзе схаваѓ машыну, свайму адвакату. Забойцы маглі прыйсці да адваката (ці падаслаць свайго чалавека), падкупіць яго і атрымаць патрэбную інфармацыю. Або ж змовіцца з ім загадзя, каб ён "разгаварыѓ" Коѓтса.
  2. Бандыты маглі прабалбатацца камусьці з сукамернікаѓ, магчыма "квактуху".
  3. Самая сімпатычная версія - таму што самая простая: забойцы проста апынуліся разумнейшыя за паліцыю, пачалі пошукі першымі і, пакуль копы сабачыліся з нігерамі, хуценька абшукалі кінутыя гаражы.
  Нажаль, праверыць усё гэта немагчыма, архівы турмы за 1935 - 1955 гг. знішчаны.
  Ёсць і яшчэ адна версія: што, калі забілі сапраѓды негры?
  Не абавязкова гэтыя. Можа быць, і нейкая іншая тройца, якая вырашыла перайсці ад стральбы ѓ паветра да стральбы па жывых мішэнях. У выніку, праславуты "меркуры" не абавязкова сышоѓ з канвеера пурпурным, пафарбаваць яго можна і ѓручную.
  Думай, Бад, думай.
  У сярэдзіне пяцьдзесят чацвёртага браты Энгелклінгі прадалі друкарню і зніклі з зямлі. Два гады таму ён паспрабаваѓ іх адшукаць, рассылаѓ запыты - ні следу. Як ні шукаѓ, не знайшоѓ і цела сапраѓднага Дюка Каткарта. Але вось паѓгода таму з'явілася нітачка.
  Адзін хлопец з Сан-Берд за два тыдні да "Начной савы" бачыѓ Сьюзен Нэнсі Лефертс у кампаніі чалавека, па апісанні вельмі падобнага на Дюка Каткарта. Бад паказаѓ яму здымкі Дзюка; хлопец адказаѓ: "Падобны, гэта дакладна, але не ён". У справаздачах па "Начной саве" гаворыцца, што Сьюзен Нэнсі "у паніцы" кінулася да мужчыны, які сядзеѓ за суседнім сталом, двайніку Дюка, нібы ёй незнаёмаму. Чаму ж яны селі за розныя столікі? Бад кінуѓся за адказам да маці Сью Лефертс - дарма: тыя нават не адчыніла яму дзверы. Чаму?
  Бад сабраѓ сумку, узваліѓ на плячо. Дзесяць фунтаѓ паперы, і ѓсе дарогі вядуць у тупік. Прэч з кабінета, да ліфта - бывай. Аддзел забойстваѓ.
  У калідоры ён сутыкнуѓся з Эдам Экслі.
  І па яго вачах зразумеѓ: "Ён ведае пра нас з Інэс".
  
  
  РАЗДЗЕЛ САРАК ЧАЦВЕРТЫ
  
  
  Засада ѓ крамкі "Ранча Хэнка" на рагу 52-й і Цэнтральнай. Над дзвярыма шыльда: "Наяѓных чэкі сацыяльнага забеспячэння". Трэцяе студзеня: дзень атрымання дапаможнікаѓ - аматары обналички абіваюць грушы на тратуары. Падраздзяленне нагляду атрымала навядзенне: нейкая ананімная чува стукнула, што яе хлопец са сваім прыяцелем хочуць грабнуць лаѓку. Хлопец, маѓляѓ, аказаѓся падонкам, зацягнуѓ у ложак яе сястру, дык няхай цяпер паскача! Джэк у машыне на другім баку вуліцы сочыць за дзвярыма. Сяржант Джон Пецьевіч прыпаркаваѓся на 52-й: назірае за тратуарам, скурчыѓшы такую морду, нібы страшэнна хоча каго-небудзь забіць.
  За абедам Джэк запіваѓ фрытас неразведзенай гарэлкай. Цяпер Джэк пазяхае і пацягваецца. Судовая справа, Арагон супраць Піменцеля, усё, як хацеѓ Эліс Лоѓ. Наперадзе вячэра з Элісам на нейкай палітычнай тусоѓцы. Гарэлка паліць страѓнік, і па-зверску хочацца сцаць.
  Доѓгі гудок - сігнал. Пецьевіч паказвае на тратуар. У краму ѓваходзяць двое белых.
  Джэк выскоквае з машыны, бяжыць праз вуліцу. Падбягае і Пецьевіч. Разам зазіраюць унутр. Двое рабаѓнікоѓ у касы, спіной да дзвярэй, набіваюць кішэні зелянінай; ствалы ѓ іх напагатове.
  Гаспадара не бачна. Наведвальнікаѓ таксама. Позірк у бок: у далёкага канца прылаѓка распырскана па падлозе нешта чырвонае і шэрае. Яшчэ адзін рабаѓнік у задняй дзверы, і ѓ яго рэвальвер з глушыцелем. Джэк расчыніѓ дзверы, двойчы стрэліѓ ублюдкам у спіну.
  "Сцеражыся!" - гарлапаніць Пецьевіч. Крокі з боку задняй дзверы: Джэк прыгінаецца, страляе не гледзячы, наѓздагад. Над яго галавой са звонам разлятаюцца бутэлькі. Напэѓна, глушыцель: замест грому стрэлаѓ - глухое чвяканне. Джэк бяжыць уздоѓж прылаѓка, пераскоквае праз дваіх мерцвякоѓ. Заднія дзверы зачыняюцца ѓ яго перад носам; падаспелы Пецьевіч страляе ѓ дзверы і выносіць яе плячом. Рабаѓнік уцякае ад крамы; Джэк расстрэльвае патроны. Уцекач пераскоквае праз плот. З тратуара чуецца базланне разявак. Перазараджваючы рэвальвер на хаду, Джэк бяжыць за бандытам, пераскоквае цераз плот, аказваецца на нечым заднім двары. Тут на яго кідаецца даберман, рыкае, цэлячы зубамі ѓ твар, - Джэк страляе ва ѓпор, і сабака падае, афарбоѓваючы траву сваёй крывёй.
  Чуюцца стрэлы; ад плота ва ѓсе бакі ляцяць трэскі. На двор бегам урываюцца двое патрульных у форме. Джэк кідае зброю. Патрульныя паляць як ачмурэлыя, зносячы верхавіны заборных перакладзін. Джэк падымае рукі.
  - Афіцэр паліцыі! Афіцэр паліцыі! Гэй, я паліцыянт!
  Хлебкі асцярожна падыходзяць, абшукваюць яго. Той, што вышэй, глядзіць на яго жэтон:
  - Вінсенс? Дык гэта ты той самы Вінсенс, што гадоѓ дзесяць таму быѓ страмчэйшы за ѓсіх?
  Джэк моѓчкі б'е яго каленам па яйках. Хлеб падае; яго таварыш глядзіць на Джэка, разявіѓшы рот.
  Джэк адварочваецца ад іх і сыходзіць. Яму трэба выпіць.
  
  
  
  * * *
  
  
  Знайшоѓшы кавярыньку, садзіцца за стойку, заказвае порцыю за порцыяй. Пасля двух першых чарак спыняецца дрыготка ѓ руках; яшчэ дзве - і ѓ галаву пачынаюць лезці тосты.
  За тых, каго я толькі што забіѓ. Выбачайце, хлопцы, у нявінных Джэк Вінсенс страляе метчэй. У маі канчаецца дваццацігадовы тэрмін маёй службы, і нешта мне падказвае, што Паркер не захоча трымаць мяне ѓ паліцыі ніводнага лішняга дня.
  За маю жонку. Дзетка, ты думала, што выйшла замуж за героя, а потым пасталела і зразумела, што памылілася. Цяпер хочаш скончыць юрыдычны каледж і працаваць адвакатам, як тата і Эліс. Аб грошах не турбуйся: татачка арганізаваѓ табе вяселле, татачка купіѓ табе хату, татачка заплаціць і за вучобу. Даведаѓшыся з вячэрняй газеты, што твой муж застрэліѓ дваіх узброеных рабаѓнікоѓ, ты вырашыш, што гэта першыя зарубкі на ствале майго рэвальвера. І памылішся. У сорак сёмым годзе, дзетка, твой герой прыстрэліѓ дваіх ні ѓ чым не вінаватых людзей. Не верыш? Гэта праѓда, мой анёл, і, будзь я пракляты, часам мне хочацца шпурнуць гэтую праѓду табе ѓ твар. Магчыма, тады ѓ нашым шлюбе з'явіцца больш жыцця.
  Джэк перакульвае яшчэ тры чаркі, і думкі яго плывуць туды, куды яны заѓсёды вяртаюцца пасля таго, як прыкметныя грудзі: у пяцьдзесят трэці год, да праклятай парнухі.
  Шантажа Джэк не баіцца: ён застрахаваѓся надзейна. Забойства Хадженса пахавана; журналюгі з "Строга сакрэтна" спрабавалі нешта раскапаць самі, ды нічога не дабіліся. У Пэтчэта і Брэкен ёсць копія тэчкі Сіда, але за мінулыя гады яны не патурбавалі Джэка ні разу - сапраѓды выконвалі дамову. Кажуць, Лін і Бад Уайт усё яшчэ разам; што ж, пажадаем ім удачы. Для яго самога і Пэтчет, і гэтая шлюха з звычкамі каралевы даѓно сталі гісторыяй. І не гэта пазбаѓляе Джэка сну і спакою, зусім не гэта...
  Чортава парнуха.
  Год ці два яна спакойна праляжала на дэпазіце ѓ сейфе. Джэк стараѓся пра яе не думаць, не ѓспамінаць, адчуваючы, што гэтая штука можа загубіць яго шлюб. У сямейнае жыццё ён кінуѓся акрэсліѓшы галаву, спадзеючыся, што Карэн і хатняе цяпло дапамогуць яму забыцца пра тую вар'яцкую вясну. І спачатку гэта дапамагала. Сям'я, дом, абяцанне цвярозасці. А потым... не, ён не змяніѓся - змянілася Карэн.
  Яна бачыла, як Джэк б'е Сабачніка Перкінса; чула, як прамаѓляе пры яе бацьках слова "нігер". Бачыла яго п'яным, злым, выматаным да паѓсмерці. Паступова пачала разумець, што газетныя балачкі аб яго подзвігах - хлусня. Яе сяброѓ і сябровак Джэк трываць не мог, а яго адзіны сябар Мілер Стэнтан знік з гарызонту, калі Джэка выперлі з "Жэтона Гонару". І калі з Карэн яму стала цяжка і сумна, Джэк вярнуѓся да таго адзінага, што ѓ яго застаюся, - да парнухі.
  Зноѓ паспрабаваѓ апазнаць натуршчыкаѓ - не выйшла. Ездзіѓ у Ціхуану, купляѓ там порначасопісы пачкамі - не тое. Шукаѓ Крысціну Бергерон, не знайшоѓ нават праз тэлетайп. Рэальнасць не давалася яму ѓ рукі, і Джэк вырашыѓ стварыць падробку.
  Купляѓ шлюх, і танных, вулічных, і высакакласных дзяѓчат па выкліку. Раскладваѓ іх на дыване, нібы дзяѓчын з часопісаѓ, па тры, па чатыры, у самых мудрагелістых позах. Прыбіраѓ у тэатральныя касцюмы, прымушаѓ паѓтараць усе рухі са здымкаѓ, рабіѓ уласныя фатаграфіі. Часам задумваѓся аб крыві і калецтвах, але тут жа гнаѓ ад сябе гэтыя думкі.
  Ні адна рэальная жанчына не ѓзбуджала яго так, як гэтыя карцінкі. Толькі дзвюх рэчаѓ не разумеѓ Джэк. Першая: што за страх перашкаджае яму звярнуцца наѓпрост да іх крыніцы, у "Флёр-дэ-Ліс". І другая: чаму Карэн да гэтага часу яго не кінула.
  Апошняя чарка - дурныя думкі прэч.
  Джэк расплаціѓся, пайшоѓ да машыны. У "Ранча Хэнка" - агароджы, выстаѓленыя паліцыянты. Каѓпакоѓ на колах няма, дворнікі зламаныя. Няма нават штрафной квітанцыі на ветравым шкле - відаць, і яна стала здабычай вандалаѓ.
  
  
  
  * * *
  
  
  Вечарына ѓ самым разгары. Тузы-рэспубліканцы. Жанчыны ѓ сукенках для кактэйляѓ, мужчыны ѓ цёмных касцюмах. А вось і Эліс Лоѓ. Пераможца з Вялікай Літары ѓ жаваных штанах і спартыѓнай кашулі, запырсканай сабачай крывёй, выглядае тут не тое каб сваім.
  Джэк махае афіцыянту, бярэ з падноса марціні. Погляд яго спыняецца на фатаграфіях у рамках на сцяне.
  Палітычнае ѓзыходжанне Эліса Лоѓ: "Гарвардскі юрыдычны агляд", выбары 1953-га. А вось і пракол: выступ пасля забойства нігераѓ з "Начной савы", Эліс заяѓляе, што перад уцёкамі падазраваныя ва ѓсім прызналіся. Джэк фыркнуѓ у марціні, закашляѓся, папярхнуѓшыся аліѓкай.
  За спіной у яго:
  - Раней ты апранаѓся куды лепш.
  Джэк абарочваецца.
  - Раней я быѓ у кошце.
  - Можаш растлумачыць сваё экстравагантнае з'яѓленне?
  - Так. Я сёння забіѓ дваіх.
  - Ясна. Яшчэ што-небудзь?
  - Абаіх заваліѓ стрэламі ѓ спіну. Пасля сабаку. А потым зваліѓ, пакуль начальства не падышло. Так, вось табе свежая навіна: я п'яны як свіння. Добра, Эліс, не стамляй, пераходзь да справы. Каго мне памацаць за вымя на гэты раз?
  - Джэк, кажы цішэй.
  - Што ѓ цябе сягоння ѓ планах, Эліс? Сенат? Белы дом?
  - Джэк, зараз не час гэта абмяркоѓваць.
  - Чаму ж не час? Выкладвай. Куды пойдзеш у шасцідзесятым?
  Лоѓ, страшным шэптам:
  - Добра, у сенат. Так, Джэк, я хацеѓ папрасіць цябе аб ласцы, але не зараз, калі ты ѓ такім стане. Пагаворым пазней, калі табе стане лепей.
  Да размовы прыслухоѓваецца ѓся зала. Выдатна.
  - Ды добра табе, дружа! Паміраю ад жадання дапамагчы табе матэрыяльна. Ну, кажы, каго патрэсці?
  - Сяржант, кажыце цішэй!
  Хрэн табе! Джэк падвышае голас:
  - А цяпер слухай мяне ѓважліва, мудазвон. Калі б не я, не быць табе пракурорам. Гэта я Біла Макферсана падставіѓ, ясна? Напаіѓ яго марціні са снатворным і падклаѓ яму ѓ ложак каляровую дзяѓчынку! Дык што, калі я пытаюся, ты адказваеш, ясна табе?
  Лоѓ, хрыплым шэптам:
  - Вінсенс, ты звольнены!
  - Спадзяюся, ты не перадумаеш, маці тваю так, - адказвае Джэк і выплюхвае марціні яму ѓ твар.
  
  
  РАЗДЗЕЛ САРАК ПЯТАЯ
  
  
  - Мы павінны быць не проста ѓзорамі высокай маралі, як сказаѓ у сваёй учорашняй прамове шэф Паркер. Мы - мяжа, якая падзяляе старую і новую паліцыю, старую сістэму, заснаваную на кумаѓстве, гвалце і запалохванні, - і новую, толькі якая нараджаецца. Мы - элітны корпус, само імя якога служыць увасабленнем суровай і нязломнай справядлівасці, чыя задача - пераследваць і караць тых, хто сваімі нявартым паводзінамі ганьбіць высокае званне афіцэра паліцыі. Ну і нарэшце, ад нас залежыць, якім стане выява паліцыі Лос-Анджэлеса ѓ вачах шырокай публікі. Памятайце пра гэта, калі будзеце разбіраць скаргі на сваіх таварышаѓ-афіцэраѓ. Памятайце і не давайце волі пачуццям. Памятайце пра гэта, калі вам давядзецца расследаваць справы людзей, з якімі вы працавалі раней, якія вам, магчыма, падабаліся. Памятайце: наша місія - абсалютная справядлівасць, справядлівасць любой цаной.
  Эд зрабіѓ паѓзу, агледзеѓ сваіх людзей: дваццаць два сяржанты, двое лейтэнантаѓ.
  - А цяпер тэхнічныя пытанні, джэнтльмены. Пры маім папярэдніку лейтэнант Філіпс і лейтэнант Сцінсан працавалі незалежна сябар ад сябра ѓ розных галінах расследавання. Цяпер непасрэдны нагляд за ѓсімі справамі Аддзела кладзецца на мяне, а лейтэнант Філіпс і лейтэнант Сцінсан працуюць як мае намеснікі на альтэрнатыѓнай аснове. Сяржанта Клекнера і сяржанта Фіска я прызначаю сваімі асабістымі памагатымі: яны сустракаюцца са мной кожную раніцу ѓ 7:30. Лейтэнант Сцінсан і лейтэнант Філіпс, прашу вас праз гадзіну падысці да мяне ѓ кабінет: абмяркуем бягучыя справы. Джэнтльмены, усе вольныя.
  Падпарадкаваныя моѓчкі разыходзяцца. У апусцелым пакоі для збораѓ Эд пракручвае ѓ розуме ѓласную прамову. Словы "абсалютная справядлівасць" гучаць голасам Інэс Сота.
  Трэба было б прыбрацца - развялі тут бардак. Попельніцы перапоѓнены, крэслы расстаѓлены як патрапіла, сцягі ѓ кафедры напэѓна пакрыты пластом пылу. "Хто сваімі нявартым паводзінамі ганьбіць высокае званне афіцэра паліцыі" - гэта голас бацькі. Яшчэ два дні таму гаворка Эда была б шчырай. Але цяпер тое, што ён сказаѓ, - хлусня.
  Залатая аблямоѓка сцягоѓ. Хлусня, якая забяспечыла яму славу на сподачку з залатой аблямоѓкай. Якая там, да д'ябла, справядлівасць! Хопіць хлусіць хоць самому сабе: тых чацвярых ён забіѓ са злосці - бяссільнай злосці баязліѓца, якому кінулі ѓ твар абвінавачанне ѓ баязлівасці. Усе гэтыя гады баяѓся помсты Бада Уайта - і не здагадваѓся, нават выказаць здагадку не мог, адкуль прыйдзе сапраѓдны ѓдар...
  Пакой прыбраны, можна папрацаваць. На стале - тэчкі са скаргамі. Эд адчыняе першую.
  Падобна, на гэты раз Джэк Вінсенс уляпаѓся па вушы.
  Падчас аперацыі падраздзялення нагляду 3 студзеня гэтага года Джэк Вінсеннс страляѓ у дваіх узброеных рабаѓнікоѓ, якія забілі трох чалавек у крамцы на поѓдні горада, і забіѓ напавал іх абодвух. Пагнаѓшыся за трэцім рабаѓніком, страціѓ ёю з-пад увагі і быѓ спынены двума патрульнымі, якія не ведалі, што перад імі афіцэр паліцыі. Патрульныя адкрылі агонь, прыняѓшы Вінсенса за аднаго з бандытаѓ. Ён кінуѓ зброю, дазволіѓ сябе абшукаць, затым ударыѓ аднаго з патрульных і схаваѓся да прыбыцця каранера і дэтэктываѓ з Аддзела забойстваѓ. Трэці падазраваны застаѓся не знойдзеным. Вінсенс жа адправіѓся наѓпрост на бяседу ѓ гонар акруговага пракурора Эліса Лоѓ, які даводзіцца яму шваграм. Там у п'яным выглядзе ён на вачах у гасцей абразіѓ Лоѓ слоѓна і выплюхнуѓ яму ѓ твар свой келіх.
  Эд праглядае асабістую справу Вінсенса. У траѓні ён выходзіць на пенсію - бывай, смеццеѓшчык Джэк. Справаздачы часоѓ Аддзела наркотыкаѓ - выразныя, дэталёвыя, акуратныя, хоць на сценку вешай. Паміж радкамі: з асаблівай стараннасцю Винсеннс пераследваѓ не якія гандлююць, а што ѓжываюць, асабліва джазмэнаѓ і галівудскіх знакамітасцяѓ. Што пацвярджае старыя чуткі - быццам бы ён зліваѓ інфармацыю ѓ "Строга сакрэтна". Падчас агульнай ператраскі, якая рушыла за "Крывавым Калядамі", Джэка перавялі ѓ Аддзел нораваѓ. Новы пачак справаздач - букмекерства, незаконны гандаль спіртным. Рапарты па-ранейшаму падрабязныя, але без агеньчыка. Адчуваецца, што на новай працы Джэк адчайна сумаваѓ. Вясна пяцьдзесят трэцяга: у адзін час з "Начной савой" кіраѓнік Аддзела, Рас Мілард, пачынае расследаванне справы аб парнаграфічных альбомах. І вось што дзіѓна: справаздачы Джэка рашуча мяняюцца. Піша коратка, без падрабязнасьцяѓ, нібы праз сілу. Рэфрэн адзін - ніякіх слядоѓ. Пастаянна нагадвае аб тым, што і іншыя дэтэктывы нічога не знайшлі, двойчы прапануе закрыць справу.
  Зусім не падобна на зборшчыка смецця з Вялікай Літары.
  І гэта - у тыя ж дні, калі расследавалася "Начная сава"...
  Ёсць аб чым падумаць.
  Браты Энгелклінгі, Дзюк Каткарт, Мікі Коэн. Сувязь з "Савой"? Гэтую версію адпрэчылі: трое мёртвых неграѓ закрылі справу.
  Эд зноѓ бярэцца за тэчку. У ліпені 53. Джэк вяртаецца ѓ Аддзел наркотыкаѓ - і далей усё ідзе па-старому, аж да пераводу ѓ падраздзяленне нагляду.
  Што ж адбылося з Джэкам пяць гадоѓ таму?
  У адзін час з "Начной савой".
  Што яшчэ здарылася ѓ тыя дні? Вось што: забіты Сід Хадженс, забойства засталося нерасчыненым. Эд націскае кнопку селектарнай сувязі.
  - Так, капітан?
  - Сьюзен, высветліце, хто, акрамя сяржанта Джона Вінсенса, працаваѓ у чацвёртай брыгадзе Аддзела нораваѓ у красавіку 1953 года. І дзе гэтыя людзі зараз.
  
  
  
  * * *
  
  
  Вынікі прыходзяць праз паѓгадзіны. Сяржант Джон Хендэрсан і афіцэр Томас Кіфка звольніліся, сяржант Люіс Стэйціс служыць у акрузе Банка. Эд выклікае яго да сябе, і праз дзесяць хвілін Стэйціс уваходзіць да яго ѓ кабінет.
  Грузны, чырванатвары. На твары непрыхаваная турбота - яшчэ б не турбавацца, калі цябе ні з таго ні з гэтага выклікаюць у ОВР! Эд паказвае яму на крэсла.
  - Сэр, калі гэта з-за... - пачынае Стэйціс.
  - Сяржант, асабіста да вас гэта не мае ніякага дачынення. Я хачу распытаць вас пра афіцэра, які служыѓ разам з вамі ѓ Аддзеле нораваѓ.
  - Капітан, ды гэта ж калі было!
  - Ведаю, даѓно. З канца пяцьдзесят першага года па лета пяцьдзесят трэцяга. Сяржант, наколькі блізка вы ведалі Джэка Вінсенса?
  Стэйціс ухмыляецца.
  - Чаму ѓсміхаецеся? - пытаецца Эд.
  - Ды зразумеѓ, у чым справа. Прачытаѓ сёння ѓ газеце, што Вінсенс прыстукнуѓ тых двух бандзюгаѓ. А ѓ Бюро гавораць. што ён змыѓся да прыходу начальства. Цяпер зразумела, чаму вы пра яго распытваеце.
  - Разумею. Дык наколькі вы былі з ім блізкія?
  Стэйціс, ківаючы галавой:
  - Наогул-то Джэк быѓ адзіночка. Ні з кім блізка не сыходзіѓся. Нават калі мы працавалі над адной справай, ён трымаѓся наводдаль ад іншых.
  - Увесну 53. Вы расследавалі справу аб парнаграфіі. Узгадваеце?
  - А як жа, непрыстойныя часопісы. Дохлая была справа. Толькі час дарма выдаткавалі.
  - Мяркуючы па вашых справаздачах, вы не выявілі ніякіх зачэпак.
  - Дакладна. Ні я, ні смеццеѓ Джэк, ні іншыя хлопцы. А потым Раса Міларда кінулі на "Начную саву", і справа сама рассыпалася.
  - Не прыпомніце, ці не заѓважалі вы ѓ гэты час якіх-небудзь дзівацтваѓ у паводзінах Вінсенса?
  - Ды не. Няѓжо што ѓ Бюро ён амаль не з'яѓляѓся, і то імкнуѓся зазіраць, калі Міларда тамака не будзе. Ну ѓ гэтым нічога дзіѓнага няма, яны з Расам адзін аднаго цярпець не маглі. Я ж кажу, Вінсенс быѓ адзіночка. З намі сяброѓства не вадзіѓ.
  - Скажыце, ці не задаваѓ Мілард вашай брыгадзе пытанняѓ з нагоды паказанняѓ уладальнікаѓ друкарні?
  Стэйціс ківае.
  - Так, была там нейкая гісторыя з друкарняй, быццам меркавалі, што гэта неяк звязана з "Начной савой". Але мы ѓсе Расу сказалі: справа - вісяк, прасцей задушыцца, чым знайсці тых. хто гэтыя кніжкі выпускае.
  Тут пуста.
  - Сяржант, вы, напэѓна, памятаеце, што рабілася ѓ дэпартаменце з-за "Начной савы". Прыгадайце, калі ласка. як рэагаваѓ на гэта Вінсенс? Не заѓважалі нічога незвычайнага?
  - Сэр, можна шчыра? - кажа Стэйціс.
  - Вядома.
  - Дык вось, мне з самага пачатку здавалася, што ѓ Аддзеле нораваѓ Вінсенс не на сваім месцы. Ён у нас працаваѓ праз сілу, толькі і чакаѓ, калі вернецца ѓ Аддзел наркотыкаѓ. Але з гэтай парнухай было нешта яшчэ... Памятаю, у мяне было такое адчуванне, нібы ён чагосьці баіцца. А што да "Начной савы" - я б сказаѓ, яго гэтая справа не цікавіла. Ён быѓ адным з тых, хто арыштаваѓ тых траіх каляровых, потым ён разам з іншымі шукаѓ машыну і зброю, але, па-мойму, яму было напляваць, чым усё гэта скончыцца.
  Зноѓ ніякіх фактаѓ - толькі "адчуванні".
  - Падумайце, сяржант. Паводзіны Вінсенса падчас "Начной савы" і справы аб парнаграфіі. Усё, што неяк выходзіла са звычайнай каляіны. Мне важна любая дробязь. Падумайце.
  Стэйціс паціскае плячыма.
  - Ну хіба толькі... але не ведаю, ці мае гэтае стаѓленне...
  - Кажаце.
  - Кабінет Вінсенса быѓ побач з маім, і часам да мяне далятала тое, што там адбывалася. І вось аднойчы, седзячы ѓ сябе, я пачуѓ абрывак размовы паміж ім і Дадлі Смітам.
  - Аб чым?
  - Сміт прасіѓ Вінсенса ѓсталяваць сачэнне за Балем Уайтам. Сказаѓ, што забілі нейкую прастытутку, а Баль, маѓляѓ, з-за гэтага перажывае і можа выкінуць які-небудзь нумар.
  Па спіне прабягае халадок.
  - Што яшчэ?
  - Вінсенс пагадзіѓся. А болей я нічога не разабраць.
  - Гэта было падчас расследавання "Начной савы"?
  - Так, сэр. У тыя самыя дні.
  - Сяржант, памятаеце, у тыя ж дні забілі Сіда Хадженса, журналіста з бульварнага лістка?
  - Памятаю. Справа не раскрылі.
  - Не ѓзгадваеце, Вінсенс пра гэта нічога не казаѓ?
  - Не. Хаця хадзілі чуткі, што яны з Хадженсом прыяцелі.
  Эд, з усмешкай:
  - Дзякую вам, сяржант. Мы гутарылі без пратакола, аднак я б папрасіѓ вас аб змесце нашай размовы не распаѓсюджвацца. Дамовіліся?
  Стэйціс, паднімаючыся:
  - Добра. Толькі вось наконт Вінсенса я хацеѓ сказаць... Яму ж праз два месяцы на пенсію. І чаму ён сарваѓся, зразумела - не кожны дзень чалавеку здараецца забіць дваіх. Можа, не торгалі б вы яго, далі б даслужыць спакойна, га?
  - Усяго добрага, сяржант, - адказвае Эд.
  
  
  
  * * *
  
  
  Нешта не так. Нешта тут не так.
  Эд сядзіць адкінуѓшыся на крэсле, так і гэтак прымярае розныя варыянты.
  Вінсенс сачыѓ за Бадам Уайтам - значыць, можа мець на яго кампрамат.
  Увесну пяцьдзесят трэцяга смеццеѓшчык чагосьці баяѓся.
  Сувязь "непрыстойных кніжачак" з "Начной савой"?
  Прысуд Інэс Сота - Эд забіѓ траіх невінаватых.
  А Вінсенс зараз залежыць ад яго, ад яго рашэння...
  Эд націскае кнопку селектарнай сувязі:
  - Сьюзен, злучыце мяне з акруговым пракурорам Лоѓ.
  
  
  РАЗДЗЕЛ САРАК ШОСТЫ
  
  
  - Вы, малады чалавек, напэѓна, думаеце, што мне турбавацца няма пра што, акрамя ферштункенер[52] "Начной савы" і ферштункенер брудных кніжачак? - цікавіцца Мікі Коэн. - Дык вы думаеце, у мяне без іх клопатаѓ мала? Так каб вы ведалі: я не адкрываю ні брудныя кніжкі, ні Святое Пісанне. Мне ад усяго гэтага скулы пачало зводзіць яшчэ пяць гадоѓ таму, а цяпер я і зусім пра гэта думаць забыѓся. У мяне ёсць праблемы больш сур'ёзны - я павінен клапаціцца аб сваім бедным хлопчыку.
  Бедны хлопчык - стары бульдог цяжка сапе. Куцый хвост забінтаваны. Мікі чухае яго за вухам.
  - Гэта Мікі Коэн-малодшы, мой спадчыннік, - уяѓляе яго Мікі. - На жаль, такі наш сабачы свет, што нават сабакам у ім няма жыцця, і колькі працягне мой хлопчык, можна толькі варажыць. У лістападзе мне ѓ хату падклалі бомбу: сам я не папакутаваѓ, чаго аб маіх гарнітурах ад "Сай Дэвор" сказаць нельга, а хвост у Мікі зараз рэгулярна гнаіцца, ды і апетыт зусім нікуды. Нервы ѓ яго, у небаракі, у поѓным засмучэнні, і я не ѓпэѓнены, што яму пойдзе на карысць зносіны з паліцыянтам.
  - Містэр Коэн...
  - Вось так? Мне падабаецца, калі да мяне звяртаюцца з належнай павагай. Дык як, вы сказалі, вас клічуць?
  - Сяржант Уайт.
  - Ах так, сяржант Уайт. Дык вось, сяржант, скрухі мае бязмежныя, і няма ім канца. Я, нібы ваш гойскі выратавальнік Ісус, нясу на плячах сваіх цяжар усяго свету. Спачатку ѓ турме гэтыя ферштункенеры бандыты нападаюць на мяне і майго памагатага Дэйві Голдмана. Бедны Дэйві пасля гэтага пашкодзіѓся ѓ розуме і, калі яго выпусцілі, пачаѓ хадзіць па вуліцах з расшпіленай шырынкай і шлангам наперавес. Я яго не асуджаю, у рэшце рэшт без самарэкламы не пражывеш, і да чаго ж хаваць ад людзей тое, чым узнагародзіла прырода? Аднак копы ѓ Беверлі-Хілз не падзяляюць маіх перадавых поглядаѓ: яны схапілі небараку Дэйві і ѓ два рахункі запіхалі ѓ псіхушку Камарыльё, адкуль ён, баюся, выйдзе вельмі няхутка. І як быццам гэтага мала - выйшаѓшы з турмы, я даведаюся, што маіх верных паплечнікаѓ адстрэльваюць аднаго за іншым! А іншыя мае людзі, тыя, хто прайшоѓ са мной агонь і ваду, - Пархач Тайтэлбаум, Лі Вакс, Джоні Стампаната...
  Час перапыніць гэты маналог.
  - Джоні Стомпа я ведаю.
  - Ферштункенер Джоні, - люта гаркае Мікі, - Юда, брудны Юда, вось ён хто! А Лана Тэрнер для яго - не Магдаліна, а блудніца Езавэль! Ён думае не галавой, а галоѓкай чальца, і гэта рана ці позна давядзе яго да бяды. Хто спрачаецца, абсталяваны ён нават лепш, чым небарака Дэйві; але я выцягнуѓ яго з бруду, я ѓзяѓ гэтага дробнага вымагальніка і зрабіѓ сваім целаахоѓнікам - а цяпер ён адмаѓляецца вярнуцца да мяне, аддае перавагу жэрці сэндвічы ѓ жэрльні Пархача Тайтэлбаума і якацца з Сабачнікам Перкінсам, брудным тыпам, які, як я чуѓ з самых пэѓных , не саромеецца сукупляцца з супляменніцамі майго Мікі... Дык вы сказалі, вас клічуць Уайт?
  - Так, містэр Коэн.
  - Вэндэл Уайт? Бад Уайт?
  - Так гэта я.
  - Ма-альчык мой, што ж ты адразу не сказаѓ!
  Коэн-малодшы задзірае нагу над камінам.
  - Не думаѓ, што вы пра мяне чулі, - адказаѓ Бад.
  - Хлопчык мой, ды пра што ж я мог не чуць у гэтым горадзе! Ты - адзін з "сынкоѓ" Дадлі Сміта, праѓда? Кажуць, вы з Дадстэрам і яшчэ парай крутых хлопцаѓ ахоѓваеце дэмакратыю ѓ нашым блаславёным горадзе: толькі дзякуючы вам Лос-Анджэлес яшчэ не стаѓ здабычай чужынцаѓ. Сціплы матэль у Гардэне, пераканаѓчая размова, пара ѓдараѓ па нырках - і справа зроблена. Што ж, калі мне ѓдасца адарваць сваіх хлопцаѓ ад кашэрных бутэрбродаѓ і сяброѓства з заафіламі, магчыма, мая імперыя здабудзе другое дыханне. Вы з Дадстэр аказалі мне вялікую паслугу, хлопчык мой, і я ѓ вас у даѓгу. Дык што ж ты хацеѓ даведацца пра "Начную саву"?
  Надышоѓ момант вырашальнага кідка.
  - Я чуѓ, браты Энгелклінгі былі ѓ вас у турме і распавялі вам аб плане Дюка Каткарта. Ці не маглі вы ці Дэйві Голдман распавесці пра гэта камусьці са зняволеных?
  - Немагчыма, - энергічна матае галавой Мікі Коэн. - Я не казаѓ нікому, нават Дэйві. Напэѓна, я не саромеѓся абмяркоѓваць свае справы з таварышамі па няшчасці, але пра гэта не казаѓ ніводнай жывой душы. І тое ж самае сказаѓ гэтаму хлопцу, Экслі, калі ён мяне дапытваѓ. А цяпер, сынок, хочаш здагадку ад старога Мікстэра? Думаецца мне, забіваць пецярых нявінных людзей з-за нейкіх брудных кніжачак лагічна ѓ адным-адзіным выпадку - калі гандаль гэтымі кніжонкамі ѓжо наладжаны і прыносіць вялікі прыбытак. Так што кінь гэтую гробаную "Начную саву".
  Нічога ты тут не раскапаеш: хутчэй за ѓсё, забойцы - тыя шварцэс, якіх перастраляѓ ваш герой-малакасос.
  - Не думаю, што ѓ "Начной саве" забілі Дзюка Каткарта, - кажа Бад. - Я думаю, гэта быѓ двайнік - чалавек, які выдаваѓ сябе за яго. Гэты хлопец забіѓ Каткарта, забраѓ яго вопратку і пад выглядам Каткарта з'явіѓся ѓ "Начной саве". І яшчэ мне думаецца, што нітачка вядзе ѓ турму Мак-Ніл.
  Коэн закатвае вочы.
  - Ва ѓсякім разе, не да мяне, хлопчык мой. Я нікому нічога не казаѓ. І не магу сабе ѓявіць, каб Піт і Бакс балбаталі пра гэта з кімсьці яшчэ. А дзе жыѓ гэты комік Каткарт?
  - У Сілверлейк.
  - Што ж, пакапай у тамтэйшых пагорках - можа, знойдзеш яго косці.
  Пры гэтых словах Баду раптам успамінаецца маці Сью Лефертс у Сан-Берду - дзверы на ланцужку, уважлівы і недаверлівы погляд цёмных вачэй. Што, калі...
  - Дзякуй вам, містэр Коэн.
  - І забудзься пра гэтую ферштункенер "Начную саву", - кідае Коэн на развітанне.
  Коэн-малодшы пазірае на Бада, нібы намерваецца ѓчапіцца ѓ пахвіну.
  
  
  
  * * *
  
  
  Сан-Бернардына, Хільда Лефертс. Мінулы раз яна хутка выставіла яго за парог. Сёння ён з'явіѓся з новай інфармацыяй - прыяцель Сьюзен Нэнсі, хлопец, падобны на Дюка Каткарта. Націснуць, калі спатрэбіцца - запалохаць.
  Дзве гадзіны на дарогу. Хутка адкрыецца фрывэй, і шлях да Сан-Берда стане ѓдвая карацей. Ад старэйшага Экслі - да малодшага: гэты смоѓж ведае пра нас з Інэс. Дакладна ведае - у той дзень Бад прачытаѓ гэта ѓ яго на твары. А гэта значыць, што Экслі трэба баяцца. Абодва яны чакаюць зручнага выпадку, але ѓ Бада ёсць перавага - Экслі па-ранейшаму бачыць у ім тупога граміла, здольнага толькі махаць кулакамі.
  Хільда Лефертс жыве ѓ аднапавярховай халупе з дашчанай прыбудовай. Бад паднімаецца на ганак, правярае паштовую скрыню. Тры чэкі - пенсійны фонд Локхіт, сацыяльнае страхаванне, дабрачынная служба акругі. Выдатна - ёсць чым яе напалохаць. Бад націскае на кнопку званка.
  Дзверы прыадчыняецца - вузкая шчыліну, перакрэсленая ланцужком. Хільда, рыпуча:
  - Я вам ужо сказала і яшчэ раз паѓтару: пляваць мне на вас і на тое, што вам трэба, пакіньце ѓ спакоі маю няшчасную дачку!
  Бад веерам раскрывае перад ёй чэкі.
  - Я атрымаѓ ад уладаѓ акругі дазвол прытрымаць гэтыя чэкі, пакуль вы не пагодзіцеся супрацоѓнічаць. Няма паказанняѓ - няма грошай.
  Хільда выпускае пранізлівы лямант. Бад штурхае дзверы, вырваѓшы ланцужок з гнязда, уваходзіць унутр. Хільда, адступаючы:
  - Малю вас, я бедная жанчына...
  З усіх чатырох сцен абшарпанай пакойчыкі загадкава ѓсміхаецца Баду Сьюзен Нэнсі: жанчына-вамп з начнога клуба.
  - Будзьце разумніцай, добра? - кажа Бад. - Памятаеце, пра што я вас пытаѓ мінулым разам? Незадоѓга да таго, як Сью пераехала ѓ Лос-Анджэлес, у яе тут з'явіѓся сябрук. Мінулы раз, калі я вас пра яго спытаѓ, вы спалохаліся. І зараз вы чагосьці баіцеся. Расказвайце. Пяць хвілін - і я пайду. І ніхто пра гэта не даведаецца.
  Хільда, спалохана круцячы вачыма:
  - Зусім ніхто?
  Баль працягвае ёй чэк з "Лакхіда".
  - Зусім ніхто. Пачынайце. Іншыя два атрымаеце, калі скончыце.
  Хільда паварочваецца, пачынае гаварыць, звяртаючыся да фатаграфіі дачкі над дзвярыма:
  - Сьюзэн, ты мне сказала, што пазнаёмілася з гэтым чалавекам у кактэйль-бары. Мяне адразу нешта насцярожыла. Ты запэѓнівала, што ён добры чалавек, што свой абавязак таварыству ён заплаціѓ, але ні завошта не хацела называць яго імя. Потым я бачыла цябе разам з ім, ты названа яго неяк, не ѓзгадаю - ці то Дзік, ці то Дын, ці то Дзі, ці то Дон, - а ён адказаѓ: "Не, Дзюк. Абвыкай". А яшчэ аднойчы, калі я вярнулася дадому, старая місіс Джэнсан расказала, што ты была ѓ нас дома разам з гэтым чалавекам, да вас прыйшоѓ яшчэ нехта, а потым місіс Джэнсен пачула нейкі шум...
  "Заплаціѓ доѓг грамадству" ... Бад не адразу цяміць, што гэта значыць папросту "адседзеѓ".
  - І вы так і не даведаліся, як яго клічуць?
  - Так і не даведалася. Я...
  - Сьюзен не ведала двух братоѓ па прозвішчы Энгелклінг? Яны жылі тут, у Сан-Бернардына.
  Хільда, не адрываючы вачэй ад фатаграфіі:
  - Бедная мая Сьюзэн! Не, здаецца, не. Я пра іх нічога не чула.
  - Сябар Сьюзен не згадваѓ імя Дюка Каткарта? Не казаѓ аб гандлі парнаграфіяй?
  - Не! Сьюзэн была добрая дзяѓчынка, яна не стала б займацца такім брудам! А Каткарт - гэта чалавек, якога разам з ёй забілі? Не, яго імя я ніколі да таго не чутая.
  Бад суне ёй чэк ад акругі.
  - А цяпер раскажыце, што было пасля таго, як місіс Джэнсен пачула шум.
  Хільда, са слязамі на вачах:
  - На наступны дзень, прыйшоѓшы дадому, я ѓбачыла на падлозе ѓ прыбудове плямы, вельмі падобныя на засохлую кроѓ. А бо прыбудова была зусім новенькая, мы яе выбудавалі на страхоѓку майго нябожчыка мужа! Хутка з'явіліся Сьюзен і гэты чалавек, і я заѓважыла, што яны абодва нервуюцца. Той чалавек прайшоѓся па хаце, залез у падпол, потым патэлефанаваѓ па нейкім лос-анджэлесскім нумары, і яны са Сьюзэн з'ехалі. А праз тыдзень яе забілі, і я... ну, ведаеце... я тады вырашыла, можа, яна ѓжо тады баялася чагосьці, таму і паводзіла сябе так... І я таксама спалохалася. І калі да мяне прыйшоѓ той мілы малады паліцыянт, які потым застрэліѓ тых траіх бандытаѓ, я нічога яму не сказала.
  Мурашкі па спіне: сыходзіцца, усё сыходзіцца. Прыяцель Сьюзэн - двайнік Каткарта. "Шум у хаце" - магчыма, менавіта тут двайнік забіѓ Каткарта? Сьюзэн была з самазванцам ѓ "Начной саве", седзячы за суседнім столікам, неѓзаметку назірала за перамовамі ... Значыць, забойцы ніколі не сустракаліся з сапраѓдным Каткартам твар у твар.
  ПРАШЫђСЯ ПА ДОМУ, ЗАЛЕЗ У ПАДПОЛ.
  Бад кінуѓся да тэлефона, набраѓ нумар кампаніі "П. К. Бэлз". Паліцыянт запыт.
  - Хто запытвае?
  - Сяржант В. Уайт, паліцыя Лос-Анджэлеса. Я ѓ Сан-Бэрнардына, на Ранчв'ю, 04617. Патрэбны спіс усіх званкоѓ у Лос-Анджэлес з гэтага нумара ѓ перыяд з 20 сакавіка па 12 красавіка 1953 года. Запісалі?
  - Хвіліначку, - кажа клерк. Праз дзве хвіліны: - Тры званкі, сяржант. 2 і 8 красавіка - адзін і той жа нумар. НС-21118. Гэта тэлефон-аѓтамат на рагу Сансет і Лас-Пальмас.
  Бад вешае трубку. Аѓтамат у паѓмілі ад "Начной савы". Той, хто тэлефанаваѓ асцярожнічаѓ: баяѓся сарваць сустрэчу - або здзелку.
  Хільда цярэбіць у руках папяровую хустку. Заѓважыѓшы на стале ліхтарык, Бад хапае яго і выбягае на вуліцу.
  У ніжняй частцы прыбудовы - лаз у падпол. Бад з цяжкасцю пяцца - і вось ён унізе.
  Бруд, штабелі гнілых дошак. Прама пасярод падполу, стаѓма - доѓгі дзяржальны мяшок. Нясе гнілатой і нафталінам. Бад кранае мяшок локцем - смурод становіцца нясцерпнай. Штурхае мацней - з-пад мяшка выскокваюць і кідаюцца ѓрассыпную аслепленыя ліхтарыкам пацукі.
  Бад ірве мяшок, накіроѓвае прамень святла ѓнутр. У твар яму шчэрыцца чэрап з рэшткамі скуры. Бад кідае ліхтарык, ірве далей, дзвюма рукамі: каламуціць ад смуроду, звініць у вушах пранізлівы пацучы піск. Яшчэ рывок - і Бад бачыць, што ѓ чэрапе зеѓрае кулявая адтуліна, крыху вышэй костак, якія гарчаць з фланэлевага рукава, адрозная пазнака "Д. К.".
  Бад выпаѓзае вонкі, прагна глынае паветра. Хільда Лефертс ужо тут як тут. Вочы яе моляць: "Госпадзе, калі ласка, толькі не гэта!"
  Чыстае паветра, асляпляльнае святло дня. Святло, праліць святло... вось гэта думка! Экслі мала не здасца.
  Ёсць у яго знаёмы ѓ "Версіі" - скандальным "чырвоным" часопісе. Там спачуваюць камуністам і неграм, ненавідзяць копаѓ. Хлопец з "Версіі" Балу чымсьці абавязаны.
  Хільда, трасучыся ад жаху:
  - Там... там... што-небудзь ёсць?
  - Нічога, акрамя пацукоѓ. Аднак я вас папрашу ѓ бліжэйшы час нікуды не з'яжджаць. Магчыма, я прывязу вам здымкі для апазнання.
  - А чэк?
  Бад працягвае ёй канверт, запэцканы пацучыным памётам.
  - Трымайце. І дзякуйце капітана Экслі.
  
  
  РАЗДЗЕЛ САРАК СЁМЫ
  
  
  У кабінеце, дзе ОВРовцы дапытваюць сваіх, пануе адносная выгода - ні крэслаѓ, прышрубоѓваных да падлогі, ні паху мачы.
  Джэк паднімае вочы на Эда Экслі.
  - Я ведаѓ, што я ѓ лайне, але не думаѓ, што ѓграз па самую верхавіну.
  Экслі:
  - Здзіѓлены, што цябе не адхілілі?
  Джэк круціцца на крэсле. Форма яму цесная, сядзіць ніякавата - ён не апранаѓ яе з 1945-го. Ад Эда Экслі - змардаваны твар, сівізна ѓ валасах, пільны нядобры погляд з-пад сталёвых акуляраѓ - у яго халадок бяжыць па спіне.
  - Так, дзіѓна. Можа, Эліс перадумаѓ і забраѓ сваю скаргу? Ведаеш, скандал, намёкі ѓ прэсе і ѓсякае такое.
  Экслі пампуе галавой:
  - Лоѓ лічыць, што ты - пагроза яго кар'еры і яго шлюбу. Ды аднаго нападу на патрульнага і наступнага знікнення дастаткова, каб адхіліць цябе ад працы і нават звольніць.
  - Вось так? Чаму ж мяне не адхілілі?
  - Таму што я заступіѓся за цябе перад Лоѓ і Паркерам. Ёсць яшчэ пытанні?
  - Так. Дзе магнітафон і стэнаграфістка?
  - Як бачыш, іх няма.
  Джэк падсоѓвае крэсла.
  - Чаго ты хочаш, капітан?
  - Спачатку высветлім, чаго хочаш ты. Спусціць сваю кар'еру ва ѓнітаз - ці спакойна даслужыць пакінутыя чатыры месяцы і атрымаць сваю пенсію?
  Перад вачыма Джэка ѓстае твар Карэн.
  - Добра, лічы, што я ѓ гульні. Што табе трэба?
  Экслі, нахіліѓшыся да яго:
  - Увесну 53. быѓ забіты твой добры знаёмы і дзелавы партнёр Сід Хадженс. Двое дэтэктываѓ, якія расследавалі забойства пад кіраѓніцтвам Раса Міларда, паведамілі мне, што ѓ тую раніцу, калі выявілі цела, ты ва ѓвесь голас называѓ нябожчыка "мраздзю" і наогул быѓ незвычайна ѓзбуджаны. Прыкладна ѓ той жа час Дадлі Сміт папрасіѓ цябе ѓсталяваць сачэнне за Бадам Уайтам, і ты пагадзіѓся. Прыкладна ѓ той жа час расследавалася справа "Начной савы", а ты ѓ Аддзеле нораваѓ працаваѓ над справай аб парнаграфічных часопісах і рэгулярна падаваѓ рапарты - дзіѓныя, трэба сказаць, рапарты, вельмі кароткія і беззмястоѓныя, зусім не ѓ тваёй звычайнай манеры. Прыкладна ѓ той жа час два чалавекі, Піцер і Бакстэр Энгелклінгі, выступілі з заявай аб меркаванай сувязі порначасопісаѓ са справай "Начной савы". Калі Рос Мілард спытаѓ цябе пра гэта, ты адказаѓ, што нічога не ведаеш. Падчас расследавання ты неаднаразова заяѓляѓ, што гэтая справа бесперспектыѓная і яе трэба спыніць. Далей: тыя ж два дэтэктыва, сяржанты Фіск і Клекнер, чулі, як ты пераконваѓ Эліса Лоѓ спусціць забойства Хадженса на тармазах. А адзін з афіцэраѓ, якія служылі разам з табой у Аддзеле нораваѓ, успомніѓ, што ѓ тыя дні ты відавочна нерваваѓся і імкнуѓся радзей з'яѓляцца ѓ офісе. А зараз, Джэк, мне хацелася б ведаць, што ѓсё гэта значыць.
  Услаѓлены самакантроль выпарыѓся як не бывала. Джэк адчуваѓ, што рот у яго сам сабой расплюшчыѓся, а вочы вылезлі з арбіт - адчуваѓ і нічога не мог з гэтым зрабіць.
  - Як... як, маці тваю... як ты?...
  - Не важна. Я цябе слухаю.
  Джэк перавёѓ дух.
  - Добра. Дакладна, я сачыѓ за Бадам Уайтам. Ён тады зусім расклеіѓся з-за забойства нейкай малалетняй прастытуткі - Бад бо заѓсёды шкадаваѓ баб і дзетак, - і Дад баяѓся, што ён наробіць глупстваѓ. Па яго просьбе я некалькі дзён сачыѓ за Бадам, але нічога стаячага не знайшоѓ. Усе ведаюць, што вы з Уайтам на нажах. Ты баішся, што рана ці позна ён паспрабуе адпомсціць табе за Дзіка Стэнсленда, вось і выгароджваеш мяне перад Лоѓ і Паркерам, каб у абмен я вываліѓ табе ѓсё, што пра яго ведаю. Так?
  - У тым ліку, хоць і не толькі. Раскажы мне, што ты даведаѓся пра Уайт.
  - Напрыклад?
  - Напрыклад, жанчыны.
  - Уайт жанчын любіць, але гэта не навіна.
  - Пасля таго як Уайт здаѓ сяржанцкі іспыт, ОВР правяло па ім персанальную праверку. У справаздачы сказана, што ён сустракаецца з жанчынай па імі Лін Брэкен. У пяцьдзесят трэцім яны ѓжо былі знаёмыя?
  Джэк, паціснуѓшы плячыма:
  - Не ведаю. Ніколі не чуѓ гэтага імя.
  - Вінсенс, па вачах бачу, што хлусіш. Добра, пакінем гэтую Брэкен ѓ спакоі - яна мяне не цікавіць. У той час калі ты за ім сачыѓ, Уайт сустракаѓся з Інэс Сота?
  Джэк, ледзь не засмяяѓшыся:
  - Не, у той час - сапраѓды не! Дык вось ты пра што? Думаеш, ён і твая...
  Экслі паднімае руку:
  - Я не пытаю, ці ты забіѓ Хадженса. Не пытаю, што адбывалася з табой увесну пяцьдзесят трэцяга. Пакуль не пытаю - і, магчыма, не спытаю ніколі. Проста хачу ведаць тваё меркаванне. Тады, пяць гадоѓ таму, ты працаваѓ над абедзвюма справамі адначасова - і над "Начной савой", і над порначасопісамі. Як думаеш: забілі тыя трое неграѓ?
  Джэк падаецца назад, круцячыся пад пільным поглядам Экслі.
  - Ну... сапраѓды, там не ѓсе канцы з канцамі сыходзіліся. Можа, і не яны. Можа, нейкая іншая чарноцце - такія ж бандыты, якія ведалі, дзе Коѓтс схаваѓ машыну, і падкінулі туды зброю. Але табе што? Гэтыя нігеры згвалтавалі тваю жанчыну - значыць, ты паступіѓ як трэба. Што здарылася, капітан?
  Экслі ѓсміхаецца - крыва, адным бокам рота. Джэку здаецца, што на яго глядзіць мерцвяк.
  - Капітан, што...
  - Мае матывы, Вінсенс, - гэта мая справа. А зараз выкажу сваё меркаванне. Думаю, Хадженс быѓ неяк звязаны з тымі часопісамі. І яшчэ думаю, у Хадженса быѓ на цябе кампрамат. Яго ты і баяѓся.
  Вось мерцвяк і схапіѓ яго за горла.
  - Так, так. Я... аднойчы я... шмат гадоѓ таму я насек дроѓ па-буйному... чорт пабяры, часам мне ѓжо хочацца, каб усё нарэшце адкрылася!
  Экслі, паднімаючыся:
  - Я не даѓ хаду скаргам супраць цябе. Не будзе ні разбору справы, ні пакаранняѓ. З шэфам Паркерам заключыѓ пагадненне: ён дае табе спакойна даслужыць гэтыя месяцы, а ты неадкладна пасля завяршэння дваццацігадовага тэрміну выходзіш на пенсію. Я запэѓніѓ яго, што ты пагодзішся, і пераканаѓ, што ты варты поѓнай пенсіі. Ён не стаѓ пытацца, навошта мне гэта. Спадзяюся, і ты пра гэта пытацца не будзеш.
  Джэк устае:
  - А цана?
  - Калі справа "Начной савы" калі-небудзь усплыве зноѓ, ты - увесь, з трыбухамі, мой. Выкажаш мне ѓсё, што табе вядома.
  Джэк працягвае Экслі руку, мармыча напаѓголаса:
  - Божа, Эд, у якога ж сучынага сына ты ператварыѓся!
  
  
  КАЛЯНДАР
  
  
  
  
  Люты - сакавік 1958
  
  
  
  Часопіс "Версія", люты 1958
  
  
  
  Таямніца "Начной савы": загінулі нявінныя?
  
  
  
  Мінула пяць гадоѓ, але, думаецца, крывавая гісторыя "Начной савы" памятная ѓсім. Такія падзеі не хутка згладжваюцца з памяці. 14 красавіка 1953 года трое рабаѓнікоѓ, узброеных драбавікамі, уварваліся ѓ кругласутачнае кафэ "Начная сава" непадалёк ад Галівудскага бульвара, расстралялі траіх наведвальнікаѓ і траіх працаѓнікоѓ кафэ і схаваліся прыблізна з трыма сотнямі даляраѓ - падзелім гэтую суму на лік ахвяр кожнае чалавечае жыццё прыкладна ѓ пяцьдзесят зялёных. Паліцыя Лос-Анджэлеса прынялася за расследаванне з асаблівай стараннасцю: амаль неадкладна былі арыштаваныя трое маладых неграѓ, абвінавачаных таксама ѓ выкраданні і згвалтаванні мексіканскай дзяѓчыны. У тым, што гэтыя трое - Рэйманд Коѓтс па мянушцы Цукровы Рэй, Тайран Джонс і Лерой Фантэйн - вінаватыя ѓ забойствах, поѓнай упэѓненасці не было, аднак ніхто не сумняваѓся, што менавіта яны жорстка згвалтавалі Інэс Сота, студэнтку каледжа 21 года. Расследаванне працягвалася: ход яго шырока асвятляѓся ѓ прэсе, і грамадскасць патрабавала, каб гэтае жахлівае злачынства было раскрытае як мага хутчэй.
  Два тыдні расследаванне ішло без асаблівага поспеху. Нарэшце паліцыя выявіла аѓтамабіль Рэя Коѓтса, схаваны ѓ закінутым гаражы ѓ Паѓднёвым Лос-Анджэлесе, а ѓ ім - зброю. А неѓзабаве пасля гэтага Коѓтс, Джон і Фантэйн уцяклі з турмы...
  І тут сюжэт ускладняецца. На сцэну выходзіць новы персанаж - сяржант паліцыі Эдмунд Дж. Экслі, герой Другой сусветнай вайны, выпускнік Лос-Анджэлескага ѓніверсітэта, паліцыянт, які даѓ паказанні супраць сваіх таварышаѓ у вядомым скандале 1951 гады, які атрымаѓ назву "Крывавыя Каляды", сын магната Прэстана Экслі, будаѓніка Фантазіленда - знакамітага стварэння Рэйманда Дытэрлінга, - а таксама сеткі суперсучасных шашэйных дарог у Паѓднёвай Каліфорніі.
  А зараз - некалькі фактаѓ.
  Факт Љ 1: сяржант Эд Экслі быѓ закаханы ѓ Інэс Сота - ахвяру згвалтавання.
  Факт Љ 2: сяржант Эд Экслі высачыѓ і забіѓ Рэйманда Коѓтса, Тайрана Джонса і Лероя Фантэйна (сімвалічна, што смерць яны прынялі ад той жа зброі - драбавік).
  Факт Љ 3: праз тыдзень пасля гэтых падзей ва ѓзнагароду за такі хуткі і драматычны вырашэнне справы "Начной савы" сяржант Экслі, пераскочыѓшы праз цэлыя два званні, зрабіѓся капітанам. Няхітра - яго рашучы ѓчынак выратаваѓ рэпутацыю паліцыі Лос-Анджэлеса і дапамог шэфу Паркеру аднавіць сваю (магчыма, залішне разадзьмутую?) славу.
  Факт Љ 4: капітан Эд Экслі (дарэчы, сын багатых бацькоѓ, які валодае немалым уласным капіталам - даверным фондам памерлай маці) хутка стаѓ блізкі з Інэс Сота - настолькі блізкі, што купіѓ ёй дом усяго ѓ квартале ад сваёй кватэры.
  Факт Љ 5: нам вядома з дакладнай крыніцы, што Рэйманд Коѓтс, Тайран Джонс і Лерой Фантэйн, а таксама чалавек, які хаваѓ іх, на той момант, калі "герой" Экслі расстраляѓ іх ва ѓпор, былі бяззбройныя.
  І вось зараз, праз пяць гадоѓ, справа прымае новы абарот.
  Зразумела, не нам належаць першыя месцы на балі вострасюжэтнай журналістыкі. Мы, сціплы філіял нью-ёркскага выдання, і ѓ думках не трымаем параѓноѓваць сябе з услаѓленымі лос-анджэлескімі калосамі - напрыклад, са "Строга сакрэтна". Аднак і ѓ нас ёсць у гэтым горадзе свае крыніцы. Адзін з іх, які пажадаѓ застацца невядомым, на працягу многіх гадоѓ вёѓ уласнае расследаванне справы "Начной савы" - і прыйшоѓ да ашаламляльных высноваѓ. Гэты чалавек, якога мы назавем проста "Дэтэктыѓ", звязаѓся з аѓтарамі гэтага артыкула і паведаміѓ ім наступныя факты.
  Факт першы. Падчас расследавання справы "Начной савы" браты Піцер і Бакстэр Энгелклінгі, уладальнікі друкарні ѓ Сан-Бернардына, Каліфорнія, звярнуліся да ѓладаѓ з заявай, дзе сцвярджалі, што незадоѓга да забойстваѓ адна з будучых ахвяр - Дэлберт "Дзюк" Каткарт - звярнуѓся да іх. з прапановай друкаваць парнаграфічныя матэрыялы. Энгелклінгі меркавалі, што бойня ѓ "Начной саве" з'явілася вынікам гангстэрскіх разборак. Але паліцыя, якая спяшалася павесіць злачынства на неграѓ, высмеяла гэтую тэорыю - а неѓзабаве браты Энгелклінгі зніклі. Пра іх месцазнаходжанне да гэтага часу нічога не вядома.
  Факт другой. Місіс Хільда Лефертс, маці яшчэ адной ахвяры - Сьюзен Нэнсі Лефертс, якая нарадзілася і вырасла ѓ Сан-Бернардына, - распавяла нашаму Дэтэктыву, што незадоѓга да сваёй гібелі Сьюзен Нэнсі пазнаёмілася з нейкім таямнічым мужчынам, імя якога ні за што не хацела называць. Маці сама чула словы гэтага загадкавага чалавека, звернутыя да яе дачкі: "Называй мяне Дюком. Абвыкай да гэтага" (!!!). На прад'яѓленых ёй фатаграфіях місіс Лефертс гэтага чалавека апазнаць не змагла.
  Грунтуючыся на гэтых фактах, Дэтэктыѓ высунуѓ дзіѓную і шакуючую тэорыю.
  А менавіта: таямнічы містэр X, вырашыѓшы перахапіць парнаграфічны бізнэс Дзюка Каткарта, забіѓ яго, прысвоіѓ яго вопратку і пачаѓ выдаваць сябе за яго. У "Начной саве" ѓ яго была прызначаная дзелавая сустрэча з трыма людзьмі, якія пасля і сталі забойцамі. Сьюзен Нэнсі сядзела за суседнім столікам, назіраючы за перамовамі свайго прыяцеля.
  Дэтэктыѓ прыводзіць наступныя доказы сваёй версіі.
  Убачыѓшы фатаграфію Каткарта, місіс Лефертс заявіла, што прыяцель яе дачкі быѓ вельмі падобны на гэтага чалавека.
  Цела "Каткарта" было зрашэчана кулямі, што надзвычай ускладніла правядзенне апазнання. Зняволенне каранера засноѓвалася на частковым супадзенні зубной карты мерцвяка са стаматалагічнай картай Каткарта, зробленай у турме. Аднак рост нябожчыка - 5 футаѓ 9 1/4 цалі, у той час як, паводле той жа турэмнай медыцынскай картцы Каткарта, яго рост складаѓ усяго 5 футаѓ 8 цаляѓ. Перад намі неабвержны доказ, што ѓ "Начной саве" загінуѓ не Дзюк Каткарт, а яго двайнік!
  Дзіѓнае заключэнне, якое, як мы падазраём, прывядзе да яшчэ больш дзіѓных выкрыццяѓ.
  Няѓжо "герой-паліцэйскі" забіѓ траіх невінаватых? Няѓжо сапраѓдным забойцам удалося ѓцячы ад адплаты? І хто ж яны - гэтая злавесная тройца?
  Мы заклікаем акруговага пракурора Лос-Анджэлеса правесці эксгумацыю і паѓторнае даследаванне цел забітых. Мы абвінавачваем капітана Эда Экслі ѓ стрыманым забойстве чатырох ахвяр сацыяльнай няроѓнасці. Мы патрабуем, каб паліцыя Лос-Анджэлеса выправіла сваю памылку. У імя справядлівасці - перагледзьце справу "Начной савы"!!!
  
  
  
  Вытрымка: "Сан-Францыска Кронікл", 27 лютага
  
  
  
  Падвойнае забойства ѓ Гейтсвілі ставіць паліцыю ѓ тупік
  
  
  
  Гейтсвіл, Каліфорнія, 27 лютага 1958. - Жорсткае падвойнае забойства прывяло ѓ жах жыхароѓ Гейтсвіла, маленькага мястэчка ѓ шасцідзесяці мілях на поѓнач ад Сан-Францыска, і паставіла ѓ тупік службу шэрыфа акругі Марын.
  Два дні таму целы Піцера і Бакстэра Энгелклінгаѓ, 41 і 37 гадоѓ, былі знойдзены ѓ іх кватэры па суседстве з друкарняй, дзе яны працавалі наборшчыкамі. Браты, па словах лейтэнанта Юджына Хэтчэра са службы шэрыфа акругі Марын, былі "людзьмі з сумнеѓнай рэпутацыяй і сувязямі ѓ злачынным свеце". Вось што паведаміѓ лейтэнант рэпарцёру "Кранікл" Джорджу Вудсу:
  "Абодва Энгелклінг мелі судзімасці за гандаль наркотыкамі, - распавядае лейтэнант Хэтчэр. - Хоць на працягу ѓжо многіх гадоѓ за імі нічога не лічылася, рэпутацыя іх па-ранейшаму не выклікала даверу. Так, у друкарні яны працавалі пад выдуманымі імёнамі.
  Ключоѓ да разгадкі ѓ нас пакуль няма, аднак, мяркуючы па ѓсім, перад смерцю іх катавалі, каб атрымаць ад іх нейкую інфармацыю".
  Браты Энгелклінгі працавалі ѓ друкарні "Хуткі Боб" на Іст-Вердуга-роѓд у Гейтсвілі і жылі ѓ здымнай кватэры па суседстве. Іх наймальнік, Роберт Данквіст, 53 гадоѓ, ведаѓ іх як Піта і Бакса Джырардаѓ. Менавіта ён у аѓторак раніцай знайшоѓ іх целы. "Піт і Бакс працавалі на мяне ѓжо год і заѓсёды былі дакладныя як гадзіннік, - распавядае ён. - Таму, калі ѓ аѓторак яны не з'явіліся на працу, я западозрыѓ нядобрае. Акрамя таго, у тую ноч маю друкарню абрабавалі, і я хацеѓ, каб яны дапамаглі мне знайсці вінаватых".
  Браты Энгелклінгі, чые сапраѓдныя імёны ѓстаноѓлены па дасланых тэлетайпам адбіткам пальцаѓ, былі застрэлены, як сцвярджае лейтэнант Хэтчэр, з рэвальвера 38-га калібра, забяспечанага глушыцелем. "Нашы эксперты знайшлі ѓ тканінах целаѓ забітых часціцы металу. Гэта паказвае выкарыстанне глушыцеля і тлумачыць, чаму стрэлаѓ не чулі суседзі".
  Лейтэнант Хэтчэр не стаѓ расказваць аб ходзе расследавання, заявіѓшы толькі, што ѓсё ідзе ѓ звычайным парадку. Ён паведаміѓ таксама, што перад смерцю ахвяры падвергліся катаванням, аднак адмовіѓся паведаміць дэталі. "Такія звесткі лепш пакуль захаваць у таямніцы, - заѓважыѓ ён. - Часам здараецца, што псіхапаты, якія прагнуць славы, прызнаюцца ѓ злачынствах, якіх яны не здзяйснялі. Мы не жадаем, каб нам перашкаджалі расследаваць справу, і тым больш не жадаем, каб пацярпелі нявінныя".
  У Піцера і Бакстэра Энгелклінгаѓ, па ѓсёй бачнасці, няма сваякоѓ. Іх целы знаходзяцца зараз у гарадскім моргу Гейтсвіла. Лейтэнант Хэтчэр просіць усіх, хто валодае якой-небудзь інфармацыяй аб забойстве, звяртацца ѓ службу шэрыфа акругі Марын.
  
  
  
  Вытрымка: "Сан-Францыска Ікзэмінер", 1 сакавіка
  Ахвяры забойства звязаны са знакамітым злачынствам у Лос-Анджэлесе
  
  
  
  Пітэр і Бакстэр Энгелклінгі, забітыя 25 лютага ѓ Гейтсвілі, Каліфорнія, праходзілі сведкамі па знакамітай справе аб масавым забойстве ѓ кафэ "Начная сава", якое адбылося ѓ красавіку 1953 года. Аб гэтым заявіѓ сёння лейтэнант службы шэрыфа акругі Марын Юджын Хэтчэр.
  "Учора мы атрымалі ананімнае навядзенне, - паведаміѓ "Ікзэмінеру" лейтэнант Хэтчэр. - Нейкі мужчына проста выклаѓ гэтую інфармацыю і павесіѓ трубку. Мы звязаліся з Бюро лос-анджалескага акруговага пракурора, і там гэтую інфармацыю пацвердзілі. Не думаю, што гэта як -то звязана з нашай справай, аднак на ѓсякі выпадак я зрабіѓ запыт у паліцыю Лос-Анджэлеса. Там мне заявілі, што ѓ іх і без майго запыту спраѓ хапае.
  
  
  
  Вытрымка: "Лос-Анджэлес Дэйлі Ньюс", 6 сакавіка
  
  
  
  Вяртанне "Начной савы" - шакавальнае прызнанне паказвае на забойства нявінных
  
  
  
  Гэтая гісторыя поѓная крыві і бруду. Але "Дэйлі Ньюс" - адзіная газета ѓ Лос-Анджэлесе, чые аѓтары з гонарам носяць імя "разграбальнікаѓ бруду", газета, чый дэвіз: "Праѓда, толькі праѓда і нічога, акрамя праѓды", - не адварочваецца ад такіх гісторый. Нам трэба будзе паставіць пад сумнеѓ гераічную выяву чалавека, якога шматлікія лічаць бездакорным узорам служыцеля закона. Аднак, калі кумір публікі запэцкаѓ сваё добрае імя таемнай ганьбай або злачынствам, мы ѓ "Дэйлі Ньюс" лічым сваім абавязкам адкрыць грамадству вочы на таго, каму яно пакланяецца. Нашы абвінавачванні вельмі сур'ёзныя - як сур'ёзнае і выклікалае іх злачынства. Мы разумеем, на што ідзем, разумеем, якую буру выкліча нашу заяву, але не вагаемся ні секунды. Такім чынам: знакамітае масавае забойства ѓ кафэ "Начная сава" у красавіку 1953 гады, гэтая крывавая бойня, у якой загінулі страшнай смерцю шасцёра сумленных грамадзян, засталося нерасчыненым. У забойстве абвінавацілі нявінных. Справядлівасць патаптаная - і мы патрабуем перагляду справы.
  Рэйманд Коѓтс, Лерой Фантэйн і Тайран Джонс - ці памятаеце вы гэтыя імёны? Трое маладых неграѓ, арыштаваных паліцыяй Лос-Анджэлеса неѓзабаве пасля забойства. Падазраваныя прад'явілі сапраѓды пякельнае алібі: яны не маглі расстраляць наведвальнікаѓ "Начной савы", бо ѓ гэты самы час гвалтавалі выкрадзеную дзяѓчыну па імені Інэс Сота. Спачатку яны здзекаваліся з яе ѓ закінутым доме на ѓскраіне Паѓднёвага Лос-Анджэлеса, а затым "прадалі" камусьці са сваіх сяброѓ для новых прыніжэнняѓ і здзекаѓ. Тыя ѓ сваю чаргу пакінулі міс Сота з чалавекам па імені Сільвестр Фітч, застрэленым паліцыяй пры арышце.
  Міс Сота адмовілася супрацоѓнічаць з паліцыяй, якой патрабавалася дакладна ѓстанавіць, дзе знаходзіліся Коѓтс, Джонс і Фантэйн у момант забойства. Ці былі яны з ёй і іншымі гвалтаѓнікамі (з якіх усталяваны толькі Фітч)? Ці быѓ у іх час прыехаць з Паѓднёвага Лос-Анджэлеса ѓ Галівуд, здзейсніць забойства, а затым вярнуцца да сваёй ахвяры і працягнуць здзекі на ёй? Ці знаходзілася яна ѓ прытомнасці на працягу ѓсёй гэтай страшнай ночы?
  Да гэтага часу гэтыя пытанні заставаліся без адказу.
  Расследаванне ішло двума шляхамі: па-першае, паліцыя шукала доказы, якія дазваляюць сапраѓды паказаць на Джонса. Коѓтса і Фантэйна як на забойцаѓ, па-другое, праводзілася звычайная працэдура збору інфармацыі аб ахвярах. Але і тая, і іншая лініі абарваліся, калі трое неграѓ беглі з турмы і былі застрэлены ѓжо згаданым "героем" - сяржантам паліцыі Эдмундам Экслі.
  Сын славутага Прэстана Экслі, выпускнік Лос-Анджэлескага ѓніверсітэта, герой вайны, Эд Экслі выкарыстаѓ справу "Начной савы" як стартавы штуршок для задавальнення сваіх бязмерных амбіцый. У трыццаць адзін год ён атрымаѓ званне капітана. Цяпер яму 36, і хутка, як сцвярджаюць, ён стане інспектарам - самым маладым інспектарам у гісторыі паліцыі Лос-Анджэлеса. Пагаворваюць, што ён, як і яго бацька - будаѓнічы магнат-мільянер, - мае намер сур'ёзна заняцца палітыкай. Аднак нядобрыя чуткі атачаюць гэтую бліскучую постаць: кажуць, што забітыя былі бяззбройныя, што іх "прызнанне" у забойстве, зробленае нібыта перад самымі ѓцёкамі, папросту выдумана акруговым пракурорам Элісам Лоѓ. Не ѓсім вядома, што Эд Экслі заахвочваѓ нежаданне Інэс Сота супрацоѓнічаць з паліцыяй, што пазней ён купіѓ ёй дом і вось ужо хутка пяць гадоѓ складаецца з ёй у вельмі блізкіх адносінах.
  І вось некалькі дзён таму адбыліся дзве падзеі, якія пралілі святло на справу "Начной савы".
  У 1953 годзе два чалавекі, браты Піцер і Бакстэр Энгелклінгі, звярнуліся да ѓладаѓ з заявай, якая непасрэдна тычылася бойні ѓ "Начной саве". Яны сцвярджалі, што масавае забойства звязана з планам распаѓсюджвання парнаграфічных часопісаѓ, распрацаваным адным з забітых - Дэлбертам (Дзюкам) Каткартам. Паліцыя Лос-Анджэлеса палічыла за лепшае прапусціць гэтую інфармацыю міма вушэй. І вось зараз, амаль пяць гадоѓ праз, Піцер і Бакстэр Энгелклінгі па-зверску забітыя ѓ маленькім мястэчку Гейтсвіл на поѓначы штата. Гэтае забойства, учыненае 25 лютага гэтага года, не раскрытае і, хутчэй за ѓсё, раскрытае не будзе з прычыны поѓнай адсутнасці слядоѓ. Аднак на нашыя пытаньні, здаецца, знойдзены адказ.
  Цёмнаскуры зняволены турмы Сан-Квенцін па імені Отис Джон Шартэл прачытаѓ у газеце паведамленне аб забойстве братоѓ Энгелклінгаѓ - забойстве, якое ясна паказвае на іх сувязь з "Начной савой". Гэты артыкул прымусіѓ Отіса Джона Шортелла задумацца. Ён папрасіѓ сустрэчы з памочнікам начальніка турмы і зрабіѓ яму дзіѓнае прызнанне.
  Отис Джон Шартэл, прысуджаны да турэмнага зняволення за шматлікія выпадкі згону аѓтамашын і шчыра прызнаецца, што ѓ абмен на супрацоѓніцтва разлічвае на скарачэнне тэрміна, паведаміѓ, што ён і быѓ адным з людзей, якім "прадалі" Інэс Сота Коѓтс, Джонс і Фантэйн. У ноч забойстваѓ у "Начной саве" ён быѓ разам з міс Сота і гэтымі трыма з 2:30 да 5:00 - гэта значыць менавіта ѓ той час, калі было здзейснена забойства. Шартэл дадаѓ, што раней маѓчаѓ аб гэтым з асцярогі атрымаць новы тэрмін за згвалтаванне. Акрамя таго, ён заявіѓ, што ѓ сябе ѓ машыне Коѓтс захоѓваѓ вялікую колькасць наркотыкаѓ і менавіта таму не жадаѓ паведамляць паліцыі аб яе месцазнаходжанні. Сваё прызнанне Шартэл патлумачыѓ нядаѓнім зваротам да рэлігіі - у чым, зрэшты, выказалі сумнеѓ турэмныя ѓлады. Для пацверджання сваіх паказанняѓ Шартэл падаѓ прашэнне аб допыце на дэтэктары хлусні і прайшоѓ у агульнай складанасці чатыры праверкі на паліграфе. Усе праверкі далі станоѓчы вынік. Адвакат Шортэла Морыс Уэксман выслаѓ натарыяльна завераныя копіі допытаѓ у паліцыю Лос-Анджэлеса, а таксама ѓ "Дэйлі Ньюс".
  Мы публікуем гэты артыкул. Што зробіць паліцыя Лос-Анджэлеса?
  Мы не верым у суд Лінча, у правасуддзе плаша, кінжала ці драбавіку. Мы не верым у чысціню матываѓ "трапнага стрэлка" - Эда Экслі. Мы патрабуем, каб паліцыя Лос-Анджэлеса перагледзела справу аб бойні ѓ "Начной саве".
  
  
  
  Вытрымка: "Лос-Анджэлес Таймс", 11 сакавіка
  
  
  
  Скандал вакол "Начной савы"
  
  
  
  У нядаѓняй серыі артыкулаѓ "Лос-Анджэлес Дэйлі Ньюс", спасылаючыся на некалькі не звязаных паміж сабой фактаѓ, настойліва патрабуе ад паліцыі Лос-Анджэлеса перагледзець справу "Начной савы".
  Кіраѓнік паліцыі шэф Уільям X. Паркер назваѓ усю гэтую шуміху "мухай, з якой зрабілі слана". "Шмат шуму з нічога, - заявіѓ ён. - Паказанні нейкага дэгенерата-рэцыдывіста і забойства, якое не мае да гэтай справы ніякага дачынення, - не прычына пераглядаць справу, паспяхова раскрытую пяць гадоѓ таму. У 1953 годзе я цалкам ухваляѓ дзеянні капітана Эда Экслі - ухваляю іх і цяпер".
  Словы шэфа Паркера адносяцца да забойства Піцера і Бакстэра Энгелклінгаѓ, сведкаѓ па справе "Начной савы", якая адбылася 25 лютага гэтага года, і да нядаѓніх паказанняѓ зняволенага турмы Сан-Квенцін Отіса Джона Шортэла, які заявіѓ, што падчас бойні ѓ "Начной знаходзіѓся з трыма меркаванымі забойцамі і можа засведчыць іх алібі. Кажучы аб выніках праверкі Шортелла на дэтэктары хлусні, яго адвакат Морыс Ваксман заѓважыѓ: "Паліграф не хлусіць. Отис - рэлігійны чалавек. Пяць гадоѓ цяжар віны гняло яго сумленне, і цяпер ён нарэшце адважыѓся аднавіць справядлівасць, зняѓшы страшнае абвінавачанне з нявінных людзей. Ён хоча, каб сапраѓдныя забойцы былі знойдзены і атрымалі па заслугах. Я не адступлюся, пакуль паліцыя Лос-Анджэлеса не ѓсведамляе свой абавязак і не перагледзіць справу".
  Рычард Танстэлл, рэдактар "Лос-Анджэлес Дэйлі Ньюс", паѓтарае гэтай заяве: "Тое, што мы выявілі, надзвычай важна, і мы не здадзімся, пакуль не дакапаемся да праѓды".
  
  
  Загалоѓкі
  
  
  "Лос-Анджэлес Дэйлі Ньюс", 14 сакавіка
  Забойнае абвінавачанне: Паліцыя Лос-Анджэлеса падтасоѓвае доказы па справе "Начной савы"
  
  
  
  "Лос-Анджэлес Дэйлі Ньюс", 15 сакавіка
  Адкрыты ліст "Выдатнаму стрэлку" Экслі
  
  
  
  "Лос-Анджэлес Таймс", 16 сакавіка
  Адвакат зняволенага просіць генеральнага пракурора штата перагледзець справу "Начной савы"
  
  
  
  "Лос-Анджэлес Геральд Экспрэс", 17 сакавіка
  Паркер - журналістам: Справа "Начной савы" закрытая
  
  
  
  "Лос-Анджэлес Дэйлі Ньюс". 19 сакавіка
  Пікеты ля будынка паліцыі - грамадзяне патрабуюць справядлівасці
  
  
  
  "Лос-Анджэлес Геральд Экспрэс 20 сакавіка
  Паркер і Лоѓ выкліканыя "на дыван" да губернатара Найту
  
  
  
  "Лос-Анджэлес Мірор Ньюс", 20 сакавіка
  Кошт смерці: Эксклюзіѓныя фота любоѓнага гняздзечка Экслі і Сота
  
  
  
  "Лос-Анджэлес Ікзэмінер", 20 сакавіка
  Паліцыя засыпана лістамі і званкамі: Меркаванні грамадзян аб справе "Начной савы"
  
  
  
  "Лос-Анджэлес Таймс", 20 сакавіка
  Паркер непахісны: Перагляду справы "Начной савы" не будзе
  
  
  
  "Лос-Анджэлес Дэйлі Ньюс", 20 сакавіка
  
  
  
  Правасуддзе павінна перамагчы!
  Няхай паліцыя адкажа за сваю памылку!
  Патрабуем перагляду справы "Начной савы"!
  
  
  
  
  
  
  ЧАСТКА ЧАЦВЕРТАЯ
  ПУНКТ ПРЫЗНАЧЭННЯ: МОРГ
  
  
  
  
  РАЗДЗЕЛ СОРАК ВОСЬМАЯ
  
  
  Тэлефонны званок: дзевяць з дзесяці - рэпарцёры. Але Эд здымае слухаѓку.
  - Так?
  - Эд, гэта Біл Паркер.
  - Добры дзень, сэр. Дзякуй за вашу заяву ѓ "Таймс".
  - Няма за што, сынок. Так і будзем трымацца - цвёрда стаяць на сваім, і праз некалькі месяцаѓ усё само рассмокчацца. Як Інэс? Моцна ѓсё гэта на яе падзейнічала?
  - Не ведаю. Бацька мне казаѓ, што яна жыве ѓ Рэя Дытэрлінга ѓ Лагуне. Мы расталіся некалькі месяцаѓ таму.
  - Шкада, шкада. Ну што ж, Інэс - адважная дзяѓчына. І ѓ параѓнанні з тым, праз што ёй ужо давялося прайсці, гэта існыя дробязі.
  Эд, праціраючы вочы:
  - Не ѓпэѓнены, што ѓсё рассмокчацца само сабой.
  - А я ѓпэѓнены. Сведчанні гэтага негра з Квенціна нічога не вартыя. Вядома, паказанні на паліграфе - рэч даволі сур'ёзная, але дастаткова аднаго погляду на яго адваката, каб зразумець...
  - Сэр, я не пра гэта. Справа ѓ тым, што тыя трое, якіх я забіѓ, падобна, насамрэч былі невінаватыя...
  - Не перабівай мяне, сынок. І не кажы, што мы павінны перагледзець справу. Вось ужо ад цябе я не чакаѓ такой самагубнай наіѓнасці! Не, наша задача - спакойна чакаць, пакуль сціхне шуміха. І генеральны пракурор у Сакрамэнта чакае зараз таго ж самага. Скандалы ѓ прэсе, патрабаванні справядлівасці, дэманстрацыі - увесь гэты шум рана ці позна заѓсёды сам сабой заціхае.
  - А калі на гэты раз не заціхне?
  Паркер, з уздыхам:
  - Калі генеральны пракурор прызначыць расследаванне, мы пададзім на яго скаргу ѓ федэральны суд і пачнем уласнае расследаванне, каб яго апярэдзіць. Я размаѓляѓ з Элісам Лоѓ, ён цалкам мяне падтрымлівае. Але вось убачыш, гэтага не спатрэбіцца. Усё само ѓляжацца.
  - Не ѓпэѓнены, што я гэтага хачу, - ціха кажа Эд.
  
  
  РАЗДЗЕЛ САРАК ДЗЕВЯТЫ
  
  
  Група з Аддзела арганізаванай злачыннасці. Матэль "Вікторыя", нумар 6. Бад, Майк Брунінг, хлопец з Фрыско, прыкаваны кайданкамі да крэсла, - Джо Сіфакіс, тры судзімасці за крымінальнае ліхвярства, зняты з цягніка на Юніён-стэйшн. Брунінг апрацоѓвае Сіфакіса кавалкам шланга, Бад толькі глядзіць.
  На тумбачцы чатырнаццаць сотняѓ - пойдуць у дабрачынны фонд. Майк пераконвае Джо прыбірацца з Лос-Анджэлеса па-добраму. Аргументы важкія - некалькіх зубоѓ Сіфакіс ужо пазбавіѓся. Бад глядзіць на гадзіннік: 16:20. Дадлі нешта позніцца.
  Сіфакіс выдае чарговы лямант. Бад паварочваецца і выходзіць у ванную. Усе сцены спісаны непрыстойнасцямі: імёны дзяѓчат, некаторыя - з тэлефонамі. Бад думае аб тым жа, што і заѓсёды, аб тым, што ѓ апошнія дні займае ѓвесь дэпартамент, - аб справе "Начной савы".
  У пакоі гарлапаніць Сіфакіс. Каб заглушыць крыкі, Бад уключае ваду. Аб чым хацеѓ пагаварыць з ім Дадлі? Відаць, усё пра тую ж "Начную саву". Бад зноѓ і зноѓ правярае сваю версію - і не знаходзіць у ёй слабых месцаѓ.
  Ніхто не падазрае, што ѓцечка ѓ "Версію" - ад яго. Калі б да кагосьці дайшло, Бад бы пра гэта ѓжо даведаѓся. Ніхто не ведае пра шкілет Каткарта ѓ падвале. Ніхто не ведае, што гэта ён тэлефанаваѓ гейтсвілскаму шэрыфу. І ѓсё ж ганарыцца пакуль няма чым: смерць братоѓ, прызнанні крымінальніка ѓ Квенціне - чыстае шанцаванне. Калі б не гэта, быць можа, Бад так нічога б і не дабіѓся.
  Пра тое, што ѓ 53. ён сёе-тое схаваѓ ад начальства, таксама ніхто не падазрае. Няѓжо што, можа быць, Дадлі. Ды і той, хутчэй за ѓсё, звязвае гэта з тым, як Бад тады псіхануѓ з-за забойства Кэці. Дад быѓ адным з кіраѓнікоѓ расследавання па справе "Начной савы", так што, вядома, марыць замяць справу - бо пад ударам разам з Эдам Экслі аказваецца і ён. Паркер таксама імкнецца спусціць справу на тормазах: яго шанцы пяць да аднаго, пяць да аднаго на тое, што Экслі выйдзе з гэтай калатнечы чысценькім, нібы...
  Ад ляманту Сіфакіса дрыжаць дзверы.
  Бад апускае твар пад брую вады. На люстэрку напісана: "Мег Грунвіц класная давалка - АХ-74022". На сценах - іншыя імёны. Прастытуткі. На мінулым тыдні да яго спісу дадалася яшчэ адна: Лінет Элен Кендрык, 21 год, дата смерці: 17/3/58, месца смерці: Лос-Анджэлес. Забітая да смерці, сляды кольцаѓ, згвалтаваная ва ѓсе дзіркі. Копы з мясцовага ѓчастку не сталі...
  Сіфакіс нешта мармыча скрозь слёзы. У ваннай раптам становіцца горача, невыносна горача. Бад вяртаецца ѓ пакой.
  Сіфакіс зламаѓся - прадае ѓсіх і ѓся:
  - ...І я шмат чаго ведаю, шмат чаго чуѓ. Вось, напрыклад, што тут рабілася, пакуль не было Міка. Як яго пасадзілі, дык нейкія трое ѓчынілі бязмежжа, сталі адстрэльваць яго людзей, тых, хто справамі яго запраѓляѓ. Потым на касы яго пачалі наязджаць. І ведаеце што? Дала Сміта ѓсё клічуць міратворцам, а тут ён і пальцам не варухнуѓ! Што вам яшчэ расказаць? Пра шлюх? Я шмат чаго ведаю! Магу даць добрае навядзенне на...
  Брунінг глядзіць са нудным выглядам. Бад выходзіць на двор: жухлая трава, плот, аплецены калючым дротам. Чатырнаццаць пустых нумароѓ - матэль дастаѓся паліцыі за бясцэнак.
  - Добры дзень, сынок.
  Дадлі. Бад закурвае, ідзе яму насустрач.
  - Прабач, што спазніѓся, сынок.
  - Не важна. Ты ж казаѓ, у цябе нейкая сур'ёзная справа.
  - Так, усё тое ж самае. Як табе Галівудскі ѓчастак, сынок? Падабаецца?
  - Аддзел забойстваѓ падабаѓся больш.
  - Выдатна. Абяцаю, ты хутка туды вернешся. Бачыѓ, які спектакль разыграла чацвёртая ѓлада з удзелам твайго прыяцеля Экслі?
  Бад, папярхнуѓшыся дымам і закашляѓшыся:
  - Вядома. Шкада, нельга на самай справе перагледзець справу - тое-то б ён паскакаѓ! Толькі мне не хацелася б, каб праз гэта пацярпеѓ ты.
  Дадлі, са смехам:
  - Унутраны канфлікт - разумею, разумею, сынок. Ведаеш, я і сам адчуваю супярэчлівыя пачуцці, асабліва з таго часу, як адна птушачка ѓ Сакрамэнта нам чырыкнула, што на генеральнага пракурора аказваецца вялікі ціск і рана ці позна ён пагодзіцца на перагляд справы. На такі выпадак Эліс Лоѓ ужо падрыхтаваѓ скаргу. Аднак, мяркую, больш разумна нам спадзявацца на лепшае, а рыхтавацца да горшага. Палітычныя сваркі, сынок. Генеральны пракурор - рэспубліканец, гісторыю пра нявінна забітых актыѓна раскручваюць дэмакраты, і, калі ён нічога не зробіць, гэта можа буйна пашкодзіць яму на наступных выбарах. Дарэчы, ты, сынок, нічым не жадаеш са мной падзяліцца? Можа, табе вядома пра "Начную саву" нешта такое, чаго не ведаю я?
  Да гэтага пытання Бад гатовы:
  - Не.
  - Што ж, добра. Ну і хопіць аб гэтым. Сынок, у мяне для цябе заданне. Сёння ѓвечары, тутака ж, у "Вікторыі". Трэба пагаварыць па душах з адным бугаем. Шчыра кажучы, баюся, што Майк і Дзік нават удваіх не зробяць на яго належнага ѓражанні. Дарэчы, сынок, свет цесны - наколькі я разумею, гэты хлопец у пяцьдзесят трэцім годзе ведаѓ нашага сябра Дзюка Каткарта. Можа быць, і пра Кэці Джануэй зможа табе што-небудзь расказаць. Ты ж так і не змог забыць небараку Кэці, праѓда, сынок?
  Бад сутаргава праглынае - у горле ѓ яго перасохла.
  - Добра, сынок, забудзься, што я пра гэта спытаѓ. Кажуць, з прастытуткай што ні рабі, а распусты з яе не вытруціш - вось тая ж гісторыя і з такімі ѓспамінамі. Сёння вечарам, сынок, а дзесятай гадзіне. І не сумуй. Хутка я даручу табе адно экстрэмальнае заданне - заданне, якое нагадае табе добрыя старыя дзянькі.
  Бад міргае.
  Дад усміхаецца яму і знікае ѓ хатцы нумар 6.
  З прастытуткай што ні рабі, а распусты з яе не вытруціш.
  Лін. Кэці Джануэй. Што ведае Дад?
  Бад стаіць каля дзвярэй, жмурыцца, узіраючыся ѓдалячынь, а за спіной у яго ѓсе чатыры сцены ѓздрыгваюць ад ляманту Сіфакіса.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ПЯЦІДЗЕСЯТЫ
  
  
  Навіны ад Боба Галадзета: не сёння-заѓтра генеральны пракурор абвесціць аб пераглядзе справы. Эліс Лоѓ: адзінае выйсце - перахапіць ініцыятыву.
  Эд у кафэ на Ла Брэя, чакае Джэка Вінсенса. На стале раскладзены паперы: "Начная сава", нататкі па справе Хадженса.
  Пытанне: ці праѓду кажа чалавек з Сан-Квенціна? Мяркуючы па ѓсім, так - якія б ні былі яго матывы.
  Другое пытанне: ці звязана з "Начной савой" забойства Энгелклінгаѓ? Немагчыма адказаць, пакуль не атрымаем інфармацыю з акругі Марын.
  Трэцяе пытанне: пурпурны аѓтамабіль у дзвярэй "Начной савы". Супадзенне? Тады выходзіць, што сапраѓдныя забойцы сачылі за прэсай, выявілі машыну Рэя Коѓтса раней за паліцыю і падкінулі туды абрэзы. А гэта значыць, што падкінуты і стрэляныя гільзы ѓ Грыфіт-парку - што ѓжо зусім малаверагодна. Архівы турмы за 1935 - 1955 гады знішчаны - прасачыць турэмныя кантакты траіх неграѓ немагчыма. Уяѓны вузельчык на памяць: заданне Клекнеру і Віску - распрацаваць і праверыць усе лагічныя версіі, звязаныя з машынай і падкінутымі стваламі.
  Яшчэ пытанне: трэцяя ахвяра. Малколм Лансфард, былы паліцыянт, затым ахоѓнік у краме. Ці не магла стаць прычынай забойства ягоная сувязь з якой-небудзь злачыннай групоѓкай? Адказ: вельмі малаверагодна Лансфард "Начную саву" наведваѓ стала, праводзіѓ там ці ледзь не кожны вечар і заседжваѓся дапазна.
  Прыхлёбваючы каву, Эд разважае пра ѓладу. У ОВР улада велізарная - і ѓ Дэпартаменце, і па-за яго сценамі. Фіск і Клекнер па ягоным загадзе зробяць усё, што заѓгодна. Вінсеннс прызнаѓся, што сачыѓ за Бадам Уайтам, аднак пра Лін Брэкен умоѓчаѓ. Эд гэта адзначыѓ і загадаѓ Віску правесці праверку гэтай жанчыны. Некалькі гадзін таму атрымаѓ ад яго рапарт.
  Лін Брэкен валодае на паях крамай адзення ѓ Сайта-Моніцы. Ходзяць чуткі, што раней была прастытуткай. Партнёр - Пірс Морхаус Пэтчет, 56 гадоѓ. Праверку Пэтчэта правёѓ Клекнер: багаты фінансіст, вядомы тым, што зводзіць сваіх дзелавых партнёраѓ з дзяѓчатамі па выкліку. Цікавая дэталь: Пэтчет - уладальнік шматкватэрнага дома ѓ Галівудзе. Падчас расследавання "Начной савы" каля гэтага дома адбылася перастрэлка, якая засталася нераскрытай. Эд сам быѓ на месцы стральбы - і ѓ пустой кватэры на першым паверсе, па вокнах якой стралялі, знайшоѓ скураны ашыйнік з шыпамі. Мэнэджар заявіѓ, што ѓладальніка дома не ведае, жалаванне атрымлівае чэкамі па пошце. У кватэру на першым паверсе час ад часу наведваецца хлопец, якога ён ведае толькі па імені - Ламар, "здаровы напампаваны бландын". Рапарт Галівудскага ѓчастку: пасля інцыдэнту Ламар у поле зроку паліцыі не з'яѓляѓся. Справа зачынена.
  Нешта сметніцу спазняецца. Пяройдзем да нататак аб Хадженсе.
  Цела страшна знявечанае - нібы папрацаваѓ мяснік. Падазраваных няма - дакладней, іх занадта шмат:
  Хадженса ненавідзелі ѓсё. Млявае расследаванне пачалося з Макса Пелтца і яго калегаѓ па "Жэтону Гонару" - у апошнім нумары "Строга сакрэтна" Хадженс зладзіѓ гучнае "выкрыццё" Макса і яго школьніц. Пелц прайшоѓ праверку на дэтэктары хлусні. іншыя прад'явілі алібі. Паміж радкоѓ - Паркер лічыѓ, што забіты суцэль заслужыѓ сваю долю, таму і забойцу шукаць не стаѓ.
  Смеццеѓшчыка ѓсё няма. Эд гартае пералік алібі.
  Макс Пелтц праводзіѓ час з непаѓналетняй - абвінавачанне не вылучана. Сцэнарыстка Пені Фулвейдэр - дома з мужам. Алібі Білі Дытэрлінга - Тымі Валберн. Дэкаратар Дэвід Мертэнс - цяжкі эпілептык - быѓ з Джэры Марсалас, медбратам, які суправаджае яго паѓсюль. Зорка серыяла Брэт Чэйз - на вечарынцы. Там жа - яго "напарнік" па сцэнары Мілер Стэнтан. Ніякіх слядоѓ, справа зачынена. І ѓсё ж менавіта забойства Хадженса не давала спакою Вінсенс той страшнай вясной 53-га.
  Падыходзіць смеццеѓшчык, садзіцца насупраць. Без прадмоваѓ:
  - Ну што?
  - Заѓтра сустракаюся з Паркерам. Не сумняваюся, ён аб'явіць аб пераглядзе справы.
  Вінсенс, з усмешкай:
  - Ну і чаго ты морду кроіш? Сам гэтага хацеѓ - дык цяпер хаця б зрабі выгляд, што задаволены.
  Эд выкладвае на стол шэсць стрэляных гільзаѓ.
  - Тры з іх - з тваіх апошніх трэніровачных стрэльбаѓ. Іншыя тры я атрымаѓ са сховішча рэчавых доказаѓ у Галівудскім участку. Сляды на ѓсіх шасці зусім ідэнтычныя. Красавік 53., Джэк. Памятаеш страляніну на Чарамоя?
  Смецценьшчык, схапіѓшыся абедзвюма рукамі за бок стала:
  - Працягвай.
  - Тым домам на Чарамоя валодае Пірс Пэтчет, хоць і старанна гэта хавае. У гэтым доме былі знойдзены садамазахісцкія цацкі. Пэтчет - добры знаёмы Лін Брэкен, сяброѓкі Бада Уайта, імя якой ты - нібыта - ніколі не чуѓ. Ты ѓ той час расследаваѓ справу аб парнусе, а парнуха і сэкс-цацкі - адзін бізнэс. У апошняй нашай размове ты прызнаѓся, што ѓ Хадженса быѓ на цябе кампрамат, - таму ты і не знаходзіѓ сабе месца падчас расследавання. А цяпер папраѓ мяне, калі я памыляюся: Брэкен і Пэтчет ведалі Хадженса?
  Смецценьшчык, упіваючыся пазногцямі ѓ стальніцу:
  - А ты здагадлівы... с-сукін сын! І што далей?
  - Бад Уайт ведаѓ Хадженса?
  - Не, наѓрад ці.
  - Што ёсць у Уайта на Пэтчэта і Брэкен?
  - Не ведаю. Паслухай, Экслі...
  - Не, гэта ты паслухай. А потым адкажы. Ты атрымаѓ тое, што захоѓваѓ на цябе Хадженс?
  Смецценьшчык, сьцякаючы потым:
  - Так.
  - Ад каго?
  - Ад гэтай жанчыны, Брэкен.
  - Як?
  - Прыгразіѓ выкрыццём. Выклаѓ на паперы ѓсё, што ведаю пра яе і пра Пэтчэта, усё, што на іх накапаѓ. Зрабіѓ некалькі копій і расклаѓ па сейфах у некалькіх банках.
  - І яны ѓсё яшчэ...
  - Так, яны ѓсё яшчэ ѓ маім распараджэнні. А ѓ распараджэнні Пэтчэта і Брэкен - копія кампрамату на мяне.
  Так ён і думаѓ.
  - Тую парнуху, за якой ты паляваѓ, распаѓсюджваѓ Пэтчет?
  - Так. Паслухай, Экслі...
  - Не, Вінсенс, слухаць будзеш ты. Порначасопісы ѓ цябе захаваліся?
  - Так, усё на дэпазіце. Давай дамовімся, Экслі. Я працую на цябе - ты здымаеш з мяне абвінавачванне ва ѓтойванні доказаѓ. І працу па "Начной саве" дзелім напалам.
  - Натрое. Нам не абысціся без Уайта.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ПЯЦДЗЯСЯЦЬ ПЕРШЫ
  
  
  Матэль "Вікторыя", нумар 6. Дадлі. Дот Ротштэйн - велізарная мужападобная баба ѓ камбінезоне - гартае "Плэйбой". Здаравенны гайданак прыкаваны кайданкамі да крэсла.
  Дадлі разгортвае дасье.
  - Ламар Хінтан, трыццаці аднаго года. Адно абвінавачанне ва ѓзброеным нападзе, вызвалены датэрмінова. Працаваѓ у тэлефоннай кампаніі, падазраваѓся ва ѓсталёѓцы "чорных" тэлефонных ліній для Джэка Уэйлена. У красавіку 1953 года ѓцёк з горада. Думаю, сынок, цалкам лагічна будзе назваць цябе мацёрым бандытам - і, такім чынам, чалавекам, які, каб ізноѓ стаць чальцом цывілізаванага грамадства, мае патрэбу ѓ энергічным перавыхаванні.
  Хінтан нервова аблізвае вусны, Дадлі, з бацькоѓскай усмешкай:
  - Ты добраахвотна пагадзіѓся пайсці з намі - гэта, безумоѓна, кажа на тваю карысць. Ты не стаѓ верашчаць аб сваіх грамадзянскіх правах - гэта кажа на карысць твайго інтэлекту, бо, будучы разумным хлопчыкам, ты, сынок, выдатна разумееш, што ніякіх правоѓ у цябе няма. Мая праца - сачыць за арганізаванай злачыннасцю ѓ Лос-Анджэлесе і па меры сіл утрымліваць яе ѓ належных рамках. Павінен табе сказаць, сынок, я выявіѓ, што выдатным сродкам пераканання ѓ гэтай далікатнай справе з'яѓляецца фізічны гвалт. А зараз я буду задаваць пытанні, а ты - адказваць. Калі твае адказы мяне задаволяць, удзел сяржанта Вэндэла Уайта нам не спатрэбіцца. Такім чынам, чаму ѓ красавіку 53. Ты пакінуѓ горад?
  Хінтан пачынае заікацца, выбіваючы зубамі дроб. Бад устае, падыходзіць да яго. Тыльным бокам далоні па твары - раз, раз, раз. Глядзіць у сцяну - каб не бачыць, што робіць. Дот падае знак: дастаткова.
  Адбой. Дадлі:
  - Маленькае папярэджанне, сынок, каб ты зразумеѓ, на што здольны сяржант Уайт. Я бачу, што казаць табе нялёгка, і гатовы пайсці табе насустрач. Лёгкую затрымку ѓ адказах я гатовы аднесці на рахунак твайго заікання. Пытанне памятаеш? Чаму ты ѓцёк з горада ѓ красавіку 53.?
  Хінтан, зажмурыѓшыся: "М... м... м..."
  - Мы чакаем, сынок. Хінтан:
  - М-м-м-не н-н-н-трэба б-было см-м-м-мыцца.
  - Выдатна. І чаму ж?
  - П-п-проста н-н-н-непрыемнасці. З-за ж-ж-жанчын.
  - Прабач, сынок, нешта не верыцца.
  - Гэта п-п-п-праѓда.
  Дадлі ківае Баду. Той робіць выгляд, што збіраецца біць у поѓную сілу, але ѓ апошні момант не даводзіць удар. Дот кажа:
  - Золата, калі не разгаворышся, цябе чакаюць куды вялікія непрыемнасці. Давай, аблегчы сабе жыццё. Красавік пяцьдзесят трэцяга. Чаму ты змыѓся?
  За дзвярыма перагаворваюцца Брунінг і Карлайл. Бад раптам цяміць: красавік пяцьдзесят трэцяга - гэта ж "Начная сава"!
  - Бачу, сынок, я пераацаніѓ тваю памяць. Што ж, давай памагу. Пірс Пэтчэт. Ты ж быѓ з ім знаёмы?
  Бада прабірае халодная дрыготка. Адкуль, чорт пабяры, ён ведае пра Пэтчэт?
  Хінтан моѓчкі рвецца з крэсла.
  - Ага, бачу, мы зачапілі балючае месца.
  Дот, з уздыхам:
  - Божа, што за мускулы! Мне б такія!
  Дадлі гулка рагоча.
  Спакойна. Калі б Дадлі ведаѓ, што Бад схаваѓ доказы - Бада б тут не было.
  Дот б'е Хінтана дубінкай: біцэпсы, калені. Той нават не моршчыцца.
  Дадлі, са смехам:
  - Бачу, сынок, болевы парог у цябе высокі. Пракаментуй, калі ласка, наступнае: Пірс Пэтчет, Дзюк Каткарт, парнаграфія. І не прымушай сяржанта Уайта правяраць, ці сапраѓды ты ѓмееш па-стаічнаму трываць боль.
  Хінтан - раптам, зусім не заікаючыся:
  - Ідзі ты ѓ дупу, хуесос ірландскі!
  У адказ - гулкае "хо-хо-хо".
  - Ну ты і комік, сынок, проста Джэк Бенні! Вэндэл, калі ласка, пакажы нашаму сябру, як мы тут цэнім яго камічнае здольнасць.
  Бад хапае дубінку Дот:
  - Бос, а што менавіта табе трэба?
  - Поѓнае і добраахвотнае супрацоѓніцтва.
  - Па "Начной саве"? Ты згадаѓ Дзюка Каткарта.
  - Поѓнае і добраахвотнае супрацоѓніцтва па ѓсіх пытаннях. У цябе ёсць пярэчанні?
  - Уайт, проста рабі тое, што табе кажуць, - нудным тонам кажа Дот. - Чорт, мне б такія мускулы!
  Бад падыходзіць да іх бліжэй:
  - Дайце мне пабалбатаць з ім сам-насам. Усяго пару хвілін.
  - Вяртаешся да старых метадаѓ, сынок? Даѓно ты не выяѓляѓ энтузіязму на такой працы.
  Бад, шэптам:
  - Дам яму паверыць, што ён мяне абдурыѓ, а потым прыцісну да сценкі. А вы з Дот пачакайце звонку, добра?
  Дадлі ківае і выводзіць Дот на вуліцу. Бад уключае радыё: рэклама патрыманых аѓтамабіляѓ у "Ікел-Олдс". Хінтан, адчайна грымя кайданкамі:
  - Ідзі на хуй, вырадак! І ты, і гэты лайнер ірландскі, і гэтая сука-лесбіянка - ідзіце ѓсё на хуй!
  Бад падсоѓвае крэсла.
  - Мне самому ѓсё гэта не па душы. Давай дамовімся: адкажаш на некалькі пытанняѓ - і я скажу Дадлі, каб цябе адпусціѓ. Замнем і факт твайго парушэння ѓмоѓ датэрміновага вызвалення.
  - Пайшоѓ ты!
  - Хінтан, я думаю, ты ведаеш Пірса Пэтчэта і, магчыма, ведаѓ Дзюка Каткарта. Раскажы пра іх, і я...
  - Маці тваю ѓ тры дзіркі!
  Бад шпурляе Хінтана разам са крэслам праз увесь пакой. Крэсла з трэскам удараецца аб сцяну, падае набок, уздымаючы хмару пылу і трэсак. Падаюць паліцы, разбітае дашчэнту радыё хрыпіць.
  Бад выпроствае крэсла адной рукой. Цёмная пляма на штанах Хінтана, рэзкі пах мачы. Бад, не пазнае ѓласнага голасу. Ірландскім гаворкам:
  - Раскажы мне сёе-тое пра сутэнёраѓ, сынок. Каткарт. Яшчэ адзін, чарнажопы педык па імі Дуайт Жылет. Дзяѓчына па імені Кэці Джануэй - яна працавала на іх абодвух. Яе забілі, і ѓ мяне гэта выклікае пачуццё пякоткі. Што ты пра іх ведаеш, сынку?
  Вочы ѓ вочы - Хінтан глядзіць на яго, вылупіѓшы зенкі. Заікацца перастаѓ спрэс - каб гусей не дражніць.
  - Сэр, я ѓ містэра Пэтчэта кіроѓцам працаваѓ, я і яшчэ адзін хлопец, Чэстэр Йоркін. Мы развозілі для яго... ну, розны нелегальны тавар. Каткарта я ѓвогуле не ведаю. Пра Жылета чуѓ - гэта педык, які пастаѓляѓ дзяѓчынак на вечарынкі Спэйда Кулі. Хочаце, пра Спэйд раскажу? Ён скончаны наркош, жыць не можа без опіюма. Цяпер выступае ѓ "Эль-Ранча", можаце яго там і прыжмучыць. А ніякай Кэці Джануэй я не ведаю, і хто яе забіѓ - таксама.
  Бад бярэцца за крэсла, і Хінтан, задыхаючыся ад жаху, спяшаецца далей:
  - Сэр, містэр Пэгчэт таксама сутэнёр. У яго былі дарагія дзяѓчыны па выкліку, двайнікі кіназорак. Была ѓ яго адна любіміца - Лін, шыкоѓная блядзь, касіла пад Вера ...
  Бад з рыкам кідаецца на яго. Нечыя моцныя рукі яго адцягваюць; столь разбураецца на галаву, і парэпаныя сцены з брудна-белых становяцца чорнымі.
  
  
  
  * * *
  
  
  З цемры выплываюць пытанні і адказы, са звону ѓ вушах - крыкі і ѓсхліпы. Порначасопісы, Каткарт, Пірс П. - дэталі мазаікі, якая не жадае складацца ѓ адзінае цэлае. Нават імя "Лін Брэкен" здаецца дзіѓным і чужым. Мікі Коэн, пяцьдзесят трэці год, чаму ты збег... Бад зноѓ апускаецца ѓ цемру. У непрытомнасці яму мроіцца Лін.
  Лін: бландынка - прадажная, брунэтка - сапраѓдная. Лін, даведаѓшыся аб яго сувязі з Інэс: "Будзь з ёй добрую і распавядай мне пра ѓсё". Лін вядзе дзённік. Бад прымушае сябе туды не зазіраць, хоць адчувае - яна не ѓсё яму расказвае. Лін разумная такая разумная: яна заѓсёды апярэджвае яго на два крокі, яна не спрабуе прывязаць яго да сябе - чакае, калі ён прыйдзе да яе сам, і ён заѓсёды прыходзіць. З далёкай далячыкі даносяцца пытанні і адказы. Пульсавалы боль у галаве, звон у вушах, потым цішыня і сцены пачынаюць святлець.
  Матэль "Вікторыя", нумар 7. Койкі для паліцыянтаѓ. Дзверы ѓ нумар 6 расчынены насцеж.
  Бад скочваецца з ложка, устае. Галава расколваецца, ные сківіцу. Падушка, на якой ён ляжаѓ, разарваная. У нумары 6: пуста, кроѓ на сценах. Ні Хінтана, ні Дот, ні Дадлі і яго хлопцаѓ. 1:10 ночы. Бад спрабуе ѓспомніць, пра што пыталіся Хінтана і што ён адказваѓ, - не выходзіць.
  Дадому едзе нібы ѓ тумане, занадта стомлены, каб думаць. Пазявая, адмыкае дзверы - над галавой уключаецца святло. Нехта хапае яго за локці.
  Кайданкі на запясцях. Перад ім - Эд Экслі, Джэк Вінсенс. За рукі трымаюць Фіск і Клекнер - ублюдкі з ОВР.
  Фіск хапае ёю за шыю, упіраецца пальцам у сонную артэрыю. Экслі з размаху б'е па твары. У твар яму ляціць тэчка. Экслі:
  - Калі ты стаѓ сяржантам, ОВР правёѓ па табе персанальнае расследаванне, так што мы ѓжо ведаем пра Лін Брэкен. Вінсенс сачыѓ за табой у пяцьдзесят трэцім: у гэтай тэчцы - усё, што ѓ яго ёсць на цябе, Брэкен і Пэтчэта. Ты дапытваѓ Пэтчэта па забойстве Кэці Джануэй і працаваѓ па справе "Начной савы". Мне патрэбна ѓсё, што табе вядома. Не захочаш супрацоѓнічаць - я неадкладна пачынаю ѓнутранае расследаванне па справе аб утойванні доказаѓ. Дэпартаменту патрэбен адпушчаны казёл, і вельмі падобна, што гэтым казлом павінен стаць я. Не дапаможаш мне выбрацца з лайна - зраблю ѓсё, што ѓ маіх сілах, каб цябе знішчыць. І павер, сіл у мяне хопіць.
  Фіск злёгку аслабляе хватку. Бад ірвецца да Эду - але Фіск і Клекнер бультэр'ерамі вісяць у яго на плячах.
  - Ты сволач! Я цябе прыкончу!
  Экслі смяецца яму ѓ твар.
  - Гэта наѓрад ці. Дапамажы мне, Бад. Атрымаеш адпушчэнне грахоѓ, сваю долю славы і маленькі бонус - сёе-тое па забойстве той шлюшкі, якое табе супакою не дае.
  Перад вачыма зноѓ згушчаецца цемра.
  - А Лін?
  - Яе мы дапытаем першай. З пентаталам. Калі яна чыстая, ёй нічога не пагражае.
  Ён нічога не ведае аб "Версіі". І аб шкілеце ѓ падвале.
  - Добра, дамовіліся. Я табе дапамагу. Але памятай: наша размова яшчэ не скончана.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ПЯЦДЗЯСЯЦЬ ДРУГІ
  
  
  Ён так і не заснуѓ - як заснеш пасля прызнанняѓ Вінсенса! У шэсць раніцы патэлефанаваѓ першы рэпарцёр. Павесіѓшы трубку, Эд уключае радыё: развагі аб пераглядзе справы, навіны пра бацьку і сына: Экслі-старэйшы сканчае будаѓніцтва сеткі фрывеяѓ, Экслі-малодшы з героя ператварыѓся ѓ нягодніка. Пікеты ля будынка паліцыі - чырвоныя патрабуюць справядлівасці.
  Сёння раніцай - сход, які вырашыць лёс яго кар'еры.
  Канферэнц-зала Паркера падрыхтавана да сходу, на сталах блакноты. Эд бярэ нататнік, піша: "Пэтчэт", "Брэкен", "здзелка Пэчэта з Хадженсом - шантаж?", падкрэслівае: "Калецтва Хадженса, як у порначасопісе, - узяць часопіс у Вінсенса". Уклад Уайта: "у 53. Пэтчет відавочна нешта ведаѓ аб парнаграфіі", "праверыць сувязь Пэтчет / браты Энгелклінгі", "вобыск у кватэры Дюка Каткарта, тэлефонны даведнік Сан-Берду (друкарні)". Ён адчувае: Уайт расказаѓ не ѓсё.
  Выснова - падкрэслена: "Пэтчет (праз "Флёр-дэ-Ліс") быѓ уцягнуты ѓ продаж парнаграфіі, якую расследаваѓ Аддзел нораваѓ у 53-м. Каткарт хацеѓ распаѓсюджваць парнаграфію самастойна. Калецтва Хадженса звязаныя з парнаграфіяй".
  Заключэнне:
  Серыя злачынных змоваѓ, якая прывяла па меншай меры некалькі забойстваѓ за апошнія пяць гадоѓ.
  Уваходзяць астатнія - Паркер, Дадлі Сміт, Эліс Лоѓ. Ківаюць адзін аднаму, таропка рассаджваюцца.
  Паркер:
  - Такім чынам, мы пераглядаем справу. Офіс генеральнага пракурора паспрабаваѓ узяць расследаванне на сябе, але Эліс падаѓ на іх скаргу ѓ федэральны суд, што дало нам два тыдні форы. Такім чынам, у нас ёсць два тыдні, каб раскрыць справу і аднавіць павагу да публікі, якую мы страцілі. Два тыдні да таго, як сюды з'явяцца хлопцы з Сакрамэнта і выставяць нас на пасьмешышча. Я хачу, каб гэтая справа была раскрытая - законнымі метадамі, без гвалту - і перададзена ѓ рукі вялікага журы на працягу дванаццаці дзён. Усё зразумела, джэнтльмены?
  Усе ківаюць. Лоѓ:
  - Асабіста я апынуѓся ѓ складаным становішчы: праблема ѓ тым, што непасрэдна перад уцёкамі Коѓтс, Джонс і Фантэйн прызналіся мне ва ѓсім. Вядома, я дапушчаю, што гэтыя простыя наіѓныя хлопцы, схільныя паддавацца выкліканню, маглі...
  - Эліс, - абрывае яго Сміт, - усё гэта было, ды сплыло. Мы проста ѓзялі не тых каляровых - не тых, што палілі з драбавікоѓ у Грыфіт-парку. Сапраѓдныя забойцы - нейкія хітрамудрыя пачвары з Чорнага горада. Яны ведалі, дзе Коѓтс схаваѓ машыну, і падкінулі туды ствалы. А пурпурны аѓтамабіль поруч Начной савы проста супадзенне, якое згуляла на руку забойцам. Мяркую, машына з Грыфіт-парку была сагнана ці зарэгістраваная ѓ іншым штаце. Трэба пачаць з таго, што зноѓку ператрэснуць увесь Паѓднёвы горад.
  Эд усміхаецца - Сміт гуляе яму на руку.
  - Па сутнасці, я згодны і ѓжо загадаѓ аднаму са сваіх людзей праверыць старыя рэгістрацыі аѓтамашын. Але, можа, нам варта весьці справу па парадку? Давайце для пачатку прызначым кіраѓніка расследавання.
  Лоѓ, адкашляѓшыся:
  - Эд, я безумоѓна ѓхваляю вашы дзеянні ѓ дачыненні да гэтых трох бандытаѓ, якія б ні былі вашыя матывы. Аднак, мне здаецца, калі мы прызначым кіраѓніком вас, гэта блага адаб'ецца на стаѓленьні публікі і прэсы. Магчыма, лепш будзе, калі гэтае расследаванне ѓзначаліце не вы.
  Гнеѓ Эда вырываецца вонкі:
  - Мне надакучыла, чорт пабяры, што маё імя і маё асабістае жыццё цяробяць ва ѓсіх газетах! Я ѓсё яшчэ лепшы дэтэктыѓ у...
  Яго перабівае Паркер:
  - Так, ты лепшы дэтэктыѓ, і я выдатна разумею твае пачуцці. Але Эліс мае рацыю, для цябе гэта занадта асабістая справа. Таму кіраѓніком расследавання я прызначаю Дадлі. Ён набярэ сабе каманду з Аддзела забойстваѓ і іншых аддзелаѓ і прымецца за справу.
  - А я? Што атрымаю я?
  - Усё, што захочаш, - вядома, у межах разумнага.
  Эд, падабраѓшыся:
  - Я хачу весці ѓласнае незалежнае расследаванне. Выкарыстоѓваючы маіх асабістых памагатых з ОВР і яшчэ дваіх афіцэраѓ па сваім выбары.
  - Згодзен. Як ты, Дадлі?
  - Што ж, думаю, гэта справядліва. І хто ж гэтыя двое, сынок?
  - Джэк Вінсенс і Бад Уайт.
  Сьміт адкрывае рот. Паркер:
  - Дзіѓны замес, няма чаго сказаць, - але і справа ѓ нас дзіѓнае. Што ж, джэнтльмены, дванаццаць дзён. І ні хвілінай больш.
  
  
  Раздзел пяцьдзесят трэці
  
  
  Джэк прачынаецца на кушэтцы ѓ гасцінай. Устае, садзіцца пісаць запіску Карэн.
  
  
  Мілая, з гэтым час канчаць. Так, я вінаваты, што ѓчыніѓ скандал на вечарынцы ѓ Эліса, - але, па-мойму, ужо дастаткова пакараны. Два месяцы на гэтай чортавай кушэтцы - зашмат, табе не здаецца? Калі ѓжо начальства мне даравала, чаму не даруеш ты? Я ѓжо паѓтара месяца не п'ю - можаш праверыць па календары на дзверы майго гардэроба. Разумею, аднаго гэтага мала: але, калі ласка, дай мне шанц. Жадаеш стаць юрыстам? Добра, спрачацца не буду, хаця, думаю, табе самой гэта не спадабаецца. У траѓні я выходжу на пенсію; магчыма, уладкуюся шэфам паліцыі ѓ якое-небудзь маленькае мястэчка паблізу ад добрага юрыдычнага каледжа. Я на ѓсё гатовы, толькі, калі ласка, дай мне шанц, таму што тваё ледзяное маѓчанне мяне проста з розуму зводзіць. А мне зараз нельга вар'яцець - я вяду справу, якая для мяне вельмі важная. Наступны тыдзень ці дзён дзесяць, напэѓна, давядзецца вяртацца дадому позна. Але абяцаю тэлефанаваць.
  
  
  
  Дж.
  
  
  Апранаецца, прыслухоѓваючыся ѓ чаканні тэлефоннага званка. На стале ѓ кухні - кава і запіска ад Карэн.
  
  
  Дж.!
  
  
  
  Я ѓ апошні час паводжу сябе як сапраѓдная сцерва. Прабач мяне. Думаю, нам час памірыцца. Калі я вярнулася дадому, ты ѓжо спаѓ - а то б я абавязкова паклікала цябе ѓ спальню.
  
  
  
  Ц.
  Да.
  PS Адна дзяѓчына на працы паказала мне гэты часопіс. Мне падалося, табе будзе цікава. Там згадваецца тая справа, пра якую зараз крычаць усе газеты, і той чалавек, Экслі, якога ты ведаеш.
  
  
  На стале часопіс "Версія" - "толькі ѓ нас - апошнія навіны з жыцця тых, хто пераступае закон!". Шырока ѓсміхаючыся, Джэк пачынае гартаць часопіс, знаходзіць разварот пра "Начную саву".
  "Назавем яго проста Дэтэктыѓ...", двайнік Дзюка Каткарта, парнуха. Артыкул працякае нянавісцю да Экслі. Выпуск лютаѓскі - значыць, рыхтаваѓся нумар у студзені, незадоѓга да забойства Энгелклінгаѓ і прызнання негра ѓ Квенціне. Часопіс галоѓным чынам распаѓсюджваецца на ђсходнім узбярэжжы - відавочна, Экслі і іншыя яго не бачылі, інакш Джэк бы пра гэта ведаѓ.
  І раптам яго як ударае: Дэтэктыѓ - гэта ж Бад Уайт! Больш няма каму!
  Тэлефануе тэлефон, і Джэк хапае трубку.
  - Экслі?
  - Так. Ты афіцыйна расследуеш справу. Уайт пагаварыѓ з Лін Брэкен, яна пагадзілася прайсці допыт пад пентатал. Будзе чакаць цябе праз гадзіну ѓ кітайскім рэстаране насупраць Бюро. Сустрэнь яе там і прывядзі да мяне ѓ ОВР. Калі з ёй будзе адвакат - пазбаѓся ад яго.
  - Паслухай, я тут знайшоѓ сёе-тое. Табе трэба зірнуць.
  - Спачатку прывядзі мне яе.
  
  
  
  * * *
  
  
  Пяць гадоѓ пасля таго ляснога вогнішча. Лін Брэкен п'е гарбату ѓ рэстаране Эла Вонга, Джэк назірае за ёй у акно.
  Яна па-ранейшаму прыгожая - спелай прыгажосцю трыццаціпяцігадовай жанчыны. На яе зазіраюцца. Вось яна падымае галаву, глядзіць проста на яго - і Джэка ахоплівае дрыготку. Яго дасье.
  Лін выходзіць на вуліцу.
  - Мне шкада, што так здарылася, - кажа Джэк.
  - Але вы дазволілі гэтаму здарыцца. Не баіцеся таго, што я пра вас ведаю?
  Нешта не так. Занадта яна спакойная. Ненатуральны спакой - за пяць хвілін да допыту.
  - Капітан Экслі на маім баку. Калі нешта выплыве, іду ѓ заклад, ён не дасць справе ход.
  - Не трымайце заклад, калі можаце прайграць. Я раблю гэта толькі дзеля Бада: ён сказаѓ, калі я адмоѓлюся, пацерпіць ён.
  - А што яшчэ сказаѓ вам Бад?
  - Распавёѓ сёе-тое аб вашым капітане Экслі. Можа, пойдзем? Жадаю барзджэй з гэтым разрабіцца.
  Яны пераходзяць праз вуліцу, уваходзяць у Бюро, паднімаюцца па чорных усходах. Каля дзвярэй ОВР сустракае іх сяржант Фіск, вядзе ѓ кабінет Экслі. Тут - сам Экслі, Рэй Пінкер у стала, застаѓленага медыцынскім абсталяваннем - шпрыцы, бурбалкі. Паліграф - на выпадак, калі сыроватка праѓды не спрацуе.
  Пінкер напаѓняе шпрыц. Экслі паказвае Лін на крэсла.
  - Прашу вас, міс Брэкен.
  Лін садзіцца. Пінкер закатвае ёй левы рукаѓ, накладвае джгут. Экслі, дзелавым тонам:
  - Не ведаю, што менавіта сказаѓ вам Бад Уайт, таму растлумачу сам: мы расследуем некалькі злачынстваѓ, звязаных паміж сабой. Калі вы забяспечыце нас карыснай інфармацыяй, мы гатовы прадаставіць вам імунітэт па любых крымінальных абвінавачаннях, якія могуць быць вылучаны супраць вас.
  - Сцісніце кулак? - кажа Пінкер.
  Лін, сціснуѓшы кулак:
  - Ілгуха з мяне нікуды не вартыя. І хачу я аднаго - каб усё гэта хутчэй скончылася.
  Пінкер робіць ёй укол. Экслі ѓключае магнітафон. Вочы ѓ Лін затуманьваюцца, але неяк дзіѓна, не зусім так, як бывае ад пентотала. Экслі бераг ручны мікрафон:
  - Сведка Лін Брэкен, 22 сакавіка 1958 года. Міс Брэкен, калі ласка, лічыце ад ста ѓ зваротным парадку.
  Мова ѓ яе пачынае заплятаѓся амаль адразу.
  - Сто, дзевяноста дзевяць, дзевяноста восем, дзевяноста сем, дзевяноста шэсць...
  Пінкер зазірае ёй у вочы, ківае. Джэк падсоѓвае крэсла. Нешта з ёй не так - занадта ѓжо спакойная, ён гэта адчувае.
  Экслі, адкашляѓшыся:
  - 22 сакавіка 1958 года, пры допыце сведкі прысутнічаюць: я сам, сяржант Дуэйн Фіск, сяржант Джон Вінсенс і судовы фармацэѓт Рэй Пінкер. Дуэйн, вядзіце стэнаграфічную запіс.
  Фіск хапае блакнот. Экслі:
  - Міс Брэкен, колькі вам гадоѓ?
  Гаворка запаволеная, крыху змазаная:
  - Трыдцаць чатыры.
  - Чым вы займаецеся?
  - У мяне свая справа.
  - Вы ѓладальніца крамы адзення "Вераніка" ѓ Санта-Моніцы?
  - Так.
  - Чаму вы выбралі назву "Вераніка"?
  - Жарт, зразумелая толькі мне.
  - Падрабязней, калі ласка.
  - Імя з майго мінулага жыцця.
  - А канкрэтней?
  Летуценная ѓсмешка.
  - Раней я была прастытуткай, працавала як двайнік Веранікі Лэйк.
  - Хто ѓгаварыѓ вас займацца гэтым?
  - Пірс Пэтчэт.
  - Зразумела. Ці праѓда, што Пірс Пэтчэт у красавіку пяцьдзесят трэцяга года забіѓ чалавека па імені Сід Хадженс?
  - Не. Дакладней, я пра гэта нічога не ведаю. Навошта?
  - Вы ведаеце, хто такі быѓ Сід Хадженс?
  - Так. Скандальны журналіст.
  - Пэтчет ведаѓ Хадженса?
  - Не. Каб ведаѓ, напэѓна, сказаѓ бы мне. Як не пахваліцца знаёмствам з такім вядомым чалавекам?
  Хлусіць. Падобна, сыроватка не падзейнічала. Ведае, што Джэк ведае пра яе хлусню, - і спадзяецца, што ён яе прыкрые, каб абараніць сябе.
  Экслі:
  - Міс Брэкен, вы ведаеце, хто ѓвесну пяцьдзесят трэцяга года забіѓ дзяѓчыну па імі Кэці Джануэй?
  - Не.
  - Вы ведаеце чалавека па імені Ламар Хінтан?
  - Так.
  - Падрабязней, калі ласка.
  - Ён працаваѓ на Пірса.
  - Кім працаваѓ?
  - Кіроѓцам.
  - Калі?
  - Некалькі гадоѓ таму.
  - Вы ведаеце, дзе зараз Хінтан?
  - Не.
  - Падрабязней, калі ласка.
  - Ён з'ехаѓ. Куды - я не ведаю.
  - Гэта Хінтан спрабаваѓ забіць сяржанта Джэка Вінсенса ѓ красавіку пяцьдзесят трэцяга года?
  - Не.
  Тады яна таксама адказала "не".
  - Хто ж спрабаваѓ яго забіць?
  - Не ведаю.
  - Хто яшчэ працаваѓ у Пэтчэта кіроѓцам?
  - Чэстэр Йоркін.
  - Падрабязней, калі ласка.
  - Чэт, Чэстэр Йоркін, жыве недзе ѓ Лонг-Біч.
  - Пірс Пэтчет ѓцягвае жанчын у прастытуцыю?
  - Так.
  - Хто забіѓ шасцярых чалавек у кафэ "Начная сава" у красавіку пяцьдзесят трэцяга года?
  - Не ведаю.
  - Ці правільна, што Пірс Пэтчет валодае нелегальнай фірмай пад назвай "Флёр-дэ-Ліс", праз якую распаѓсюджвае розныя незаконныя тавары?
  - Не ведаю.
  Хлусіць. І па твары прыкметна, што хлусіць, - на скроні пульсуе вена. Экслі:
  - Ці дакладна, што доктар Тэры Лакс робіць прастытуткам Пэтчетта пластычныя аперацыі, каб павялічыць іх падабенства з кіназоркамі?
  Вена на скроні больш не пульсуе.
  - Так.
  - Ці праѓда, што Пэтчет ѓжо шмат гадоѓ з'яѓляецца сутэнёрам дарагіх дзяѓчат па выкліку?
  - Так.
  - Ці праѓда, што ѓвесну пяцьдзесят трэцяга года Пэтчет займаѓся распаѓсюджваннем высакаякаснай і дарагой парнаграфіі?
  - Не ведаю.
  Косткі пальцаѓ збялелі. Джэк вырывае лісток з блакнота, піша: "Л. Б. хлусіць. Пэтчэт праф. фармацэѓт. Нейкі сродак пр. пентатал? Вазьміце кроѓ на аналіз".
  - Міс Брэкен, ці так...
  Джэк перадае цыдулку. Экслі праглядае яе, аддае Пінкеру. Пінкер рыхтуе іголку.
  - Міс Брэкен, ці дакладна, што ѓ Пэтчетта захоѓваюцца сакрэтныя дасье, выкрадзеныя ѓ Сіда Хадженса?
  - Не ведаю...
  Пінкер хапае Лін за руку, утыкае іголку. Лін ускоквае з крэсла, Экслі хапае яе, прыціскае да стала. Пінкер выдзірае іголку. Лін адбіваецца рукамі і нагамі. Віск заходзіць ззаду, хапае яе за рукі, апранае кайданкі. Яна плюе Экслі ѓ твар. Фіск выцягвае яе з кабінета.
  Экслі, чырвоны і злы, выцірае твар хусткай.
  - Мне і самому здалося, што з ёй нешта не так. Але думаѓ, гэта ад пентаталу.
  - Я проста ведаю, што яна павінна была адказваць. - Джэк працягвае яму "Версію". - Зірні на гэта, капітан.
  Экслі праглядае артыкул, моѓчкі раздзірае часопіс напалам. Цяпер ён па-сапраѓднаму страшны.
  - Гэта Уайт! Выпраѓляйся ѓ Сан-Бернардына, пагавары з маці Сью Лефертс. А я расколю гэтую шлюху.
  
  
  
  * * *
  
  
  Цікава, як Экслі збіраецца "раскалоць гэтую шлюху"? Але Джэк гэтага не ѓбачыць: ён на поѓнай хуткасці гоніць у Сан-Берду. "Хільда Лефертс" у тэлефонным даведніку, дарожная карта, дом: халупа з дахам з драніцы, драѓляная прыбудова.
  Старая - на выгляд такая добрая бабуля - палівае лужок. Джэк паркуецца каля брамкі, выходзіць з разарваным часопісам у руках. Убачыѓшы яго, бабулька трушком кідаецца да хаты.
  Джэк перахапляе яе ля ганка.
  - Пакіньце ѓ спакоі маю Сьюзэн! - лямантуе старая. Джэк суне ёй у твар "Версію".
  - Да вас прыходзіѓ лос-анджэлескі палісмен, так? Буйны, гадоѓ сарака? Вы яму распавялі, што незадоѓга да "Начной савы" ѓ вашай дачкі з'явіѓся прыяцель, вельмі падобны на Дюка Каткарта? Што вы чулі, як ён казаѓ ёй: "Прывыкай называць мяне Дюком". Паліцыянт паказваѓ вам здымкі, але вы гэтага чалавека не апазналі. Гэта праѓда? Прачытайце і адкажыце.
  Жмурачыся ад сонца, жанчына прабягае вачыма артыкул.
  - Але ён сказаѓ, што ён не прыватны дэтэктыѓ, а паліцэйскі. І фотаздымкі, якія ён мне паказваѓ, былі з паліцыі. Я не вінаватая, што там не было сябра Сьюзэн. І вось што я вам скажу: мая Сьюзэн памерла нявінніцай, запішыце гэта ѓ пратакол!
  - Мэм, я не сумняваюся, што яна...
  - І яшчэ запішыце ѓ пратакол: гэты палісмен, або дэтэктыѓ, або хто ён там, быѓ у мяне ѓ падполе пад прыбудовай і нічагуткі там не знайшоѓ! Вы ж паліцэйскі, малады чалавек?
  Джэк затрос галавой:
  - Пачакайце, лэдзі, пачакайце. Пра што вы?
  - Я вам кажу, што гэты дэтэктыѓ, ці хто ён там, два месяцы таму зазіраѓ да мяне ѓ падпол, таму што я яму распавяла, што сябар Сьюзен Нэнсі спускаѓся ѓ падпол пасля таго, як перад самым забойствам быѓ тут і пасварыѓся з якім- то іншым маладым чалавекам, - дык вось, ён быѓ у падполе і не знайшоѓ там нічога, акрамя пацукоѓ, наогул нічога падазронага, так што спыніце нарэшце мяне мучаць, і хай Сьюзэн і ѓсе іншыя, каго там забілі, спачываюць у свеце! Нічога ён там не знайшоѓ, зразумела вам? Вось так!
  І старая карга паказвае на лаз, прысыпаны зямлёй. Туды!
  Чорт пабяры! Быць гэтага не можа! Баду Уайту проста мазгоѓ не хапіла б схаваць такога казырнага туза...
  Джэк з ліхтарыкам лезе ѓ падпол. Хільда Лефертс стаіць наверсе і глядзіць. Пыл, бруд, пах гнілі і нафталіну. Пацукі пырскаюць у бакі, святло ліхтара адлюстроѓваецца ѓ іх вачах. Драны мяшок, косці з рэшткамі скуры і храсткоѓ, ухмыляецца чэрап з дзіркай ѓ ілбе.
  Вось так.
  
  
  Раздзел пяцьдзесят чацвёрты
  
  
  Эд праз люстраное шкло назірае за Лін Брэкен.
  Яе дапытвае Клекнер: ад прыроды ветлівы і мяккасардэчны, цяпер ён прыняѓ на сябе ролю "злога паліцэйскага". Лін ѓвялі падвойную дозу пентотала, Рэй Пінкер правярае яе кроѓ. Тры гадзіны ѓ камеры яе не зламалі - па-ранейшаму хлусіць, і хлусіць спакойна і з годнасцю.
  Эд уключае дынамік. Клекнер:
  - Я не сцвярджаю, што вам не веру, але досвед паліцыянта падказвае мне, што суценёры, як правіла, ненавідзяць жанчын. Вось чаму мне цяжка паверыць у філантрапічныя схільнасці Пэтчэта.
  - Зазірніце ѓ яго дасье і даведаецеся, што ён страціѓ маленькую дачку. Думаю, досвед паліцыянта падказвае вам, што жыццё складанае і не заѓсёды ѓкладваецца ѓ нашы схемы.
  - Добра, давайце пагаворым аб яго мінулым. Вы сказалі, Пэтчет пражывае ѓ Лос-Анджэлесе ѓжо каля трыццаці гадоѓ і займаецца пасрэдніцкім бізнэсам. Якім менавіта?
  Стомлены ѓздых:
  - Арганізуе фінансаванне кіназдымак, здзелкі з нерухомасцю, пасрэднічае пры заключэнні кантрактаѓ.
  Але ѓ асноѓным займаецца кіно. Пірс казаѓ мне, што яму здаралася нават фінансаваць раннія кароткаметражкі Рэйманд Дытэрлінг.
  Аказваецца, свет цесны: сутэнёр сяброѓкі Бада Уайта калісьці ведаѓ лепшага сябра Прэстана Экслі.
  Пакуль Клекнер мяняе бабіну ѓ магнітафоне, Эд разглядае шлюха.
  Вельмі прыгожая. Не дасканалая, не - нос островат, на лбе ѓжо з'явіліся маршчынкі - але, мабыць, гэта ѓ ёй і чаруе. Шырокія плечы, вялікія рукі - памер падкрэслівае іх класічную форму. Сінія вочы - цяпер яны халодныя і абыякавыя. Апранутая дорага і хупава, але адчуваецца, што сама яна не цікавіцца анучамі - апранаецца так толькі для таго, каб зрабіць уражанне на тых, каму гэта важна. Напэѓна, думае Эд, Бада яна лічыць дзікуном, але паважае за тое, што ён не спрабуе ѓразіць яе неіснуючымі талентамі. Мусіць, мужчын па большай частцы пагарджае і ѓ жыцці належыць толькі на свой розум. Складзем яе мазгі са сродкам, які душыць дзеянне пентотала, - атрымаем непаражальнай сведкі.
  - Капітан, вас да тэлефона. Гэта Вінсенс.
  Фіск працягвае яму тэлефонную трубку.
  - Вінсенс?
  - Так, слухай уважліва. Уся гісторыя ѓ гэтым жоѓтым часопісе - чыстая праѓда, прычым гэта яшчэ не ѓся праѓда.
  - Уайт?
  - Ён самы. Гэта ён - Дэтэктыѓ, ён каля двух месяцаѓ таму дапытваѓ старую Лефертс. Яна распавяла яму гэтую гісторыю - аб прыяцелю Сьюзэн. падобным на Дюка Каткарта, - і распавяла сёе-тое яшчэ.
  - Што?
  - Слухай. За пару тыдняѓ да "Начной савы" Сьюзэн і яе прыяцель былі ѓ хаце адны. Суседка бачыла, што да іх прыйшоѓ нейкі хлопец, і чула гукі сваркі. Маці Сьюзэн, вярнуѓшыся, заѓважыла, што Сьюзэн і яе сябар вельмі нервуюцца. Акрамя таго, у яе на вачах сябар Сьюзэн спускаѓся ѓ падпол, а затым тэлефанаваѓ у Лос-Анджэлес. Дапытаѓшы старую, Уайт патэлефанаваѓ у "П. К. Беллз" і запытаѓ запісы аб усіх званках у Лос-Анджэлес з гэтага нумара з сярэдзіны сакавіка да сярэдзіны красавіка 1953 года. Я зрабіѓ тое ж самае і атрымаѓ тры званкі, усё на тэлефон-аѓтамат у Галівудзе, непадалёк ад "Начной савы". Цікава, праѓда? Пачакай, гэта яшчэ не самая гарачая навіна!
  - Чорт пабяры...
  - Слухай уважліва, капітан. Уайт зазірнуѓ у склеп і сказаѓ бабулі, што нічога там не знайшоѓ. Я таксама туды спусціѓся - і знайшоѓ шкілет, загорнуты ѓ радзюгу, пасыпаны нафталінам, каб адбіць пах, і з вялізнай дзірой у чэрапе. Я выклікаѓ у Сан-Берду дока Лэймана. Ён прывёз з сабой турэмную зубную карту Дзюка Каткарта і справаздачу з Бюро каранера. Усё супадае. Разумееш? Мы няправільна апазналі аднаго з забітых! Чорт, паверыць не магу, што Уайт сам да ѓсяго гэтага дадумаѓся і нікому не сказаѓ аб шкілеце! Капітан, ты слухаеш?
  Эд хапае Віску за каѓнер.
  - Дзе Бад Уайт?
  Фіск, дрыготкім голасам:
  - Я чуѓ, ён разам з Дадлі Смітам паехаѓ на поѓнач. Кажуць, шэрыф акругі Марын нарэшце вырашыѓ падзяліцца звесткамі па Энгелклінгам.
  Смеццеѓшчыку, у трубку:
  - У артыкуле гаворыцца, што яна бачыла фатаграфіі.
  - Так, Уайт прынёс ёй некалькі здымкаѓ з пазнакамі Бюро штата. Відавочна, не хацеѓ везці яе ва ѓчастак і паказваць нашыя архівы. Ва ѓсякім разе, прыяцеля Сьюзэн яна не апазнала. Калі яго сапраѓды забілі ѓ "Начной саве", мы яго знойдзем - я ѓжо даручыѓ доку Лэйману знайсці зубную карту нябожчыка. Дык што, прывезці яе сюды? Даць ёй паглядзець нашы фотаальбомы?
  - Так.
  Ён аддае трубку Віску. Падыходзіць Рэй Пінкер з разграфленай паперкай у руцэ.
  - Прэстылфіяпін, капітан. Вельмі рэдкі эксперыментальны антыпсіхатычны сродак, выкарыстоѓваецца для заспакаення буйных вар'ятаѓ. Нашай сяброѓцы яго ѓвёѓ прафесіянал - сапраѓды ведаѓ патрэбную дозу. Паслухай, стары, ты б лепш прысеѓ, выгляд у цябе такі, нібы табе самому вось-вось спатрэбіцца выкрыццё!
  Прафесіянал. Пэтчэт - хімік па адукацыі, займаѓся фармацэѓтыкай. Бацька братоѓ Энгелклінгаѓ - таленавіты фармацэѓт, які распрацоѓваѓ антыпсіхатычныя сродкі ... За шклом - шлюха Бада Уайта, адна, бабіны магнітафона круцяцца марна.
  Эд уваходзіць да яе.
  - Зноѓ вы? - кажа Лін.
  - Цалкам дакладна.
  - Збіраецеся прад'явіць мне абвінавачанне або адпусціць?
  - Ні тое ні другое. У нас з вамі яшчэ шэсцьдзесят восем гадзін.
  - А вы не парушаеце мае канстытуцыйныя правы?
  - Дзеля такога выпадку можна іх і парушыць.
  - Якога "такога выпадку"?
  - Не прытварайцеся дурніцай. Пірс Пэтчэт распаѓсюджвае парнаграфію. Калецтва на целе яго забітага "партнёра" Сіда Хадженса адпавядаюць кампазіцыям з парнаграфічных фатаграфій. Адзін з забітых у "Начной саве", відаць, удзельнічаѓ у змове з мэтай распаѓсюджвання гэтай парнаграфіі, а ваш прыяцель Бад Уайт схаваѓ доказы, якія паказваюць на сапраѓдную асобу ахвяры. Ён папрасіѓ вас даць паказанні, і вы з'явіліся сюды, напампаваная сродкам, які нейтралізуе дзеянне пентотала. Гэта не на вашу карысць, але, калі вы пагодзіцеся з намі супрацоѓнічаць, выратуеце ад вялікіх непрыемнасцяѓ не толькі сябе, але і Уайта.
  - Бад можа сам пра сябе паклапаціцца. А вы жудасна выглядаеце. Які ѓ вас чырвоны твар!
  Эд садзіцца, выключае магнітафон.
  - Вы ж нават не адчуваеце пентаталу, праѓда?
  - Адчуваю сябе так, нібы выпіла чатыры порцыі марціні. А ад чатырох марціні ѓ галаве ѓ мяне толькі яснее.
  - Пэтчет даслаѓ вас сюды без адваката, каб выйграць час. Ён ведае, што вы павінны даць паказанні па справе "Начной савы", і ведае, што ён у гэтай справе, сама меней, важны сведка. Асабіста я не думаю, што ён забойца. Але пра разнастайныя справы і справы Пэтчэта мне таксама шмат што вядома. Так што спадзяюся на ваша супрацоѓніцтва - гэтым вы дапаможаце не толькі сабе, але і яму.
  Лін, з усмешкай:
  - Бад мне казаѓ, што вы вельмі разумныя.
  - А што ён яшчэ казаѓ?
  - Што вы чалавек слабы і не даруеце тым, хто здагадваецца аб вашай слабасці. Што ѓсё жыццё імкнецеся перасягнуць свайго бацьку.
  Добра, прапусцім.
  - Вернемся да майго розуму і да маіх здагадак. Пэтчэт - фармацэѓт. Гэта яшчэ неабходна праверыць, але я на сто адсоткаѓ упэѓнены, што ён працаваѓ пад кіраѓніцтвам Франца Энгелклінга, фармаколага, які распрацоѓваѓ антыпсіхатычныя сродкі - напрыклад, падобнае таму, што ѓвёѓ вам Пэтчетт, каб вы маглі супраціѓляцца дзеянню пентаталу. У Энгелклінга было двое сыноѓ: некалькі тыдняѓ таму яны абодва былі забітыя ѓ Паѓночнай Каліфорніі. Падчас расследавання "Начной савы" гэтыя двое зрабілі заяву, у якой згадваѓся, у прыватнасці, цытую: "салодкі папік", пад кіраѓніцтвам якога знаходзяцца, цытую: "высокакласныя дзяѓчыны па выкліку". Відавочна, гэта Пэтчэт, і відавочная сувязь Пэтчэта з гандляром парнаграфіяй па імі Дзюк Каткарт, меркавана забітым у "Начной саве". Відавочна, Пэтчет замяшаны ѓ гэтай справе, а вы дапамагаеце яму пазбегнуць непрыемнасцяѓ.
  Лін, запальваючы:
  - Вы і на самай справе вельмі разумныя.
  - Так. А яшчэ я добры дэтэктыѓ - нават калі даводзіцца мець справу з доказамі пяцігадовай даѓнасці. Я ведаю, што Пэтчэт планаваѓ заняцца шантажом разам з Хадженсом, ведаю, як вы спальвалі дасье ѓ лесе. Я чытаѓ прызнанне Вінсенса і ведаю ѓсё пра справы Пэтчэта, у тым ліку і пра "Флёр-дэ-Ліс".
  - Значыць, вы ведаеце, што ѓ Пэтчэта ёсць інфармацыя, якая можа загубіць Вінсенса?
  - Так. Але мы з акруговым пракурорам гатовыя схаваць гэтую інфармацыю ѓ інтарэсах захавання рэпутацыі паліцыі Лос-Анджэлеса.
  Лін прыкметна нервуецца: губляе цыгарэту, церабіць у руках запальнічку. Эд працягвае:
  - Гэтую гульню вам з Пэтчеттам не выйграць. У мяне дванаццаць дзён, каб выбрацца з гэтай калатнечы. Калі мне гэта не ѓдасца, я нагнаю сваё на пабочных абвінавачваннях. А Пэтчетту іх можна прад'явіць сама меней тузін. Паверце, калі я не раскрою гэтую справу, то зраблю ѓсё, абсалютна ѓсё, каб застацца на кані!
  Лін глядзіць на яго, шырока расчыніѓшы вочы. Эд адказвае ёй злосным позіркам.
  - Пэтчет вас зрабіѓ, праѓда? Кім вы былі да сустрэчы з ім? Вулічная дзяѓчынка з правінцыйнай глухамані.
  Пэтчэт навучыѓ вас апранацца, навучыѓ гаварыць, навучыѓ думаць. Не спрачаюся, вынікі ѓражальныя. Але ѓ мяне дванаццаць дзён, каб выцягнуць сваё жыццё з лайна, і, калі мне гэта не ѓдасца, я адыграюся на Пэтчэце і на вас!
  Лін націскае кнопку магнітафона.
  - Шлюха Пірса Пэтчэта дае паказанні. Вас я не баюся, а Бада Уайта кахаю - цяпер кахаю больш, чым калі-небудзь. Я шчаслівая, што ён здолеѓ схаваць доказы і перахітрыць вас, і радая, што вы апынуліся дурнем і не змаглі ацаніць яго па заслугах. Перш я раѓнавала яго да Інэс Сота, але зараз радая, што гэтая бедная дзяѓчына здолела выбраць з вас дваіх сапраѓднага мужчыну!
  Эд націскае кнопкі "сцерці", "стоп", "старт":
  - У нас яшчэ шэсцьдзесят сем гадзін, і ѓ наступны раз я не буду з вамі ветлівасць!
  У дзвярах з'яѓляецца Клекнер з тэчкай:
  - Капітан, Вінсенс прывёз гэтую жанчыну, Лефертс. Цяпер яны праглядаюць фатаграфіі. Вінсенс хацеѓ, каб вы зірнулі вось на гэта.
  Эд выходзіць. У тоѓстай тэчцы - глянцавыя порначасопісы.
  Верхнія нумары - прыгожыя хлопцы і дзяѓчаты ѓ маляѓнічых касцюмах аддаюцца выдасканаленаму распусту. У некаторых галовы выразаны, а затым уклеены на месца - Джэк спрабаваѓ апазнаць натуршчыкаѓ. Фатаграфіі - сапраѓдныя творы мастацтва, яны і прыцягваюць, і адштурхваюць - усё, як распавядаѓ смеццеѓшчык.
  Ніжнія часопісы - са строгімі чорнымі вокладкамі. Знявечаныя целы, патокі чарнільнай крыві. Дакладна: вось гэты распасцёрты на дыване хлопец з адарванымі рукамі і нагамі - рыхт-у-рыхт Хадженс.
  Хадженса забіѓ той, хто рабіѓ гэтыя фатаграфіі.
  Эд адкрывае апошні выпуск - і застывае як укапаны.
  Прыгожанькі хлопчык, аголены, з адарванымі рукамі - з ран двума раѓчукамі струменіцца чарнільная кроѓ. Знаёмае відовішча, занадта знаёмае - але не па справе Хадженса. Эд паспешліва гартае часопіс - наторкаецца на сфальцаваны ѓлепак: расчлянёныя дзеці, хлопчыкі і дзяѓчынкі, мудрагелістыя крывавыя завіткі на белым фоне...
  ЁН ВЕДАЕ, ШТО ГЭТА.
  Эд кідаецца ѓніз, у архіѓ Аддзела забойстваѓ, знаходзіць скрыню: "1934". "Атэртон, Ларэн, множныя судзімасці". Тры тоѓстыя папкі: здымкі, зробленыя самім доктарам Франкенштэйнам.
  Дзеці адразу пасля раздзялення.
  Рукі і ногі аддзелены ад тэл.
  Знявечаныя трупы на белай ваксаванай паперы.
  Струмені крыві - чырвонае на белым. Мудрагелістыя крывавыя ѓзоры - палец мачалі ѓ кроѓ і абводзілі па контуры. Усё як у Хадженса. Усё як на парнаграфічных карцінках.
  Эд зачыняе скрыню, у спешцы прышчыкнуѓшы сабе пальцы. Выбягае з будынка, садзіцца ѓ машыну і, уключыѓшы мігалку, імчыцца ѓ Хенкок-парк.
  
  
  
  * * *
  
  
  У асабняку ѓ Прэстана Экслі вечарынка: на стаянцы поѓна машын, з ружовага саду ззаду дома даносіцца музыка. Эд уваходзіць у гасціную - і спыняецца, здзіѓлены.
  Кніжныя шафы ягонай маці зніклі. На іх месцы - вялізны макет: уся Паѓднёвая Каліфорнія з пап'е-машэ. Гарады, якія злучаюць іх дарогі, стрэлкі па перыметры - указанні на тое, дзе пройдуць звышсучасныя шашы Прэстана Экслі.
  Макет выдатны - выгляд яго прымушае Эда на імгненне забыцца пра глянцавы бруд. Караблі ѓ порце Сан-Пэдра, горы Сан-Габрыэль, нават малюсенькія аѓтамабілі на асфальце ... Бачны трыѓмф Прэстана Экслі.
  Эд бярэ малюсенькую машынку, вядзе яе ад акіяна да ѓзгоркаѓ. За спіной - голас бацькі:
  - Я думаѓ, ты цяпер працуеш у Паѓднёвым Цэнтралі.
  Эд абарочваецца:
  - Што?
  Прэстан, з усмешкай:
  - Хіба табе не трэба апраѓдацца перад журналістамі?
  Зачараванне развеянае - перад вачыма зноѓ устаюць здымкі Атэртана.
  - Прабач, бацька, не разумею, пра што ты.
  Прэстан смяецца:
  - Мы ѓ апошні час так рэдка бачымся, што забываем аб ветлівасці.
  - Бацька, я...
  - Прабач. Я меѓ на ѓвазе сённяшняе інтэрв'ю Дадлі Сміта ѓ "Геральд". Ён кажа, што новае расследаванне будзе засяроджана на Паѓднёвым горадзе, што вы шукаеце іншую банду рабаѓнікоѓ-неграѓ.
  - Не, не зусім.
  Прэстан кладзе руку яму на плячо.
  - Эдмунд, мне не падабаецца, як ты выглядаеш. Выгляд у цябе спалоханы. Ты зараз зусім не падобны на палісмена. І сюды прыйшоѓ відавочна не для таго, каб павіншаваць мяне з канчаткам будаѓніцтва.
  Цёплая, надзейная рука ѓ яго на плячы.
  - Бацька, хто, акрамя паліцыянтаѓ, якія працавалі над справай Атэртана, бачыѓ фатаграфіі яго ахвяр?
  - Цяпер мая чарга выклікнуць: "Што?" Ты пра тыя фатаграфіі, што падшытыя да справы? Што я шмат гадоѓ таму паказваѓ табе і Томасу?
  - Так.
  - Пра што ты кажаш, сынок?
  - Гэта доказы, і доказы зачыненыя, іх ніколі не дэманстравалі ні публіцы, ні прэсе. А цяпер растлумач...
  - Бацька, мы высветлілі, што "Начная сава" звязана з яшчэ некалькімі сур'ёзнымі злачынствамі і негры да гэтага ніякага дачынення не маюць. Адно з гэтых злачынстваѓ...
  - Эдмунд, ты мяне здзіѓляеш. Растлумач доказы так, як я цябе вучыѓ! У мяне таксама бывалі такія справы...
  - Такіх спраѓ ні ѓ кога яшчэ не было! Я лепшы дэтэктыѓ у паліцыі Лос-Анджэлеса, бацька, я лепшы за цябе, і ѓ мяне ніколі яшчэ не было такой справы!
  Прэстан апускае яму на плечы абедзве рукі. Цяпер Эд не адчувае ні цяпла, ні надзейнасці - толькі цяжар. Плечы дранцвеюць.
  - Прабач, але гэта праѓда. Я выявіѓ, што адно забойства пяцігадовай даѓніны непасрэдна звязана з "Начной савой". Забіты быѓ знявечаны сапраѓды гэтак жа, як ахвяры Ларэна Атэртана. І сапраѓды такія ж калецтвы, толькі фальшывыя - падмаляваныя чырвоным чарнілам, - я выявіѓ на парнаграфічных здымках, таксама звязаных са справай "Начной савы". А гэта можа азначаць адно з двух: альбо нехта бачыѓ фатаграфіі Атэртана і запазычыѓ ідэю ѓ яго, альбо ѓ трыццаць чацвёртым ты адправіѓ у газавую камеру не таго чалавека.
  Прэстан, зусім спакойна:
  - У вінаватасці Ларэна Атэртана сумнявацца немагчыма. Ён ва ѓсім прызнаѓся, яго абвінавацілі сведкі. Фатаграфіі бачылі вы з Томасам, больш ніхто. Не думаю, што яны ѓвогуле калі-небудзь пакідалі архіѓ Аддзела забойстваѓ. Калі пакінуць здагадку, што забойца - паліцыянт (што мне здаецца глупствам), застаецца выказаць здагадку, што Атэртан паказваѓ камусьці фатаграфіі да арышту. Ты, Эдмунд, праславіѓся забойствам траіх невінаватых, але я такой памылкі не здзяйсняѓ. І думай, перш чым падвышаць голас на бацьку.
  Эд адступае, кранае мадэль секцыя фрывея падае на падлогу.
  - Прабач, бацька. Я стаміѓся спаборнічаць з табой, стаміѓся даказваць табе, што я не горш за Томаса. Цяпер я хачу папрасіць у цябе дапамогі. Бацька, ці ѓсё я ведаю пра справу Атэртана?
  - Выбачэнні прымаюцца. Так, Эдмунд, ты ведаеш усё, што трэба ведаць. Мы з Артам столькі разоѓ расказвалі табе пра гэтую справу на нашых "семінарах", што, думаю, ты вывучыѓ яе не горш за мяне.
  - У Атэртана былі сябры? Знаёмыя?
  Прэстан ківае галавой.
  - Не, не і не. Тыповы псіхапат-адзіночка.
  Глыбока ѓздыхнуѓшы:
  - Мне трэба пагаварыць з Рэем Дытэрлінгам.
  - Навошта? Таму што ад рук Атэртана загінула дзіця, якое здымалася ѓ ёй фільмах?
  - Не. Таму што адзін са сведкаѓ па справе "Начной савы", як высветлілася, знаёмы з Дытэрлінгам.
  - І даѓно яны пазнаёміліся?
  - Каля трыццаці гадоѓ таму.
  - Як завуць гэтага чалавека?
  - Пірс Пэтчет.
  Прэстан, паціснуѓшы плячыма:
  - Ніколі пра яго не чуѓ. І мне не хацелася б, каб ты турбаваѓ Рэйманд роспытамі. Знаёмства трыццацігадовай даѓніны - не прычына трывожыць чалавека, які займае такое становішча, як Рэй Дытэрлінг. Калі хочаш, я спытаю Рэя аб гэтым чалавеку і перадам табе яго адказ. Гэтага дастаткова?
  Эд глядзіць на прататып. Велізарны Лос-Анджэлес, нібы павуціннем аблытаны з усіх бакоѓ дарогамі Прэстана.
  Экслі, - гэтая карціна зачароѓвае. Рукі бацькі на плячах зноѓ становяцца мяккімі, ласкавымі.
  - Сыне, ты даѓно і цалкам заслужыѓ маю павагу. Цяпер табе парадкам дастаецца, але трымаешся ты годна. Аднак падумай вось пра што. Менавіта справа "Начной савы" дало стартавы штуршок тваёй кар'еры, менавіта перагляд справы "Начной савы" дапаможа табе не скаціцца ѓніз. Пабочныя злачынствы, якія б цікавыя яны ні былі самі па сабе, могуць адцягнуць цябе ад тваёй галоѓнай задачы і, такім чынам, разбурыць тваю кар'еру. Калі ласка, памятай пра гэта.
  Эд накрывае рукі бацькі сваімі.
  - Памятаю, бацька. Але яшчэ я памятаю аб абсалютнай справядлівасці.
  
  
  Раздзел пяцьдзесят пяты
  
  
  Абодва месцы злачынства - друкарня і кватэра па суседстве - апячатаны. Шэрыф акругі Марын, таѓстун па прозвішчы Хэтчэр, маѓчыць. Мясцовы эксперт трашчыць без умолку.
  Месца злачынства Љ1: задні пакой у друкарні "Хуткі Боб". Слухаючы эксперта, Бад не зводзіць вачэй з Дада. Успамінае яго аповяд: "Ты яго ледзь не забіѓ, і нам прыйшлося цябе адцягваць. Прабач, што білі па галаве - інакш з табой было не справіцца. А Хінтан, як высветлілася, звязаны з вельмі сур'ёзнымі людзьмі... Але я табе пра ѓсё раскажу ѓ свой час".
  Настойваць Бад не стаѓ - ён жа не ведае, што пра яго вядома Даду.
  Лін зараз на допыце.
  Экслі даѓ яму аплявуху, і Бад не змог адказаць. Эксперт паказвае на перакуленыя паліцы: - Як вы бачылі, у пярэднім пакоі ѓсё ѓ парадку, там злачынец нічога не крануѓ. Тут мы знайшлі цыгарэтныя недакуркі дзвюх марак - відаць, браты Энгелклінгі зарабіліся дапазна. Выкажам здагадку, што злачынец выявіѓ адмычкай ѓваходныя дзверы, пракраѓся сюды і заспеѓ Энгелклінгаѓ знянацку. Наша здагадка пацвярджаюць сляды на ручцы дзвярэй - адбіткі пальцаѓ у пальчатцы. Ён уваходзіць, прымушае нашых двух браткоѓ адчыніць вось гэтыя шафы, але не знаходзіць тое, што шукаѓ. Раззлаваѓшыся, скідае паліцы на падлогу. Адбіткі пальцаѓ у пальчатках на чацвёртай паліцы паказваюць, што забойца - сярэдняга росту і правша. Па яго патрабаванні браты адчыняюць усе скрыні: адбіткі пальцаѓ змазаныя, мусіць, у Піта і Бакса да таго моманту ѓжо ад страху трэсліся рукі. Але і тут злачынец, відаць, не знайшоѓ шуканага і прымусіѓ братоѓ адвесці яго да сябе на кватэру. Гэта праз дарогу - прытрымлівайцеся за мной, джэнтльмены.
  Усе чацвёра выходзяць, пераходзяць цераз дарогу. Эксперт нясе з сабой ліхтарык. Бад трымаецца ззаду.
  Лін запэѓнівала яго, што зможа супрацьстаяць сыроватцы праѓды. Што для гэтага дастаткова ѓключыць мазгі.
  Дад па-ранейшаму паѓтарае, што забойцы - негрыцянская банда, але нешта падказвае Баду, што сам ён у гэта не верыць.
  Эксперт кажа:
  - Як бачыце, дарожка, якая вядзе да дома, пакрыта брудам. У тую раніцу, калі былі знойдзены целы, нашы хлопцы знайшлі і сфатаграфавалі тры ланцужкі слядоѓ, на жаль занадта неглыбокія і змазаныя, каб зняць злепкі. Два чалавекі ішлі побач, трэці - ззаду іх. Відавочна, вёѓ іх пад руляй рэвальвера.
  Падыходзяць да бунгала. Дадлі незвычайна маѓклівы - ён і ѓ самалёце амаль не раскрываѓ рота.
  "Як разыграць свае карты? - думае Бад. - Шкілет у падвале - як звярнуць яго супраць Экслі?"
  Дзверы заклеены жоѓтай стужкай. Хэтчэр яе здымае. Эксперт адчыняе дзверы сваім ключом. Унутры гарыць святло. Бад уваходзіць першым.
  У кватэры - вэрхал, старанна зафіксаваны і захаваны паліцыяй.
  На дыване ад сцяны да сцяны - плямы крыві, кожнае абведзена мелам. Шкляныя бурбалкі, у бязладзіцы раскіданыя па падлозе, таксама абведзены, спакаваныя ѓ празрыстыя пакеты. Фотанегатывы - дзясяткі фотанегатываѓ, патрэсканых, з'едзеных ці то агнём, ці то нейкай кіслатой. Крэслы перавернуты, шафа расхінуць, абіѓка на канапе разарваная, з-пад яе тырчыць самае цікавае - пусты поліэтыленавы пакет з ярлыком "гераін".
  Эксперт працягвае апавяданне:
  - У бурбалках - хімікаты, апазнаныя як антыпсіхатычныя прэпараты. Негатывы збольшага цалкам сапсаваныя, аднак нам удалося ѓстанавіць, што прынамсі большая частка з іх - парнаграфічныя здымкі. Яны знішчаліся з дапамогай хімікаліяѓ, узятых з лядоѓні на кухні: браты захоѓвалі ѓ сябе цэлы набор хімічных растваральнікаѓ. Мая гіпотэза наступная: мы ведаем, што перад смерцю Піцера і Бакстэра Энгелклінгаѓ катавалі. Магчыма, забойца паказваѓ ім кожны негатыѓ па асобнасці, задаваѓ пытанні, затым знішчаѓ негатыѓ. Што ж ён шукаѓ? Гэтага мы не ведаем. Магчыма, спрабаваѓ апазнаць натуршчыкаѓ. Дарэчы, пад кушэткай мы знайшлі павелічальнае шкло. Зараз звернеце ѓвагу на пакет з надпісам "гераін": змесціва яго, зразумела, зачынена ѓ надзейным месцы. У канапавай падушцы захоѓвалася ѓ агульнай складанасці чатыры такіх пакета. Цэлы стан - які забойца чамусьці не забраѓ.
  У кухні бардак яшчэ горш: халадзільнік расхінуць, раскіданыя бурбалкі і бутэлечкі з хімічнымі знакамі. У ракавіне складзена горкай нешта накшталт друкаваных форм.
  Эксперт абводзіць разгром рукой:
  - Яшчэ адна гіпотэза, джэнтльмены. У маёй справаздачы аб стане месца злачынства я пералічыѓ не менш за дваццаць шэсць хімічных прэпаратаѓ, знойдзеных у памяшканні.
  Злачынец катаваѓ Піта і Бакса Энгелклінгаѓ незвычайным спосабам - наносячы на скуру розныя хімікаліі. Ён павінен быѓ ведаць, якія менавіта прэпараты валодаюць пякучым дзеяннем. А паколькі яму вызначана даводзілася выбіраць з таго, што было пад рукой, я бы выказаѓ здагадку ѓ гэтага чалавека медыцынскую, хімічную ці, прынамсі, інжынерную адукацыю. Зараз - у спальню.
  ПЭТЧЭТ, мільгае ѓ галаве ѓ Бада.
  Кроплі крыві на падлозе паказваюць шлях у спальню. Маленькі пакойчык - дванаццаць на дванаццаць футаѓ - ператварыѓся ѓ мясніцкі.
  Крэйдавыя контуры двух целаѓ: адно - на ложку, другое - на падлозе. Плямы засохлай крыві. На слупках ложка завязана бялізнавая вяроѓка. Яшчэ некалькі сапсаваных негатываѓ. На падлозе і на ложку - некалькі крэйдавых гурткоѓ. У сцяне дзірка ад кулі.
  Эксперт:
  - Усе негатывы мы праверылі на адбіткі пальцаѓ: толькі браты Энгелклінгі і рукі ѓ пальчатках. Пасля праверкі размясцілі іх усё на зыходных месцах. Відавочна, катаванні і наступныя забойствы адбыліся менавіта ѓ спальні. Вось гэтыя маленькія кругі на падлозе і на пасцелі адзначаюць месцазнаходжанне скуры і цягліцавай тканіны Энгелклінгаѓ, якая адлучылася ад цела ѓ выніку дзеяння хімікатаѓ. Калі вы прыгледзіцеся да падлогі, то заѓважыце дзе-то на паркеце плямы - таксама дзеянне растваральнікаѓ. У кожнага з братоѓ стрэлілі двойчы з рэвальвера трыццаць восьмага калібра з глушыцелем. Аб выкарыстанні глушыцеля сведчаць як сляды на гільзах, так і тое, што суседзі не чулі стрэлаѓ. Адтуліна ад кулі на сцяне - па сутнасці, адзінае, што паказвае на забойцу. Карціна здарэння такая. Бакс Энгелклінг нейкім чынам вызваліѓся ад путаѓ, завалодаѓ зброяй, стрэліѓ у забойцу і параніѓ яго. Затым забойца адабраѓ у яго рэвальвер і застрэліѓ Бакса. На кулі, вынятай са сцяны, знойдзены мікраскапічныя часціцы крыві і цягліцавай тканіны, а таксама волас з рукі. Тканіна належыць беламу мужчыну, кроѓ групы 0+, волас сівой. У абодвух Энгелклінгаѓ кроѓ групы АВ -, так што, відавочна, забойца быѓ паранены. Аднак, мяркуючы па тым, што, застрэліѓшы братоѓ, ён знайшоѓ у сабе сілы знішчыць пакінутыя негатывы (звярніце ѓвагу на крывавы след, які вядзе ѓ гасціную) і сысці сваім ходам, раненне было лёгкае. У калектары крыху далей па вуліцы брыгада лейтэнанта Хэтчэра выявіла ручнік, запэцканы крывёй групы 0+: відавочна, ім ён перацягнуѓ рану. А вось мая апошняя гіпотэза: не ведаю, хто такі гэты вырадак, але забойства відавочна здзейснена з-за негатываѓ.
  - Увогуле, вынік нулявы, - падае голас Хэтчэр. - Дзесяць разоѓ усе праверылі і пераправерылі - ніякіх сведкаѓ. У братоѓ - ніводнага сябра ці знаёмага, у якога можна было б нешта высветліць. Мы абтэлефанавалі паліклінікі, прыватных лекараѓ, станцыі неадкладнай дапамогі, аэрапорты, вакзалы, пыталіся, ці не з'яѓляѓся дзе-небудзь паранены - нічога. Калі ѓ братоѓ і была запісная кніжка, забойца панёс яе з сабой. Ніхто нічога не бачыѓ, ніхто нічога не чуѓ. Як дакладна заѓважыѓ мой вучоны сябар, мяркуючы па ѓсім, забойства здзейснена з-за негатываѓ - а гэта можа (падкрэсліваю - толькі "можа") азначаць, што наша справа звязана з гэтай вашай "Начной савой". Там жа быѓ нейкі парнаграфічны след, праѓда?
  Дадлі:
  - Так, была такая гіпотэза, але потым яна не пацвердзілася.
  - Але цяпер у газетах пішуць, што вы пераглядаеце справу.
  - Цалкам дакладна.
  - Капітан, я прашу прабачэння за тое, што не адразу падзяліѓся з вамі інфармацыяй. Давайце пра гэта забудзем. Скажыце, ці ёсць у вас нешта, што магло б дапамагчы нам у расследаванні?
  Дадлі, з усмешкай:
  - Шэф Паркер даручыѓ мне атрымаць для вывучэння копію вашых матэрыялаѓ. Ён сказаны таксама, што калі мы знойдзем сувязь з нашымі забойствамі, то дамо ѓ ваша распараджэнне стэнаграфічны запіс паказанняѓ братоѓ Энгелклінгаѓ у красавіку пяцьдзесят трэцяга.
  - Што значыць "калі знойдзем сувязь"? Іх паказанні датычыліся парнаграфіі, а наша забойства відавочна з ёй звязана!
  Дадлі, пстрыкаючы запальнічкай:
  - Не абавязкова. Магчыма, і з гераінам.
  Хэтчэр фыркае:
  - Капітан, калі б братоѓ прыкончылі з-за гераіну, ужо, напэѓна, забойца забраѓ бы яго з сабой!
  - Мы нічога не ведаем пра забойцу. Магчыма, ён проста псіхапат і па невядомых прычынах негатывы выклікалі ѓ ім псіхапатычную рэакцыю. А вось гераінавая тэма, па праѓдзе кажучы, мяне зацікавіла. Ёсць якія-небудзь сведчанні аб тым, што браты яго выраблялі ці ім гандлявалі?
  Хэтчэр матае галавой.
  - Ніводнага. Так ці інакш, думаю, для нашай справы гэта ѓсё роѓна. Пры пераглядзе "Начной савы" адкрылася што-небудзь, звязанае з парнаграфіяй?
  - Не, пакуль не. Я звяжыцеся з вамі пасля таго, як вывучу вашыя матэрыялы.
  Хэтчэр - ён гатовы падарвацца:
  - Капітан, вы прыехалі да нас, мы падалі ѓ ваша распараджэнне важную інфармацыю - і нічога за гэта не атрымаем?
  - Я прыехаѓ сюды па просьбе шэфа Паркера. Ён запэѓніѓ мяне, што ваша гатоѓнасць супрацоѓнічаць будзе належным чынам узнагароджана.
  - Шчыра ѓдзячны вам за такую літасць!
  Сітуацыя абвастраецца. Дадлі расцягвае вусны ѓ найшырэйшай усмешцы. Бад выходзіць на тратуар, да ѓзятага напракат аѓтамабілю набліжаецца скандал, і яму жадаецца быць далей ад гэтага.
  Дадлі спускаецца з ганка, Хэтчэр і эксперт замыкаюць дзверы. Бад ціха кажа Дадлі:
  - Бос, у апошнія дні я цябе не разумею.
  - Што менавіта цябе бянтэжыць, сынок?
  - Напрыклад, учорашні вечар. Хінтан.
  Дадлі смяецца:
  - Сынок, учора ѓвечары ты перасягнуѓ самога сябе! Як быццам памаладзеѓ гадоѓ на дзесяць! Тваё старанне мяне надзвычай парадавала, сынку, і канчаткова пераканала, што ты падыходзіць для таго задання, якое я маю намер даручыць табе на днях.
  - Што за заданне?
  - Пра ѓсё даведаешся ѓ свой час.
  - А што з Хінтанам?
  - Мы яго адпусцілі. Ты яго моцна напалохаѓ. Ён паабяцаѓ паводзіць сябе прыстойна, і, ведаеш, я яму паверыѓ.
  - А пра што вы яго дапытвалі?
  - Сынок, у цябе - свае сакрэты, у мяне - свае. Не турбуйся, у свой час ты ѓсё даведаешся.
  Па спіне ѓ Бада праходзіць халодная дрыготка.
  - Нешта мне трэба ведаць зараз. Чаго мы хочам ад справы "Начной савы"? Адкажы мне, бос.
  - Эдмунд Экслі, сынок. Вось хто нам патрэбен - і табе, і мне.
  - Што?! - Цяпер ён па-сапраѓднаму напалоханы.
  - Эдмунд Джэнінгс Экслі. З самых "крывавых Калядаѓ" у цябе адна мэта - адпомсціць Эду Экслі. Дзеля гэтага ты жывеш і дыхаеш. Дзеля гэтага ты хаваеш сёе-тое ад мяне, свайго настаѓніка. Я кахаю і паважаю цябе, сынок, і не патрабую, каб ты раскрываѓ мне свае сакрэты. Але і ты не патрабуй ад мяне поѓнай шчырасці. Пацярпі дванаццаць дзён - і, абяцаю, ты ѓбачыш, як Экслі паляціць у прорву.
  - Што ты... - голасам маленькага хлопчыка.
  - Ты заѓсёды яго ненавідзеѓ, сынок, і таму не мог бесстаронне яго ацаніць. Як чалавек Экслі крыху стаіць, але як дэтэктыву яму няма роѓных. Гасподзь мне сведка, я глыбока пагарджаю гэтым чалавекам - але цяпер ён нам патрэбен. Патрэбны, каб раскрыць справу "Начной савы". Цяпер ты разумееш, чаму я не хачу дзяліцца з табой усім, што ведаю?
  Дрыготка сцішаецца.
  - Растлумач мне, чорт вазьмі, што я павінен рабіць, - і справа з канцом!
  Дадлі смяецца. Потым, усміхаючыся:
  - Пакуль - толькі слухаць, сынок. Я даведаѓся, што ѓ маі гэтага года Тад Грын мае намер выйсці ѓ адстаѓку і перайсці на службу ѓ памежны патруль. Новым шэфам дэтэктываѓ стану альбо я, альбо Эдмунд Экслі. Экслі вось-вось атрымае інспектара - гэта дае яму перавага. Акрамя таго, ён любімчык Паркера. Я збіраюся выкарыстоѓваць нашы з табой сакрэты, каб раскрыць справу "Начной савы", зацвердзіць свае лідэрскія пазіцыі, а заадно знішчыць Экслі. Памірай сваю цікаѓнасць яшчэ на некалькі дзён, сынок, - і я абяцаю табе раскошную помсту.
  Што абраць? Разам з Экслі ці разам з Дадлі супраць Экслі?
  Лепш быць над сутычкай.
  Але Экслі сёе-тое яму абяцаѓ. Навядзенне, якое дапаможа знайсці забойцу прастытутак...
  - Бос, што вы можаце мне прапанаваць?
  - Як, аднаго падзення Экслі табе мала?
  - Мала.
  - Але ты абяцаеш мне поѓную шчырасць? Я атрымаю ѓсё - не толькі тое, што ты распавёѓ Экслі, але і тое, што ад яго ѓтаіѓ?
  Госпадзі, што ж яму вядома?!
  - Згодзен.
  Гулістае "хо-хо-хо".
  - Бачу, сынок, гандлявацца ты ѓмееш! Добра, вось табе маё слова: стаѓшы шэфам дэтэктываѓ, я пачну расследаванне па шматлікіх аналагічных выпадках забойстваѓ прастытутак у розных юрысдыкцыях. Задаволены?
  Бад працягвае яму руку:
  - Дамовіліся.
  Дадлі:
  - А пакуль трымайся далей ад Экслі і рыхтуйся да наступнага рэйду ѓ матэль "Вікторыя". Праз дзень-два я з табой звяжыцеся.
  - Вазьмі машыну. У мяне ёсць яшчэ адна справа ѓ Фрыска.
  
  
  
  * * *
  
  
  Выкінуѓшы сорак баксаѓ на таксі, Бад імчыцца да Залатой Брамы. Яго перапаѓняе радасць: здзелка з Экслі дазволіла яму выжыць - здзелка з Дадам дазволіць перамагчы! У Экслі інфармацыя і смеццеѓ Джэк у кішэні, у Дадлі - інтуіцыя і дарунак пралічваць сітуацыю на сто хадоѓ. Ён зманіѓ Дадлі, каб знішчыць Экслі - праз пяць гадоѓ трэба плаціць па даѓгах: хлусня дараваная, Два паліцыянтаѓ - адна мэта. За акном зіхаціць агнямі Сан-Францыска; у вушах гучыць голас Дадлі: "Эдмунд Джэнінгс Экслі". Мурашкі па скуры ад таго, як ён вымавіѓ імя іх агульнага ворага.
  Праехаѓшы мост, спыняецца ѓ тэлефона-аѓтамата, набірае нумар Лін. Дзесяць званкоѓ - няма адказу. Дзесяць хвілін на дзесятую. Дзіѓна - яна ѓжо павінна была вярнуцца з Бюро.
  Праз увесь горад у Бюро паліцыі Сан-Францыска. Каля дзвярэй Бюро Бад начапляе жэтон, уваходзіць.
  Аддзел па расследаванні забойстваѓ на трэцім паверсе - Бад падпарадкоѓваецца стрэлкам-паказальнікам на сценах. Рыпучыя прыступкі, прасторная дзяжурка. Двое з начной змены запраѓляюцца кавы.
  Заѓважыѓшы чужынца, устаюць, падыходзяць да яго. Той, што маладзейшы, разглядае жэтон:
  - З Лос-Анджэлеса? Чым дапамагчы?
  Бад працягвае пасведчанне.
  - Мяне цікавіць нераскрытае забойства прастытуткі, пяцьдзесят шосты год. У нас адбылося аналагічнае забойства - хацелася б зірнуць на вашыя матэрыялы.
  - Капітана зараз няма, можа, раніцай зойдзеш?
  Той, што старэй, глядзіць яго пасведчанне:
  - Гэта не ты той хлопец, што маньяка шукае? Капітан нам пра цябе расказваѓ: кажа, ты сапраѓдная стрэмка ѓ срацы. Што, кажаш, яшчэ адно забойства?
  - Так. У Лос-Анджэлесе, на мінулым тыдні. Лінет Элен Кендрык. Рабяты, дайце мне зірнуць на справу. Дзесяць хвілін - і вы мяне больш не ѓбачыце.
  Малады:
  - А капітану мы што скажам? Калі б ён хацеѓ, каб ты чытаѓ нашы справы, даслаѓ бы табе запрашэнне!
  Той, што старэй:
  - Капітан наш, па праѓдзе сказаць, мудак якіх мала. Як звалі ахвяру, калі загінула?
  - Крысі Вірджынія Рэнфро, 16 ліпеня 1956 года.
  - Вось што я табе скажу, сябар. На гэтым жа паверсе, за вуглом - архіѓ. Ідзеш туды. Знаходзіш шафу "Нераскрытыя, 1956 год", глядзіш літару Р. Нічога з сабой не бярэш. Праз дзесяць хвілін адсюль знікаеш. Усё зразумеѓ?
  - Зразумеѓ. Дзякуй.
  
  
  
  * * *
  
  
  Справаздача аб выкрыцці, фатаграфіі: ірваныя раны, месіва замест асобы, на скулах - адбіткі пярсцёнкаѓ. Цела знойдзена ѓ кватэры Крысі, насупраць гатэля "Сэнт-Фрэнсіс".
  Стандартныя справаздачы аб праверцы звычайных падазраваных: мясцовых перакрутаѓ бяруць у абарот, дапытваюць, адпускаюць за адсутнасцю доказаѓ. Фетышысты, садысты, нюхачы, гвалтаѓнікі. Сутэнёр Крысі - дохлы нумар: падчас забойства сядзеѓ у мясцовай турме. Пастаянныя кліенты - ва ѓсіх алібі. Ніякіх супадзенняѓ з іншымі справамі.
  Шэсць старонак бескарыснай інфармацыі - і раптам прасвет:
  16 ліпеня 1956: калідорны з "Сэнт-Фрэнсіс" наведаѓ канцэрт Спэйда Кулі ѓ гатэлі "Ласо". Выходзячы з гатэля пасля канцэрта, бачыѓ, як Крысі, хістаючыся - "быццам пад кайфам", - цягнулася да сябе ѓ нумар.
  Бад задумваецца.
  На мінулым тыдні ѓ Лос-Анджэлесе забітая Лінет Элен Кендрык. Ламар Хінтан распавёѓ, што Дуайт Жылет, экс-сутэнёр Кэці Джануэй. пастаѓляѓ дзяѓчат на вечарынкі Спэйд Кулі. Спэйд - "скончаны наркош, жыць не можа без опіюму". Падчас апошняга забойства Спэйд быѓ у Лос-Анджэлесе, гуляѓ у клубе "Эль-Ранча" на Стрып - усяго ѓ мілі ад кватэры Лінет.
  Арыштаѓ у Спэйда няма. Ён член добраахвотнай дружыны шэрыфа Бискейлуза, туды з судзімасцю не бяруць. Зразумела, што ѓсё гэта чыстай вады піяр... А калі Спэйда не арыштоѓвалі, групу яго крыві ѓзяць няма адкуль. Няѓжо што калі...
  Бад вяртаецца да справаздачы каранера, гартае старонкі, знаходзіць графу "Змесціва страѓніка". "Недопереваренные рэшткі ежы, сперма, вялікая колькасць опіюму, прынятага ѓнутр, - вынік пацвярджаецца рэшткамі опіюмнай смалы на зубах".
  Бад гатовы скакаць ад захаплення. Нарэшце - след! Але такую справу ѓ адзіночку не правернеш. Ад Экслі ён зараз хаваецца, Дадлі гэта проста не цікава. І раптам прыходзіць ідэя: Эліс Лоѓ любіць злачынствы на сэксуальнай глебе.
  Вось хто стане яго напарнікам! Бад кідаецца да тэлефона.
  
  
  Раздзел пяцьдзесят шосты
  
  
  Хільда Лефертс тыкае пальцам у фатаграфію.
  - Вось ён! Вось гэта сябар Сьюзен Нэнсі. А зараз вы завязеце мяне дадому?
  У яблычак! Невысокі, шчыльны, і сапраѓды вельмі падобны на Дюка Каткарта. Дын (другога імя няма) Ван Гельдэр, мужчына, белы, дата нараджэння: 4/3/1921, рост: 5 футаѓ 8 цаляѓ, вага: 178 фунтаѓ, вочы блакітныя, валасы каштанавыя. Адна судзімасць: узброенае рабаванне, ад дзесяці да дванаццаці, чэрвень сорак другога. Выйшаѓ з Фолсома ѓ чэрвені пяцьдзесят другога - мінімальны тэрмін адсядзеѓ цалкам. Больш арыштаѓ не было. Падобна, Бад Уайт мае рацыю: менавіта гэты хлопец загінуѓ у "Начной саве".
  Хільда:
  - Так-так, сапраѓды, Дын. Сьюзен Нэнсі назвала яго "Дзін", а ён адказаѓ: "Не, прывыкай называць мяне Дзюком".
  - Вы ѓпэѓнены? - пытаецца Джэк.
  - Упэѓнена? Госпадзе божа мой, зразумела, упэѓнена! Я тут бітых шэсць гадзін прасядзела, разглядаючы фатаграфіі нейкіх бандытаѓ, і вы мяне яшчэ пытаецеся, Ці ѓпэѓнена я! Калі б я хацела схлусіць, схлусіла б даѓным-даѓно! Прашу вас, афіцэр: спачатку вы знаходзіце ѓ мяне ѓ падполе труп, зараз яшчэ гэтыя фатаграфіі... Можа быць, вы нарэшце адпусціце мяне дадому?
  Джэк моѓчкі ківае галавой. Адкуль Ван Гельдэр даведаѓся аб праекце Каткарта? Энгелклінгі - Мікі Коэн - турма... Здымае трубку, набірае 0.
  - Аператар слухае.
  - Аператар, гэта паліцыя, тэрмінова. Мне неабходна пагаварыць з кім-небудзь з адміністрацыі федэральнай турмы Мак-Ніл, Паджэт-Саѓнд, Вашынгтон.
  - Зразумела. Ваша імя?
  - Сяржант Вінсенс, паліцыя Лос-Анджэлеса. Скажыце, што гаворка ідзе аб забойстве.
  - Зразумела. Ведаеце, сувязь з Вашынгтонам зараз не вельмі...
  - Чорт пабяры! Мой нумар Мэдысан - 60042. Чакаю.
  - Добра, сэр, пастараюся туды датэлефанавацца.
  Джэк вешае трубку. Глядзіць на гадзіннік, лічыць секунды. Праходзіць сорак секунд: дзззынь, дзззынь!
  - Вінсенс!
  - З вамі кажа Кейхіл, памочнік начальніка турмы Мак-Ніл. Кажаце, гэта звязана з забойствам?
  Хільда Лефертс пакрыѓджана надзімае вусны. Джэк адварочваецца.
  - Так. Мне патрэбен адказ на адно-адзінае пытанне. Аловак і папера ѓ вас ёсць?
  - Вядома.
  - Дык вось. Я хачу ведаць, ці значыцца ѓ спісе наведвальнікаѓ турмы ѓ перыяд з лютага па красавік 1953 года белы мужчына па імені Дын Ван Гельдэр - прозвішча пішацца ѓ два словы. Усё, што мне трэба, - так ці не і прозвішча чалавека, якога ён наважаѓ.
  Уздых.
  - Добра, пачакайце. Гэта можа заняць шмат часу.
  Джэк чакае, лічачы хвіліны, - праходзіць дванаццаць з паловай хвілін.
  - Адказ станоѓчы. Дын Ван Гельдэр, дата нараджэння 4/3/1921, наведваѓ зняволенага Дэвіда Голдмана тройчы: 27 сакавіка, 1 красавіка і 3 красавіка пяцьдзесят трэцяга года. Голдман знаходзіѓся ѓ турме па абвінавачанні ва ѓтойванні даходаѓ. Вы, магчыма, чулі...
  Дэйві Г. - памочнік Мікі Коэна. Апошні візіт Ван Гельдэра - роѓна за два тыдні да "Начной савы", менавіта ѓ той час, калі браты Энгелклінгі паведамілі аб сваім плане Мікі Коэну. Турэмшчык кажа нешта яшчэ, але Джэк вешае трубку. Падобна, справа "Начной савы" нарэшце зрушылася з мёртвай кропкі.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ПЯЦДЗЯСЁТ СЁМЫ
  
  
  Эд вязе Лін Брэкен дадому. Спачатку яна адмаѓлялася, але ён хутка настаяѓ на сваім: цэлы дзень допытаѓ, пентатал, сродак супраць пентотала - усё гэта выматала яе да мяжы. Аднак Лін не зламалася: так і не расказала пра Пірса Пэтчэт нічога, акрамя самага відавочнага і бяспечнага. Так, ён сутэнёр, яна працавала на яго, але ён выдатны чалавек, да сваіх дзяѓчын ставіцца па-бацькоѓску, а калі паліцыя вылучыць супраць яго абвінавачванне (гэтага яна ѓжо не казала - Эд дадумаѓ сам), адвакаты ад гэтага абвінавачвання каменя на камені не пакінуць. Першы дзень адноѓленай "Начной савы" - чыстае вар'яцтва: Дадлі Сміт у Гейтсвілі, яго ганчакі трасуць Паѓднёвы горад, Вінсенс знайшоѓ у склепе цела, апазнаѓ Ван Гельдэра, усталяваѓ яго сувязь з Дэйві Голдманам. Стацейка ѓ "Версіі" - справа рук Бада Уайта, а сам ён змыѓся - якім жа дурнем трэба было быць, каб хоць на секунду яму паверыць! Што ж, Эд справіцца. Ён прафесіянал - а праца дэтэктыва ѓ тым і складаецца, каб здабываць з хаосу логіку і парадак.
  І ѓсё ж яму не дае спакою справа Атэртана. І адчуванне - адчуванне пакуль што толькі інтуітыѓнае, але вельмі моцнае, - што "Начная сава" - толькі пена на паверхні, што ѓ глыбіні гэтай справы крыецца нешта невымерна больш страшнае...
  Але пакуль аб гэтым думаць не варта. Яго задача цяпер - раскалоць Брэкен і Пэтчэта.
  Лін паліць, выпускаючы кольцы дыму ѓ акно.
  - Праз два кварталы налева. Там можаце спыніцца, я жыву проста за вуглом.
  Эд прытармажвае.
  - Апошняе пытанне. Па вашых словах у Бюро, вы ведалі аб тым, што Пэтчет і Сід Хадженс мелі намер сумесна займацца шантажом.
  - Не ѓзгадаю, каб я рабіла такую заяву.
  - Пра гэта сказаѓ я, і вы не сталі спрачацца.
  - Мусіць, проста прапусціла міма вушэй. Я стамілася і была раздражнёна.
  - Ва ѓсякім разе, пярэчыць вы не сталі. Джэк Вінсенс, які даѓ пісьмовыя паказанні пад прысягай, сцвярджае тое ж самае.
  - Можа быць, ён хлусіць. Яму ж падабаецца драматызаваць падзеі. Вам не падаецца, што ѓ ім ёсць нешта ад акцёра?
  - Мабыць, - адказвае Эд.
  - І вы лічыце, яму варта давяраць?
  Экслі, прытворна-засмучана:
  - Не ведаю. Джэк - слабое месца ѓ маіх разліках.
  - Разумею. Містэр Экслі, вы мяне арыштуеце?
  - Пачынаю падазраваць, што гэта будзе бескарысна. Што сказаѓ вам Уайт, калі прасіѓ вас прайсці допыт?
  - Проста папрасіѓ, каб я расказала ѓсё як ёсць. Вы паказалі яму паказанні Вінсенса?
  Варта сказаць праѓду - няхай адчуе да яго падзяку.
  - Не.
  - Вось і добра, таму што там напэѓна адна хлусня. А чаму вы не паказалі?
  - Бад як дэтэктыѓ няшмат чаго каштуе. Чым менш ён ведае, тым лепей. Акрамя таго, яго патрануе мой супернік, і мне б не хацелася ѓцечкі інфармацыі.
  - Вы кажаце пра Дадлі Сміта?
  - Так. А вы яго ведаеце?
  - Асабіста - не, але Бад шмат пра яго распавядае. У мяне такое ѓражанне, што ён яго баіцца, - а гэта значыць, што гэты Дадлі сапраѓды небяспечны чалавек.
  - Дадлі вельмі хітры - сапраѓдны д'ябал. Але як прафесіянал я лепшы за яго. Паслухайце, ужо позна.
  - Хочаце зайсці да мяне, выпіць?
  - Спачатку плявалі ѓ твар, а цяпер запрашаеце да сябе дадому?
  - Ну, улічваючы абставіны...
  Ён мімаволі ѓсміхаецца ѓ адказ.
  - Добра, улічваючы абставіны - згодны.
  Лін выходзіць з машыны. Ідзе на высокіх абцасах лёгка, нібы плыве над зямлёй, - нібы і не было гэтага кашмарнага дня. Уводзіць яго да сябе ѓ хату, запальвае святло.
  Эд аглядаецца. Вытанчаная, з густам абстаѓленая гасцёѓня, карціны на сценах. Лін скідае туфлі і разлівае брэндзі па двух куфлях. Эд прысаджваецца на абцягнутую аксамітам канапу.
  Лін садзіцца побач. Эд адпівае брэндзі, Лін марудзіць, саграваючы келіх у далонях.
  - Ведаеце, чаму я запрасіла вас зайсці?
  - Наѓрад ці спадзяецеся мяне спакусіць - вы занадта разумныя. Думаю, вам проста цікава, што я за чалавек.
  - Бад ненавідзіць вас мацней за ѓсё на свеце. Мацней, чым кахае мяне. І зараз я пачынаю разумець чаму.
  - Мне не хочацца ведаць ваша меркаванне.
  - Я збіралася сказаць камплімент.
  - Другі раз, добра?
  - Добра, тады зменім тэму. Як Інэс Сота перажывае скандал з "Начной савой"? Яе імя зараз цяробяць ва ѓсіх газетах.
  - Цяжка перажывае... Не хачу пра яе гаварыць.
  - Вас бянтэжыць, што я столькі пра вас ведаю, а вы пра мяне - нічога.
  Клін клінам.
  - У мяне ёсць паказанні Вінсенса.
  - Падазраю, што вы не занадта яму верыце.
  А зараз Эд зменіць тэму.
  - Вы згадвалі, што Пэтчэт фінансаваѓ раннія фільмы Рэйманда Дытэрлінга. Не раскажаце пра гэта падрабязней?
  - Навошта? Таму што Дытэрлінг - сябар вашага бацькі? Здагадваюся, як нялёгка часам быць сынам знакамітасці.
  Удар пад дых, нанесены цвёрдай і ѓпэѓненай рукой.
  - Проста пытаю.
  Лін паціскае плячыма:
  - Пірс неяк мімаходзь згадваѓ пра гэта некалькі гадоѓ таму.
  Тэлефануе тэлефон, але Лін не здымае трубку.
  - Вы, падобна, не хочаце казаць аб Джэку Вінсенс.
  - А вы, здаецца, хочаце.
  - У апошні час ён зусім не з'яѓляецца ѓ навінах.
  - Таму што ён спусціѓ ва ѓнітаз усё, што ѓ яго было. І "Жэтон Гонару", і сяброѓства з Мілерам Стэнтанам. І забойства Сіда Хадженса не занадта дапамагло яго кар'еры - бо ѓ асноѓным сваёй вядомасцю Вінсенс быѓ абавязаны менавіта рэпартажам у "Строга сакрэтна".
  Лін, адпіваючы брэндзі:
  - Вы яго недалюбліваеце.
  - Так, недалюбліваю. Але гэтаму ѓ яго паказаннях веру безумоѓна. Як і таму, што ѓ Пэтчэта захаваліся копіі ѓсіх сакрэтных матэрыялаѓ Сіда Хадженса, у тым ліку і копія дасье на самога Вінсенса. Прызнайце гэта і аблегчыце сабе жыццё.
  Калі яна расколецца, то зараз.
  - Прызнаць гэта я не магу, і ѓ наступны раз мы будзем размаѓляць у прысутнасці майго адваката. Але магу расказаць вам, што, на маю здагадку, можа ѓтрымлівацца ѓ гэтым дасье.
  Нарэшце!
  - І што ж?
  - Мяркую, гэтая гісторыя адбылася ѓ 1947 годзе. Вінсенс удзельнічаѓ у перастрэлцы на пляжы. Знаходзячыся пад дзеяннем наркотыкаѓ, ён застрэліѓ дваіх нявінных грамадзян, мужа і жонку. У маёй крыніцы ёсць пацверджанні: сведчанне санітара ѓ лякарні, куды прывезлі параненага Вінсенса, і паказанні лекара, які апрацаваѓ яго раны. Аналіз крыві, які паказвае наяѓнасць наркотыкаѓ у арганізме. Паказанні сведкаѓ злачынства, якія не заявілі пра гэта ѓ паліцыю. Капітан, вы гатовыя схаваць гэтую інфармацыю, каб абараніць свайго калегу-паліцыянта?
  "Малібу Рандэву" - хвалебны подзвіг Смеццеѓшчыка Джэка... Зноѓ тэлефануе тэлефон, і зноѓ Лін не здымае трубку.
  - Божа! - шэпча Эд, перад гэтай жанчынай няма патрэбы прыкідвацца.
  - Так. Ведаеце, чытаючы пра подзвігі Вінсенса, я заѓсёды падазравала, што ён з такой стараннасцю палюе за наркаманамі па нейкіх асабістых прычынах. І калі пра ѓсё гэта даведалася, зусім не здзівілася. Але ведаеце што, капітан? Калі ѓ Пэтчэта і былі копіі дасье, ён напэѓна іх знішчыѓ.
  А вось зараз - відавочная хлусня.
  - Пра тое, што Джэк наркаман, я здагадваѓся - у Бюро ѓжо шмат гадоѓ ходзяць пра гэта чуткі. Я ведаю, што вы хлусіце аб дасье, і ведаю, што Вінсенс гатовы на ѓсё, абы яго займець. Баюся, Пэтчэт яго недаацэньвае.
  - Як вы недаацанілі Бада Уайта?
  Зноѓ гэтая ѓсмешка - нібы ѓдар пад лыжачку. На нейкае імгненне Эду здаецца, што зараз ён яе ѓдарыць. Але яна паспявае засмяяцца, і ён сцірае ѓсмешку з яе асобы не аплявухай - пацалункам. У першы момант Лін адхіляецца, але затым адказвае на пацалунак. Зрываючы адзін з аднаго вопратку, яны скочваюцца на падлогу. Зноѓ тэлефануе тэлефон. Эд скідае трубку і цісне на рычажок. Лін ѓпускае яго ѓ сябе, і яны катаюцца па дыване, счапіѓшыся і трасучы мэблю. Усё доѓжыцца не даѓжэй некалькіх секунд, Эд адчувае, што Лін дайшла да вяршыні экстазу, а імгненне праз канчае і сам. Яны ляжаць, збіраючыся з сіламі. Нібы пазбаѓляючыся ад цяжкай ношы, Эд пачынае казаць.
  Стромкі паліцыянт Джэк Вінсенс: наркотыкі - і слава. Каб завалодаць сваім дасье, ён гатовы на ѓсё. Капітану Э. Дж. Экслі трэба было выціснуць з Джэка ѓсё - але Вінсенс, напампаваны наркотыкамі і алкаголем, станавіѓся некіравальным...
  
  
  Раздзел пяцьдзесят восьмы
  
  
  У Лос-Анджэлес Бад вяртаецца досвіткам - начным аѓтобусам з Фрыска. Горад здаецца незнаёмым, нібы Бад бачыць яго ѓпершыню - як і ѓсё іншае ѓ сваім жыцці.
  Ён дрэмле ѓ таксі, а ѓ вушах гучаць словы Эліса Лоѓ: "Вельмі цікавая справа, але доказаѓ у вас замала, а Спэйд Кулі - асоба вельмі вядомая. Таму я даручу расследаванне сваім людзям, а вас папрашу пакуль трымацца ад гэтай справы далей". Ад Лоѓ - да Лін: спачатку не адказвала на званкі, затым выключыла тэлефон. Дзіѓна, але на яе падобна - калі ёй трэба выспацца, усё астатняе адыходзіць на задні план.
  Баду жадаецца спяваць ад радасці. Да чаго ж усё добра - проста лепш не бывае!
  Таксі высаджвае яго ѓ ганка. На дзвярах запіска: на канверце надпіс - "Сержант Дуэйн У. Фіск".
  
  
  Срж. Уайт!
  
  
  
  Капітан Экслі хоча бачыць вас як мага хутчэй (па пытанні аб уцечцы інфармацыі ѓ часопіс "Версія" і трупа ѓ падвале). Неадкладна па вяртанні ѓ Лос-Анджэлес з'явіцеся ѓ ОВР.
  
  
  Бад гучна рагоча. Збірае сумку з рэчамі - адзенне, дасье па няѓлоѓным маньяку і па "Начной саве". Цыдулку шпурляе ва ѓнітаз і абдае яе бруёй.
  
  
  
  * * *
  
  
  Для пачатку едзе ѓ Гардэну, зазірае ѓ матэль "Вікторыя". Чыстыя прасціны, ніякай крыві на сценах. Паспаць? На хрэн сон - працаваць трэба. Зварыѓшы сабе каву, Бад перабірае ѓ розуме ѓсё, што ведае пра Спэйд Кулі.
  Усе яго звесткі змесцяцца на чацвярцінцы ліста. Кулі, скрыпач і джазавы спявак з Аклахомы, невысокі жылісты чалавечак гадоѓ сарака васьмі. Знакаміт - запісаѓ некалькі папулярных пласцінак, некалькі гадоѓ таму бліскаѓ у ТБ-шоу. Яго басіст Барт Артур Перкінс, мянушка Сабачнік, прыцягваѓся за ненатуральныя зносіны з сабакамі, па чутках, знаёмы ці ледзь не з усімі лос-анджэлескімі гангстарамі.
  У ходзе расследавання:
  Ламар Хінтан паведаміѓ, што Спэйд паліць опіум. У дзень гібелі Крысі Рэнфра Спэйд гуляѓ у "Ласо" - праз вуліцу ад гатэля, у якім яе забілі. У страѓніку Крысі знойдзены опіум. У апошні час Спэйд выступае ѓ лос-анджэлескім клубе "Эль-Ранча", паблізу ад кватэры Лінет Элен Кендрык. Ламар Хінтан сказаѓ, што Дуайт Жылет, былы сутэнёр Кэці Джануэй, пастаѓляѓ шлюх групе Кулі.
  Усе доказы ѓскосныя. Але пераканаѓчыя.
  На сцяне тэлефон: Бад здымае трубку, набірае нумар Бюро каранера службы шэрыфа.
  - Джэнсан, аддзел судмедэкспертызы.
  - Сяржант Уайт. Паклічце доктара Харыса. Ведаю, што ён заняты: у мяне толькі адно пытанне.
  - Пачакайце, калі ласка... - Некалькі пстрычак, потым: - Ну што на гэты раз, сяржант?
  - Трэба сёе-тое ѓдакладніць па апошнім выкрыцці.
  - Сяржант, вы ж не з нашай юрысдыкцыі.
  - Змест страѓніка і крыві Лінет Кендрык. Калі ласка.
  - Ну гэта прасцей простага. Змест страѓніка Кендрык нам надоѓга запомнілася. Запісваеце? Франкфурцкія сасіскі з кіслай капустай, смажаная бульба, кока-кола, опіум і сперма. Вось дык апошняя вячэра, праѓда?
  Бад вешае трубку. "Трымайцеся далей ад гэтай справы", - сказаѓ яму Эліс Лоѓ. Але Кэці Джануэй кажа: Ідзі.
  
  
  
  * * *
  
  
  Па дарозе на Стрып зноѓ і зноѓ перабірае ѓ галаве ѓсё, што даведаѓся.
  Перш - у клуб "Эль-Ранча". Клуб зачынены, на дзвярах афіша: "Кожную ноч у нашым клубе - Спэйд Кулі і яго "Каѓбойскія рытмы"!" Велізарны рэкламны плакат: Спэйд, Сабачнік Перкінс, яшчэ трое музыкаѓ - на выгляд сапраѓдныя басякі. Пярсцёнкаѓ на пальцах няма ні ѓ кога. Унізе плаката адціснута: "Прадстаѓнікі: "Асацыяцыя Ната Пенцлера". 653, Норт Ла Сьенега, Лос-Анджэлес".
  Праз вуліцу - забягалаѓка з хот-догамі. У меню франкфурцкія сасіскі, кіслая капуста, бульбачка. Трохі далей - Крэсент-Хайтс, вядомае месца "працы" вулічных шлюх. У мілі на поѓдзень адсюль - кватэра Лінет Элен Кендрык.
  Выснова:
  Спэйд падабраѓ яе пасля канцэрта - позна, сведкаѓ не было. Накарміѓ, пачаставаѓ опіумам, паехаѓ да яе дадому. Опіумны кайф павярнуѓся кашмарам - Спэйд забіѓ яе да смерці і тройчы згвалтаваѓ мёртвую.
  Бад збочвае на бульвар Ла Сьенега, 653: самавіты будынак чырвонага дрэва, на паштовай скрыні: "Асоц. Ната Пенцлера". Дзверы не зачынены, у прыёмнай дзяѓчына гатуе каву.
  Бад уваходзіць. Дзяѓчына:
  - Чым магу дапамагчы?
  - Дзе бос?
  - Містэр Пенцлер кажа па тэлефоне. Чым я магу вам дапамагчы?
  Дзверы з меднай гравіраванай таблічкай: "Н. П.". Бад штурхае дзверы: тоѓсты стары, адарваѓшыся ад тэлефона, гарлапаніць:
  - Гэй, я заняты, вы што, не бачыце? Гейл, дай гэтаму блазна наш буклет і выправі яго адсюль!
  Бад паказвае жэтон. Стары кідае слухаѓку, устае з-за стала.
  - Вы Нат Пенцлер? - пытаецца Бад.
  - Можаце клікаць мяне Нацку. Працу шукаеце? Магу прапанаваць вас у Галівуд, там такі неандэртальскі тыпаж зараз у модзе.
  Добра, прапусцім.
  - Вы агент Спэйда Кулі, праѓда?
  - Цалкам дакладна. Жадаеце далучыцца да групы? Высокі заробак гарантую: грошы Спэйд прыносіць ладныя, хоць, па сумленні сказаць, мая шварцы прыбіральшчыца спявае куды лепш за яго. Адразу магу прапанаваць працу вышыбайлавы ѓ "Эль-Ранча", а там паглядзім. Ад дзяѓчынак адбою не будзе. А яшчэ апранешся, дык усе будуць твае.
  - Скончыѓ, татка?
  - Для вас, хамеючы малады чалавек, містэр Нацкі! - з годнасцю адказвае Пенцлер.
  Бад зачыняе дзверы.
  - Мне патрэбныя звесткі пра канцэрты Кулі з пяцьдзесят першага года і дагэтуль. Дабром аддасце ці як?
  Пенцлер устае, загароджваючы шафы з тэчкамі сваім аб'ёмістым целам.
  - Добра, Гадзіла, павесяліліся і хопіць. Інфармацыю аб кліентах я не выдаю нават пад пагрозай позвы ѓ суд. Так што ѓсяго добрага прыемна было пазнаёміцца. Зазірайце як-небудзь на агеньчык.
  Бад моѓчкі вырывае са сцяны тэлефонны шнур. Пенцлер, расхінуѓшы верхнюю скрыню:
  - Добра, добра, толькі малю вас, без рук! Мой твар - мой даход, і ён мне дорага! Проста пячорныя норавы нейкія!
  Бад рыецца ѓ тэчках, выцягвае на стол тую, што азагалоѓленая: "Кулі, Донэл Клайд". На першай старонцы - здымак. Бада нібы ѓдарае: у Спэйда па два пярсцёнкі на кожнай руцэ. Рознакаляровыя: ружовы, белыя, сінія - бланкі. Запісы аб гастролях, акуратна пасартаваныя па гадах: квіткі на самалёт, квітанцыі з гатэляѓ.
  Пенцлер нешта бурчыць у яго за плячом. Бад параѓноѓвае даты.
  Джэйн Мілдрэд Хемшэр, 8 сакавіка 1951 года, Сан-Дыега - Спэйд выступаѓ у "Эль-Картэс Скайрум". Красавік 53., Кэці Джануэй - "Каѓбойскія рытмы" ѓ "Біда-Літо", Паѓднёвы Лос-Анджэлес. Шэран, Салі, Крысі Вірджынія, Марыя, Лінет, Бэйкерсфілд, Нідлз, Фрыска, Сіэтл і зноѓ Лос-Анджэлес. Бад праглядае склад групы: Сабачнік Перкінс гуляе ѓвесь час, ударнікі і саксафаністы прыходзяць і сыходзяць. Спэйд Кулі заѓсёды ѓ групе: ён - лідэр і робіць касу. Месцы, даты - усё супадае.
  На сіняй паперы застаюцца цёмныя плямы поту - яго поту.
  - Дзе жыве гурт?
  Пенцлер:
  - "Білтмор", але я вам пра гэта не казаѓ.
  - Добра. Зваротная ласка: мяне тут не было. Майце на ѓвазе, справа сур'ёзная; некалькі забойстваѓ.
  - Клянуся вам, буду маѓчаць, як сфінкс! Божа Божа, падумаць толькі! Спэйд і яго недарэчнасць! Госпадзі - ведаеце колькі ён зарабіѓ у мінулым годзе?
  
  
  
  * * *
  
  
  З вуліцы Бад тэлефануе Элісу Лоѓ. Той пачынае гарлапаніць:
  - Я ж вам загадаѓ трымацца далей ад гэтай справы! Я адправіѓ траіх людзей - траіх цывілізаваных людзей, абяцаю паведаміць вам усё, што яны знойдуць, толькі не блытайцеся ѓ іх пад нагамі, займайцеся "Начной савой", зразумела вам?
  Так-так, зразумела. Але ён чуе голас Кэці Джануэй, і Кэці кажа: Ідзі. "Білтмар".
  Бад прымушае сябе пад'ехаць павольна. Прыпаркавацца ля чорнага ходу. Ветліва спытаць клерка, дзе знайсці групу містэра Кулі.
  - Прэзідэнцкі нумар, дзявяты паверх, - кажа клерк.
  - Дзякуй, - вельмі спакойна адказвае Бад і нават, здаецца, усміхаецца.
  Ад канторкі ён адыходзіць павольна, так павольна, нібы плыве, рассоѓваючы тоѓшчу вады. Уверх па лесвіцы - бягом, нібы падхоплены плынню. Забі яго, - кажа малая Кэці. Вось і прэзідэнцкі нумар: падвойныя дзверы, на дзвярах - пазалочаныя арлы і амерыканскія сцягі. Бад тузае ручку, і дзверы расхінаецца.
  Трое басякоѓ проста на падлозе - усё ѓ вотруб'і. Вакол пустыя бутэлькі і поѓныя попельніцы - павесяліліся на славу. Спэйду няма.
  За адной з суседніх дзвярэй - нейкі шум. Бад расхінае дзверы нагой.
  Сабачнік Перкінс у ложку глядзіць мультфільмы па тэлевізары. Бад выхоплівае рэвальвер.
  - Дзе Кулі?
  Перкінс, калупаючы ѓ зубах калыпком:
  - На вечарынцы, куды і я збіраюся. Хочаш яго ѓбачыць - прыходзь сёння ѓвечары ѓ "Эль-Ранча". Ёсць шанц, што ён там з'явіцца.
  - Што значыць "ёсць шанец"? Ён жа загалоѓная фігура ѓ групе!
  - Раней - так, але ѓ апошні час Спейд нешта здаѓ, так што я ѓсё часцей яго замяняю. Спяваю я не горш за яго, а выглядаю нават лепш, так што гледачы задаволеныя. А цяпер, можа, ты адсюль прыбярэш і дасі мне даглядзець целік?
  - Дзе ён цяпер?
  - Прыбяры гармату, байскаѓт. Спэйд табе не па зубах, максімум, што ѓ вас на яго ёсць, - нявыплата аліментаѓ.
  - Памыляешся. Я абвінавачваю Спэйда ѓ забойстве першай ступені. І ва ѓжыванні опіюма, калі табе гэтага мала.
  Перкінс выплёѓвае калыпок:
  - Што ты сказаѓ?
  - Забойствы прастытутак. Спэйд любіць маладзенькіх?
  - Ён не забіваць іх любіць, а на ніт саджаць. Як і мы з табой.
  - Дзе ён?
  - Стукачоѓ пашукай у іншым месцы.
  Бад б'е яго ручкай рэвальвера ѓ сківіцу. Перкінс лямантуе, выплёѓвае зубы. Па тэлевізары пачынаецца рэклама: дзеткі гучна патрабуюць дабаѓкі кукурузных шматкоѓ "Келлог". Бад страляе ѓ экран, і целік змаѓкае.
  Сабачнік шапяляжыць:
  - Прачытай кайф-базары [53] у Чайнатауне. І пакінь мяне ѓ спакоі, чорт бы цябе ѓзяѓ!
  Забі яго, - кажа Кэці, і ѓ першы раз за шмат гадоѓ Бад успамінае сваю маці.
  
  
  Раздзел пяцьдзесят дзевяты
  
  
  - Я ѓжо тлумачыѓ капітану Экслі, - кажа псіхіятр, - але, калі ён настойвае, прыйдзецца растлумачыць і вам. Дапытваць містэра Голдмана зусім бескарысна. Большую частку часу яго розум безнадзейна змрочны.
  Джэк азіраецца: цені ѓ піжамах, якія бясшумна блукаюць па калідоры, шалёныя малюнкі на сценах. Жудаснае гэта месца - дурдом.
  - Не маглі б вы растлумачыць падрабязней, што з ім? Нам неабходна атрымаць ад яго заяву.
  - Што ж, калі ён здолее звязаць два словы, лічыце, вам буйна пашанцавала. У ліпені мінулага года містэр Голдман і яго калега Мікі Коэн, якія знаходзіліся ѓ турме Мак-Ніл, падвергліся нападу. Неѓстаноѓленыя твары накінуліся на іх з нажамі і абрэзкамі металічных труб. Коэн амаль не пацярпеѓ, але містэр Голдман атрымаѓ сур'ёзную траѓму чэрапа, самай згубнай выявай якая адбілася на працы мозгу. У канцы мінулага года абодва былі вызваленыя датэрмінова. Адразу пасля вызвалення містэр Голдман пачаѓ паводзіць сябе неадэкватна: у канцы снежня паліцыя Беверлі-Хілз арыштавала яго за мачавыпусканне ѓ грамадскім месцы. Суд прызнаѓ містэра Голдмана шалёным і вынес азначэнне аб яго ѓтрыманні ѓ псіхіятрычнай лякарні на працягу дзевяноста дзён. Да нас ён патрапіѓ адразу пасля Калядаѓ. Дзевяноста дзён нядаѓна скончыліся, але мы ѓжо аформілі дакументы на наступны тэрмін. Да самастойнага жыцця ён не здольны, а дапамагчы яму мы, шчыра кажучы, не можам нічым. Зрэшты, магу паведаміць тое, што, магчыма, вас зацікавіць: містэр Коэн наведваѓ містэра Голдмана ѓ шпіталі і выказаѓ жаданне перавесці яго ѓ прыватную лякарню за свой кошт, але містэр Голдман адмовіѓся, прычым паводзіѓ сябе так, нібы вельмі баіцца містэра Коэна. Дзіѓна, ці не праѓда?
  - Можа быць, не так ужо і дзіѓна. Дзе ён?
  - Вось за гэтымі дзвярыма. Толькі, калі ласка, будзьце з ім мякчэйшымі. Напэѓна, калісьці гэты чалавек быѓ гангстарам, але зараз ён проста няшчасны хворы.
  Джэк адчыняе дзверы. Маленькі пакойчык, сцены аббітыя лямцом. На лямцавай лаве Дэйві Голдман - няголены, з адвіслай сківіцай і пустымі вачыма - разглядае карцінкі ѓ "Нэшнл Джиографик". Ад Дэйві смярдзіць лізолом.
  Джэк прысаджваецца побач. Голдман адсоѓваецца, не гледзячы на яго.
  - Ну і клапоѓнік, - кажа Джэк. - Чаму ты не хочаш, каб Мікі цябе адсюль забраѓ?
  Голдман выцягвае з носа казяѓку і суне сабе ѓ рот.
  - Дэйві, ты пасварыѓся з Мікі?
  Голдман моѓчкі працягвае Джэку часопіс. На малюнку трасуць дзідамі голыя негры.
  - Міла. Былі б гэта белыя дзяѓчынкі - мабыць, я б таксама падпісаѓся. Дэйві, ты мяне памятаеш? Я Джэк Вінсенс. Служыѓ у паліцыі, у Аддзеле наркотыкаѓ. Мы з табой часта сустракаліся на Стрыпе.
  Голдман скрабе ѓ сябе ѓ пахвіне, бессэнсоѓна ѓсміхаецца.
  - Дэйві, чаму ты баішся Міка? Вы ж з ім сябры. Ён пра цябе паклапаціѓся.
  Голдман, прыляпваючы нябачнага жучка:
  - Больш не сябры.
  Інтанацыя ѓ яго... Такое не апішаш і не падробіш. Такі голас Джэк чуе ѓпершыню - і, бог сведка, не хацеѓ бы пачуць яшчэ раз.
  - Дэйві, раскажы, што здарылася з Дынам Ван Гельдэрам? Ты яго памятаеш? Ён наведваѓ цябе ѓ Мак-Нілі.
  Голдман зноѓ запускае палец у нос. Выцірае руку аб штаніну.
  - Дын Ван Гельдэр. Ён быѓ у цябе ѓ Мак-Нілі ѓвесну пяцьдзесят трэцяга. Тады ж, калі да Мікі прыязджалі браты Энгелклінгі, Піт і Бакс. Цяпер ты баішся Мікі, а гэты Ван Гельдэр прыстукнуѓ хлопца па імені Дзюк Каткарт, а яго самога прыстукнулі ѓ "Начной саве", і мне, чорт пабяры, Трэба ведаць, як усё гэта звязана! Дэйві, напружы мазгі - калі яны ѓ цябе засталіся!
  Няма адказу.
  - Ну, Дэйві! Раскажы ѓсё дзядзечку Джэку. Табе адразу стане лягчэй.
  - Галандзец дзяѓбаны галандзец Мікі не ведае калі ведае будзе балюча хаб рашмонэс [54] Мэер хаб рашмонэс Мэер Харыс Коэн te absolvo [55] мае грахі...
  Твар мёртвы, погляд бессэнсоѓны - жывуць толькі вусны. Джэк разумова перакладае: галандзец - Ван Гельдэр. Ідыш, латынь ... Падобна, Дэйві за нешта просіць у Мікі прашэння.
  - Ну кажы, Дэйві. Кажы. Што ты зрабіѓ Мікі? Аблегчы душу. Спавядайся бацьку Джэку, і табе адразу стане добра.
  Голдман зноѓ лезе пальцам у нос. Джэк падштурхоѓвае яго локцем:
  - Кажы ж!
  - Галандзец усё прасраѓ.
  ??? Можа быць, план з "двайніком" распрацаваѓ Дэйві?
  - Што прасраѓ? Кажы! Манатонным, мёртвым голасам:
  - Тры стрэлка хлопцаѓ Мікі бум-бум-бум Мікі думаѓ усяму а не Чэшырскі кот усё забраѓ у Мікі нічога не засталося. Хаб рашмонэс Мэер я ім паверыѓ а табе не паверыѓ te absolbo...
  ???
  - Пра каго ты кажаш, Дэйві? Што за стрэлкі? Што за Чэшырскі кот?
  Голдман пачынае фальшыва мукаѓ нейкую мелодыю. Прыслухаѓшыся, Джэк даведаецца "Цягнік-экспрэс".
  - Дэйві, пагавары са мной!
  - Бам-бам-бам, - напявае Дэйві, - бам-бам-бам мой цягнік-экспрэс. Бам-бам-бам-бам-бам-бам мой цягнік-экспрэс.
  Маці-перамаці, я з гэтым ідыётам сам звар'яцею!
  - Бззз бззз кажа жучок, - паведамляе Дэйві. - Жучок кажа я слухаю. Хаб рашмонэс Мэер дарагі мой сябар.
  Госпадзе Ісусе! Джэк, здаецца, пачынае разумець, пра што гаворка.
  Энгелклінгі размаѓлялі з Кознам у яго ѓ камеры. Мікі клянецца, што не пераказваѓ размову ні адной жывой душы. Але Голдман нейкім чынам пра гэта даведаѓся і вырашыѓ перахапіць здзелку, ад якой адмовіѓся Мікі. Адправіѓ Дзіна Ван Гельдэра замачыць Каткарта - ці, магчыма, загадаѓ толькі перакупіць справу, а астатняе Ван Гельдэр зрабіѓ па ѓласнай ініцыятыве. Але як ён даведаѓся???
  ЖУЧОК! Голдман усталяваѓ жучок у камеры Коэна???!
  - Дэйві, раскажы мне пра жучок!
  Голдман пачынае мукаѓ "Настрой". У палату зазірае лекар.
  - Афіцэр, я мяркую, дастаткова. Пакіньце гэтага небараку ѓ спакоі.
  
  
  
  * * *
  
  
  Сваю ідэю Джэк выклаѓ па тэлефоне, і Экслі яе ѓхваліѓ: зараз - у Мак-Ніл, на пошукі жучка ѓ камеры Мікі Коэна. Аэрапорт Вентура ѓ некалькіх мілях ад Камарыльё, самалётам у Паджэт-Саѓнд, адтуль на таксі да турмы. Боб Галадзет ужо патэлефанаваѓ у Бюро кіравання пакараннямі: турэмшчыкі з Мак-Ніла, хутчэй за ѓсё, ахвотна супрацоѓнічаць не стануць: Мікі Коэна яны песцілі, стварылі яму каралеѓскія ѓмовы (зразумела, не бясплатна) і зараз баяцца пакаранні за хабарніцтва. Экслі распавёѓ, што Бад Уайт знік - Фіск і Клекнер зараз яго шукаюць. Напэѓна, уцёк, гад, калі зразумеѓ, што Эду ѓсё вядома пра яго фокусы з "Версіяй" і з трупам у падвале, - Фіск згадваѓ пра гэта ѓ запісцы, якую яму пакінуѓ. Паркер кажа, Дадлі Сміт зараз вывучае матэрыялы па справе Энгелклінгаѓ, хутка прадставіць рапарт. Лін Брэкен па-ранейшаму замыкаецца.
  - Што ж далей? - пытаецца Джэк.
  Экслі:
  - Апоѓначы ѓ "Ціхім акіяне". Сустрэнемся і ѓсё абмяркуем.
  І голас яго пры гэтым гучыць даволі злавесна.
  У аэрапорце Вентура Джэк садзіцца на самалёт - білет яму замовіѓ капітан Экслі. Сцюардэса прапануе газеты: ён бярэ "Таймс" і "Дэйлі Ньюс", шукае навіны пра "Начную саву".
  Рабяты Дадлі рвуць на часткі Чорны горад, ператрэсваюць вядомых каляровых бандытаѓ - шукаюць тых, хто насамрэч паліѓ з драбавікоѓ у Грыфіт-парку. Безнадзейная справа: калі ѓжо драбавік у аѓтамабіль падкінулі, хутчэй за ѓсё, падкінулі і гільзы, па газетных рэпартажах вылічыѓшы, дзе яны павінны знайсціся. А на такое здольныя толькі прафесіяналы. Майк Брунінг і Дзік Карлайл прынялі камандаванне над 77-м участкам: усе мясцовыя і яшчэ дваццаць чалавек з Аддзела забойстваѓ у іх распараджэнні. Чорныя адмарозкі ѓ гэтым выпадку былі ні пры чым - стоадсоткава. Падобна, усё як у пяцьдзесят трэцім: Дадлі не шукае вінаватых - шукае, на каго б зваліць віну. Фатаграфіі ѓ "Дэйлі Ньюс": дэманстрацыя з плакатамі на Сентрал-авеню, дом, які Экслі купіѓ Інэс Сота. У "Таймс" здымак Інэс на парозе дома Рэя Дытэрлінга ѓ Лагуне: асляпляльна-белае полымя фотавыбліскаѓ, яна прыкрывае вочы рукой.
  Джэк чытае далей.
  Бюро генеральнага пракурора ѓ Сакрамэнта аб'явіла аб сваім намеры перагледзець справу. Эліс Лоѓ іх перахітрыѓ - падаѓ скаргу. Аднак хлопцы з Сакрамэнта вельмі цікавяцца гэтай справай і маюць намер пачаць расследаванне, як толькі скончыцца пакладзены па законе тэрмін разгляду скаргі - два тыдні. Калі, зразумела, за гэты час паліцыя Лос-Анджэлеса не здолее разабрацца ѓ справе самастойна і прадставіць яго вялікаму журы. Паліцыя выпусціла прэс-рэліз - падрабязную і сентыментальную гісторыю аб згвалтаванні Інэс Сота ѓ пяцьдзесят трэцім, дапоѓненую зусім ужо слёзатачывым эпілогам аб тым, як капітан Эд Экслі дапамог беднай дзяѓчыне пачаць новае жыццё. Ад Экслі-малодшага "Дэйлі Ньюс" пераходзіць да Экслі-старэйшага: пабудова сістэмы шашэйных дарог у Паѓднёвай Каліфорніі скончана, і ходзяць чуткі, што на бліжэйшых выбарах Вялікі Прэстан мае намер выставіць сваю кандыдатуру ѓ губернатары ад рэспубліканцаѓ - але ці не пашкодзіць яму скандал вакол імя сына?
  Джэк узважвае ѓласныя шанцы. З Карэн яны памірыліся - яна ацаніла яго старанні. Цяпер адзіная яго задача - спакойна даслужыць свае два месяцы, атрымаць пенсію і зрабіць ручкай паліцыі Лос-Анджэлеса. Аднак гэтыя два месяцы яму давядзецца, як кажуць, бегчы наперадзе паравоза. А для спрынтарскіх забегаѓ ён ужо, па праѓдзе, застары. Перагляд "Начной савы", кампрамат, які захоѓваюць на яго Пэтчэт і Брэкен... Нешта скажа яму сёння Экслі? Начныя сустрэчы па рэстаранах не ѓ ягоным стылі. Што, калі Брэкен і Пэтчет выкладуць усё, што пра яго ведаюць? Магчыма, Паркер пагодзіцца яго прыкрыць, каб захаваць рэпутацыю паліцыі? Але пазнае Карэн - і нікчэмныя рэшткі іх былога кахання выляцяць у трубу. Мужа-п'яніцу, мужа - скарбніка Эліса Лоѓ яна яшчэ неяк церпіць. Мужа-забойцу цярпець не стане.
  Тры гадзіны ѓ паветры, тры гадзіны, каб давесці да ладу думкі. Самалёт прызямляецца ѓ Паджэт-Саѓнд, Джэк ловіць таксі і едзе ѓ Мак-Ніл.
  Пачварны будынак - шэры маналіт на шэрых скалах выспы. Шэрыя сцены, шэрая смуга, калючы дрот над шэрай вадой. Каля варот Джэк паказвае пасведчанне - ахоѓнік ківае, сталёвыя вароты раз'язджаюцца, знікаючы ѓ шэрым камені.
  За варотамі сустракае Джэка невысокі жылісты чалавечак.
  - Сяржант Вінсенс? Я агент Годдард, Бюро кіравання пакараннямі.
  Моцны поціск рукі.
  - Экслі растлумачыѓ, навошта я тут?
  - Усё растлумачыѓ Боб Галлодет. Вы расследуеце справу "Начной савы" і некалькі злучаных з гэтым злачынстваѓ і жадаеце праверыць, ці не знаходзіцца ѓ былой камеры Коэна якая падслухоѓвае прылада. Калі хочаце ведаць маё меркаванне - гэта цалкам магчыма.
  - Чаму?
  Яны крочаць да будынка, люты вецер хвошча іх па тварах.
  - Таму што ѓ турме бардак! - перакрыкваючы вецер, тлумачыць Годдард. - Коэн і Голдман тут жылі як у пяцізоркавым гатэлі: усе выгоды, неабмежаваныя наведванні, перадачы іх наогул не правяраліся. Пранесці можна было ѓсё, што заѓгодна, у тым ліку і жучок. А вы думаеце, Голдман гуляѓ супраць свайго боса?
  - Накшталт таго.
  - Што ж, вельмі можа быць. Яго камера была на адным ярусе з Мікі, праз дзве дзверы ад яго, і, акрамя іх, на ярусе амаль нікога не было. Цяпер самі ѓбачыце - не турма, а санаторый!
  Яны ѓваходзяць у будынак, паднімаюцца па бясконцых вузкіх усходах. Шэсць ярусаѓ. Наперад па калідоры - восем пустых камер.
  - Пентхаус, - тлумачыць Годдард. - Ціхі, маланаселены, з утульным агульным пакоем, дзе можна згуляць у карты. Ведаеце, што паведаміѓ наш інфарматар? Што Коэн асабіста даваѓ дабро на размяшчэнне тут тых ці іншых зняволеных. Уяѓляеце, як трэба зарвацца? А зараз паглядзіце, што я для вас прыгатаваѓ.
  Яны ѓваходзяць у агульную "гасцёѓню": на стале раскладзены крышаны, зубілы, малаткі, доѓгая тычка з гакам на канцы. На разасланай коѓдры - магнітафон, блытаніна правадоѓ.
  - Вось гэта арганізацыя, - прысвіствае Джэк.
  - Экслі і Галлодет маюць у гэтых сценах сур'ёзную вагу, - тлумачыць Годдард. І дадае: - Пачнем з гэтага яруса. Калі знойдзем плёнку, зможам адразу і праслухаць. Хоць ці знойдзем...
  - Думаю, гэта цалкам магчыма. Голдман і Коэн выйшлі на волю мінулай восенню. Напад на іх быѓ здзейснены ѓ ліпені, тады ж Дэйві адбілі мазгі. Калі ён і ѓстанавіѓ жучок, то забраць яго з сабой пры выхадзе яму ѓжо, хутчэй за ѓсё, не хапіла розуму.
  - Што ж, прыступім.
  
  
  
  * * *
  
  
  Годдард пазначае ѓчастак канала цеплатрасы ад камеры Коэна да камеры Голдмана праз дзве іншых, бярэ малаток і зубіла і акуратна дзяѓбе. Джэк адломвае ахоѓную пласціну з цеплаправода ѓ камеры Мікі, шуруе палкай з гакам. Нічога - адны пустыя бляшаныя сценкі. На Джэка накатвае раздражненне: было б лагічна ѓсталяваць жучок менавіта тут. З цеплаправода з шумам вырываецца гарачае паветра. Не, думае Джэк. Тут холадна, і цяпло падаецца большую частку часу. Пры такім шуме размову на плёнку не запішаш. Ён уважліва аглядае сцены і столь, і погляд яго ѓпіраецца ѓ вентыляцыйную адтуліну. Побач з ім, у ахоѓнай пласціны, нядбайна зашпакляваны ѓчастак сцяны з дробнымі дзірачкамі. Джэк б'е малатком, і нарэшце з разбітай сцяны вывальваецца маленькі, заляпаны шпатлёѓкай мікрафон. Правады ад яго сыходзяць углыб сцяны. Праз пяць секунд з'яѓляецца Годдард: у руках ён трымае мініятурны магнітафон у пластыкавым чахле.
  - Роѓна на паѓдарозе паміж камерамі. Гукі даносяцца праз вентыляцыю - нядрэнна прыдумана! Што ж, паслухаем.
  
  
  
  * * *
  
  
  Вярнуѓшыся ѓ агульны пакой, Годдард уключае сваю машыну, ставіць плёнку, вынятую з магнітафона Дэйві, націскае на кнопкі.
  Спачатку - нічога, акрамя трэска перашкод. Сабачы віск. "Ціха, ціха, бубелі", - голас Мікі Коэна.
  - Звар'яцець! - кажа Годдард. - Яны яму дазволілі трымаць у камеры сабаку. Такое магчыма толькі ѓ Амерыцы!
  Голас Коэна: "Скарб мой, спыні лізаць свой шніцель!" Зноѓ сабачае скуголенне. Доѓгае маѓчанне. Пстрычка - запіс спыняецца.
  - Мікрафон актывуецца ад гуку голасу, - тлумачыць Годдард. - Я засёк час: адключаецца аѓтаматычна праз пяць хвілін бяздзейнасці.
  Джэк, счышчаючы з рукава пабел:
  - Як жа Голдман мяняѓ плёнку?
  - Відавочна, у яго была нейкая палка з гакам, накшталт той, што я прынёс. Цікава, колькі ж часу праляжала ѓ шахце гэтая штука? І бо Голдман адзін не мог яе ѓсталяваць, хтосьці яму дапамагаѓ. Так, чуеце? Пстрычка.
  Новая пстрычка - мікрафон ѓключаецца. Незнаёмы голас:
  - Дык на каго і колькі?
  Коэн:
  - Пастаѓ тысячу на Базіліо. Базіліо - сапраѓдны баец, Робінсана ён зробіць як немаѓля. І яшчэ, перш чым пойдзеш, зазірні ѓ лякарню да беднага Дэйві. Божа бог, што з ім зрабілі гэтыя нягоднікі - ператварылі яго ѓ нейкую паганую гародніну! Ну не жыць мне на гэтым свеце, калі я з іх саміх не зраблю агародніннае пюрэ!
  Далей - суцэльнае неразборлівае мармытанне, скуголенне сабакі, ласкавае буркаванне Мікі.
  Джэк мяркуе час: ужо пасля нападу. Бой Базіліо з Робінсанам быѓ у канцы верасня. Мікі паставіѓ на іх загадзя, а да моманту самога матча ѓжо выйшаѓ на волю.
  Пстрычкі, пстрычкі. Сорак шэсць хвілін пустой балбатні: Мікі гуляе ѓ карты з іншымі зняволенымі - іх мінімум двое, буркуе з сабакам, спускае ваду ѓ туалеце. Плёнка ѓжо падыходзіць да канца: пстрычка, пстрычка, скуголенне праклятага сабакі. Мікі:
  - Шэсць гадоѓ і дзесяць месяцаѓ правесці ѓ гэтым доме смутку - і для чаго, я пытаю? Для таго, каб перад самым вызваленнем пазбавіцца непараѓнальных мазгоѓ майго сябра Дэйві! Мікі-малодшы, фейгеле [56] , спыні лізаць свой путц [57] !
  Іншы голас:
  - Суку хоча.
  Коэн:
  - Божа мой, адкуль жа я вазьму суку свайму беднаму хлопчыку? Але, я табе скажу, са сваім шлангам Мікі-малодшы - сапраѓдны віртуоз, прама як Хейфец са скрыпкай, а абсталяваны так, што і сам Джоні Стампаната яму пазайздросціць. Але як несправядліва ѓладкованы свет: мой хлопчык пакутуе ад адзіноты, а вось у Джоні ѓ суках недахопу няма, толькі на мінулым тыдні я чытаѓ у калонцы Хэды Хопер [58] , што ён зноѓ з'яѓляѓся ѓ святле з Ланай Тэрнер. Што ён знайшоѓ у гэтай зорульцы, я не разумею, піздзіць у яе, ці што, сабалямі выслана, што ён ужо дзесяць гадоѓ за ёй бегае?
  Суразмоѓца Мікі хрыпла рагоча. Коэн:
  - Хопіць ржаць, шлімазл [59] , зберажы сілы для шоѓ Джэка Бені. Я табе пра сур'ёзныя рэчы кажу. Ведаѓ бы ты, як мне зараз не хапае Джоні! Хтосьці прыбірае маіх людзей аднаго за адным, і я хачу ведаць, хто, чорт пабяры, гэта робіць, я хачу ѓзяць гэтых гаѓнюкоѓ за яйкі, хачу, каб тыя падонкі, што праламалі чэрап небараку Дэйві, перасталі хадзіць па зямлі! А Джоні, чортаѓ макароннік з вялікай салямі, ведай дручыць акторак і ѓ вус сабе не дзьме, як быццам яму ѓсё роѓна, што робяць нейкія мярзотнікі з яго старым сябрам і дабрадзеем.
  Мікі заходзіцца кашлем. Яго суразмоѓца:
  - А што Лі Вакс або Эйб Тайтэлбаум? Даручы гэта ім.
  Коэн:
  - Наперснік з цябе, дарагі мой, як са смажанага парася - вячэра ѓ Шабат. Сам не разумею, як я трываю такога шмендрыка [60] , як ты, - мабыць, таму, што добра гуляеш у крыбіджы [61] . Не, не магу я спадзявацца ні на Эйба, ні на Лі. Эйб заленаваѓся, разжырэѓ у сябе на кашэрных далікатэсах, развучыѓся працаваць рукамі. А з Ваксам праблема прама супрацьлеглая: занадта ѓжо ён кахае забіваць, прычым, нажаль, абсалютна каго ні патрапячы, хоць у гэтай справе, як і ѓ любой іншай, важна ведаць меру! Не, мне патрэбен Джоні. Ах, Джоні, Джоні, што ты знайшоѓ у гэтай Лане - ну няѓжо ѓ яе на самой справе манда шоѓкам падбітая?
  Канец плёнкі. Годдард, ківаючы галавой:
  - Ну і прыгажуняй гэты Мікі! Сабалямі выслана, трэба ж!... Я толькі аднаго не зразумеѓ: якое дачыненне ѓсё гэта мае да "Начной савы"?
  - Моцна расчаруецеся, калі я адкажу: "ніякага"? - адказвае Джэк.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ШЕСЦІДЗЯСЁТЫ
  
  
  На адной са сцен яго кабінета - велізарная дыяграма: персанажы справы "Начной савы" злучаныя гарызантальнымі лініямі, вертыкальныя лініі злучаюць іх з табліцай, падзеленай на квадрацікі: кожны квадрацік - факт з прызнанняѓ Вінсенса. На палях Эд запісвае свае думкі. У вушах у яго яшчэ звіняць словы бацькі, сказаныя па тэлефоне некалькі хвілін таму:
  - Эдмунд, я збіраюся выставіць сваю кандыдатуру на выбарах губернатара. Скандал вакол твайго імя можа пашкодзіць мне, але пра гэта не думай. Хачу папярэдзіць цябе пра іншае: я не хачу, каб у друку з'яѓлялася імя Атэртана, асабліва ѓ сувязі з тваім расследаваннем, і не хачу, каб ты дакучаѓ Рэю Дытэрлінгу. Усе пытанні, якія ѓ цябе ѓзнікнуць, задавай непасрэдна мне, і я пастараюся дапамагчы табе ѓсім, чым змагу.
  І Эд пагадзіѓся. Пасля гэтай размовы ён адчувае сябе хлапчуком - брыдкім хлапчуком, калі ѓспамінае пра Лін Брэкен. І яшчэ: яму вельмі не падабаецца, што ѓ ягонай дыяграме так часта ѓсплывае прозвішча "Дытэрлінг".
  Эд праглядае схему. Лініі змяяцца, перасякаюцца, кружаць галаву.
  Сід Хадженс - сувязь з парнухай, якую выявіѓ Вінсенс ѓ пяцьдзесят трэцім. Парнуха - сувязь з Пірсам Пэтчэтам. Яшчэ адна лінія: Крысціна Бергерон, яе сын Дэрыл і Бобі Індж, натуршчыкі, якія ѓдзельнічалі ѓ порназдымках. Даць заданне Віску і Клекнеру - аднавіць іх пошукі, паспрабаваць зноѓку апазнаць іншых натуршчыкаѓ. Яшчэ адна лінія вядзе ѓ далёкі кут схемы: парнуха / Хадженс - Атэртан. Лінія, якой на схеме няма: Атэртон - былы інспектар Прэстан Экслі.
  Тэарэтычная сувязь: Пірс Пэтчет - Дзюк Каткарт. Лін Брэкен яе адмаѓляе: хлусня, Пэтчет гандляваѓ парнаграфіяй, Каткарт спрабаваѓ ёю гандляваць, яны не маглі не ведаць адзін аднаго. Але хто, чорт пабяры, яе вырабляѓ? Ад Хадженса - гарызантальная лінія да Пэтчетту і Брэкен: скандальны журналіст прыйшоѓ у жах, даведаѓшыся, што Джэк разнюхвае падаплёку "Флер-дэ-Ліс"; Лін сказала Джэку, што Хадженс і Пэтчет ладзілі разам нейкая справа, зараз гэта адмаѓляе - зноѓ хлусня. Каб нанесці на схему ѓсю хлусню, сабраную ѓ гэтай справе, спатрэбіцца новы ліст паперы - і, хутчэй за ѓсё, не хопіць месца на сцяне.
  Яшчэ сувязі:
  Дэйві Голдман - Дын Ван Гельдэр - Дзюк Каткарт - Сьюзен Нэнсі Лефертс. Пакуль нічога не зразумела: трэба дачакацца справаздачы Джэка Вінсенса і высветліць, што хавае Бад Уайт. Магчымыя сувязі: Пэтчэт, браты Энгелклінгі і іх бацька - хімічная адукацыя. Пэтчет і доктар Тэры Лакс - дзве сувязі: пластычная хірургія і наркотыкі. У Тэры Лакса падпольная наркалагічная клініка, пра Пэтчэт вядома, што ён нюхае гераін. У справаздачы Дадлі Сміта для Паркера гаворыцца, што Піта і Бакса Энгелклінгаѓ перад смерцю катавалі з дапамогай нейкіх хімікатаѓ - падрабязнасцяѓ у справаздачы няма. Заключэнне: усё сыходзіцца на Пэтчэце - яго шлюхі, яго парнаграфія. Пэтчэт - ключ да чалавека, які рабіѓ здымкі з чарнільнай крывёй, які забіѓ Хадженса, да чалавека, праз якога ганебная справа "Начной савы" звязана са слаѓнай справай Атэртана - вечным гонарам яго бацькі. Занадта шмат Дытэрлінга.
  Пэтчэт фінансаваѓ раннія мультфільмы Дытэрлінга. Сын Дытэрлінга Білі і яго сябрук Цімі Валберн - кліенты "Флёр-дэ-Ліс". Валберн ведае Бобі Інджа. Білі працаваѓ у "Жэтоне Гонару" - на стваральнікаѓ серыяла ѓпала першае падазрэнне ѓ забойстве Хадженса. Зорка "Жэтона Гонару" Мілер Стэнтан у дзяцінстве здымаѓся ѓ Дытэрлінга. У адзін час з Дробкай Вілі Веннерхолмам, якога забіѓ... Ларэн Атэртан? Пункцірныя лініі: Атэртон - парнуха - Хадженс. Калі гэта супадзенні, то занадта неверагодныя, калі не - гэтыя пункціры могуць загубіць яго бацьку. Загубіць на парозе яго ѓласнага Фантазіленда.
  Прэстан Экслі, губернатар. Эдмунд Экслі, шэф дэтэктываѓ...
  Лін: смак яе вуснаѓ, пах яе скуры. З Лін перамыкаецца на Інэс. Вось што яму трэба!
  Эд садзіцца ѓ машыну і едзе ѓ Лагуна-Бізун.
  
  
  
  * * *
  
  
  Каля дома Рэя Дытэрлінга тоѓпяцца журналісты: загароджваюць машынамі пад'езд да ганка, гуляюць у карты на лужку перад домам. Эд пакідае аѓтамабіль за квартал ад дома, бягом бяжыць да ганка.
  Заѓважыѓшы яго, рэпарцёры кідаюцца ѓ пагоню. Эд узбягае на ганак, з размаху б'е ѓ дзвярны малаточак. Дзверы адчыняецца - перад ім Інэс.
  Яна ѓпускае яго і хутка зачыняе дзверы. Пстрыкае замак. Эд праходзіць у гасціную, дзе з усіх сцен усміхаецца яму Фантазіленд.
  Плакаты, парцалянавыя фігуркі: Мучы, Дэні, Скутэр. Фатаграфіі на сценах - Дытэрлінг з дзецьмі-інвалідамі. Чэкі ѓ пластыкавых рамках, якія сведчаць аб тым, колькі грошай пералічвае Рэйманд штогод на барацьбу з дзіцячымі хваробамі.
  - Бачыш, я тут не адна. Эд паварочваецца да яе.
  - Дзякуй, што адкрыла мне дзверы.
  - Табе цяпер горш, чым мне, так што я перад табой у даѓгу. - Бледная, стомленая.
  - Дзякуй. Трэба перацярпець, Інэс. Усё гэта пройдзе.
  - Можа быць. Экслі, ты жудасна выглядаеш.
  - Мне ѓ апошні час усё гэта кажуць.
  - Мусіць, таму, што гэта так і ёсць. Паслухай, калі хочаш пагаварыць - калі ласка, толькі, прашу цябе, не аб Бадзе і не аб тым mierda, што робіцца вакол.
  - Мы з табой ніколі не ѓмелі весці свецкія гутаркі.
  Інэс падыходзіць бліжэй. Эд хоча яе абняць, але яна адхіляе яго рукі. Эд спрабуе ѓсміхнуцца:
  - У цябе сівыя валасы. Дажывеш да маіх гадоѓ - станеш зусім сівы, як я. Ну як, добрая тэма для свецкай размовы?
  - У мяне ёсць лепей. Прэстан абіраецца ѓ губернатары - і пераможа, калі толькі скандальная вядомасць сына яму не перашкодзіць. А я стану каардынатарам ягонай кампаніі.
  - Тата-губернатар... Гэта ён табе сказаѓ, што я магу яму перашкодзіць?
  - Не, пра цябе ён ніколі не кажа нічога благога. Проста пастарайся не нашкодзіць яму.
  З-за дзвярэй чуецца смех рэпарцёраѓ.
  - Я зусім не хачу прычыняць шкоду бацьку. Не хачу, каб нешта перашкодзіла ягоным планам. І ты можаш мне дапамагчы.
  - Як?
  - Зрабі мне адну паслугу. Але памятай: пра гэта ніхто не павінен ведаць.
  - Што я павінна зрабіць? Скажы.
  - Гэта вельмі складана і тычыцца Рэя Дытэрлінга. Чула калі-небудзь імя Пірс Пэтчэт?
  Інэс ківае галавой:
  - Не. Хто гэта?
  - Фінансіст. Пакуль нічога больш не магу сказаць. Я хачу, каб ты, выкарыстоѓваючы сваё становішча ѓ Фантазілендзе, высветліла ѓсё, што зможаш, аб фінансавых адносінах Пэтчэта і Дытэрлінга. Пачынаючы з канца дваццатых гадоѓ. Так, каб ніхто не пазнаѓ. Ці зробіш гэта для мяне?
  - Экслі, мне здаецца, гэта праца для паліцыянта. І пры чым тут твой бацька?
  Да горла падыходзіць млоснасць: ён сумняваецца ѓ чалавеку, які з дзяцінства быѓ для яго ѓсім.
  - У бацькі могуць быць непрыемнасці з падаткамі. Правер бухгалтарскія кнігі Дытэрлінга, паглядзі, ці няма там згадак пра бацьку.
  - Сур'ёзныя непрыемнасці?
  - Так.
  - У пачатку пяцідзесятых? Калі яны з Рэем разам будавалі Фантазіленд?
  - Не, пачынаючы з 1932 года. Я ведаю, у цябе ёсць доступ да бухгалтэрыі. Зрабі гэта. Калі ласка. Ты зможаш.
  - А ты потым растлумачыш мне, у чым справа?
  Унутрана моршчачыся:
  - Пасля выбараѓ. Вырашайся. Інэс. Ты ж кахаеш яго амаль гэтак жа, як я.
  - Добра. Дзеля твайго бацькі.
  - І толькі?
  - І з удзячнасці табе. За ѓсё, што ты для мяне зрабіѓ, за ѓсіх цудоѓных людзей, з якімі я пазнаёмілася дзякуючы табе. Прабач, але гэта ѓсё, што я магу сказаць.
  Гадзіннік з Мучы-Маѓсам на цыферблаце прабіѓ дзесяць.
  - Мне пара, - кажа Эд, - у мяне сустрэча ѓ Лос-Анджэлесе.
  - Выходзь праз чорны ход. Каля параднага ганка вартуюць сцярвятнікі.
  
  
  
  * * *
  
  
  На зваротным шляху млоснасць крыху адступае.
  Стандартная працэдура - выключэнне падазраваных.
  Калі бацька сапраѓды быѓ знаёмы з Дытэрлінгам падчас расследавання справы Атэртана - відавочна, у яго ёсць важкі чыннік гэта хаваць. Магчыма, яму непрыемна ѓспамінаць, што чалавек, які праходзіѓ як важны сведка па справе аб жорсткім забойстве - справе, якая прынесла Прэстану заслужаную славу, - быѓ яго дзелавым партнёрам. Прэстан Экслі часта паѓтараѓ, што паліцыянты не павінны ѓступаць у сяброѓства з уплывовымі грамадзянскімі асобамі, што гэта робіць іх уразлівымі і часам перашкаджае выконваць свой абавязак - несці ѓ свет абсалютную справядлівасць. Калі Прэстан у маладосці парушаѓ уласныя правілы, зразумела, зараз яму не хочацца ѓ гэтым прызнавацца.
  Эд любіць свайго бацьку. Любіць і паважае. Таму што Прэстан Экслі - выдатны чалавек, годны кахання і павагі.
  У "Ціхі акіян" Эд прыязджае задаѓга да паѓночы. Метрдатэль з паклонам паведамляе, што яго госць ужо тут. Эд ідзе ѓ сваю любімую асобную кабінку за стойкай - Вінсенс ѓжо там, перад ім на стале ляжыць магнітафонная бабіна.
  - Плёнка з жучка? - пытаецца Эд, сядаючы. Вінсенс:
  - Дакладна. Мікі Коэн балбоча, не зачыняючы рота. Нажаль, яго балбатня не мае ніякага стаѓлення да "Начной савы". Аднак можна лічыць устаноѓленым: Дэйві ѓсталяваѓ жучок і падслухаѓ размову Мікі з братамі Энгелклінгамі аб плане Каткарта. Яму гэтая ідэя спадабалася, і ён адправіѓ Дзіна Ван Гельдэра вырашыць праблему з Дюком. Вось пакуль і ѓсё, што нам вядома.
  - Выдатная праца, Джэк, - паківаѓшы галавой, кажа Эд. - Сур'ёзна, выдатная.
  - Дзякуй. Даѓно ты не звяртаѓся да мяне па імені.
  Эд нешта дастае з кішэняѓ, кладзе сабе на калені - ён затуляецца меню, і Джэк не бачыць, што гэта.
  - Ужо апоѓначы, так што давай адставім ветласці і пяройдзем прама да справы.
  - Давай. Што ты атрымаѓ ад Брэкен?
  - Нічога, акрамя чарговай порцыі хлусні. Лінія турмы Мак-Ніл скончана, так што цябе чакае новы кірунак.
  - А менавіта?
  - Заѓтра мы сур'ёзна возьмемся за Пэтчэта. Дадлі і яго людзей у АУР не пускаем. Дапытваем Тэры Лакса. Чэстэра Йоркіна і ѓсіх іншых знаёмых Пэтчэта, якіх толькі ѓдасца адшукаць Віску і Клекнеру.
  - А што ж Брэкен і сам Пэтчет?
  Перад вачыма Эда ѓстае аголеная Лін.
  - Брэкен спрабавала мяне пераканаць, што твайму прызнанню верыць нельга. Яна распавяла аб тваім прыгодзе ѓ "Малібу", і я вырашыѓ гэтым скарыстацца, каб перайграць іх абодвух.
  Смецценьшчык кідае галаву на сціснутыя кулакі. Эд працягвае:
  - Я сказаѓ ёй, што ты на ѓсё гатовы, абы займець сваё дасье. Што ты скончаны наркаман, што табе пагражае службовае разбіральніцтва. Што твая кар'ера пад пагрозай, і дзеля дасье ты пайдзеш на што заѓгодна.
  Вінсенс паднімае галаву. Ён бледны, на лбе - увагнутасці ад костак пальцаѓ.
  - Чаго ты ад мяне хочаш, Экслі?
  Эд паднімае меню. Пад ім - гераін, бензедрын, нож з выкідным лязом, пісталет калібра 9 міліметраѓ.
  - Хачу, каб ты як след патрос Пэтчэта. Ён нюхае гераін, гэты парашок - для яго. Калі табе самому патрэбны допінг, ты яго атрымаеш. У цябе дзве задачы: атрымаць сваё дасье і высветліць, хто вырабляѓ парнуху і хто забіѓ Хадженса. Сцэнар я зараз абдумваю: ты яго даведаешся заѓтра ѓвечары. Я хачу, каб ты напалохаѓ Пэтчэта да паѓсмерці і выбіѓ з яго тое, што абодва мы ад яго хочам. Я ведаю, ты зможаш гэта зрабіць, так што не прымушай мяне табе пагражаць.
  Вінсенс усміхаецца - у гэты момант ён зноѓ адчувае сябе Пераможцам з Вялікай Літары.
  - А калі нешта пойдзе не так?
  - Тады забі яго.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ШЭСЦЕСЯЦЬ ПЕРШЫ
  
  
  У галаве гудзе ад опіумных пар і шчабятлівай кітайскай гаворкі: "Спейда тут няма, у мяне ёсць дазвол, я плачу, я плачу!" Дзядзька Эйс Кван адсылае яго да Тоѓстага Дзьюі Сіну, той - да дзядзечкі Міну, Мін - да Чына, Чын - да Чэна. Вар'яцкі спрынт па опіумных прытонах на Аламеда. Спэйд тут быѓ, Спэйд ужо сышоѓ. "Я плачу! Я плачу!" Ад склепа да склепа, ад ворага да ворага. Дзядзька Дэні Тао прыгразіѓ яму драбавіком: Бад вырваѓ у яго ствол, гэтым жа ствалом і з'ездзіѓ па зубах, але адказу - дзе Спэйд - не дамогся. Так, ён тут быѓ, ужо сышоѓ, дзе ён, не ведаем. Госпадзе, яшчэ адзін удых опіюма - і ён упадзе і здохне на месцы або прымецца паліць ва ѓсіх вакол. Што за іронія лёсу - шукаць у Чайнатаѓне чалавека па прозвішчы Кулі! І так і не знайсці.
  Бад патэлефанаваѓ у Бюро акруговага пракурора, расказаѓ усё, што ѓдалося высветліць. Клерк на тым канцы провада, пазяхаючы, прыняѓ яго паведамленне, пазяхаючы, запісаѓ. На Стрып: "Каѓбойскія рытмы" на сцэне, Спейда няма, яго ѓжо пару дзён ніхто не бачыѓ. Джаз-клубы, начныя бары, рэстараны - ніякіх слядоѓ Донэла Клайда Кулі. Гадзіна ночы - чорт, хопіць, пара дадому. Не, дадому нельга - да Лін. Спытаць, дзе ж яна была ѓчора ноччу, потым абрынуцца ѓ ложак і спаць, спаць, спаць.
  На зваротным шляху пачынаецца навальніца: лівень барабаніць па даху машыны, б'е ѓ шкло. Каб не заснуць за рулём, Бад лічыць машыны, якія праязджаюць міма. Чырвоныя агеньчыкі ѓводзяць у транс. Да Нотынгем-драйва дабіраецца амаль у непрытомнасці; перад вачыма ѓсё плыве, кожны рух даецца з цяжкасцю.
  Лін стаіць на парозе, глядзіць на дождж. Бад кідаецца да яе, яна працягвае да яго рукі, ён абдымае яе - і адчувае, як яе блізкасць надае яму сілы.
  Потым яна адхіляецца.
  - Я за цябе хваляваѓся, - кажа Бад. - Тэлефанаваѓ табе ѓсю мінулую ноч - потым такое пачалося, што было ѓжо не да званкоѓ.
  - Што пачалося?
  - Доѓгая гісторыя. Раскажу раніцай. Як ты...
  Лін, крануѓшы яго вуснаѓ:
  - Распавяла сёе-тое аб Пірсе. Нічога асаблівага - усё гэта ты ведаеш. А цяпер вось гляджу на дождж і думаю: можа, варта было б расказаць больш?
  - Што "больш"?
  - Раніцай, мілы. За сняданкам ты раскажаш мне сваю гісторыю, а я табе - сваю.
  Бад кладзе руку на парэнчы ганка. Маланка асвятляе твар Лін, і ён бачыць, што на шчоках яе стынуць слёзы.
  - Што здарылася, родная? Экслі? Гэты вырадак цябе ...
  - Так, гэта Экслі мяне засмуціѓ. Але не так, як ты думаеш. Ведаеш, я зразумела, чаму ты так яго ненавідзіш.
  - Пра што ты?
  - Ён - поѓная супрацьлегласць усяму добраму, што ёсць у табе. І гэтым ён вельмі падобны да мяне.
  - Не разумею.
  - Спачатку я яго ненавідзела, таму што ён твой вораг. Але зараз ... Ён дапамог мне шмат чаго зразумець пра сябе. І аб Пірсе. Не тым, што казаѓ, - тым, як казаѓ. Я глядзела на яго - і пазнавала сябе, пазнавала тое, у што ператварыѓ мяне Пірс ... Ён сказаѓ мне яшчэ сёе-тое, і я раптам зразумела, што гэта мяне не хвалюе.
  Зноѓ зіхаціць маланка. На твары Лін - смутак, ад якой у яго сціскаецца сэрца.
  - Што ён сказаѓ?
  - Што Джэк Вінсенс на ѓсё гатовы, каб займець сваё дасье. Нават на забойства. І ведаеш што, Бад? Я не хачу больш бараніць Пірса. Мне ѓсё роѓна, што з ім стане.
  - Што гэта Экслі так з табой разгаварыѓся?
  Лін смяецца.
  - In vino veritas [62] . Ведаеш, мілы, табе ѓжо трыццаць дзевяць, а я ѓсё чакаю, калі ж ты стамляешся быць тым, хто ты ёсць.
  - Сёння я стаміѓся як сабака.
  - Не, я не пра гэта.
  Бад уключае святло на ганку.
  - Растлумач, што адбылося ѓ вас з Экслі?
  - Проста пагаварылі.
  Макіяж яе расплыѓся, туш пацякла ад слёз - упершыню яна здаецца Баду непрыгожай.
  - Аб чым?
  - Раніцай раскажу.
  - Раскажы зараз!
  - Мілы, я стамілася не менш, чым ты.
  Лёгкая паѓусмешка, якая ледзь слізганула па вуснах, - па гэтай усмешцы ён разумее ѓсё.
  - Ты з ім пераспала?!
  Лін адводзіць погляд. Бад б'е яе - раз, другі, трэці. Яна не крычыць, не прыкрываецца рукамі, моѓчкі глядзіць на яго - і ён апускае руку, пераможаны.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ШЭСЦЕСЯЦЬ ДРУГІ
  
  
  Аддзел унутраных расследаванняѓ бітком набіты.
  Чэстэр Йоркін, дастаѓка тавару "Флёр-дэ-Ліс" - у камеры Љ 1. У другой і трэцяй - Пола Браѓн і Ларэйн Мальвазі, шлюхі Пэтчэта: Ава Гарднер і Рыта Хейворт. Ламар Хінтан, Бобі Індж, Крыс Бергерон з сынам так і не знойдзены. Не ідэнтыфікаваны і ніхто з натуршчыкаѓ - Клекнер і Фіск усю ноч працавалі над фотаальбомамі з паліцэйскіх архіваѓ. У камеры Љ 4 - Шэран Касцянца, сапраѓднае імя Мэры Эліс Мерц, фігура з паказанняѓ Вінсенса - жанчына, якая заплаціла штраф за Крысціну Бергерон і вызваліла з турмы Бобі Інджа. У пятым нумары - доктар Тэры Лакс і яго адвакат, знакаміты Джэры Гейслер.
  Рэй Пінкер ужо праверыѓ усіх на прадмет антипентоталового допінгу - нічога не знайшоѓ.
  Двое афіцэраѓ ахоѓваюць уваход у Аддзел - калі вядзецца ѓнутранае расследаванне, староннім тут рабіць няма чаго.
  Клекнер і Фіск, узброеныя копіямі Вінсенсавых адкрыццяѓ і порначасопісамі, насядаюць на Мерц і псеѓда-Аву. Йоркін, Лакс і фальшывая Рыта чакаюць сваёй чаргі.
  Эд у сябе ѓ кабінеце - складае сцэнар для Вінсенса. Не дае спакою адна думка: калі б Лін Брэкен усё расказала Пэтчетту, ён бы схаваѓ сваіх людзей так, як схаваѓ Інджа і Бергеронаѓ, - так, каб паліцыя іх у жыцці не знайшла. Значыць, Лін прамаѓчала. Чаму? Не сцяміла, што пагражае Пірсу, - ці вядзе нейкую сваю гульню?
  Мяркуючы па ѓсім, другое. Немагчыма паверыць, каб гэтая жанчына чагосьці "не сцяміла"...
  Чорт, варта закрыць вочы - і ён бачыць яе твар, адчувае яе пах.
  Эд вырывае лісток з блакнота, расчэрчвае яго лініямі. Інэс правярае фінансавыя сувязі Пэтчэта з Дытэрлінгам і яго бацькам - пры думцы аб гэтым Эд моршчыцца. Двое з ОВР шукаюць Уайта - галоѓнае, затрымаць і зламаць гэтага мярзотніка. Дапытаць Білі Дытэрлінга і Тымі Валберна - асцярожна і ветліва: абодва - знакамітасці, можа выйсці скандал. Сувязь з забойствам Хадженса і пэтчэт/хаджэнсаѓскімі планамі шантажу: у кватэры забітага не знайшлі дасье на "Жэтон Гонару", што вельмі дзіѓна - вядома, што Хадженс вельмі цікавіѓся серыялам і яго стваральнікамі. Ва ѓсёй каманды "Жэтона Гонару" алібі: пазнака - праверыць яшчэ раз.
  Новыя лініі - прамыя, гнутыя, паламаныя. Цэлы лабірынт на аркушы паперы. І добрая палова сцяжынак вядзе да слова "шантаж".
  За межамі лабірынта: Дадлі Сміт імкнецца павесіць справу на чорных. Чуткі: Тад Грын сыходзіць у траѓні. Новым шэфам дэтэктываѓ стане той, хто раскрые справу "Начной савы" - ён або Сміт. Калі ђайт вернецца, то, хутчэй за ѓсё, па загадзе Дадлі, як ягоны шныпар.
  Уваходзіць Клекнер:
  - Сэр, гэтая Мерц не жадае супрацоѓнічаць. Паведаміла толькі, што сапраѓды жыве пад імем Шэран Касцянца і плаціць штрафы і заклады за людзей Пэтчэта, арыштаваных па іншых абвінавачаннях. За справы Пэтчэта нікога ніколі не арыштоѓвалі - гэта мы і самі ведаем. Нікога з часопісаѓ не апазнала, аб вымагальніцтве маѓчыць. Пра "Начную саву" нічога не ведае - і тут я ёй веру.
  - Адпусці яе. Хай бяжыць да Пэтчэта і ѓгоніць яго ѓ паніку. А як справы ѓ Дуэйна з Авой Гарднер?
  Клекнер працягвае яму ліст паперы.
  - Выдатна. Вось асноѓныя пункты, а ѓвесь допыт педыкам запісаны на плёнку.
  - Добра. Цяпер падрыхтуй мне Йоркіна. Пачастуй яго піѓком і пабалбатаць па душах.
  Клекнер ухмыляецца і выходзіць. Эд чытае запіску Фіска.
  
  
  Сведка Пола Браѓн, 25/3/58.
  1. Сведка паведаміла імёны многіх асоб мужчынскага і жаночага полу, якія працавалі на П. П. у якасці прастытутак па выкліку (спіс прадстаѓлю асобным дакументам, таксама ѓ магнітафоннага запісу).
  2. Натуршчыкаѓ на фота апазнаць не можа (здаецца, кажа праѓду).
  3. Адносна вымагальніцтва заявіла наступнае:
  П. П. прапаноѓваѓ сваім прастытуткам выпытваць у кліентаѓ дэталі іх асабістага жыцця і за гэта заахвочваѓ матэрыяльна.
  Пры выкліку прастытутак на хату да кліента П. П. патрабаваѓ, каб яны пакідалі адчыненымі дзверы/вокны для наступнага стварэння якія кампраметуюць фатаграфій. Акрамя таго, пару дзяцей прастытуткам здымаць васковыя злепкі з замкаѓ у дамах некаторых багатых кліентаѓ.
  Прастытуткі-мужчыны шантажавалі жанатых кліентаѓ-гамасэксуалістаѓ, П. П. атрымліваѓ долю прыбытку.
  4. Нейкі знакаміты пластычны хірург (відавочна, доктар Т. Лакс) па даручэнні П. П. і за яго кошт рабіѓ прастытуткам пластычныя аперацыі, каб павялічыць іх падабенства з кіназоркамі.
  5. Усе прастытуткі спынялі працу пасля 30 гадоѓ - цвёрдае правіла П. П.
  6. Пра "Начную саву" нічога не паведаміла, рэакцыі на пытанні не было - мяркуючы па ѓсім, нічога не ведае.
  
  
  Нічога сабе! Цэлае прадпрыемства па шантажы кліентаѓ.
  Эд уключае мікрафоны, правярае аднабаковыя люстэркі. Віск гутарыць з фальшывай Авой. Клекнер гашае Йоркіна півам. Тэры Лакс гартае часопіс, Джэры Гейслер папыхвае цыгарай. Ларэйн Мальвазі адна, камера ѓ клубах дыму. Дзіѓна - сапраѓды адна асоба з Рытай Хейворт, ды яшчэ і прычоска з "Гільды"!
  Эд уваходзіць у камеру. Рыта - Ларэйн ускоквае, але тут жа садзіцца, выцягвае новую цыгарэту. Эд працягвае ёй цыдулку Фіска.
  - Міс Мальвазі, калі ласка, прачытайце гэта.
  Чытае засяроджана, зжоѓваючы з вуснаѓ яркую памаду.
  - Ну і што?
  - Вы гэта пацвярджаеце ці не?
  - Я без адваката ні слова не скажу.
  - У бліжэйшыя семдзесят дзве гадзіны адвакат вам не належыць.
  - Вы правы не маеце так доѓга мяне тут трымаць!
  "Пра-а-ава не маеце" - вымова нью-ёркскіх нізоѓ.
  - Тут - не маем. А ѓ жаночай турме - чаму б і не?
  Ларэйн моцна, да крыві, абкусвае пазногаць.
  - Вы пра-а-ава такога не маеце!
  - Яшчэ як маю, мілка. Шэран Касцянца тут, у нас, і занесці за цябе заклад няма каму. Пірс Пэтчэт пад назіраннем, а твая сяброѓка Ава раскалолася і расказала нам усё, што тут напісана. Яна загаварыла першай і ѓсё, што ад цябе патрабуецца, - праліць святло на некаторыя дэталі.
  - Нічога я вам не скажу! - Усхліпнуѓшы, заяѓляе Рыта Хейворт.
  - Чаму?
  - Ну, Пірс такі добры, а я...
  Эд перабівае:
  - З Пірсам скончана. Лін Брэкен падала на яго заяву. Цяпер яна пад нашай абаронай. Я магу пайсці за адказамі да яе, а магу, каб не хадзіць далёка, распытаць цябе.
  - Але я не магу...
  - Зможаш, мілка.
  - Ну я не ведаю-аю...
  - Падумай добранька аб тым, што цябе чакае. Толькі па заяве Полы Браѓн табе можна прад'явіць дзясятак крымінальных абвінавачанняѓ. Чула пра лесбіянкі ѓ турме? Не баішся?
  Маѓчыць.
  - Баішся? І правільна робіш. Але ведаеш, страшней за ѓсё наглядчыцы. Такая праца не для нармальнай жанчыны: ідуць туды пачвары, прыродай пакрыѓджаныя садысткі, якія ѓсіх жанчын ненавідзяць, а маладых і прыгожых - асабліва. Уяѓляеш, якое давядзецца ѓ турме такой красуні, як ты, ды яшчэ і падобнай на кіназорку?
  - Добра, добра, я ѓсё раскажу!
  Эд дастае блакнот, піша: "Храналогія". Ларэйн:
  - Толькі Пірс не вінаваты, той чалавек яго прымусіѓ!
  - Які чалавек?
  - Не ведаю. Праѓда, слова гонару, не ведаю!
  Падкрэслівае "храналогію".
  - Калі ты пачала працаваць у Пэтчэта?
  - У дваццаць адзін год.
  - У якім годзе?
  - У пяцьдзесят першым.
  - Тэры Лакс зроблены табе пластычную аперацыю?
  - Так, каб я табара яшчэ прыгажэй!
  - Так, зразумела. А што гэта за чалавек, пра якога ты зараз казала?
  - Ды не зна-а-аю я! Як жа я магу сказаць, калі не зна-а-аю!
  - Добра-добра, супакойся. Такім чынам, ты пацвярджаеш заяву Полы Браѓн і сцвярджаеш, што ѓ заняткі вымагальніцтвам Пірса Пэтчэта ѓцягнуѓ нейкі чалавек, імя якога табе невядома. Так?
  Ларэйн закурвае чарговую цыгарэту.
  - "Вымагальніцтва" - гэта тыпу шантаж? Так, так.
  - Калі, Ларэйн? Калі гэта пачалося?
  Яна пачынае лічыць на пальцах.
  - Пяць гадоѓ таму. У траѓні.
  "Храналогія" падкрэслена ѓжо двума тоѓстымі лініямі.
  - У траѓні пяцьдзесят трэцяга года?
  - Ну так. Я добра памятаю, у мяне якраз тады бацька памёр. Пірс нас усіх сабраѓ і растлумачыѓ, што мы павінны рабіць. Яшчэ сказаѓ, што яму самому гэта не да душы, але той чалавек узяѓ яго... ну, вы разумееце завошта. А што за чалавек, ён не сказаѓ. Я думаю, ніхто з нашых таксама ня ведае.
  Храналогія - праз месяц пасля "Начной савы".
  - А цяпер падумай, Ларэйн. Памятаеш бойню ѓ "Начной саве"?
  - Чаго? А, гэта калі кагосьці застрэлілі?
  - Добра, усё роѓна. Што яшчэ тады сказаны вам Пэтчэт?
  - Нічога не сказаѓ.
  - А што яшчэ ты пра гэта ведаеш? Пра Пэтчэт і шантаж? Заѓваж, Ларэйн, я не пытаю, займалася ты гэтым сама ці не. Мяне цікавіць толькі тое, што ты ведаеш.
  - Ну вось ... Ведаеце, дзесьці за тры месяцы да таго ці, можа, крыху менш я чула, як Пэтчет сказаѓ Вераніцы - ну гэта значыць Лін, - што заключыѓ здзелку з тым скандальным журналістам, якога потым забілі. Што ён будзе распытваць нас пра... Ну, ведаеце, пра тое, якія ѓ нашых кліентаѓ ёсць розныя дзівацтвы і перадаваць гэтаму журналісту, а той будзе гэтым людзям пагражаць. Тыпу гоніце долары, а то ѓ сябе ѓ часопісе ѓсё пра вас надрукую.
  Пацвярджэнне тэорыі шантажу. І пацверджанне таго, што Лін - па нейкіх адной ёй вядзёным прычынах - на баку Эда. Яна не пайшла да Пэтчэта, нічога яму не сказала: інакш ён не дазволіѓ бы сваім дзяѓчатам з'явіцца на допыт.
  - Ларэйн, сяржант Клекнер паказваѓ табе парнаграфічныя здымкі?
  Ківае:
  - Я і яму ѓжо сказала, і вам магу сказаць - нікога там не ведаю. А ад гэтых карцінак з нябожчыкамі ѓ мяне мароз па скуры.
  Эд выходзіць. У холе чакае яго Дуэйн Фіск.
  - Выдатная праца, сэр. Калі яна загаварыла аб "тым чалавеку", я тут жа пайшоѓ да Аве і зверыѓ паказанні. Яна ѓсё пацвердзіла і заявіла, што таксама не ведае ягонага імя.
  Эд ківае:
  - Скажы ёй, што Рыта і Йоркін затрыманыя, а яе саму адпусці. Хай бяжыць да татачкі. Як у Клекнера справы з Йоркінам?
  Фіск ківае галавой:
  - Гэты хлопец моцны арэшак. Дону з ім не справіцца. Шкада, Бада Уайта няма - вось хто б нам цяпер спатрэбіѓся!
  - Без яго абыдземся. Цяпер вось чаго я ад цябе хачу: завядзі Лакса і Гейслер паабедаць. Лакс прыйшоѓ добраахвотна, так што трымайся з імі ветліва. Скажы Гейслеру, што гаворка ідзе пра шматлікія забойствы, што мы гатовыя гарантаваць Лаксу поѓны імунітэт і пісьмовае абавязанне не дапытваць яго ѓ судзе. Скажы, што ѓсе паперы ѓжо падпісаны. Калі папросіць пацверджання, дай яму тэлефон Эліса Лоѓ.
  Віск ківае, знікае ѓ камеры Љ 5. Эд зазірае ѓ нумар першы.
  Чэстэр Іоркін адзін, перад люстэркам разглядае сябе, будуе грымасы, складае фігуры з пальцаѓ - маѓляѓ, накашучы і хрэн вам ... Кашчавы хлопец з набрыяліненай челкой, на руках шнары - сляды ѓколаѓ?
  Эд уваходзіць у камеру. Чэстэр:
  - Ух ты, а я ж цябе ведаю! У газеце бачыѓ тваю фотку.
  Эд прыглядаецца да яго рук. Правільна - тыповыя наркаманскія дарожкі.
  - Так, у апошні час я часта з'яѓляюся ѓ навінах.
  Чэстэр, нахабна хіхікаючы:
  - Магутна ты ім завярнуѓ: "Я ніколі не б'ю падазраваных, таму што паліцыянты тым і адрозніваюцца ад злачынцаѓ, што не ставяць сябе з імі на адну дошку". А хочаш ведаць, чым я адрозніваюся ад розных там мудакоѓ? Тым, што карэшаѓ не прадаю. А ѓсе копы - хуесосы, прамы канчаюць, калі ім карэньчыкаѓ закладваюць.
  Бад Уайт. Як павёѓ бы сябе Бад Уайт?
  - Скончыѓ?
  - Не яшчэ. Ведаеш што? Мучы-Маѓс твайго татку ѓ дупу...
  Галоѓнае - не баяцца. Як Бад Уайт.
  Локцем - у кадык. Чэстэр задыхаецца, хапаецца за горла, Эд імгненна апыняецца ѓ яго за спіной, заводзіць рукі назад, зашчоѓквае кайданкі.
  Не баяцца? Чорт пабяры, ды ён абрабіцца гатовы ад страху! Але рукі не дрыжаць, рухі рэзкія і ѓпэѓненыя. Глядзі, тата: твой сын - больш не баязлівец.
  Йоркін забіваецца ѓ кут.
  Яшчэ адзін фірмовы прыём Бада ђайта: схапіѓшы адной рукой крэсла, запусціць яго ѓ сцяну над галавой Чэстэра. Йоркін спрабуе паѓзці, Эд штурхялем заганяе яго назад у кут. Цяпер можна і пагаварыць. Спакойна, Эд: сачы, каб не задрыжаѓ голас, не памякчэѓ погляд за шкламі ачкоѓ.
  - А цяпер расказвай усё. Аб парнусе, аб іншым лайне, якое штурхаѓ Пэтчет праз "Флёр-дэ-Ліс". Усё, што ведаеш. Пачні з дарожак на руках і з таго, чаму такі разумны чалавек, як Пэтчет, давярае такому нікчэмнаму торчку, як ты. І памятай: з Пэтчеттам скончана, твой лёс зараз залежыць ад аднаго чалавека. Ад мяне. Уразумеѓ?
  Йоркін трасе галавой уверх-уніз, нібы завадная лялька.
  - Ён на мне вопыты ставіѓ!
  Эд здымае з яго кайданкі:
  - Што што? Яшчэ раз.
  Іоркін, паціраючы горла:
  - Ну я ѓ яго накшталт як паддоследным трусам працаваѓ.
  - Што?
  - Ён на мне адчуваѓ свой парашок. Не часта - так, час ад часу ...
  - Пачні з самага пачатку. Павольна, выразна, па парадку.
  Йоркін кашляе.
  - Да Пірсу трапіѓ той гераін, што павялі ѓ Коэна яшчэ шмат гадоѓ таму. Той хлопец, што яго спёр, Базз Мікс, пакінуѓ узор Піту і Баксу Энгелклінгу. У іх татка быѓ вучоны-хімік, Пірс у яго вучыѓся ѓ каледжы. Дык вось, татка памёр - быццам ад сардэчнага прыступу або ад чагосьці такога, - а белы пакінуѓ Пірсу. Але гэта быѓ толькі ѓзор. А асноѓная порцыя дасталася таму, хто Мікса прышыѓ. Толькі не пытайцеся, хто гэта, - я сам не ведаю.
  Увогуле, было там недзе фунтаѓ васямнаццаць. Гэты мужык потым прыйшоѓ да Пірса і прапанаваѓ прадаваць гэты парашок праз яго. А Пірс шмат гадоѓ ламаѓ галаву, як зрабіць белы лепш, танней і бяспечней, дадаваѓ у яго розную бздура... ну і адчуваѓ на мне, што атрымалася.
  Усё цікавей і цікавей.
  - Пяць гадоѓ таму ты развозіѓ тавар "Флёр-дэ-Ліс", праѓда?
  - Ну так.
  - Разам з Ламарам Хінтанам.
  - Ламара я пяць гадоѓ не бачыѓ, яго справы на мяне не вешайце!
  Эд, паднімаючы перакуленае крэсла:
  - А я і не збіраюся. Цяпер задам табе адно пытанне: ад таго, як ты на яго адкажаш, залежыць, ці буду я табе верыць. Лічы, што гэта таксама экспэрымэнт. Хто ѓ пяцьдзесят трэцім у вас на складзе страляѓ у Джэка Вінсенса?
  Іоркін, скрывіѓся:
  - Я гэта быѓ. Мне Пірс загадаѓ яго прышыць. Толькі я не падумаѓ, што нельга ладзіць страляніну проста ля склада. Нічога не выйшла, ды яшчэ і склад засвяціѓ. Пірс пасля гэтага выдатна на мяне раззлаваѓся.
  Вось Пэтчэт і трапіѓся: спроба забойства паліцыянта.
  - І што ён з табой зрабіѓ?
  - Перастаѓ мяне берагчы, вось што. Калоѓ мне ѓсякую дрэнь, якую хацеѓ прыбраць з парашка. Блін, як мне было фігава!
  - І ты яго за гэта ненавідзіш, праѓда? Жадаеш яму адплаціць?
  Йоркін задумваецца.
  - Ну... напэѓна. Толькі Пірс... Ён жа не такі, Як усе. Ён класны мужык. Нават калі яго забіць хочацца - усё роѓна разумееш, што такіх людзей больш няма.
  Эд адстаѓляе крэсла.
  - Памятаеш страляніну ѓ "Начной саве"?
  - Ну так, даѓно гэта было. А пры чым гут гэта?
  - Не важна. Цяпер я задам вельмі важнае пытанне. Калі здолееш на яе адказаць, атрымаеш гарантыю імунітэту і абарону паліцыі на ѓвесь той час, пакуль мы не пасадзім Пэтчэта. Парнаграфія, Чэстэр. Памятаеш тыя сэкс-часопісы, што ты развозіѓ для "Флёр-дэ-Ліс" пяць гадоѓ таму?
  Йоркін тузае галавой уверх-уніз: памятае.
  - Памятаеш карцінкі з падмаляванай крывёй?
  Йоркін усміхаецца - рубеж здрады пройдзены, яму зграю лягчэй.
  - Вядома памятаю. А Пірса праѓда пасадзяць?
  Да іх з Джэкам сцэнара - дзесяць гадзін.
  - Можа быць, ужо сёння ѓвечары.
  - А, чорт! Добра, адплачу яму за яго паганыя доследы!
  - Расказвай, Чэстэр. Толькі марудна і па парадку.
  Чэстэр паднімаецца, размінае ногі.
  - Толькі Пірс - хітрая сволач. Ён мне ѓсё гэта расказваѓ, калі я быѓ пад кайфам. Каб я потым нічога толкам не памятаѓ, сячэш?
  Эд дастае блакнот.
  - Раскажы ѓсё, што памятаеш.
  Іоркін адкашліваецца, пацірае горла:
  - Ну, увогуле, справа была так. Спачатку Пірс займаѓся толькі дзяѓчынкамі. Аднойчы нейкі хлопец, не ведаю, як яго клікалі, угаварыѓ пару дзяѓчынак і іх кліентаѓ зняцца для порначасопіса. Зрабіѓ некалькі такіх часопісаѓ, прынёс іх Пірсу і прапанаваѓ гандляваць парнухай: тыпу ён здымае і прадае, а Пірс дае дзяѓчынак і атрымлівае сваю долю. Пірсу ідэя спадабалася, толькі ён не хацеѓ, каб хто патрапіла ѓзіраѓся на яго дзяѓчат і іх кліентаѓ. Ён выкупіѓ у гэтага хлопца часопісы і стаѓ прадаваць іх сам праз "Флёр-дэ-Ліс" - толькі для абраных, так ён казаѓ. Гэта быѓ накшталт як пробны маркетынг - Пірс лічыѓ, так лягчэй кантраляваць, што куды ідзе. Зваѓ гэта замкнёным размеркаваннем.
  Як відаць, не такое ѓжо замкнёнае і не толькі "для абраных", раз некалькі порначасопісаѓ патрапілі ѓ смеццевую скрыню, а адтуль - у Аддзел нораваѓ.
  - Працягвай, Чэстэр.
  - Ну, гэты хлопец ад Пірса даведаѓся пра братоѓ Энгелклінгаѓ - што ѓ іх свая друкарня і што ад лёгкіх грашанят гэтыя хлопцы ніколі не адмаѓляюцца. Знайшоѓ пасярэдніка, каб самому не свяціцца, гэты пасярэднік пайшоѓ да Энгелклінгаѓ і прапанаваѓ друкаваць парнуху, а грошы напалову.
  Пасрэднік - Дзюк Каткарт. Лініі-зігзагі: ад Коэна - да братоѓ, ад братоѓ - да Пэтчетта, бакавая галінка: Мікі ѓ турме Мак-Ніл - Голдман - Ван Гельдэр, яшчэ адзін зігзаг: парнуха - гераін.
  - Чэстэр, а чаму ён табе ѓсё гэта распавядаѓ?
  Чэстэр, усміхнуѓшыся:
  - Дык ён жа сам торчок яшчэ той. Толькі не колецца, а нюхае. Вядома, калі нюхнеш белага, цягне пабалбатаць. Вось ён пра ѓсё гэта і гаварыѓ са мной, быццам з сабакам размаѓляюць.
  - Значыць, зараз Пэтчет больш парнухай не гандлюе? Займаецца толькі гераінам?
  - Не-а. Памятаеш, я казаѓ пра таго мужыка, які Базза Мікса прышыѓ і спёр васемнаццаць фунтаѓ белага? У яго на парнуху нюх і яна ж яго каронны нумар. У яго цэлыя спісы багатых перакрутаѓ, на такое ласых, плюс сувязі ѓ Паѓднёвай Амерыцы. З гэтымі карцінкамі яны з Пірсам мільён гадоѓ таму пачыналі, потым аднекуль новыя часопісы здабылі. Хто іх робіць - не ведаю. Цяпер усё гэта дабро ляжыць недзе на складзе, не ведаю дзе, а пускаць яго ѓ ход Пірс, відаць, пакуль баіцца. Хоча нябось, каб усё ѓляглося.
  Мільённая справа, думае Эд. Сам але сабе гандаль парнаграфіяй не заѓсёды прадказальны, а дваццаць фунтаѓ чыстага гераіну - гэта цэлае багацце... Шматмільённае багацце. Вось і матыѓ - выгада.
  - Я табе яшчэ сёе-тое скажу, - працягвае Йоркін. - У Пірса ѓ доме ёсць сейф замініраваны. Ён там усё трымае - і грошы, і парашок.
  ГРОШЫ, думае Эд. Іоркін:
  - Гэй, ты наогул мяне слухаеш? Жадаеш адрас новага склада? 8819, Ліндэн, Лонг-Біч. Экслі, ды ты мяне слухаеш?
  - Філе міньён у камеру, Чэстэр. Ты гэта заслужыѓ.
  
  
  
  * * *
  
  
  Новыя лініі ѓ блакноце: Эд чытае справаздачы Фіска і Клекнера, дадае да таго, што сам даведаѓся ад Мальвазі і Йоркіна.
  Гераін і парнаграфія злучаны тоѓстай лініяй. Забойца Сіда Хадженса набывае рэальныя абрысы - гэты той безназоѓны "хлопец", што рабіѓ порначасопісы для "Флёр-дэ-Ліс". Дзюк Каткарт - падстаѓная фігура, яго прадстаѓнік. Дын Ван Гельдэр забівае Каткарта па загадзе Дэйві Голдмана, той даведаецца аб выгаднай справе, падслухаѓшы размову братоѓ Энгелклінгаѓ з Мікі Коэнам. Усюдыісны Коэн - раз-пораз усплывае яго імя. Які яго рэальны ѓдзел ва ѓсім гэтым? Коэн - прытча ва языцех, і павесіць на яго ѓсіх сабак было б спрытным манеѓрам. Праѓда, у Коэна скрадзеныя тыя васемнаццаць фунтаѓ гераіну, што перадаѓ Пэтчетту для апрацоѓкі яшчэ адзін безназоѓны персанаж - загадкавы "мужык", забойца Базза Мікса. Гэты "мужык" цікавіцца парнаграфіяй: гэта ён прапанаваѓ Пірсу аднавіць вытворчасць і распаѓсюджванне часопісаѓ па ѓзоры 1953 года. Выснова: забойцы з "Начной савы" - прафесіяналы (ці, прынамсі, паѓпрафесіяналы), іх мэта - перахапіць у Пэтчэта парнаграфічны і, магчыма, гераінавы бізнэс. Мішэнь забойцаѓ - Дюк Каткарт. Чаму менавіта ён? Перабольшыѓ сваю важнасць, пахваліѓся ѓ якой-небудзь размове, што гандлюе парнухай "ад сябе"? Ці забойцы ведалі, што яго месца заняѓ Ван Гельдэр, і цэлілі менавіта ѓ самазванца? Нарэшце, галоѓнае пытанне: хто за ѓсім гэтым каштаваѓ? Гаворка ідзе аб прафесіяналах, аб арганізаванай злачыннасці - аднак усе мафіёзныя верхаводы зараз мёртвыя ці не ѓ спраѓ: Франц Энгелклінг даѓно ѓ магіле. Дэйві Голдман ператварыѓся ѓ расліну, Мікі Коэн залёг на дно, не разумеючы, што адбываецца. Яшчэ пытанне: хто забіѓ Піта і Бакса Энгелклінгаѓ?
  І яшчэ адна лінія - страшны крывавы пункцір. Ларэн Атэртон, 1934 год. Але як можа быць?
  У дзверы стукае Фіск.
  - Сэр, я прывёѓ Лакса і Гейслера.
  - І?...
  - Гейслер прад'явіѓ загадзя падрыхтаваную заяву.
  - Чытай.
  Фіск разгортвае складзены ѓ чатыры разы папяровы ліст.
  - "Адносна маіх адносін з Пірсам Морхауам Пэтчеттом я, Тэрэнс Лакс, доктар медыцыны, раблю наступную натарыяльна завераную заяву. Мае адносіны з Пірсам Пэтчэтам носяць чыста прафесійны характар, а менавіта: па ім просьбе я выконваѓ складаныя пластычныя аперацыі на асобах некаторых яго знаёмых, як мужчынскай, так і жаночай падлогі, з мэтай павялічыць ужо існае падабенства гэтых людзей з вядомымі акцёрамі і акторкамі. Чуткі аб тым, што гэтыя маладыя людзі і дзяѓчаты пад кіраѓніцтвам Пэтчэта займаюцца прастытуцыяй, ні пацвердзіць, ні абвергнуць не магу. Пад прысягай пацвярджаю, што..." - ну і гэтак далей.
  Эд:
  - Гэтага мала. Дуэйн, аформі пратакол на Йоркіна і Рыту Хейворт. Дапаможніцтва і падбухторванне - дату затрымання пакуль не стаѓ. Дазволь ім зрабіць па адным званку. Затым адпраѓляйся на Лонг-Біч і накладзі арышт на дом 8819 па Ліндэн. Гэта склад "Флёр-дэ-Ліс": хутчэй за ѓсё, Пэтчет там ужо ѓсё вычысціѓ, але гэта ѓсё роѓна. Калі склад пусты, спадчыны тамака мацней і пакінь дзверы адчыненымі.
  Фіск, праглынуѓшы сліну:
  - Н-сачыць, сэр? І не ставіць дату затрымання?
  - Менавіта. І калі я загадваю, выконваць загад не задаючы пытанняѓ.
  - Э-э... слухаюся, сэр, - адказвае Фіск.
  Эд зачыняе за ім дзверы, націскае кнопку селектарнай сувязі.
  - Дон, прыйшлі сюды Лакса і Гейслера.
  У дынаміку, гучна:
  - Так, сэр. - І шэптам: - Сэр, хачу вас папярэдзіць: яны абодва проста кіпяць ад лютасці.
  Эд адчыняе дзверы. Цвёрдым крокам уваходзяць Лакс і Гейслер.
  Ніякіх поціскаѓ рукі. Гейслер:
  - Па праѓдзе кажучы, той абед, які мы з'елі, чакаючы, пакуль вы нас прымеце, і прыблізна не суадносіцца з той сумай, якую доктару Лакс давядзецца выплаціць мне за выдаткаваны тут час. Тым больш абуральна, што ён прыйшоѓ сюды па сваёй добрай волі, а вы прымусілі яго прачакаць некалькі гадзін!
  Эд, з усмешкай:
  - Прыміце мае прабачэнні. Я атрымаѓ падрыхтаваную вамі заяву і пытанняѓ па сутнасці да доктара Лакса не маю. Жадаю папытаць вас толькі аб адным ласку - за якое вы, зразумела, будзеце годна ѓзнагароджаныя. А што да выдаткаванага вамі часу, містэр Гейслер, то дашліце мне рахунак. Вы ведаеце, я магу сабе дазволіць аплаціць вашыя паслугі.
  - Ведаю, што ваш бацька можа. Што ж, працягвайце. Мой кліент і я ѓважліва вас слухаем.
  Эд - Лакс:
  - Доктар, думаю, мы з вамі зразумеем адзін аднаго. Я шмат чаго ведаю пра вашы справы, а вы ведаеце - ці хаця б здагадваецеся, - што вядома мне. Дапамажыце мне, і я абяцаю вам сваё сяброѓства.
  Лакс, чысцячы пазногці скальпелем:
  - "Дэйлі Ньюс" запэѓнівае, што вашы дні палічаныя.
  - Не варта верыць таму, што пішуць у "Дэйлі Ньюс". Пэтчэт і гераін, доктар. Я не буду пытацца, адкуль вы ведаеце: з мяне дастаткова чутак.
  Гейслер і Лакс пераглядаюцца, адыходзяць да дзвярэй, пачынаюць шаптацца. Нарэшце Лакс кажа:
  - Я чуѓ, што Пэтчет звязаны з вельмі сур'ёзнымі людзьмі, якія імкнуцца ѓсталяваць кантроль над гандлем гераінам у Лос-Анджэлесе. Хімік ён ад бога, і, гавораць, на працягу ѓжо многіх гадоѓ ён распрацоѓвае новы наркотык, з выхадам якога на рынак гераін сыдзе ѓ гісторыю. Гарманальныя, антыпсіхатычныя сродкі - вельмі незвычайная сумесь. Кажуць, пасля шматлікіх гадоѓ яго распрацоѓкі нарэшце ѓвянчаліся поспехам: новы наркотык готаѓ, засталося толькі яго вырабляць і прадаваць. Я стрымаѓ сваё слова, капітан, - спадзяюся, і вы стрымаеце сваё. Джэры, злавіце гэтага чалавека на слове і дашліце яму рахунак.
  
  
  
  * * *
  
  
  Усе новыя лініі вядуць у адну кропку - да гераіну. Эд тэлефануе Бобу Галадзету, пакідае праз сакратарку паведамленне: у справе "Начной савы" прарыѓ - патэлефануй мне.
  Фатаграфія на стале: Інэс з яго бацькам у Эрроухед. Эд задумваецца, гледзячы на здымак, затым набірае нумар Лін.
  - Алё?
  - Лін, гэта Экслі.
  - Божа мой! Добры дзень.
  - Ты так і не пайшла да Пэтчэт, праѓда?
  - А ты думаѓ, што пайду? На гэта і разьлічваѓ?
  Эд пераварочвае здымак тварам уніз.
  - Лін, я хачу, каб ты з'ехала з Лос-Анджэлеса. На тыдзень ці каля таго. У мяне ёсць домік на возеры Эрроѓхед, едзь туды. Едзь зараз жа.
  - Пірс...
  - Потым усё растлумачу.
  - Ты прыедзеш туды?
  Эд праглядае свой "сцэнар".
  - Так, як толькі падрыхтую сёе-тое тут. Ты бачыла Уайта?
  - Ён прыйшоѓ і пайшоѓ, дзе ён цяпер - не ведаю. З ім усё ѓ парадку?
  - Так... Не... Чорт, паняцця не маю. Сустрэнемся на возеры, у кафэ "Фернанда". Гэта недалёка ад маёй хаткі. Напрыклад, у шэсць.
  - Добра, буду.
  - Думаѓ, пераканаць цябе будзе складаней.
  - Я ѓжо сама сябе шмат у чым пераканала. Ад'езд з горада ѓсё спросціць.
  - Што гэта значыць, Лін?
  - Усяму рана ці позна прыходзіць канец. Часам прамаѓчаць - значыць здзейсніць геройства. Ці не? Як думаеш?
  
  
  Раздзел шэсцьдзесят трэці
  
  
  Бад прачынаецца ѓ матэлі "Вікторыя". Сонца за акном апускаецца за гарызонт - ён праспаѓ паѓночы і ѓвесь дзень. Бад садзіцца на ложку, працірае вочы, праганяючы вобраз Спейд Кулі. Цыгарэтны дымок. Каля дзвярэй сядзіць і глядзіць на яго Дадлі Сміт.
  - Кашмары мучаць, сынок? Ты кідаѓся ѓ сне.
  Дакладна, яму сніліся кашмары: Спэйд Кулі, Інэс, за ёй гналіся рэпарцёры, яна крычаць: "Гэта ты вінаваты! Ты зганьбіѓ мяне, каб адплаціць Экслі!"
  - Ведаеш, сынок, цяпер, у сне, ты мне нагадаѓ маіх дзетак. Ты ж ведаеш, я кахаю цябе як сына.
  Бад адкідае прапацеѓ прасціну.
  - Што цяпер, бос? Што мне рабіць?
  - Для пачатку - проста слухаць. Ты ведаеш, што ѓжо шмат гадоѓ я з некалькімі калегамі не пакладаючы рук працую над тым, каб утрымліваць арганізаваную злачыннасць у Лос-Анджэлесе ѓ належных рамках. Рана ці позна надыдзе дзень, калі мы зможам скарыстацца плёнам сваёй працы, - і, мяркую, дзень гэты ѓжо недалёкі. І ты, сынок, як адзін з нас, атрымаеш належную ѓзнагароду. У нашых руках будзе вялізная сіла і вялізная ѓлада, якой, не сумняваюся, кожны з нас зможа распарадзіцца годна. Толькі ѓяві, якія намаганні спатрэбяцца, каб пазбавіць горад ад чорных падонкаѓ. Аднак для пачатку нам давядзецца пагутарыць па душах з адным італьянцам - клапатлівым малым, ад якога адны непрыемнасці. Ты ѓжо меѓ з ім справу ѓ мінулым, і, думаю, твой удзел у размове будзе нам асабліва карысны.
  Бад пацягваецца, хрумстаючы косткамі пальцаѓ.
  - Я ѓвогуле пытаѓся пра "Начную саву". І кажы напрасткі, добра?
  - Куды ѓжо прамей, сынок. Эдмунд Джэнінгс Экслі - вось наша мэта. Ведаеш, чым ён зараз займаецца, сынок? Збірае доказы супраць Лін, каб пасыпаць соль на твае старыя раны.
  Бада як токам б'е.
  - Дык ты ведаѓ... увесь гэты час ведаѓ... як я не здагадаѓся!
  - Зразумела, ведаѓ, сынок. Такога, чаго б я не ведаѓ, увогуле няшмат. А таго, чаго я для цябе б не зрабіѓ, і зусім не. Але які ж смаѓжнік гэты Экслі: ты ѓ жыцці кахаѓ двух жанчын: адну ён адвёѓ, а зараз замахваецца і на другую! Такое нельга пакідаць беспакараным, праѓда, сынок? Няхай спаѓна атрымае тое, што заслужыѓ.
  
  
  Раздзел шэсцьдзесят чацвёрты
  
  
  Яны пацягнуліся адно да аднаго адразу, ледзь увайшлі ѓ дом. Эд разумеѓ: калі не заняцца каханнем, прыйдзецца загаварыць - павінна быць, тое ж самае адчувала і Лін. У паляѓнічай хатцы пыльна: непрыбраны ложак, нясвежая бялізна - на гэтай бялізне ён у апошні раз спаѓ з Інэс. Выключаць святло Эд не стаѓ: чым больш бачыш, тым менш думаеш. Яркае святло дапамагло яму не скончыць адразу. Каб адцягнуцца, ён лічыѓ вяснушкі Лін. Павольныя, марудлівыя рухі - нібы абодва імкнуліся загладзіць шалёную спешку мінулага разу. На целе Лін Эд заѓважыѓ некалькі ранак і зразумеѓ: гэта Бад Уайт. Яны любілі адзін аднаго павольна і пяшчотна, а калі ѓсё скончылася, яшчэ доѓга ляжалі моѓчкі, сплятаючыся целамі, нібы спадзеючыся пяшчотай загладзіць хлусню. А пачаѓшы размову, ужо не маглі спыніцца. Пазней Эд так і не ѓспомніѓ, хто з іх першым вымавіѓ імя "Уайт".
  Гэта была Лін. Дзеля Бада яна зманіла Пэтчетту - сказала, што яму нічога не пагражае, што расследаванне зайшло ѓ тупік, і паліцыянты чапляюцца за саломінку. Схлусіла, таму што баялася: калі Пірс пачне змагацца за сябе, для Бада гэта можа абярнуцца бядой. Ён сёе-тое ведае пра справы Пэтчэта: Пірс абавязкова паспрабуе яго падкупіць - ён упэѓнены, што ѓсё на свеце мае сваю цану, і не разумее, што яе Вендэл не прадаецца. Гэта ты прымусіѓ мяне задумацца, казала яна Эду, гэта ты адкрыѓ мне вочы на тое, чаго я да гэтага часу старалася не заѓважаць. Так, Пірс выцягнуѓ мяне з бруду, навучыѓ апранацца, гаварыць і думаць, але я памылялася, калі лічыла, што ён зрабіѓ з мяне чалавека. Ён зрабіѓ з мяне шлюху - халодную, ашчадную, не здольную ні да сапраѓднай вернасці, ні да сапраѓднага кахання. Калі б не Бад, я б жыла спакойна, не падазраючы, што мне нечага не хапае. Але ён прыцягнуѓ мяне тым, чаго мне не хапае - а ѓ яго ёсць у лішку. Эд слухаѓ, збянтэжаны і прыгнечаны яе блытанымі адкрыцьцямі, адчуѓшы што павінен быць адкрытым у адказ, але не мог распавесці аб тым, што займала яго думкі, - аб іх з Джэкам "сцэнары". А Лін ѓсё не змаѓкала, нібы нарэшце атрымаѓшы магчымасць вымавіцца: распавядала пра Бадэ Уайтэ і Інэс - ён сустракаѓся з ёй час ад часу, але яе гнеѓ, яе крыѓда на свет была мацней яго гневу і нянавісці, з ёй яму хутка станавілася цяжка , і ён вяртаѓся да Лін. У голасе яе не чулася рэѓнасці - а Эду рэѓнасць сціскала горла, і ён кусаѓ вусны, каб не загарлапаніць або, пераключыѓшыся на звыклую ролю паліцэйскага, не засыпаць яе пытаннямі: гераін, шантаж, парнаграфія - што, чорт пабяры, ты пра ѓсё гэта ведаеш ? Але яе шчырасць - і мяккія рукі, якія гладзілі яму грудзі, - уладна патрабавала не хлусні, не допыту, нават не маѓчання - шчырасці ѓ адказ.
  І ён загаварыѓ аб сваёй сям'і - ад мінулага да сучаснага. Мамчын сынок Эдзі, татаѓ улюбёнец Томас. Распавёѓ пра тое, пра што нікому ніколі не расказваѓ - як скакаѓ ад радасці, пачуѓшы, што шэсць куль перапынілі бліскучую кар'еру брата. Казаѓ пра тое, якое быць паліцыянтам блакітнай крыві - з дынастыі, якая ѓзыходзіць да Скотленд-Ярда шэрлак-холмсаѓскіх часоѓ. Аб Інэс. Пра тое, як застрэліѓ чацвярых, бо Коѓтс назваѓ яго баязліѓцам. Пра тое, што Дадлі Сміт заѓзята шукае казла адпушчэння - і, калі знойдзе, Эліс Лоѓ і шэф Паркер, мабыць, палічаць такое рашэнне панацэяй. І пад канец, забыѓшыся пра асцярожнасць, - пра Прэстана Экслі ва ѓсёй славе яго і пра часопісы з чарнільнай крывёй, часопісах, таямніча звязаных з забойствам скандальнага рэпарцёра, з раздзеленымі дзецьмі, са справай, якія дваццаць чатыры гады таму звязалі бацьку і Рэя Дытэрлінга. Ён казаѓ і казаѓ, а калі яго аповяд падышоѓ да канца, Лін запячатала яго вусны пацалункам, і ён заснуѓ, моцна абняѓшы яе пакрытае ранкамі цела.
  
  
  Раздзел шэсцьдзесят пяты
  
  
  Пераможца з Вялікай Літары, коп-забойца. Аддамо належнае Экслі - акцёра для свайго сцэнара ён падабраѓ на славу. Джэк папярэдзіѓ сваё з'яѓленне званком: "Добра, - адказаѓ Пэтчет, - я пагавару з вамі. Сёння ѓ адзінаццаць вечара. І прыходзьце адзін".
  Пад кашулю Джэк апрануѓ куленепрабівальную камізэльку, пад камізэлькай схаваѓ мікрафон.
  З сабой: пакет гераіну, нож з выкідным лязом, пісталет. Бензедрын спусціѓ ва ѓнітаз - допінг яму зараз ні навошта.
  Лёгкая, амаль прыемная ѓнутраная дрыготка - павінна быць, гэта ѓ акцёраѓ завецца страхам сцэны. Паднімаецца на ганак, націскае кнопку званка.
  Пэтчэт адчыняе дзверы. Зрэнкі маленечкія, як шпількавыя галоѓкі, - Джэку добра знаёмы такі погляд.
  Джэк - па сцэнары:
  - Прывітанне, Пірс! - гэтакім развязна-пагардлівым тонам.
  Пэтчэт упускае яго, зачыняе дзверы. Джэк кідае пакет з наркотай яму ѓ твар. Пакет, расчыніѓшыся, падае на падлогу.
  - Гэта табе. Пірс. Здаецца, пры заключэнні перамір'я належыць падаваць дары. Вядома, гэта не тое, што ты колеш небараку Йоркін, але, думаю, табе ѓсё роѓна спадабаецца. Дарэчы, ведаеш, што акруговы пракурор - мой швагер? Калі мы з табой дамовімся, атрымаеш у падарунак і яго сяброѓства.
  Пэтчэт:
  - Адкуль гэта ѓ цябе? - Вельмі спакойна, нават ноздры не раздзімаюцца. Выдатна валодае сабой.
  Джэк дастае нож, скрабе шыю вастрыём. Кранае шыю пальцам, злізвае з пальца кроѓ - чысты псіх, хоць зараз Оскара давай!
  - Ды так, патрос парачку нігераѓ. Ты ж ведаеш, як я гэта ѓмею. Пра мяне часта пісалі ѓ "Строга сакрэтна", а ѓ вас з Сідам былі агульныя справы, так што ты павінен пра мяне ѓсё ведаць.
  Спакойна, без страху:
  - Усё не ѓсё, але сёе-тое мне вядома. У мяне захоѓваецца копія твайго дасье. Памятаецца, пяць гадоѓ таму мы заключылі дамову, і, як я разумею, ты сваю частку дамовы парушыѓ. Мяркую, пратакол тваіх паказанняѓ ужо ѓ твайго начальства.
  Джэк пагульвае нажом, упірае вастрыё ѓ далонь. Зноѓ выступае кроѓ. А зараз як яны прайгравалі гэта з Экслі:
  - І ѓсё ж я пра цябе ведаю куды больш, чым ты пра мяне. Ведаю, што стала з гераінам, выкрадзеным у Мікі Коэна, як ён патрапіѓ да цябе і што ты з ім робіш. Ведаю, што ты гандляваѓ парнухай у пяцьдзесят трэцім. Ведаю, што ты выкарыстоѓваѓ сваіх шлюх для шантажу. Усё, што мне трэба, - маё дасье і яшчэ сякая-такая інфармацыя. Аддасі мне тое, што я хачу, і капітан Экслі пакіне цябе ѓ спакоі.
  - Што за інфармацыя?
  Слова ѓ слова па сцэнары:
  - У нас з Хадженсом была дамова. Я зліваю яму кампру на вышэйшых паліцэйскіх чыноѓ - ён аддае маё дасье і плаціць дзесяць штук чыстымі. Сід сказаѓ, што вы з ім партнёры, так што я не слаѓ дакопвацца да праѓды ѓ справе "Флёр-дэ-Ліс" - ты ведаеш, што так і было. Але Сіда забілі, а грошы і дасье я так і не атрымаѓ - думаю, іх забраѓ забойца. Гэтыя грошы мне зараз патрэбныя да зарэзу, таму што мяне выбіваюць з паліцыі без пенсіі, а таму мне патрэбен той вырадак, які мяне абрабаваѓ. Я ведаю, што ты не рабіѓ порназдымкі ѓ пяцьдзесят трэцім - толькі прадаваѓ. Той, хто рабіѓ здымкі, і забіѓ Сіда. Назаві імя - і я твой.
  Пэтчэт усміхаецца. Джэк усміхаецца ѓ адказ: апошняя рэпліка - далей давядзецца пусціць у ход рукоять пісталета.
  - Пірс, забойства ѓ "Начной саве" звязана з парнухай і, магчыма, з гераінам. І парнуха, і гераін - твой бізнэс. Жадаеш у газавую камеру, Пірс?
  Пэтчэт выхоплівае пісталет, страляе тройчы. Пісталет з глушыцелем - чуюцца толькі прыглушаныя воплескі. Джэка адкідвае да дзвярэй: кулі расколваюць схаваны дыктафон, адскокваюць ад бронекамізэлькі.
  Яшчэ тры стрэлы - два ѓ бронекамізэльку, адзін міма.
  Джэк з грукатам падае на стол, ускоквае з пісталетам напагатове. Засаѓка заядае. Пэтчэт прыціскае Джэка да стала, накіроѓвае пісталет яму ѓ твар, пстрычка - асечка. Джэку ѓдаецца выхапіць нож, ударыць, не гледзячы. Крык. Лязо ѓваходзіць у нешта цвёрдае.
  Левая рука Пэтчэта прыбіта да стала. Правая апісвае дугу - у ёй шпрыц. Шпрыц утыкаецца ѓ руку Джэка - па венах разліваецца прыемнае цяпло, перад вачыма ѓстае рознакаляровы туман. Аднекуль здалёк - гром стрэлаѓ, крык: "Эйб, Лі, не трэба!" Мовы полымя, дым. Джэк скочваецца са стала. Ён яшчэ паспявае заѓважыць, як курчыцца чалавек, прышпілены да стала, і паспявае падумаць, што зноѓ сесці на іголку - не так ужо дрэнна.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ШЭСЦЕСЦЫ ШОСТЫ
  
  
  Нешта здарылася з яго ѓнутраным гадзіннікам - нават не ведае, серада сёння ці ѓжо чацвер. Цэлы вечар загубіѓ на выкладкі па "Начной саве" - але Дадлі нават запісваць нічога не стаѓ: усё гэта яму даѓно вядома. Дадлі праседзеѓ з ім да паѓночы, шмат гаварыѓ і з'ехаѓ, так нічога толкам і не растлумачыѓшы, - сустракацца з Экслі. Дадлі хоча разбурыць яго кар'еру, але Баду ён сказаѓ: "Няхай спаѓна атрымае тое, што заслужыѓ", а пасля гісторыі з Лін смерць - самае малое, чаго заслугоѓвае гэты падонак. Забіць капітана паліцыі... Адзін паварот колца, і спружына лопне...
  З гэтай думкай ён заснуѓ - і прачнуѓся праз некалькі гадзін: снілася яму Кэці Джануэй.
  Перад вачыма зноѓ устаѓ Спэйд Кулі.
  Зноѓ у "Білтмар", зноѓ распытвае музыкаѓ - Спэйд не з'яѓляѓся, Сабачнік Перкінс змыѓся па нейкіх сваіх справах. Начны дзяжурны ѓ Бюро акруговага пракурора даѓ яму ад варот паварот - падобна, яны там гэтай справай не займаюцца зусім. Пракінуѓся па Чайнатаѓне - нічога. Асцярожна праехаѓ міма сваёй хаты ля дзвярэй дзяжураць у машыне двое з ОВР. Праглынуѓ на хаду гамбургер у кругласутачнай забягалаѓцы.
  Заняѓся світанак. У газетных кіёсках тоѓстыя чаркі "Геральд" - пятніца! Загалоѓкі крычаць пра "Начную саву": негрытасы скардзяцца на паліцэйскую самаѓпраѓнасць, шэф Паркер абяцае аднавіць справядлівасць.
  Наручны гадзіннік спыніѓся. Бад хоча іх завесці, зрахаваѓшыся з радыё, але пальцы дрыжаць, ніяк не атрымліваецца падкруціць колца, і ён выкідвае стобаксовыя "Груен" у акно. Прыступы стомленасці змяняюцца новымі прылівамі сіл, і тады замест Кэці ён думае пра Экслі і Лін. Едзе на Нотынгем-драйв - праверыць машыны ля дома.
  Белага пакарда няма а бо Лін заѓсёды пакідае аѓтамабіль на адным і тым жа месцы.
  Бад абыходзіць дом вакол - ніякіх слядоѓ сіняга "плімуту" Экслі. Суседка забірае з ганка бутэльку малака.
  - Добрай раніцы, - кажа яна. - Вы сябар міс Брэкен, праѓда?
  Агідная старая - Лін казала, што яна падглядвае да суседзяѓ у вокны.
  - Так.
  - Што ж, як бачыце, яе няма дома.
  - А вы не ведаеце, куды яна з'ехала?
  - Ну...
  - Што "ну"? Вы бачылі яе з мужчынам? Высокім, у акулярах?
  - Не, не бачыла. Нічога я не бачыла, і, калі ласка, не крычыце на мяне, малады чалавек.
  Бад паказвае ёй жэтон.
  - Вы нешта ведаеце? Вы ж хацелі нешта сказаць - кажыце!
  - Я збіралася сказаць, што ведаю, куды яна паехала. Я чула, як яна размаѓляла з кіраѓніком, пыталася ѓ яго дарогу. Але вы такія нелюбоѓныя, малады чалавек...
  - Дарогу куды?
  - На возера Эрроѓхед. І няма чаго так крычаць, я б і без таго вам усё расказала.
  
  
  
  * * *
  
  
  Паляѓнічая хатка Экслі - пра яго апавяданні ваза Інэс. Казала, на даху ѓ яго тры сцягі: амерыканскі, каліфарнійскі і сцяг паліцыі Лос-Анджэлеса. Бад едзе на Эрроухед, кружыць вакол возера, нарэшце знаходзіць дом: усе тры сцягі лунаюць на ветры. У ганка стаіць белы "паккард" Лін. Сіняга "плімуту" не відаць.
  Адным скачком Бад узлятае на ганак. Дзверы зачынена звонку на завалу. Бад уваходзіць - звычайны пакой, пыл, цішыня.
  Кідаецца ѓ спальню. Смятая пасцеля, пах поту, сляды губной памады на прасцінах. Бад зрывае прасціны, выбівае пух з падушак, пераварочвае матрац - пад матрацам кніжачка ѓ скураной вокладцы. Дзённік Лін - той самы дзённік, аб якім ён шмат чуюць, але ні разу ѓ яго не зазіраѓ.
  Бад хапае яго, хоча разарваць напалам па карэньчыку - так ён у маладосці на спрэчку рваѓ тэлефонныя кнігі. Але спыняецца: ён павінен туды зазірнуць. Страшна баіцца таго, што можа там прачытаць, - і менавіта таму вінен.
  Апошняя спісаная старонка. Выразны, упэѓнены почырк Лін. Чорныя чарнілы - залатая ручка, што ён ёй падарыѓ.
  
  
  26 сакавіка 1958
  Яшчэ крыху пра Э.Э. Ён толькі што з'ехаѓ. Здаецца, збянтэжаны тым, што ѓчора так са мной разгаварыѓся. У ранішнім святле і без акуляраѓ ён выглядае маладым і вельмі ѓразлівым.
  Але гэта бачнасць: Э.Э. вельмі небяспечны, і Пірса, які сутыкнуѓся з гэтым чалавекам на вузкай дарожцы, можна толькі пашкадаваць. Любоѓю Э.Э. займаецца зусім як мой Вендэл - павольна, нібы хоча, каб гэта ніколі не канчалася, каб яму не даводзілася зноѓ вяртацца да рэальнасці. Упершыню я сустрэла чалавека, настолькі падобнага на мяне: яго розум, асцярожнасць, скрытнасць, пастаянная гатоѓнасць да падвойнай гульні - усё гэта настолькі мне знаёма, што я гляджу на яго як у люстэрка і баюся таго, што бачу. Побач з ім В. У. здаецца дзіцем: сумленным, чыстым і мужным, так, але дзіцем. А ѓ параѓнанні з тым выбарам, што стаіць перад ім цяпер, мая здрада Пэтчэта - проста дзіцячая гульня. Парадаксальна: гэты халодны, цынічны эгаіст да гэтага часу па-дзіцячы захапляецца сваім бацькам і глядзіць на свет яго вачыма - тым жудасней тое, што яму трэба будзе, тым больш дзівіць і захапляе мяне тое, што, нягледзячы ні на што, ён ютаѓ дзейнічаць. Э.Э. не занадта ѓдаваѓся ѓ падрабязнасці, але сутнасць справы такая: на некаторых парнаграфічных фатаграфіях, якія прадаваѓ Пірс пяць гадоѓ таму, маюцца намаляваныя ад рукі чырвоным чарнілам раны і калецтвы - і гэтыя малюнкі цалкам супадаюць з калецтвамі на целе Сіда Хадженса, а таксама з ранамі ахвяр забойцы-маньяка па імені Ларэн Атэртан, якога арыштаваѓ у трыццатых гадах Прэстан Экслі. П.Э. мае намер выставіць сваю кандыдатуру ѓ губернатары, а Э.Э. лічыць, што яго бацька няправільна расследаваѓ справу Атэртана і, акрамя таго, падазрае, што ѓ гэты час П.Э. складаѓся ѓ дзелавых адносінах з Рэймандам Дытэрлінгам (адной з ахвяр Атэртана стаѓ хлопчык-кіназорка, які здымаѓся ѓ Дытэрлінга). Вось і яшчэ адзін парадокс: мой Э.Э., такі цвярозы і прагматычны, уяѓляе свайго бацьку нейкім ідэальным героем, рыцарам без страху і папроку і прыходзіць у жах ад адной думкі аб тым, што П.Э. можа праяѓляць нейкія чалавечыя слабасці. Ён баіцца, што расследаванне "Начной савы" раскрые памылку П.Э. і перашкодзіць яго абранню ѓ губернатары, і, мяркуючы па ѓсім, яшчэ больш баіцца, што яго бацька апынецца звычайным смяротным. І ѓсё ж ён мае цвёрды намер расследаваць справу, пакуль не дакапаецца да сутнасці. Як я ні кахаю Вэндэла, але даводзіцца прызнаць: ён у такой сітуацыі, хутчэй за ѓсё, прыняѓся б страляць направа і налева, а потым сеѓ бы чакаць, пакуль прыйдзе хто-небудзь разумнейшы - ну хоць бы той салодкі ірландзец Дадлі Сміт, пра якога ён столькі расказвае, - і ѓсё выправіць. Пакуль усё: астатняе запішу пасля прагулкі, сняданку і трох моцных кубкаѓ кавы.
  
  
  Цяпер ён рве дзённік - спачатку ѓздоѓж карэньчыка, затым на дробныя кавалачкі, ператвараючы скуру і паперу ѓ пацяруху.
  Падыходзіць да тэлефона, набірае нумар ОВР. Дзінь, дззінь.
  - Аддзел унутраных расследаванняѓ, Клекнер.
  - Гэта Уайт. Пакліч Экслі.
  - Уайт, май на ѓвазе, у цябе будуць вялікія не...
  Новы голас.
  - Гэта Экслі. Уайт, дзе ты?
  - У Эрроухед. Толькі што прачытаѓ дзённік Лін. Цяпер я ведаю ѓсё пра твайго старога, Дытэрлінга і Атэртана. Усё ведаю, зразумела, маці тваю? Цяпер мне трэба знайсці аднаго чалавека. Калі я з гэтым разраблюся, імя твайго татачкі з'явіцца ѓ шасцігадзінных навінах.
  - Уайт, пачакай! Мы можам дамовіцца!
  - Ідзі да д'ябла, Экслі.
  
  
  
  * * *
  
  
  Назад у Лос-Анджэлес. Па трэцім коле: Чайнатаѓн, Стрып, "Білтмар". Перад вачыма плаваюць пунсовыя кругі, кітаезы здаюцца падобнымі на музыкаѓ з гурта Спэйда, у "Каѓбойскіх рытмаѓ" - жоѓтыя фізіяноміі, вочы-шчолачкі. Усе норы, усе хованкі правераны па тры разы. Акрамя адной: у агента Кулі ён быѓ толькі аднойчы.
  Бад едзе ѓ "Асацыяцыю Ната Пенцлера". Дзверы ѓ кабінет адчыненыя - містэр Нацкі ѓ сябе за сталом есць сэндвіч. Заѓважыѓшы Бада, ледзь не душыцца:
  - О чорт!
  - Спэйд ѓчора не з'явіѓся на канцэрце. Напэѓна, ён табе каштуе кучу грошай.
  Пенцлер суне руку пад стол:
  - Эх, Тарзан, ведаѓ бы ты, колькі непрыемнасцяѓ дастаѓляюць мне кліенты!
  - Нешта ты не моцна гэтым засмучаешся.
  - Таму што ѓ канчатковым рахунку заѓсёды застаюся ѓ прыбытку.
  - Ведаеш, дзе ён?
  Пенцлер, нешта запіхваючы пад стол:
  - Хутчэй за ѓсё, дзе-небудзь на Марсе ѓ абдымку са старым прыяцелем "Джэкам Дэніелсам" [63] .
  - Што гэта ты там, пад сталом, робіш?
  - Яйкі сабе луску. Дык хочаш на мяне працаваць? Пяць сотняѓ у тыдзень і дзесяць працэнтаѓ агенту.
  - Дзе Спэйд?
  - Дзесьці бадзяецца, а дзе - не ведаю. А ты зайдзі на наступным тыдні і дай ведаць, калі з табой хто-небудзь мазгамі падзеліцца.
  - Значыць, так?
  - Слухай, Тарзан, навошта мне ад цябе нешта хаваць. Мне жыццё дарагое...
  Бад рэзка б'е нагой па крэсле. Пенцлер ляціць на падлогу. Бад лезе пад стол: тоѓсты скрутак, загорнуты ѓ карычневую паперу і перавязаны вяроѓкай. Бад ставіць нагу на скрутак і тузае вузел: усярэдзіне чаркі чыстых чорных каѓбойскіх кашуль.
  - Лінкальн-Хайтс, - кажа Пенцлер, паднімаючыся. - Падвал ва ѓстанове Сэмі Ліня. Толькі памятай: ты пра гэта даведаѓся не ад Нацку.
  
  
  
  * * *
  
  
  Кітайскі рэстаран Ліня: уверх па Брадвеі ад Чайнатауна. Ззаду рэстарана - аѓтастаянка, чорны ход на кухню. Звонку ѓ склеп ходу няма. Знізу з вентыляцыйнай трубы вырываецца пара, даносяцца галасы. З прыадчыненых задніх дзвярэй даносяцца рэзкія пахі. Уваход у склеп павінен быць з кухні.
  Бад знаходзіць у двары палку, уваходзіць з чорнага хода. На маленечкай кухні двое вузкавокіх рэжуць мяса, яшчэ адзін, стары хрыч, распраѓляецца з качкай. Дзе ѓваход у склеп? Бад цяміць адразу: пад саламянай цыноѓкай у пліты.
  Яго заѓважылі. Маладыя пачынаюць нешта лапатаць па-кітайску, тата-сан узмахам рукі іх супакойвае. Бад паказвае жэтон.
  Стары робіць рух пальцамі, нібы звівае нябачную нітку:
  - Я плачу! Я плачу! Ідзіце!
  - Спэйд Кулі, татка. Спусціся ѓніз і скажы яму, што Нацкі прыслаѓ змену бялізны.
  Стары не сцішаецца:
  - Спэйд заплаціѓ! Ідзіце! Я плачу!
  Тата-сан сціскае мясніцкі нож; маладыя ѓстаюць побач паѓкругам.
  - Ідзіце! Ідзіце! Я плачу!
  Бад чакае, калі стары падыдзе бліжэй, і сустракае яго дубінкай па корпусе. Тата-сан падае на пліту - тварам у агонь. Валасы імгненна загараюцца. Маладыя кідаюцца на Балю - адным ударам дубінкі ён збівае іх з ног - яны гарой валяцца на падлогу, Бад дадае ім нагамі па рэбрах. Стары, лямантуючы ад болю, тушыць валасы ѓ ракавіне, твар у яго абпалены да чарноцця.
  Бад б'е яго пад калені - кітаеза падае, не выпускаючы з рукі нож. Бад надыходзіць яму на руку, пальцы храбусцяць, стары прарэзліва лямантуе. Бад адцягвае яго да пліты, штурхялем адкідвае цыноѓку - пад ёй люк, які вядзе ѓ склеп.
  Млосны салодкі смурод опіюма. Бад сцягвае які кліча кітайца ѓніз, б'е нагой, той змаѓкае. Ідзе па вузкім праходзе сярод матрацаѓ, узіраючыся ѓ твары курцоѓ.
  Бад штурхялямі расштурхвае іх. Суцэльныя вузкавокія - нешта незадаволена бурчаць, а потым зноѓ апускаюцца ѓ забыццё, кожны ѓ сваім Фантазілендзе. Дым - хоць сякеру вешай. З'едлівы дурманлівы пах ахутвае твар, пранікае ѓ ноздры: Бад цяжка дыхае і з кожным уздыхам атрутныя пары расцякаюцца па лёгкіх.
  У канцы склепа - дзверы. Бад расхінае яе штурхялем. Праз опіумную смугу: голы Спейд Кулі, з ім тры аголеныя дзяѓчыны. П'янае хіхіканне, перапляценне рук і ног - оргія на слізкай, пакрытай кафляй лаве. Бад не страляе - баіцца патрапіць у каго-небудзь з жанчын.
  Замест гэтага намацвае выключальнік на сцяне, уключае святло. Туман рассейваецца, Спэйд паднімае галаву. Бад наводзіць на яго рэвальвер.
  Забі.
  Кулі выходзіць са здранцвення першым: хапае дзвюх дзяѓчын, прыціскае да сябе, як шчыт. Бад падыходзіць бліжэй. Мільгаюць рукі, ногі, пазногці цэляцца яму ѓ твар. Выслізнуѓшы з рук Спейда, дзеѓкі, спатыкаючыся, паспешна знікаюць за дзвярыма. Спэйд:
  - Ісус. Марыя, Іосіф...
  Бад наглытаѓся опіюму: у галаве туман. Надмагільнае слова - каб расцягнуць лот імгненне:
  - Кэці Джануэй, Джэйн Мілдрэд Хемшэр, Лінет Элен Кендрык, Шэран...
  - ГЭТА Ж ПЕРКІНС, МАЦІ ТВАЮ, ГЭТА ђСЕ ПЕРКІНС! - лямантуе Кулі.
  Бад застывае: палец да паловы націснуѓ на спускавы кручок. Перад вачыма плаваюць каляровыя плямы. Кулі ляманціць як кулямёт:
  - Я бачыѓ Сабачніка з гэтай апошняй дзяѓчынкай, з Кендрык. Я ведаѓ, што ён любіць біць шлюх, і, калі пра яе распавялі па тэліку, спытаѓ, ці не ён гэта. А Сабачнік... божачка, ён мяне напалохаѓ да срачкі, таму я тут і хаваюся. Паверце мне, містэр, гэта праѓда!
  У каляровых плямах - гідкая рожа Сабачніка Перкінса. З калейдаскопа выплывае бірузовая пляма - адзін з пярсцёнкаѓ на пальцах Спейда.
  - Адкуль у цябе гэтыя пярсцёнкі?
  Кулі, дрыготкімі рукамі абмотваючы сцягна ручніком:
  - Ды ѓсё ад яго ж, ад Сабачніка! У яго хобі такое, усюды возіць з сабой станок і выточвае пярсцёнкі. Ён заѓсёды наконт гэтых пярсцёнкаѓ адпускаѓ нейкія дзіѓныя жартачкі, накшталт таго, што яны яму дапамагаюць у далікатнай працы, абараняюць рукі - зараз-то я разумею, пра што ён!
  - Опіум. Ён ведае, дзе яго дастаць?
  - Гэты казёл цягае мой дур! Містэр, вы павінны мне паверыць!
  І Бад вырашае яму верыць.
  - Я правяраѓ месцы і даты. Штораз на месцы забойства апыняѓся ты. Іншыя музыкі з твайго сранага гурта прыходзяць і сыходзяць - застаешся толькі ты.
  - Сабачнік са мной ездзіць з сорак дзевятага года! Ён наш мэнэджар, ён заѓсёды ездзіць са мной! Містэр, калі ласка, паверце!
  - Дзе ён?
  - Не ведаю!
  - Сябры, прыяцелі, сяброѓкі. Іншыя перакруты. Выкладвай!
  - Ды якія ѓ гэтага сучынага сына сябры! Хіба толькі гэты макароннік, Джоні Стампаната! Містэр, вы павінны мне па...
  - Я табе веру. А ты верыш, што я цябе заб'ю, калі яго спужаеш?
  - Госпадзі Ісусе, яшчэ як веру!
  Бад хаваецца ѓ дыме. Кітайцы па-ранейшаму ѓ адключцы. З глоткі старога вырываецца ледзь чутны хрып.
  
  
  
  * * *
  
  
  Паліцэйскае дасье на Перкінса:
  У Каліфорніі арыштаѓ не было. 1944 - 1946 гады - турэмнае зняволенне ѓ Алабаме, абвінавачванне ѓ ненатуральных зносінах з жывёламі. Гастралюючы музыка, сталага адраса няма. Знаёмы з Джоні Стампаната, магчыма, знаёмыя з Эйбам Тайтэлбаумам і Лі Ваксам: усе трое - вядомыя гангстары. Павесіѓшы трубку, Бад успамінае даѓні аповяд аб тым, як Джэк Вінсенс трос Сабачніка на вечарынцы "Жэтона Гонару" - Джоні, Тайтэлбаум і Вакс тады былі з ім.
  Джоні - яго былы інфарматар. У той час, шмат гадоѓ таму, Джоні яго баяѓся. І ненавідзеѓ.
  Бад зноѓ тэлефануе ѓ архіѓ, высвятляе нумар тэлефона Стомпа. Дзесяць званкоѓ - няма адказу. Яшчэ два званкі: у нумар "Каѓбойскіх рытмаѓ" у Білтмары, у клуб "Эль-Ранча" - і там і там ніхто не адказвае. Наступны прыпынак - рэстаранчык Пархача Тайтэлбаума: Джоні і Пархача вадой не разальеш.
  Бад імчыць па Піка, разганяючы рэшткі опіумнага дурману. План просты і выразны: знайсці Перкінса, дачакацца, пакуль ён застанецца адзін, забіць. Потым - Экслі.
  Паркуецца, зазірае ѓ акно рэстаранчыка. Наведвальнікаѓ няма, за сталом - Пархач Т. і Джоні Стомп.
  Бад уваходзіць. Заѓважыѓшы яго, яны пачынаюць перашэптвацца. Бад некалькі гадоѓ іх не бачыѓ: Эйб прыкметна пацяжэѓ, Джоні прыгожы ѓсё той жа саладжава-нахабнай італьянскай прыгажосцю.
  Пархач махае яму рукой. Бад бярэ крэсла, садзіцца. Стомп кажа:
  - О, Вэндэл Уайт! Як справы, paesano [64] ?
  - Нічога. А як у цябе з Ланай Тэрнер?
  - Усё выдатна. Хто гэта табе расказаѓ?
  - Мікі Коэн.
  Тайтэлбаум гучна рагоча:
  - А што манда ѓ яе сабалямі выслана, ён табе не казаѓ? Яны з Джоні сёння залазяць у Акапулька, а мне, нажаль, толькі і застаецца, што суцяшацца гульнёй у кішэнны більярд. Што прывяло цябе да нас, Уайт? Мы ж, здаецца, не бачыліся з таго часу, як твой прыяцель Дзік Стэнс тут працаваѓ.
  - Я шукаю Сабачніка Перкінса.
  Джоні, барабанячы пальцамі па стале:
  - Спытай у Спейда Кулі.
  - Спэйд не ведае, дзе ён.
  - Ну а я-то тым больш! Гэта Мікі табе сказаѓ, што мы з Сабачнікам Карэш?
  Няма рытуальнага пытання: а навошта ён табе спатрэбіѓся? І тлусты Пархач нешта маѓчыць.
  - Спэйд сказаѓ, што ты з ім знаёмы.
  - Знаём, гэта дакладна. А ён табе не сказаѓ, paesano, што мы з Сабачнікам ужо некалькі гадоѓ не бачыліся?
  Час падбавіць спякоту.
  - Я табе не paesano, мудзіла італьянскі.
  Джоні ѓсміхаецца - павінна быць, старое ѓспамінае. У тлустай Пархача погляд спалоханы.
  - Эйб, а ты з Перкінсам не сябруеш?
  - Яшчэ чаго! Сабачнік для мяне занадта мешугене. Прывітанне, пакуль - вось і ѓсё наша знаёмства.
  Хлусіць.
  - Мусіць, я нешта блытаю. Вы, хлопцы, сябруеце з Лі Ваксам, я чуѓ, яны з Сабачнікам - не разлі вада.
  Пархач тэатральна рагоча.
  - Джоні, ты чуѓ? Наш Вендэл усё на свеце пераблытаѓ, гэта ѓжо сапраѓды!
  Стомп:
  - Як жа, карэшачы яны! Як котка з сабакам!
  Не жадаюць, каб ён размаѓляѓ з Ваксам. Чаму?
  - Вось што мяне здзіѓляе, хлопцы. Няѓжо вам зусім не цікава, за якім чортам ён мне спатрэбіѓся?
  Пархач, адстаѓляючы талерку:
  - А табе не прыходзіла ѓ галаву, што нам проста напляваць?
  - Нешта не верыцца. Вы ж чуткі любіце.
  - Вось і давай свае чуткі.
  Ходзяць чуткі, Пархач да смерці забіѓ нейкага хлопца, які абазваѓ яго жыдам. Варта паспрабаваць.
  - А чутка такая, што з бруднымі макароннікамі і тлустымі жыдамі я сваімі чуткамі не дзялюся.
  Эйб дабрадушна рагоча і злёгку пляскае Бада па руцэ, як якая наказала дзіця:
  - Ну ты і комік, Бад! Добра, чаго ж ты хочаш ад даѓніны Сабачніка?
  - Не твая сабачая справа, жыдзяра, - абсякае яго Бад і паварочваецца да Джоні: - А ты чым займаешся, пакуль Мікі няма?
  - Ды нічым асаблівым. - Колцам на мезенцы Джоні выстуквае па бутэльцы рытм. - Цябе гэта не зацікавіць. Трымаюся, як кажуць, у рамках. А вось ты чым зараз заняты, Вэндэл?
  - Справай "Начной савы".
  Джоні ѓзмоцнена барабаніць па бутэльцы - яшчэ трохі, і пераверне. Пархач, бляднеючы:
  - Ты ж не думаеш, што Сабачнік Перкінс...
  Стампаната:
  - Ды добра табе, Эйб! Каб Сабачнік абклаѓ гэтых фраераѓ у "Начной саве" - ды такое і ѓ сне не прысніцца!
  - Пайду пасу, - кажа Бад і выходзіць у туалет. Зачыняе дзверы, лічыць да дзесяці, прыадчыняе на вузкую шчылінку. Мізэры, ажыѓлена жэстыкулюючы, аб чымсьці раяцца. Эйб выцірае тлустую морду хусткай. Усё сыходзіцца.
  Сабачнік і "Начная сава" - нейкая сувязь?
  Прыкладна за год да "Начной савы" Джэк Вінсеннс бачыѓ усіх чатырох: Вакса, Стомпа, Пархача і Перкінса - за адным сталом на вечарынцы.
  Джо Сіфакіс казаѓ: хтосьці адстрэльвае людзей Мікі аднаго за іншым, і кілераѓ трое.
  Ёсць нешта яшчэ - нешта, чаго Бад не разумее, што круціцца ѓ яго ѓ галаве і не даецца ѓ рукі...
  Трымаюся ѓ рамках.
  "Утрыманне арганізаванай злачыннасці ѓ належных рамках".
  Вось чым займаецца ѓ матэлі "Вікторыя" Дадлі Сміт. Яго любімае слоѓца: "ѓтрыманне ѓ рамках". Утрымаць у рамках... трымаць... "Час скарыстацца плёнам нашых прац..." Допыт Ламара Хінтана - чаму ѓ яго пыталіся пра "Начную саву"? І што там рабіла Дот Ротштэйн, стрыечная сястра Пархача Тайтэлбаума?
  Бад уключае ваду, пырскае сабе на твар. Спакойна выходзіць. Стомп:
  - З палёгкай цябе.
  - Дзякуй. Увогуле, ты маеш рацыю: Сабачніка я шукаю за старыя грахі. А "Начная сава" - там, падобна, іншая справа...
  Джоні, вельмі спакойна:
  - Ага?
  Пархач, яшчэ спакайней:
  - А хто ж забіѓ? Якія-небудзь чарговыя швугiсы [65] ? Я пра гэта ведаю толькі тое, што ѓ газетах чытаѓ.
  Бад:
  - Можа быць. Але, калі гэта не іншыя нігеры, выходзіць, што пурпурная машына ѓ Начной савы падстава. Добра, хлопцы, я пайду. Сустрэніце Сабачніка, скажыце, каб бразнуѓ мне ѓ Бюро.
  Спакойны Джоні барабаніць пальцамі па бутэльцы.
  Спакойны Пархач натужна кашляе і зыходзіць потым.
  Спакойны Бад спакойна выходзіць на вуліцу, спакойна садзіцца ѓ машыну, спакойна заязджае за кут, стрымліва выскоквае з аѓтамабіля і скачкамі імчыцца да тэлефона-аѓтамату. Кампанія "П. К. Бэлз". Адзін гудок, другі - маці тваю, колькі ж можна чакаць?!
  - Кхм... так, хто запытвае?
  - Сяржант Уайт, паліцыя Лос-Анджэлеса. Трэба прасачыць званкі.
  - За які перыяд, сяржант?
  - Бліжэйшыя некалькі хвілін. Усе прыватныя тэлефоны і тэлефоны-аѓтаматы ѓ рэстаране "Кашэрная кухня Эйба". Хутчэй! Гаворка ідзе аб забойстве!
  - Секундачку пачакайце, калі ласка.
  Пстрык-пстрык-пстрык - і новая тэлефонная паненка:
  - Сяржант, што менавіта вам трэба?
  - "Кашэрная кухня Эйба", рэстаран на рагу Піка і Ветэран. Усе званкі з усіх тэлефонаѓ у бліжэйшыя пятнаццаць хвілін. І не цягніце!
  - Афіцэр, мы не можам праслухоѓваць бягучыя званкі.
  - Не трэба праслухоѓваць, чорт пабяры! Проста скажыце мне, куды тэлефанавалі!
  - Ну што ж, калі гаворка ідзе пра забойства... Куды вам ператэлефанаваць?
  Бад чытае нумар тэлефона-аѓтамата:
  - Граніт - 48112.
  - Ператэлефаную праз пятнаццаць хвілін. І ѓ наступны раз папрашу вас папярэджваць загадзя, - незадаволена кажа паненка і вешае трубку.
  Бад, стоячы ѓ будцы, лічыць секунды. У кожнай секундзе - два склады: Дадлі, Дадлі, Дадлі, Дадлі... Нарэшце званок. Ён хапае трубку, губляе, ловіць на ляту, падносіць да вуха.
  - Так?!
  - Два званка. Адзін - Дзюнкерк - 32758, зарэгістраваны на імя міс Дот Ротштэйн. Другі - Эксмінстэр - 46811, зарэгістраваны на імя містэра Дадлі Л. Сміта.
  Бад выпускае трубку з рук. Яна павісае на провадзе: балбатня тэлефоннай паненкі даносіцца аднекуль з далёкага далёкая - з ціхага, бяспечнага месца, куды яму зараз уваход забаронены.
  Ён верыѓ у Лін. Верыѓ у свой паліцэйскі жэтон.
  Лін яго здрадзіла. А "Начная сава" - справа рук капітана паліцыі Лос-Анджэлеса Дадлі Ліама Сміта.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ШЕСЦЕСЦЫ СЁМЫ
  
  
  Джэк Вінсенс на бальнічным ложку каецца ѓ грахах.
  У тым, што за пятнаццаць гадоѓ ад яго зацяжарыла дзяѓчынка з прытулку Святога Анатоля. У забойстве містэра і місіс Скогінс. У тым, што абпаіѓ Біла Макферсана і падклаѓ яму ѓ ложак красуню негрыцяначку. У тым, што падкінуѓ наркату Чарлі Паркеру, што трос аматараѓ траѓкі і зліваѓ інфармацыю ѓ "Строга сакрэтна". Спрабуе ѓстаць з ложка, складаючы рукі, нібы ѓ малітве, мармыча: хаб рашмонэс, Мэер, бам-бам-бам мой цягнік-экспрэс. Каецца ѓ тым, што часам распускаѓ рукі з тырчкамі, што быѓ скарбнікам Эліса Лоѓ. Просіць прабачэння ѓ жонкі - за шлюх, за карцінкі ѓ тых паганых часопісах. І ѓ спадара Ісуса - за тое, што выпіѓку і наркату любіѓ куды больш, чым Бога.
  Карэн сядзіць у яго ложку, і па шчоках яе цякуць слёзы. Хочацца ѓцячы, хочацца заткнуць вушы - не можа. Эд спрабаваѓ яе адвесці - яна не паслухалася. Ён патэлефанаваѓ у Бюро з Эрроухед: Фіск распавёѓ яму, што Пірс Пэтчет забіты - застрэлены невядомымі, асабняк яго быѓ падпалены і згарэѓ дашчэнту. Вінсенса знайшлі на заднім двары без прытомнасці: надыхаѓся дымам, на бронекамізэльцы - сляды куль. На Цэнтральнай станцыі хуткай дапамогі ѓрач узяѓ у яго кроѓ на аналіз. Вынік: у крыві зборшчыка смецця выяѓлены невядомы наркотык, які ѓяѓляе сабой удасканалены гераін з даданнем антыпсіхатычных кампанентаѓ. Жыць будзе. І хутка ачуняе. Трэба толькі пачакаць, пакуль спыніцца дзеянне наркотыку.
  Медсястра выцірае Вінсенсу твар. Карэн папяровай сурвэткай паходзіць слёзы. Эд перачытвае запіску Фіска: "Тэлефанавала Інэс Сота. Ніякай інфармацыі аб $ справах Р. Д. Р. Д. нешта падазрае??? - гаварыла коратка і намёкамі. Д. Ф."
  Эд камячыць запіску, суне ѓ кішэню. Пакуль ён гуляю з Лін, Вінсенс ледзь не загінуѓ. Хтосьці расстраляѓ Пэтчэта, падпаліѓ дом і пакінуѓ іх гінуць у агні.
  А ѓ руках у Бада Уайта - паходня для вогнішча, на якім хутка запалаюць абодва Экслі, бацька і сын.
  Ён не можа падняць вачэй на Карэн.
  - Капітан!
  Фіск з хола, паѓшэптам.
  - Капітан, у мяне сёе-тое ёсць.
  Эд выходзіць, адводзіць Віску ад дзвярэй палаты.
  - Што такое?
  - Норт Лэйман скончыѓ выкрыццё. Прычына смерці Пэтчэта - пяць куль, выпушчаныя з двух вінтовак калібра .30". Рэй Пінкер правёѓ балістычную экспертызу і выявіѓ ідэнтычнасць з адным старым забойствам. Акруга Рыверсайд, май 55. Ніякіх слядоѓ, вісяк. Тады застрэлілі дваіх на выхадзе з рэстарана. , гангстарскія разборкі.
  Усё да аднаго - да гераіну.
  - Гэта ѓсё?
  - Не. Бад Уайт разграміѓ опіумны прытон у Чайнатаѓне, да паѓсмерці збіѓ траіх кітайцаѓ. Адзін з іх апазнаѓ яго па фота. Тад Грын хоча пачаць унутранае расследаванне. Выпісаць ордэр на затрыманне, сэр? Я ведаю, вы гэта хочаце, і шэф Грын кажа, што гэта ваша справа.
  Эд ледзь не смяецца ѓ адказ.
  - Ніякага ордэра.
  - Сэр?...
  - Я сказаѓ "не", і хопіць пра гэта. Цяпер вы з Клекнерам сёе-тое зробіце для мяне. Звяжыцеся з Мілерам Сгентонам, Максам Пелціем, Тымі Валбернам і Білі Дытэрлінгам. Папрасіце іх усіх прыйсці ѓ мой офіс сёння а восьмай гадзіне, каб адказаць на некалькі пытанняѓ. Скажыце, што расследаванне справы вяду я. Скажаце: калі яны не жадаюць, каб аб нашай гутарцы пазналі газетчыкі, ніякіх адвакатаѓ. І яшчэ: дастань мне з Аддзела забойстваѓ матэрыялы па старой справе Ларэна Атэртана. Тэчку Атэртана прынясеш мне запячатанай. Не хачу, каб ты туды зазіраѓ.
  - Сэр...
  Эд адварочваецца. У дзвярах - Карэн, з сухімі вачыма:
  - Скажыце... Як вы думаеце... Няѓжо Джэк сапраѓды ѓсё гэта зрабіѓ?
  - Так.
  - Ён не павінен ведаць, што я пра гэта ведаю. Абяцайце яму не казаць.
  Эд ківае, не зводзячы вачэй з прачыненых дзвярэй, за які Пераможца з Вялікай Літары моліць аб адпушчэнні грахоѓ.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ШЭСЦЕСЯЦЬ ВОСЬМЫ
  
  
  Архіѓны пакой - шафы па плячо вышынёй, набітыя панкамі. Бад паспешліва праглядае тэчкі, шукаючы пацверджанняѓ сваёй здагадцы: у галаве ѓ яго круцяцца абрыѓкі думак, складаюцца ѓ стройную версію:
  "Начная сава" - справа Стомпа, Тайтэлбаума і Лі Вакса. Яны ж прыбіралі людзей Коэна, ягоных "акцыянераѓ". Перкінс - з іх банды, але аб тым, што ён забівае прастытутак, яны не ведаюць, не могуць ведаць. Гангстэры такіх рэчаѓ не церпяць, забойца-"аматар" можа загубіць усю хеѓру. Кіраѓнік банды - Дадлі Сміт, больш няма каму. Усе яго размовы аб "асаблівым заданні" - спроба завербаваць Бада. Хінтана Дадлі, хутчэй за ѓсё, прыкончыѓ, каб не балбатаѓ лішняга пра Пэтчэт і яго справах. Дадлі з Пэтчетт - саѓдзельнікі? Брунінг і Карлайл - таксама ѓ бандзе... "Утрымліваць у рамках"... "у годных рамках"... "годная ѓзнагарода"... Выснова: Дадлі спрабуе ѓзяць кантроль над арганізаванай злачыннасцю ѓ Лос-Анджэлесе.
  Бад праглядае рэгістрацыі аѓтамашын за красавік пяцьдзесят трэцяга. Яго першапачатковая версія на паверку аказалася лжывай. Спрытна падкінутыя доказы - "меркуры" ля "Начной савы", драбавіку і гільзы ѓ Грыфіт-парку, перш ён лічыѓ: забойцам проста павезла. Але калі план нарадзіѓся ѓ нетрах самой паліцыі, справа прымае іншае абарачэнне: тыя, хто спланаваѓ забойствы ѓ "Начной саве", мелі доступ да паліцыянтаѓ рапартам, абралі сёмуху чарнамазых хуліганаѓ, забавы дзеля якія танулі машыны і што разраджалі драбавіку ѓ белае святло, вырашылі зваліць віну на іх у надзеі, што дэбашыраѓ прыкончаць пры арышце, і на тым справа і скончыцца.
  Значыць, яны павінны былі здабыць машыну, якая адпавядае апісанню з рапартаѓ. У патрэбны момант прыгнаць яе да "Начной савы". Зганяць машыну небяспечна вялікая рызыка, што яе выявяць. Купляць пурпурную таксама небяспечна: заставалася купіць аѓтамабіль іншага колеру і перафарбаваць.
  Бад працягвае працу. Тэчкі складзеныя ѓ бязладзіцы: "меркі", "шаві", "кадзі", Лос-Анджэлес, Сакрамэнта, Фрыска. Па прозвішчы шукаць бессэнсоѓна машыну напэѓна куплялі на чужое імя. У адным пашанцавала: на картках, прышпіленых да дакументаѓ, указаны расы, даты нараджэння і прыметы аѓтаѓладальнікаѓ. Успомніѓшы курсы, Бад выразна фармулюе ѓ розуме, што хоча знайсці: "меркуры" 1948 - 1950 гг., Уладальнік пражывае ѓ Паѓднёвай Каліфорніі, прыметы адпавядаюць Дадлі, Стомпу, Ваксу, Тайтельбауму, Карлайлу або Брунінгу. Праходзіць некалькі гадзін, перш чым адна тэчка спыняе на сабе ѓвага Бада.
  "Меркуры" 1948 года, колер шэры, набыты 10 красавіка 1953 года. Пакупнік: Маргарэт Луіза Марч, белая жанчына, дата нараджэння 23/7/1918, валасы цёмныя, вочы карыя, рост пяць футаѓ дзевяць цаляѓ, вага 215 фунтаѓ. Рэгістрацыя па адрасе: 1804, Усходні Оксфард, Лос-Анджэлес. Тэлефон: Нармандыя - 32758.
  Цяпло? Ды не, горача! Вуліца Оксфард ідзе з поѓначы на поѓдзень, а не з захаду на ѓсход. Прыкметы - якраз Дот Ротштэйн, здаравенная і тоѓстая. З "Кухні Эйба" ёй тэлефанавалі па нумары ДЮ - 32758 - так і ёсць, тупая лесбуха дала свой уласны нумар, толькі раён памяняла!
  А потым купіла пурпуровую фарбу і...
  - Ёсць! - лямантуе Бад, ад лішку пачуццяѓ б'е кулакамі па паветры, паддзявае нагой скрынкі на падлозе. А потым пры задумваецца.
  Што далей? Так, ён раскрыѓ дзве справы ѓ адзін дзень - але хто яму паверыць? Прамых доказаѓ няма - толькі ѓскосныя. Дадлі - занадта буйная шышка, і наѓрад ці знойдзецца чалавек, гатовы рызыкаваць, каб пакласці канец яго бліскучай кар'еры...
  Ці не. Адзін такі чалавек знойдзецца.
  Экслі.
  
  
  РАЗДЗЕЛ ШЭСЦЕСЯЦЬ ДЗЕВЯТЫ
  
  
  Эд у машыне насупраць дома, дзе нарадзіѓся і вырас. Яму не хапае духу ѓзысці на ганак.
  Увайсці ѓ дом. Задаць бацьку пытанні, якія ѓжо некалькі дзён не даюць яму спакою. Папрасіць дапамогі. Прызнацца, што выбалбатаѓ яго таямніцу жанчыне, - і даѓ зброю супраць Прэстана ѓ рукі смяротнаму ворагу. З сабой у яго справа Атэртана: там няма нічога, чаго б Эд не ведаѓ. Той, што рабіѓ порназдымкі і прыкончыѓ Сіда Хадженса, - чалавек, замяшаны ѓ справе Атэртана. Магчыма, ён і ёсць сапраѓдны забойца. Калі гэта выплыве вонкі, Прэстан Экслі абрынецца з пастамента, на які ѓзвёѓ яго сын.
  Эду не хапае духу ѓвайсці, не хапае волі кінуць аб гэтым думаць. Каб адцягнуцца, ён перабірае ѓ розуме ѓспаміны.
  Бацька купіѓ гэты дом для маці. Асобняк стаѓ для яго знакам развітання з сярэднім класам. Ніколі сям'я Экслі не ставіла перад домам упрыгожаную агнямі калядную ёлку - бацька казаѓ, што гэта нясмачна. Маленькі Томас аднойчы ѓпаѓ з балкона, але не заплакаѓ, таму што мужчыны з роду Экслі не плачуць. Калі Эд вярнуѓся з вайны, бацька зладзіѓ яму ѓрачыстую сустрэчу - банкет, куды запрасіѓ толькі мэра, чальцоѓ Гарадской рады і паліцыянтаѓ чыноѓ, ад якіх залежала пасоѓванне Эда па службе.
  З ганка сыходзіць Арт Дэ Спэйн - бледны, змарнелы, з рукой на перавязі. Садзіцца ѓ машыну, хаваецца за паваротам. Сябар і паплечнік Прэстана, настаѓнік Эда. Памятаецца, аднойчы ён сказаѓ, што не быѓ створаны для працы ѓ паліцыі.
  Велізарная халодная хата навісае над Эдам, здаецца, вось-вось праглыне. Эд заводзіць матор, едзе зваротна ѓ лякарню.
  
  
  
  * * *
  
  
  Смеццяр ужо прыйшоѓ у сябе: седзячы ѓ ложку, робіць заяву Віску.
  - ... Я дзейнічаѓ па сцэнары Экслі. Што менавіта казаѓ - не памятаю, памятаю толькі, як Пэтчэт выхапіѓ пісталет і пачаѓ у мяне паліць. Гармата, якую мне даѓ Экслі, аказалася поѓным лайном - яе заклінавала. Потым Пэтчэт уторкнуѓ мне ѓ руку шпрыц. Далей памятаю стрэлы і крык: "Эйб, Лі, не трэба!" Пра астатняе ведаю столькі ж, колькі і вы.
  Эд слухае, стоячы ѓ дзвярах. Раптам з-за спіны ѓ яго - занадта знаёмы голас:
  - Эйб Тайтэлбаум, Джоні Стампаната, Лі Вакс. У "Начной саве" стралялі яны. Сабачнік Перкінс таксама з іх хеѓры. Плюс яшчэ сёй-той - толькі не накладзі ѓ штаны!
  Эд рыѓком абарочваецца. Бад кладзе ручышчы яму на плечы. З сілай, але не груба ѓпіхвае ѓ палату.
  - Забудзься пакуль пра ѓсё, што паміж намі было. Чуѓ, што я сказаѓ?
  Ад Уайта нясе потым: валасы ѓ яго ѓскудлачаныя, ліпа вар'яцкае.
  - Сэр. - асцярожна кажа Фіск, - можа, мне...
  Эд паводзіць плячыма, і Бад адразу ж прыбірае рукі.
  - Дзве хвіліны, капітан.
  "Я капітан, - паѓтарае пра сябе Эд. - Я яго не баюся. Капітан Экслі нічога не баіцца".
  - Дуэйн, ідзі выпі кубачак кавы. Уайт, спадзяюся, ты здолееш распавесці нешта такое, што прымусіць мяне забыцца пра пакалечаныя кітайцы.
  Фіск выслізгвае за дзверы.
  - А ты застанься, Джэк, - кажа Эд. - Уайт, я цябе слухаю.
  Уайт затуляе дзверы. Гарнітур на ім пакамячаны і брудны, рукі перамазаныя чарніламі.
  - Прывітанне, смеццеѓшчык, я пра цябе па радыё чуѓ. Не ведаѓ, што ты туды пойдзеш, а то паспрабаваѓ бы ѓсё зрабіць сам.
  - Што зрабіць? - трывожна пытаецца Вінсенс. - Пачакай-ка. Эйб, Лі ... Выходзіць, Пэтчэта прыстрэлілі Вакс з Тайтэлбаѓмам?
  Эд:
  - Вось што, Уайт, давай-ка з самага пачатку і па парадку.
  Уайт павольна ѓсміхаецца, і ад гэтай усмешкі Эда прабірае дрыготку.
  - Ужо некалькі гадоѓ я шукаю маньяка, які забівае прастытутак. Пачалося ѓсё з Кэці Джануэй, сяброѓкі Дзюка Каткарта. Яе прыкончылі ѓ пяцьдзесят трэцім, якраз падчас "Начной савы".
  Эд ківае.
  - Гэтую гісторыю я ведаю. ОВР праводзіѓ па табе праверку, калі ты здаѓ сяржанцкі іспыт.
  - Вось так? Што ж, ты ведаеш не ѓсё. Некалькі гадзін таму я гэтую справу раскалоѓ. Спачатку я думаѓ, што забойца Спэйд Кулі - яго група выступала ва ѓсіх гарадах, дзе адбываліся забойствы, і ѓсе даты супадалі. Але я памыліѓся. Спэйд выдаѓ мне сапраѓднага забойцу - Барта Артура Пэркінса.
  - Сабачнік цалкам на такое здольны, - падае голас Джэк. - Сапраѓдны адмарозак.
  - Табе лепш відаць, - адказвае Уайт. - Кулі мне сказаѓ, што Перкінс карашыцца з Джоні Стомпаната, і мне ѓспомнілася, як ты яшчэ годзе ѓ пяцьдзесят другім распавядаѓ, што бачыѓ яго на вечарынцы з Джоні Стомпам, Пархачом Т. і Лі Ваксам. Але Кулі мне назваѓ аднаго Джоні, так што я пачаѓ яго шукаць.
  - Ну, значыць, ты пайшоѓ да Стампаната, - нецярпліва рэзюмуе Эд.
  Уайт, запальваючы:
  - Пачакай, не спяшайся. Ужо некалькі год. час ад часу я выконваю сякую-такую пыльную працу для Дадлі Сміта і Аддзела аргзлачыннасці. Ведаеш, як ён гэта называе? "Утрымліваць злачынцаѓ у належных рамках". Трымаць у рамках, утрымліваць у рамках - любімае яго слоѓца. У апошні час ён раз-пораз загаворваѓ аб тым, каб даручыць мне нейкае адмысловае заданне, а мінулай ноччу прама сказаѓ, што трэба правучыць аднаго "клапатлівага італьянца", які мяне асабліва баіцца. Гэта напэѓна Джоні Стомп - у свой час ён быѓ у мяне інфарматарам і са мной добра знаёмы. Як працуе Дадлі, ведаеш? Ведаеш, завошта яго "міратворцам" клічуць? Дык вось: мінулай ноччу ѓ матэлі "Вікторыя" ён разам з Карлайлам і Брунінгам адварочваѓ хлопца па імені Ламар Хінтан на прадмет інфармацыі. Накшталт як для Аддзела аргзлачыннасці. Але гэта туфта. Ведаеш, пра што яго пытаѓся Дадлі? Толькі пра Пірса Пэтчэта, пра парнуха ды пра "Начную саву"!
  У Эда вочы лезуць на лоб.
  - Працягвай. Ты пайшоѓ шукаць Стампаната, каб высветліць у яго, дзе Перкінс.
  - Так. Рушыѓ наѓпрост у рэстаран Пархача, там і заспеѓ абодвух - Пархача і Джоні. Спытаѓ пра Сабачніка - абодва закруціліся і давай вешаць мне локшыну: яны, маѓляѓ, з ім ледзь знаёмыя, а Лі Вакс дык наогул яго не пераварвае. А я ж дакладна ведаю: хлусня. Мала таго: Джоні сказаны, маѓляѓ, зараз ён "трымаецца ѓ рамках". Я толькі не адразу сцяміѓ, што мне гэтыя словы нагадалі. Потым я кажу: маѓляѓ, працую над справай "Начной савы". Тут яны абодва: ды ты з глузду з'ехаѓ, няѓжо ѓяѓляеш, што гэта Сабачнік іх усіх вырашыѓ - а самі ледзь не абасраліся са страху. Я выходжу адтуль, бягу да тэлефона, тэлефаную ѓ "П. К. Бэлз" і прашу прасачыць усе званкі з рэстарана ѓ бліжэйшыя пятнаццаць хвілін. Два званкі: адзін - Дот Ротштэйн, кузіне Пархача і даѓняй сяброѓцы Дадлі Сміта, іншы - дадому самому Дадлі.
  - Е-маё! - ціха кажа Вінсенс.
  Эд інстынктыѓна хапаецца за пісталет, але тут жа адшморгвае руку.
  - Мне патрэбныя доказы.
  Уайт, выпускаючы дым у акно:
  - Калі нігеры ні пры чым, значыць, машына на стаянцы ѓ "Начной савы" - падстава. Я пайшоѓ у архіѓ і праверыѓ рэгістрацыі аѓтамабіляѓ за красавік 53., Толькі цяпер глядзеѓ белых. Дзесятага красавіка Дот Ротштэйн купіла шэры "Меркуры". Імя фальшывае, адрас фальшывы, а вось тэлефон гэтая дурніца дала сапраѓдны.
  Вінсенс слухае, шырока расплюшчыѓшы вочы. Эд кусае вусны, каб не закрычаць. ДАДЛІ.
  - Перад самай "Начной савой", - кажа ён павольна, - я працаваѓ ва ѓчастку Галівуд. Аднойчы заседзеѓся на працы дапазна. Унізе была вечарынка - кагосьці з копаѓ праводзілі на пенсію. Гуляѓ Спэйд Кулі са сваёй групай. Ашываѓся там і Барт Перкінс. Дапусцім, справа была так. Мэл Лансфард, былы паліцыянт. Назавем яго забытай ахвярай "Начной савы" і ѓспомнім, што большую частку сваёй службы ён правёѓ у Галівудскім участку. Дапусцім, у кагосьці з забойцаѓ быѓ зуб на Лансфарда. Дапусцім, у той вечар Перкінс канфіскаваѓ рапарт Лансфарда, які мог бы вывесці нас на след. Дапусцім, забойцы спецыяльна прызначылі Каткарту - або двайніку Каткарта - сустрэчу ѓ "Начной саве", ведаючы, што Лансфорд кожную ноч там бывае і спадзеючыся адным махам ухіліць абодвух.
  - У пяцьдзесят трэцім Дадлі даручыѓ мне праверку Лансфорда і Каткарта, - адказвае Уайт. - Відаць, лічыѓ, мяне баяцца няма чаго - адзін чорт нічога не знайду. Дык вось: аказалася, што ѓ нашым архіве няма справаздач Лансфарда. Наогул. Ніводнай паперкі ад яго не засталося. Так што, думаю, ты маеш рацыю.
  Вінсенс парушае маѓчанне:
  - Фіск расказаѓ мне пра Пэтчэт: як яму дастаѓся скрадзены гераін Коэна, як ён разам з нейкім невядомым - цяпер, думаю, можна сказаць, што гэта Дадлі, - збіраѓся гэты гераін штурхаць. Я дакладна ведаю, што Дадлі прыглядаѓ за здзелкай Коэна з Драгной, і ѓжо шмат гадоѓ ходзяць чуткі, што таго хлопца, які сарваѓ здзелку, Базза Мікса, прышылі нашы, лос-анджэлескія копы з самім Дадлі на чале. Фіск мне казаѓ, што большая частка гераіну дасталася Пэтчетту - часткова ад Энгелклінга і яго сыноѓ, часткай ад гэтага невядомага, гэта значыць, па ѓсёй бачнасці, ад Дадлі. І вось што я думаю: можа быць, Мэл Лансфард быѓ у той час у камандзе Дадлі? Тады, калі Дадлі наклаѓ лапу на гераін?
  Уайт ківае галавой - гэта для яго навіна.
  - Ну-ка, ну-ка. Пастаянная балбатня Дадлі аб тым, каб утрымліваць арганізаваную злачыннасць у Лос-Анджэлесе ѓ належных рамках і якія намаганні спатрэбяцца, каб пазбавіць горад ад чорных падонкаѓ... Гераінавы перадзел сфер уплыву - што ж, вельмі можа быць.
  - Так, з гэтым быццам ясна, - кажа Эд. - Джэк, твая чарга. Ты займаѓся лініяй Голдман/Ван Гельдэр: пастарайся звязаць з тым, што мы высветлілі.
  Сметнік устае, трымаючыся за поручні бальнічнага ложка.
  - Ну што ж... Дапусцім, Дэйві быѓ у змове з Дадлі, Стампанат, Пархачом, Ваксам і Дот. Як хтосьці з іх мог даверыцца такому атамарозку, як Сабачнік Перкінс, розуму не прыкладу - ну і хрэн з ім. Так ці інакш, усе яны былі ѓ змове супраць Мікі. Уайт, ты пра гэта не ведаеш, але Голдман падклаѓ жучок у камеру Мікі ѓ Мак-Нілі. Іду ѓ заклад, Дадлі і яго прыяцелі з самага пачатку былі з імі заадно. Ну ды чорт з імі. Увогуле, Дэйві падслухаѓ размову Мікі з братамі Энгелклінгамі аб Дзюку Каткарце і яго ідэі.
  Эд, падняѓшы руку:
  - Чэстэр Йоркін паведаміѓ, што чалавек, які перадаѓ Пэтчэту гераін, дапусцім, гэта Дадлі, - хацеѓ гандляваць парнаграфіяй і што ѓ яго былі - цытую - "цэлыя спісы багатенькіх перакрутаѓ, на такое ласых, плюс сувязі ѓ Паѓднёвай Амерыцы". Наколькі гэта адпавядае таму, што вядома пра Дадлі?
  - Цалкам адпавядае, - адказвае Вінсенс. - Пасля вайны Дадлі некалькі гадоѓ правёѓ у Парагваі, адшукваѓ збеглых нацы, а да вайны, годзе ѓ трыццаць дзевятым, працаваѓ у Аддзеле нораваѓ. Так што і сувязі на поѓдні, і спісы перакрутаѓ у яго сапраѓды ёсць. Працягнем. Такім чынам, Голдман расказвае Сміту і Стампаната тое, што даведаѓся пра парнуху. Усім, асабліва Даду, гэтая ідэя падабаецца, і яны вырашаюць гэтай справай заняцца. У той жа час Дэйві Голдман - не ведаю, па ѓласнай ініцыятыве ці як - адпраѓляе Ван Гельдэра, які наведваѓ яго ѓ турме, пагаварыць з Каткартам. Ван Гельдэр вырашае перахапіць абедзве справы Каткарта - і прастытутак, і парнуху. Дэйві ведае яго ѓ твар, але тыя, што на волі, ніколі яго не бачылі. Ён разумее, што вельмі падобны на Каткарта, так што зможа выдаць сябе за яго і заключыць уласную здзелку. Калі падман адкрыецца, ён будзе ѓжо занадта цесна павязаны з Дадам і іншымі, і Дэйві нічога не зможа зрабіць. Так што Ван Гельдэр едзе ѓ Сан-Берду, бліжэй да братоѓ Энгелклінгаѓ. Там завязвае раман са Сью Лефертс і прышывае Дзюка. Яму вядома імя прынамсі аднаго з гэтай кампаніі: гэтаму чалавеку ён тэлефануе на таксафон з дому Хільды Лефертс і дамаѓляецца аб сустрэчы. Прапануе сустрэцца ѓ публічным месцы - думае, што там ён будзе ѓ бяспецы. Сью павінна сесці за суседні столік і падняць трывогу, калі нешта пойдзе не так. Хтосьці з гэтай кампаніі ѓспамінае, што Лансфорд кожную ноч абіваецца ѓ "Начной саве", і кажа: давай там. Дад ці хтосьці з яго людзей перад самай "Начной савой" з'яѓляюцца да Пэтчетта і папярэджваюць, каб ён падчысціѓ канцы. Пэтчет не ведае, што менавіта павінна адбыцца, але прыбірае з горада Крыс Бергерон з сынам і Бобі Інджа. Адбываецца гэта якраз тады, калі я пачынаю расследаваць справу аб парнусе.
  Нягледзячы на кандыцыянер, з кожным словам у палаце становіцца гарачэй. Эд:
  - Падагульнім вынікі. Ван Гельдэр пад выглядам Каткарта выходзіць на кантакт з Дадлі і яго людзьмі. Мы ведаем, што Дадлі марыць займацца парнаграфіяй, ведаем, што з моманту які сарваѓся ѓгоды Коэн - Драгна ён сядзіць на васемнаццаці фунтах гераіну. Думаю, справа была так: ён пранікае ѓ кватэру Каткарта і знаходзіць тамака нешта якое паказвае на Пэтчетта, на яго хімічную адукацыю і сувязь з докам Энгелклінгам. Ён ідзе да Пэтчетту, і яны заключаюць здзелку - здзелку, якая ѓключае ѓ сябе і гераін, і парнуху. Цяпер Дадлі хоча пазбавіцца ад Каткарта, прымусіць замаѓчаць (па нейкіх сваіх прычынах) Мэла Лансфарда, а заадно запалохаць і падпарадкаваць сабе Пэтчэта. Ён - паліцыянт і чытаѓ рапарты аб неграх, якія стралялі з драбавікоѓ у Грыфіт-парку. На гэтых неграѓ і вырашае зваліць справу. Прызначае псеѓда-Каткарту сустрэчу ѓ "Начной саве", ведаючы, што там будзе і Лансфард. І - ты маеш рацыю, Джэк, - палохае Пэтчэта шматзначнымі намёкамі і раіць "схаваць канцы". Аднак чаканні Дадлі не апраѓдваюцца: неграѓ не забілі пры арышце, яны не прызналіся, распачата сур'ёзнае расследаванне. На праверку Каткарта Дадлі кідае Уайта - ён, па яго ѓяѓленнях, бяспечны, да таго ж яго лёгка трымаць пад кантролем. Пра тое, што Перкінс забіѓ гэтую дзяѓчыну, Джануэй, Дадлі, магчыма, не ведаѓ, але ѓ цэлым хацеѓ ухіліць усякую магчымасць атрымання Уайтам лішняй інфармацыі, звязанай з "Начной савой".
  Цяпер усе погляды звяртаюцца да Бада Уайта.
  - Значыць, так, - кажа ён. - Дадлі спадзяваѓся, што я запар расследаванне. Але я праверыѓ кватэру Дзюка і ѓбачыѓ, што ѓ шафе ѓ яго нехта капаѓся, а ѓсе адбіткі пальцаѓ сцёртыя. Там пабывалі хлопцы Дадлі, але тэлефонныя кнігі яны не кранулі, і ѓ даведніку Сан-Берду старонкі ѓ раздзеле "Друкарні" былі захопленыя. Цяпер пра Перкінса. З Кэці Джануэй я пазнаёміѓся тады ж, калі правяраѓ сувязі Каткарта. А праз два дні яе згвалтавалі і забілі. Калі з'яжджаѓ з яе матэля, мне здалося, што хтосьці едзе за мной следам, - але я не надаѓ гэтаму значэння. А цяпер думаю вось што: Дадлі прыставіѓ сваіх хлопцаѓ сачыць за знаёмымі Каткарта - на ѓсялякі выпадак. Вось адкуль яму вядома шмат з таго, што я ад яго хаваѓ.
  Сабачніка ён прыставіѓ да Кэці, і гэты адмарозак вырашыѓ пацешыцца. Ведаѓ пра гэта Дадлі ці не ведаѓ - мне пляваць. Ён за гэта ѓ адказе, і ён за гэта заплаціць.
  Винсеннс пстрыкае запальнічкай, зацягваецца, заходзіцца кашлем:
  - Доказаѓ у нас па-ранейшаму замала, але магу сёе-тое дадаць. Па-першае, док Лэйман выцягнуѓ з Пэтчэта пяць куль .30", тып і калібр адпавядае нераскрытаму заказному забойству ѓ даліне Рыверсайд некалькі гадоѓ таму. Па-другое, Дэйві Голдман у Камарыльё нешта балбатаѓ аб трох стрэлках. Ён яшчэ сёе-тое балбатаѓ, але астатняга я пакуль не разумею. Экслі, ты праслухаѓ плёнку, якую я знайшоѓ у Мак-Нілі?
  Экслі, кіѓнуѓшы:
  - Ты маеш рацыю, нічога істотнага - толькі згадкі мімаходзь аб нейкіх забойствах.
  Уайт:
  - Гэтых заказных забойстваѓ было некалькі, і ѓсе засталіся нераскрытымі. Пра гэта расказваѓ адзін з падазраваных, якіх мы апрацоѓвалі ѓ "Вікторыі". Нейкія трое кілераѓ адстрэльвалі аднаго за другім "акцыянераѓ" Коэна і тых гангстэраѓ, якія хацелі да іх далучыцца. Цяпер можна лічыць даказаным, што гэта Стомп, Вакс і Тайтэлбаум. Калі Мікі сеѓ, гэтыя трое знайшлі сабе новага гаспадара. Не ведаю, што яны збіраліся рабіць з Мікі, калі ён выйдзе, - выкарыстоѓваць ці прыкончыць. Хутчэй прыкончыць. Думаю, замах на Мікі ѓ турме і бомба ѓ яго ѓ хаце - іх рук справа. Падобна, яны не супакояцца, пакуль не адправяць яго на тое святло. І тады Дадлі стане ѓ горадзе паѓнаѓладным гаспадаром. Ён - кіраѓнік Аддзела аргзлачыннасці і спадзяецца стаць шэфам дэтэктываѓ, другім чалавекам пасля Паркера. І ѓ яго ёсць ад Паркера - як гэта называецца, мандат? - На сілавыя разборкі з чужынцамі. Ну што, падобна на праѓду?
  Смецценьшчык, з ірландскім акцэнтам:
  - Цудоѓна, сынок, цудоѓна! Устараненне канкурэнтаѓ расчышчала Дадлі шлях для гандлю гераінам Пэтчэта. А цяпер, калі перагляду справы пазбегнуць не ѓдалося, Дадлі ѓзяѓ на сябе кіраѓніцтва расследаваннем і шукае новых адпушчаных казлоѓ. Парнуху ён схаваѓ, а Пэтчэта ні пра што не папярэдзіѓ, таму што ѓжо планаваѓ яго забіць. А Лін Брэкен не крануѓ, мяркуючы, што аб найбольш брудных справах Пэтчетта ёй нічога не вядома. І дазволіѓ ёй прайсці допыт, разлічваючы, што сваімі паказаннямі яна завядзе расследаванне Экслі ѓ тупік.
  Лін Брэкен.
  Эд моршчыцца, асцярожна рухаецца да дзвярэй - на ѓсякі выпадак.
  - Але мы па-ранейшаму не ведаем, хто рабіѓ парнуху і забіѓ Хадженса. І братоѓ Энгелклінгаѓ - на працу прафесіяналаѓ гэта не падобна. Уайт, ты быѓ у Гейтсвілі разам з Дадлі. Ён прадстаѓляѓ даволі невыразную справаздачу...
  - Братоѓ прышыѓ нейкі псіхапат. У кватэры захоѓвалася некалькі фунтаѓ гераіну, і забойца іх нават не крануѓ. Ён катаваѓ братоѓ - капаѓ ім на скуру хімікатамі і паказваѓ ім негатывы порназдымкаѓ, якія потым вытраѓляѓ кіслатой. Па словах мясцовага эксперта, хутчэй за ѓсё, прымушаѓ іх апазнаць натуршчыкаѓ. Спачатку я падумаѓ на Пэтчэта - ён жа хімік, - але потым сцяміѓ, што яму апазнаваць натуршчыкаѓ не было патрэбы - ён іх, хутчэй за ѓсё, і так ведаѓ. Што тычыцца гераіну - па-мойму, гэта не наш. Браты прыгандлёѓвалі наркотай, у іх маглі быць свае запасы. Будзь там Пэтчэт ці хтосьці яшчэ з банды, яны б забралі парашок. Так што не ведаю, хто забіѓ, але гэты хлопец відавочна са боку.
  Смецценьшчык, з уздыхам:
  - І ѓсё ж доказаѓ у нас нуль. Пэтчэт мёртвы, усё сямейства Энгелклінгаѓ у магіле, Ламар Хінтан, хутчэй за ѓсё, таксама. Па "Флёр-дэ-Ліс" у цябе нулі, а дзякуючы імправізацыі Уайта ѓ "Кашэрнай кухні" Дадлі ведае, што яму пагражае, і, хутчэй за ѓсё, зараз спешна сам хавае канцы. На гэтым справу не выбудуеш.
  Эд, падумаѓшы:
  - Чэстэр Йоркін казаѓ мне, што ѓ Пэтчэта дзесьці каля крышана ёсць замініраваны сейф. Цяпер дом пад аховай, там дзяжурыць каманда патрульных з мясцовага ѓчастка. Заѓтра-паслязаѓтра пастараюся ахову зняць. У сейфе можа быць нешта такое, што дапаможа нам прыціснуць Дадлі да сцяны.
  - А пакуль што? - пытаецца Уайт. - Доказаѓ няма, а Стомп сёння ляціць у Акапулька з Ланай Тэрнер. Што ж нам зараз рабіць?
  Эд расхінае дзверы. У холе - Фіск з кубкам кавы.
  - Дуэйн, звяжыся яшчэ раз з Валбернам, Стэнтонам, Білі Дытэрлінгам і Пелтцам. Перанясі сустрэчу ѓ гатэль "Стэтлер". Сёння а восьмай вечара. Патэлефануй у гатэль, закажы тры нумары. Потым звяжыся з Бобам Галадзетам. Папрасі, каб неадкладна ператэлефанаваѓ мне сюды. Скажы, гэта тэрмінова.
  Фіск рыссю кідаецца да тэлефона. Вінсенс:
  - Алібі па Хадженсу? Спадзяешся раскалоць справу з гэтага канца?
  Эд, адвярнуѓшыся ад Уайта:
  - Цяпер галоѓнае - перайграць Дадлі. Нам патрэбны доказы. Любыя.
  - Хочаш, вазьму на сябе Стэнтана? Мы з ім у свой час сябрамі былі.
  Стэнтан яшчэ хлапчуком здымаѓся ѓ Рэй Дытэрлінга...
  - Не!... Гэта значыць... я хачу сказаць, ты да гэтага гатовы?
  - Капітан, гэта ж і мая справа таксама. Я ѓжо дастаткова далёка зайшоѓ. Па тваім плане задумаѓ небяспечную гульню з Пэтчетт - і ён мяне, калі памятаеш, ледзь не прыкончыѓ.
  Эд маѓчыць, узважваючы рызыку:
  - Добра, Стэнтан - твой.
  Сметнік пацірае няголеную шчаку. Ён бледны, позірк зацкаваны.
  - Скажы, калі я... ну... Карэн тут была, праѓда? Калі я быѓ без прытомнасці... я не...
  - Карэн не ведае нічога такога, чаго ёй не трэба ведаць. А зараз едзь дадому. Я застануся - хачу перакінуцца парай слоѓ з Уайтом.
  Винсеннс выходзіць цягнучы ногі - за дзень ён пастарэѓ на дзесяць гадоѓ.
  - Лінія з Хадженсом не спрацуе, - кажа Уайт. - Лепш займіся Дадлі.
  - Не. Для пачатку нам трэба выйграць час.
  - Бацьку абараняеш? Чорт, я думаѓ, мяне лёгка абвесці вакол пальца - але ты...
  - Пакінем гэта, Уайт. Паварушылі мазгамі. Падумай, хто такі Дадлі. Падумай, ці лёгка яго зваліць. Я прапаную табе здзелку.
  - Я ѓжо сказаѓ, Экслі - ніякіх здзелак.
  - Гэта табе прыйдзецца даспадобы. Ты маѓчыш пра справу Атэртана і маім бацьку - і атрымліваеш Дадлі і Перкінса.
  Уайт смяецца яму ѓ твар:
  - Дасі мне іх арыштаваць? Яны і так мае.
  - Не. Дам табе іх забіць.
  
  
  РАЗДЗЕЛ СЯМІДЗЯТЫ
  
  
  Экслі гутарыць з Білі і Цімі: абыходзіцца з імі як з прынцамі крыві. Экслі добры добры кап, Бад стане злым . У другім нумары Боб Галлодет займаецца Максам Пелтцем, у трэцім - Смецценьшчык балбоча з Мілерам Стэнтонам. Галадэту Экслі коратка распавёѓ пра ѓсё - акрамя Атэртана, натуральна. Растлумачыѓ, што падазрае Дадлі Сміта, - але, вядома, умоѓчаѓ аб тым, што яго жыццё разам з жыццём Перкінса паслужыць разменнай манетай у іх здзелцы з Бадам. Чорт бы ѓзяѓ гэтага Экслі! Ні на секунду не выпускае яго з поля зроку, вядзе за сабой крок за крокам - нібы яны і сапраѓды партнёры і могуць давяраць адзін аднаму. Мазгі ѓ яго афігенныя, што дакладна, тое дакладна. Толькі ѓсе яго мазгі нічога не вартыя, калі ён да гэтага часу не сцяміѓ, што за Дадлі і Сабачнікам надыдзе чарга Прэстана Э. У гэтым Бад прысягнуѓ Дзіку Стэнсу - і клятву стрымае.
  Скрозь шчылінку ѓ дзверы ваннага пакоя Бад сочыць за допытам.
  Гомікі сядзяць на канапе бок аб бок: містэр Добры Коп ходзіць вакол іх на аксамітных лапках. Так, яны набывалі наркатычныя рэчывы праз "Флёр-дэ-Ліс": так, ведалі Пірса Пэтчэта - сустракаліся з ім на тусоѓках.
  Так, кажуць, нябожчык нюхаѓ гераін, так, хадзілі чуткі, што ён гандлюе парнаграфіяй, - "але нас гэта не цікавіла, мы, ці ведаеце, падобнымі рэчамі не захапляемся". Здаецца, педыкі ѓяѓляюць, што іх патрывожылі з-за забойства Пэтчетта, - і Экслі не спяшаецца выводзіць іх з памылкі: Прэстан Экслі рвецца ѓ губернатары, і грашовую падтрымку яму забяспечвае бацька Білі Дытэрлінга.
  Экслі, гучна:
  - Джэнтльмены, засталося яшчэ адно пытанне. Даѓняе нераскрытае забойства, якое, як нам здаецца, можа быць звязана з забойствам Пэтчэта.
  Бад з'яѓляецца са сваёй хованкі. Экслі:
  - Гэта сяржант Уайт. Ён задасць вам некалькі пытанняѓ, і пасля гэтага мы з вамі расстанемся.
  Цімі Валберн, з уздыхам:
  - Што ж, мяне гэта не здзіѓляе. У холе я бачыѓ Мілера Стэнтана і Макса Пелца, а ѓ апошні раз паліцыя дапытвала нас усіх разам, калі забілі таго брыдкага чалавечка, Сіда Хадженса. Так што я ні кроплі не здзіѓлены.
  Бад падсоѓвае сабе крэсла.
  - Гадкае чалавечка, значыць? Можа, ты ёю і прыкончыѓ?
  - Ды што вы такое гаворыце, сяржант! Няѓжо я, па-вашаму, падобны на забойцу?
  - А чаму не? Чалавек, які зарабляе сабе на жыццё, малюючы мыш, на ѓсё, што заѓгодна здольны.
  - Ды што вы, сапраѓды, сяржант!
  - І потым, цябе з нагоды Хадженса не дапытвалі. Адкуль жа табе ведаць, хто там быѓ, а хто не? Білі ѓ ложку расказаѓ?
  Білі Дытэрлінг - Экслі:
  - Капітан, мне не падабаецца тон гэтага чалавека.
  Экслі:
  - Сачыце за сваім тонам, сяржант.
  Бад, з усмешкай:
  - Добра, праехалі. Вы, хлопцы, пацвердзілі алібі адзін аднаго пяць гадоѓ таму - і вы ж пацвярджаеце алібі адзін аднаго і цяпер. Па-мойму, падазрона. Мяркуючы па тым, што я ведаю пра педыкі, яны і пяці хвілін разам пратрымацца не могуць - а вас вадой не разальеш ужо пяць гадоѓ!
  Валберн, ружавея:
  - Ах ты... жывёла!
  Бад бярэ ѓ рукі тоѓстую тэчку:
  - Алібі па справе Хадженса. Вы з Білі - адзін з адным у ложку. Макс Пелц абходжваѓ нейкую малалетку. Мілер Стэнтан тусаваѓся на вечарынцы, там жа адцягваѓся і яшчэ адзін з вашай пидорской браціі - Брэт Чэйз. Няма чаго сказаць, добрая каманда славутага "Жэтона Гонару": з чатырох добра, калі адзін нармальны! Дэкаратар Дэвід Мертэнс - дома з медбратам. Цікава, яны таксама трахацца?
  - Сяржант, сачыце за сваёй мовай і трымайцеся бліжэй да справы, - падае сваю рэпліку Экслі.
  Валберн ціха закіпае. Білі паказвае нуду смяротную, але Бад адчувае - нешта ѓ яго гаворкі Дытэрлінга закранула. Позірк яго трывожна кідаецца ад "добрага" копа да "злому".
  - Добра, пераходжу да справы. Сід Хадженс перад смерцю вельмі цікавіѓся "Жэтанам Гонару". Яго забілі - а праз пяць гадоѓ забіваюць Пэтчэта. Нам вядома, што Пэтчэт з Хадженсом былі партнёрамі. А абодва гэтыя гомікі звязаны з "Жэтонам Гонару" і, магчыма, прысвечаны ѓ інтымныя дэталі цёмных справак Пэтчэта. Капітан, калі нешта выглядае як качка, плавае як качка і кракае як качка - іду ѓ заклад, гэта не Мучы-Маѓс.
  - Ідыёт! - шыпіць скрозь зубы Валберн. - Капітан, можа, вы растлумачыце гэтаму чалавеку, з кім ён гаворыць?
  Экслі, сурова:
  - Сяржант, гэтыя джэнтльмены - не падазраваныя. Яны з'явіліся для размовы па добрай волі.
  - Чорт мяне падзяры, сэр, калі я бачу розніцу! - бурчыць Бад.
  Экслі, пакутніцка заводзячы вочы:
  - Джэнтльмены, каб скончыць з гэтым раз і назаѓжды, калі ласка, адкажыце на адно пытанне: вы ведалі Сіда Хадженса?
  Абодва разам матаюць галовамі - не ведалі. Бад набірае паветры ѓ грудзі і адным духам выпальвае тэкст, выдуманы для яго Экслі:
  - Калі нешта кракае як качка - гэта качка, калі пішчыць як мыш - гэта мыш, а калі яшчэ і азадкам віляе, значыць, гэта Мучы-підар. Карацей, капітан: гэтыя хлопцы куплялі наркату праз "Флёр-дэ-Ліс", ведалі, што Пэтчет нюхае парашок і гандлюе парнухай, - а аб яго справах з Хадженсом не ведалі? Нешта не верыцца. Можа, прагонім іх па ѓсіх справах Пэтчэта і праверым, што ім вядома, а што не?
  Экслі з тэатральнай бездапаможнасцю разводзіць рукамі.
  - Ну добра, калі вы настойваеце ... Джэнтльмены, яшчэ некалькі пытанняѓ. Паѓтараю, ніводнае ваша прызнанне не будзе скарыстана супраць вас, нішто з сказанага вамі не выйдзе за межы гэтага пакоя. Сяржант, вы мяне зразумелі?
  Чорт, а ѓсёткі малайчына гэты Экслі! Усё як па нотах распісаѓ. І трэба аддаць яму належнае: трымаецца ён годна. Пры тым што кожная рэпліка ѓ гэтым спектаклі набліжае яго да справы Атэртана - і яго старога.
  - Зразумеѓ, сэр.
  Цімі і Білі абменьваюцца пакутніцкімі поглядамі: трапяткія душы ва ѓладзе хамаѓ. Экслі, нібы толькі гэтага і чакаѓ:
  - Сяржант, задаваць пытанні буду я.
  - Добра, сэр. А вы, галубкі, не заманіцеся хлусіць. Я вас жыва раскушу.
  Экслі, з уздыхам:
  - Усяго некалькі пытанняѓ. Па-першае: ці ведалі вы, што Пэтчет пастаѓляе сваім дзелавым партнёрам дзяѓчат па выкліку?
  Абодва ківаюць. Бад:
  - Ён і хлопчыкаѓ пастаѓляѓ. Нікому з вас, хлопцы, не здараюся часам пацешыцца на баку?
  - Замаѓчыце, сяржант, - строга спыняе яго Экслі.
  Цімі, прысунуѓшыся да Білі:
  - Падобныя пытанні адказу не заслугоѓваюць.
  Бад падміргвае яму:
  - А ты - сюська. Калі раптам давядзецца матаць тэрмін, спадзяюся, ты ѓ мяне будзеш суседам па камеры.
  Білі робіць выгляд, што плюе на падлогу. Экслі закатвае вочы - маѓляѓ, яму і самому ад усяго гэтаю моташна.
  - Добра, рухаемся далей. Ці вядома вам, што Пэтчет арганізоѓваѓ для сваіх прастытутак пластычныя аперацыі, якія павялічваюць іх падабенства з кіназоркамі?
  - Так, - адказвае Цімі.
  - Так, - адказвае Білі.
  Экслі, па-свецку ѓсміхаючыся:
  - Ці вядома вам, што гэтыя прастытуткі, як мужчыны, так і жанчыны, па заданні Пэтчэта займаліся іншай супрацьзаконнай дзейнасцю?
  Акуратна падводзіць да вымагальніцтва. Аб прызнаннях Ларэйн - Рыты Бад ужо ведае - Экслі ѓсё распавёѓ.
  Нейкі таямнічы "тып" прымусіѓ Пэтчетта займацца шантажом - як раз у той час, калі той збіраѓся пачаць агульную справу з Хадженсом. Адразу пасля "Начной савы". Можа быць, гэта - нітачка да Дадлі?
  - Чаго задумаліся, вырадкі? Адказвайце капітану!
  - Эд, прымусь яго замаѓчаць! - абурана патрабуе Білі. - Права, гэта занадта далёка заходзіць.
  Бад рагоча:
  - Эд? Ох, бос, я і забыѓся, што вашыя таты прыяцелі!
  Эд чырванее - цяпер ён раззлаваѓся па-сапраѓднаму:
  - Заткніся, Уайт!
  Підоры з усмешачкамі пераглядаюцца. Экслі:
  - Джэнтльмены, адказвайце на пытанне.
  Цімі, паціснуѓшы плячыма:
  - Давайце дакладней. Пра якую "супрацьзаконную дзейнасць" ідзе гаворка?
  - Калі дакладней - аб шантажы.
  Гомікі, якія ѓвесь гэты час раз-пораз лёгка дакраналіся адзін да аднаго каленкамі, цяпер адсоѓваюцца: гэты рух не выслізгвае ад Бада. Экслі папраѓляе гальштук - умоѓны знак: ПОђНЫ НАПЕРАД.
  Бад цяміць: можа быць, шантажыст Джоні Стомп? Для яго гэтая справа звыклая, можна сказаць прафесія. На якія шышы жыве ѓ апошнія гады - невядома. Лоррейн Мальвазі паказала, што вымагальніцтвы пачаліся ѓ траѓні пяцьдзесят трэцяга - банда Дадлі ѓжо скааперавалася з Пэтчеттом...
  - Так, аб шантажы. Ведаеце, як гэта здараецца? Жанаты мужык бегае па шлюхах і смяротна баіцца, як бы пра гэта не даведалася жонка. Або, скажам, які-небудзь высокапастаѓлены перакрут, якому зусім не ѓ кайф, каб аб яго прыгодах пранюхалі журналісты... А для прастытутак шантаж - нядрэнны прызаробак. Няѓжо вас, хлопцы, ніколі ніхто не шантажаваѓ?
  - Мы не маем зносіны з прастытуткамі, - з годнасцю адказвае Білі. - Ні з мужчынамі, ні з жанчынамі.
  Бад прысоѓваецца бліжэй да канапы.
  - Ды што ты? А нам вось вядома, што твой чараѓнік Тымі пяць гадоѓ таму хадзіѓ у госці да хлопца-прастытуткі па імі Бобі Індж. Выбачайце ѓжо, хлопцы: калі кракае як качка, значыць, качка і ёсць. Так што каліцеся. Выкрэквайце ѓсё, што вам вядома.
  Экслі, сурова:
  - Джэнтльмены, ці вядомыя вам імёны каго-небудзь з прастытутак, якія працавалі на Пэтчэта?
  Білі ваяѓніча:
  - Мы не абавязаны адказваць гэтаму... Гэтаму беспардоннаму грамілу!
  - Чорта з два не абавязаны! Бадзяецеся па памыйніцах - так не дзіѓцеся, што наторкаецеся на пацукоѓ! Хлопца па імі Дэрыл Бергерон ведаеце? А яго матулю? Апетытная кабетка, чорт вазьмі, - уласны сын перад ёй не выстаяѓ, у зборшчыка смецця Джэка Вінсенса ёсць порначасопіс, у якім яны трахацца стоячы на роліках! І вы, пидоры гнойныя, уяѓляеце, што можаце боѓтацца ѓ брудзе і застацца чысценькімі...
  Валберн:
  - Эд, загадай яму замаѓчаць!
  Экслі:
  - Досыць, сяржант!
  У Бада галава ідзе кругам, і, здаецца, нехта ѓнутры падказвае патрэбныя словы:
  - Чорта з два, капітан! Сам паглядзі на гэтых двух дэгенератаѓ: адзін - тэлезорка, у другога багаты і знакаміты татачка. Двое педыкаѓ з кучай бабак - каго яшчэ шантажаваць, як не іх?
  Экслі папраѓляе каѓнер - умоѓны знак: Даволі.
  - У высновах сяржанта Уайта, безумоѓна, ёсць сэнс, хоць я павінен папрасіць прабачэння за тыя выразы, у якія ён апрануѓ свае высновы. Джэнтльмены, спытаю напрасткі: ці вядома вам штосьці пра вымагальніцтва, у якое быѓ уцягнуты Пэтчет і/ці яго прастытуткі?
  - Не, - адказвае Цімі Валберн.
  - Не, - адказвае і Білі Дытэрлінг. Бад рыхтуецца да вырашальнага ѓдару. Экслі нахіляецца да іх.
  - Каму-небудзь з вас калі-небудзь пагражалі шантажом?
  Абодва матаюць галовамі. У нумары халаднавата, але педыкі абліваюцца потым.
  - Джоні Стампаната, - ціха, амаль шэптам кажа Бад.
  Педзікі застываюць.
  - Кампрамат на "Жэтон Гонару", - кажа Бад. - Ён гэтага хацеѓ?
  Цімі хоча адказаць, але Білі яго спыняе. "НЕ ТРЭБА!" - чытае Бад у вачах Экслі. Але ѓнутраны голас кажа яму: "ДАВАЙ!"
  - У яго ёсць кампра на твайго бацькі? На нашага вялікага Рэйманда Дытэрлінга?
  Экслі робіць яму адчайныя знакі. Бад глядзіць на яго - і бачыць Дзіка Стэнса ѓ газавай камеры.
  - Кампрамат. Дробка Вілі Веннерхолм, Ларэн Атэртон, забойства дзяцей. Твой бацька. Выкладвай.
  - Гэта яго бацька! - Выпальвае Білі і тыкае ѓ Экслі дрыготкім пальцам.
  Маѓчанне перарываецца сутаргавымі ѓсхліпамі - Валберн стукнуѓся ѓ слёзы. Білі абдымае яго за плечы.
  - Выбірайцеся адсюль, - кажа Экслі. - Хутка. Вы вольныя.
  Білі выводзіць Цімі за дзверы. Бад падыходзіць да акна. Побач - Экслі, у мікрафон:
  - Дуэйн, Дытэрлінг і Валберн сыходзяць. Прасочыце за імі.
  Бад паварочваецца, глядзіць на яго. Экслі высокі - крыху вышэй за яго, але напалову ѓжо ѓ плячах. Сам не разумеючы чаму, Бад кажа:
  - Дарэмна я гэта зрабіѓ.
  - Хутка ѓсё скончыцца, - ціха кажа Экслі, не адрываючы позірку ад акна. - Усё гэта хутка скончыцца.
  Унізе, пад акном, стаяць на ганку гатэля Фіск і Клекнер. Гомікі выходзяць, пускаюцца праз вуліцу бегам. Паліцыянты - за імі, але спыніѓся аѓтобус адразае іх ад здабычы. Аѓтобус праехаѓ - Білі і Цімі не відаць. Фіск і Клекнер замерлі на тратуары, ашаломлена азіраючыся па баках: выгляд у іх на рэдкасць дурны.
  Экслі пачынае смяяцца.
  І... чорт яго ведае, як гэта атрымліваецца, але Бад смяецца разам з ім.
  
  
  РАЗДЗЕЛ СЯМДЗЕСЯТ ПЕРШЫ
  
  
  Замовілі выпіѓку ѓ нумар. Добра пасядзелі, успомнілі старыя часы. Джэк нічога не хаваѓ, выклаѓ усё, што яму вядома: Пэтчэт/Хаджэнс, гераін, парнуха. Ён адчуваѓ: Мілер нешта ведае - ведае і памірае ад жадання пра гэта расказаць.
  Але пакуль што - сяброѓская балбатня. Памятаеш, калі ты ѓпершыню мяне ѓбачыѓ, сказаѓ, што на ролю копа я не гажуся - выгляд залішне інтэлігентны? Ага, як жа! А як вадзіѓ мяне на Сентрал-авеню да шлюх, а скончылася тым, што арыштаваѓ Арта Пепера? У нумар зазірае Галлодет - праверыѓ Макса Пелтца, ён чысты. Яшчэ з гадзіну часу балбочуць аб Максе і аб серыяле. Сёлетні сезон апошні, сумна гаворыць Мілер. Шкада, што з табой тады так выйшла - але што ж рабіць, сам разумееш... Разумею, кажа Джэк. Але нам-то з табой дзяліць няма чаго, мы як былі сябрамі, так і засталіся, праѓда? Так, кажа Джэк.
  З-за сцяны даносяцца галасы: аб чымсьці спрачаюцца Уайт і Экслі. Джэк вырашае: час перайсці да справы.
  - Мілер, здаецца мне, ты хочаш пра нешта расказаць.
  - Нават не ведаю, Джэк. Гэта старая гісторыя...
  - Ды і гэта справа ж не ѓчора пачалася. Ты ведаѓ Пэтчэта, праѓда?
  - Як ты здагадаѓся?
  - Інтуіцыя. Плюс звесткі аб тым, што Пэтчет фінансаваѓ раннія кароткаметражкі Дытэрлінга.
  Стэнтан падносіць да вуснаѓ келіх - але келіх пусты.
  - Так, я ѓ той час ведаѓ Пэтчэта. Толькі не ведаю, якім канцом гэта адносіцца да тваёй справы...
  За дзвярыма, якія злучаюць гэты нумар з суседнім, чуецца шоргат.
  - Адно я ведаю дакладна: ледзь ты пачуѓ прозвішча "Пэтчэт", як унутры ѓ цябе нешта засвярбіла. Ты хочаш аб гэтым расказаць. Ты адчуваеш, што гэта так важна. Валяй, расказвай.
  - Чорт, добра, што тут няма гледачоѓ! Яны б адразу зразумелі, хто з нас - сапраѓдны паліцыянт, а хто - які старэе акцёр, па вялікім рахунку так нічога і не які дамогся.
  Джэк маѓчыць, гледзячы ѓ бок. Мілер пачынае апавяданне:
  - Ты ведаеш, што я яшчэ хлапчуком здымаѓся ѓ дзіцячых серыялах Дытэрлінга. Зоркай у нас быѓ Вілі Веннерхолм, Дробка Вілі, - а я, як і цяпер, заставаѓся на другім плане. Жылі мы ѓ Галівудзе і вучыліся ѓ студыйнай школе для дзяцей-акцёраѓ. Пэтчэт часам да нас зазіраѓ: я ведаѓ, што ён дзелавы партнёр Дытэрлінга, таму што наша класная дама была ад яго без розуму і выкарыстоѓвала любы выпадак, каб пра яго пагаварыць - хоць бы з хлапчукамі.
  - А далей?
  - Далей Дробку Вілі выкраѓ і нарэзаѓ на лустачкі Доктар Франкенштэйн. Гучная была гісторыя, ты, вядома, пра яе чуѓ. Арыштавалі хлопца па імені Ларэн Атэртан. Паліцыя заявіла, што ён забіѓ Вілі і яшчэ дзесятак дзетак... Ведаеш, Джэк, не так лёгка пра гэта расказваць...
  - Дык не цягні. Хутчэй пачнеш - хутчэй скончыш.
  - І тое дакладна. - І Мілер, глыбока ѓздыхнуѓшы, пачынае скорагаворкай: - Аднойчы містэр Дытэрлінг выклікаѓ мяне да сябе ѓ кабінет. Там быѓ і Пэтчэт. Яны далі мне заспакойлівыя таблеткі і сказалі, што я разам з яшчэ адным хлопцам, старэйшым, павінен пайсці ѓ паліцыю і сёе-тое расказаць. Мне было чатырнаццаць, а таму, іншаму, мусіць, гадоѓ семнаццаць. Пэтчэт і містэр Дытэрлінг патлумачылі нам, што казаць, і мы пайшлі ѓ паліцыю. Размаѓлялі мы з Прэстанам Экслі - ён расследаваѓ гэтую справу. Мы абодва сказалі яму, як навучылі нас Пэтчэт і містэр Дытэрлінг, што бачылі, як Атэртан блукаѓ вакол нашай школы. І апазналі Атэртана. Экслі нам паверыѓ.
  Драматычная паѓза.
  - Далей, чорт пабяры! - выдыхае Джэк.
  - Таго, іншага хлопца, я ніколі больш не бачыѓ, - працягвае Мілер. - І імя яго не памятаю. Атэртана судзілі і прыгаварылі да смерці. Мне не прыйшлося даваць паказанні на судзе. Прайшло некалькі гадоѓ... Так, у трыццаць дзевятым гэта было. Я па-ранейшаму здымаѓся ѓ Дытэрлінга, гуляѓ у асноѓным рамантычных герояѓ. Містэр Дытэрлінг прыехаѓ на адкрыццё шашы Ароё Сека, якое пабудаваѓ Прэстан Экслі - ён тады ѓжо сышоѓ з паліцыі і заняѓся бізнэсам, - і нас, некалькіх акцёраѓ, дзеля рэкламы прывёз з сабой. І вось тады я выпадкова падслухаѓ размову - размову паміж містэрам Дытэрлінгам, Пэтчэтам і Тэры Лаксам... Ты ведаеш Тэры Лакса?
  - Ведаю, ведаю - далей!
  - Джэк, гэтую размову я ніколі не забуду. Пэтчэт сказаѓ Лаксу: "Дзякуючы маім лекам ён нікога больш не заб'е. А дзякуючы твайму скальпелю яго ніхто ніколі не даведаецца". "Я прыстаѓлю да яго медбрата", - сказаѓ Лакс. А містэр Дытэрлінг... божа, ніколі не забудуся, як ён гэта казаѓ! Ён сказаѓ: "Прэстан Экслі даведаѓся, што Ларэн Атэртан - не адзіны забойца, але я знайшоѓ яму казла адпушчэння, і ён паверыѓ. Мне няма чаго баяцца Прэстана. Ён цяпер мне занадта шмат каму абавязаны".
  У Джэка перахапляе дыханне. Але хтосьці дыхае ззаду яго - часта, цяжка. Джэк абарочваецца - і бачыць у дзвярным праёме нерухома застылых Экслі і Уайта.
  
  
  РАЗДЗЕЛ СЯМДЗЕСЯЦЬ ДРУГІ
  
  
  Цяпер усе лініі на яго схеме падкрэслены рознымі кветкамі.
  Калецтва, нанесеныя чырвоным чарнілам. З фальшывых ран хвошча чарнільная кроѓ. Чырвоны - кроѓ, зялёны - грошы, чорны - смерць: частка якія выконвалі ролі другога плана ѓжо мёртвыя. Мультяшныя персанажы ѓ абдымку з Рэймандам Дытэрлінгам, Прэстанам Экслі, зорна-крымінальны склад.
  Уайт і Вінсенс усё ведаюць. Мусіць, раскажуць Галадзету. Ён павінен папярэдзіць бацьку. А можна і не папярэджваць - якая розніца? Усё прадвызначана, і мітусіцца бессэнсоѓна: усё, што яму застаюся, - сядзець у нумары і глядзець, як яго жыццё стане тэлевізійным шоу з крывавым фіналам.
  Цяклі гадзіны. Эд так і не вырашыѓся зняць тэлефонную трубку. Уключыѓ тэлевізар - бацька на цырымоніі адкрыцця новай шашы. Калі бацька пачаѓ сыпаць збітымі фразамі, Эд сунуѓ сабе ѓ рот ствол рэвальвера. Націснуѓ на спуск да паловы - але тут пачалася рэклама. Не, не так. Выклаѓ на стол чатыры патроны, крутануѓ барабан, прыставіѓ да галавы. Двойчы націснуѓ на спуск. Рэвальвер адгукаѓся сухімі пстрычкамі. Павольна, нібы ѓ сне.
  Эд адчыніѓ акно, кінуѓ рэвальвер уніз. З тратуара яго падабраѓ нейкі алкаш, выпаліѓ у неба. Эд засмяяѓся, смех яго перайшоѓ у плач. Ён замалаціѓ кулакамі па мэблі.
  Цяклі гадзіны. Эд сядзеѓ, тупа ѓтаропіѓшыся ѓ сцяну. Зазваніѓ тэлефон, і Эд ѓсляпую нашарыѓ трубку.
  - Так?
  - Капітан, гэта ты?
  Гэта Вінсенс.
  - Да Я. Што?
  - Мы з Уайтам у Бюро. Толькі што прыняты выклік. 2206, Норт-Нью-Хэмпшыр. Білі Дытэрлінг у сябе дома разам з невядомым мужчынам, абодва мёртвыя. Фіск ужо едзе туды. Капітан, ты слухаеш?
  Не... не... не... так.
  - Слухаю. Еду.
  - Выдатна. Так, мы з Уайтам нічога не сказалі Галадзету аб прызнанні Стэнтана. Думаѓ, табе гэта будзе цікава.
  - Дзякуй, сяржант.
  - Не мне дзякуй - Уайта.
  
  
  
  * * *
  
  
  Фіск сустрэѓ яго на парозе цюдараѓскага асабняка, асветленага мігалкамі. На лужку сталі ѓ шэраг чорна-белыя паліцэйскія аѓтамабілі, перасоѓныя лабараторыі судовай экспертызы.
  Эд узбягае на ганак. Фіск коратка расказвае яму, што адбылося.
  - Суседка пачула крыкі, пачакала паѓгадзіны і патэлефанавала ѓ паліцыю. Яна бачыла, як з дому выбег мужчына, сеѓ у машыну Білі Дытэрлінга і з'ехаѓ. У квартале адсюль урэзаѓся ѓ дрэва, выскачыѓ з машыны і ѓцёк. Я атрымаѓ яе паказанні: мужчына, белы, з выгляду гадоѓ сарака, целасклад звычайны. Сэр... там усярэдзіне відовішча не з прыемных...
  З крышана даносіцца трэск выбліскаѓ.
  - Усё тут замкнуць і апячатаць, - камандуе Эд. - Ніякага Аддзела забойстваѓ, ніякіх мясцовых копаѓ, ніякай прэсы. Дытэрлінг-старэйшы пра гэта ведаць не павінен. Скажы Клекнеру, няхай апячатае машыну. А ты знайдзі і прывязі сюды Цімі Валберна. Ён мне патрэбен неадкладна.
  - Сэр, ім удалося адарвацца ад хваста. Я ѓсё сябе лаю - накшталт як гэта наша віна...
  - Цяпер гэта не мае значэння. Рабі, як я сказаѓ.
  Фіск імчыцца да машыны. Эд уваходзіць у гасціную. Кушэтка, на якой ляжыць Білі Дытэрлінг, раней была белай. Цяпер яна чырвоная. У горле ѓ Білі - нож, яшчэ два нажа тырчаць з жывата. Здзёрты скальп - на падлозе, прышпілены да дывана нажом для калкі лёду. У некалькіх футах - другая ахвяра: белы, гадоѓ сарака. Наадварот ад горла да пахвіны, кішкі на падлозе, у шчоках - два нажа, у вачах - кухонныя відэльцы. У лужынах крыві на падлозе плаваюць нейкія таблеткі.
  Ніякага майстэрскага раздзялення - гэтага забойцу прыгажосць больш не цікавіць.
  Эд выходзіць у кухню. Пэтчэт Лаксу ѓ трыццаць дзевятым: "Дзякуючы маім лекам ён нікога больш не заб'е. А дзякуючы твайму скальпелю яго ніхто ніколі не даведаецца". Кухонная шафа вытрыбушаная, аскепкі на падлозе. Рэй Дытэрлінг, там жа, тады ж: "Я знайшоѓ яму казла адпушчэння, і ён паверыѓ". Крывавыя сляды - забойца здзейсніѓ некалькі паходаѓ на кухню. Лакс: "Я прыстаѓлю да яго медбрата". У ракавіне - кавалак скальпа з валасамі. "Прэстан Экслі - ён тады ѓжо сышоѓ з паліцыі і заняѓся бізнэсам". Крывавы адбітак далоні на шпалерах.
  Эд прыглядаецца - адбітак выразны, ясна бачныя папілярныя лініі, завіткі пальцавых узораѓ. Класічная нядбайнасць псіхапата: нібы спецыяльна дае паліцыі ключы да разгадкі.
  Назад у гасціную. Тут Смецценьшчык Джэк у асяроддзі паѓтузіна экспертаѓ. Бада Уайта не відаць.
  - Гэты, іншы - Джэры Марсалас, - кажа смеццеѓшчык. - Медбрат і нешта накшталт ахоѓніка Дэвіда Мертэнса, дэкаратара "Жэтона Гонару". У Мертэнса эпілепсія ці нешта падобнае. Ціхі, незаѓважны.
  - Шнары ад пластычных аперацый?
  - Уся шыя і спіна ѓ шнарах. Я неяк бачыѓ яго без кашулі.
  Каманда экспертаѓ прымаецца за працу, і Эд выводзіць Вінсенса на ганак. Тут свежа; ад мігцелак у яго пачынаюць слязіцца вочы.
  - Мертэнс цалкам можа быць тым хлопцам, пра якога расказваѓ Стэнтан, - кажа смеццерам. - Узрост супадае. Лакс перакроіѓ яму фізіяномію, каб Мілер яго не пазнаѓ. Мяркуючы па колькасці шнараѓ, яму не адну аперацыю рабілі. Госпадзі, Экслі, бачыѓ бы ты сябе зараз з боку!
  - Мне патрэбен яшчэ адзін дзень, - кажа Эд. - Толькі адзін дзень. Каб дабрацца да Дадлі.
  - Што ж, маліся на Уайта. Ён мог бы ѓсё расказаць Галадзету, але прамаѓчаѓ.
  - Уайт таксама хоча дабрацца да Дадлі.
  Смецценьшчык смяецца.
  - Так. Такі ж апантаны, як ты. Ведаеш, бос, калі вы з Галадзетам хочаце давесці справу да суда, гэтага хлопца лепш замкнуць. Ён цвёрда вырашыѓ прыкончыць і Дадлі і Сабачніка - і я не я буду, калі ён свайго не даб'ецца.
  - Я паабяцаѓ, што не буду яму ѓ гэтым перашкаджаць, - усміхаецца Эд.
  - Што-о? Ты яму дазволіш...
  Хопіць балбатні.
  - Джэк, займіся справай. Едзь да Мертэнса, абшукай яго кватэру. І знайдзі Уайта.
  - Уайт зараз за Перкінсам ганяецца. Дзе я...
  - І ѓсё ж паспрабуй яго адшукаць. І - з ім ці без яго - сустракаемся заѓтра ѓ дзевяць у доме ѓ Мікі Коэна. Паглядзім, ці не дасць ён нам матэрыялу на Дадлі.
  - Нешта я не бачу тут нікога з Аддзела забойстваѓ, - заѓважае Джэк, азіраючыся вакол.
  - Выклік прынялі вы з Фіскам, так што ѓ Аддзеле забойстваѓ пра гэта нічога не ведаюць. І ѓ бліжэйшыя дваццаць чатыры гадзіны не даведаюцца. Пакуль што гэтай справай займаецца АУР.
  - Арыенціроѓка з апісаннем Мертэнса разаслана?
  - Гэтым ужо займаецца палова ОВР - я паклапаціѓся. Не хвалюйся, мы гэтага псіха знойдзем.
  - Дапусцім, я яго знайду. Ты ж не захочаш, каб ён загаварыѓ аб старых часах. Асабліва аб тваім бацьку.
  - Вазьмі жыѓцом. Я хачу з ім паразмаѓляць.
  - Ведаеш, - кажа Вінсенс на развітанне, - што тычыцца псіхаѓ, Бад і побач з табой не стаяѓ.
  
  
  
  * * *
  
  
  Эд апячатаѓ дом.
  Патэлефанаваѓ шэфу Паркеру. Растлумачыѓ: здзейснена падвойнае забойства, звязанае з унутраным расследаваннем, якое праводзіцца ОВР, імёны забітых неабходна захаваць у таямніцы. Абудзіѓ пецярых са свайго Аддзела, адправіѓ іх па следзе Дэвіда Мертэнса. Зазірнуѓ да суседкі, якая патэлефанавала ѓ паліцыю: узяѓ з яе слова, што імя Білі Дытэрлінга не трапіць у газеты, угаварыѓ прыняць заспакойлівае і легчы ѓ ложак. З'явіліся першыя журналісты - Эд запэѓніѓ іх, што асобы забітых не ѓстаноѓлены, і адправіѓ дадому. Прайшоѓ пешшу да канца квартала, агледзеѓ машыну, якую пільна пільнаваѓ Клекнер. "Пакард-карыбеан" варта пярэднімі коламі на тратуары, упіраючыся бамперам у дрэва. Пярэдняе сядзенне, прыборная дошка, рычаг пераключэння перадач у крыві. Выразныя адбіткі акрываѓленых пальцаѓ на ветравым шкле. Клекнер зняѓ з аѓтамабіля нумары. Эд загадаѓ яму адагнаць машыну назад да хаты, паставіць у гараж і адпраѓляцца шукаць Мертэнса. Званкі з тэлефона-аѓтамата: у паліцэйскі ѓчастак Рам-парт - старэйшаму змены і ѓ гарадскі морг - дзяжурнаму судмедэксперту. Хлусня: па загадзе Паркера забойства павінна застацца ѓ таямніцы - у найблізкія суткі ніякіх гутарак з прэсай, ніякіх справаздач аб выкрыцці. 3:40 ночы. Аддзел па расследаванні забойстваѓ на месцы злачынства не з'яѓляецца - значыць, Паркер даѓ яму карт-бланш. Усё апячатана.
  Эд вярнуѓся ѓ дом. Нязвыклая цішыня - ні рэпарцёраѓ, ні разявак. Целы ѓжо павезлі - толькі плямы крыві ды крэйдавыя контуры паказваюць, дзе яны былі. Эксперты здымаюць адбіткі, пакуюць рэчавыя доказы. З кухні выглядае Фіск.
  - Сэр, я прывёз Валберна. З ім Інэс Сота. Вы казалі, што яны з міс Сота ѓ сяброѓскіх адносінах, і я паехаѓ у Лагуну...
  - Што распавёѓ Валберн?
  - Нічога. Сказаѓ, што будзе размаѓляць толькі з вамі. Я растлумачыѓ яму, што здарылася. Ён праплакаѓ усю дарогу і зараз кажа, што хоча зрабіць заяву.
  Уваходзіць Інэс. Твар яе - застылая маска гора, пазногці абкусаныя да мяса.
  - Гэта ты ва ѓсім вінаваты, - кажа яна. - Ты забіѓ Білі.
  - Мне шкада Білі, але я не разумею, пра што ты кажаш.
  - Спачатку ты прымусіѓ мяне шпіёніць за Рэйманд. А зараз гэта...
  Эд робіць крок да яе. Яна з размаху б'е яго па твары:
  - Пакінь нас у спакоі, чорт цябе вазьмі!
  Фіск прыабнімае яе за плечы, мармычучы нешта заспакаяльнае, далікатна выводзіць у суседні пакой. Эд выходзіць у хол.
  Валберн у нішы здымае са сцен фатаграфіі.
  - Мне трэба нешта рабіць, - тлумачыць ён. Вочы ѓ яго блішчаць, голас гучыць ненатуральна звонка. - Разумееш? Калі я буду нечым заняты, усё будзе нармальна.
  Адна з фатаграфій падае з яго рук, апускаецца да ног Эда. Групавы здымак.
  - Мне патрэбна вычарпальная заява.
  - Добра.
  - Мертэнс забіѓ Хадженса, Білі і Марсаласа. І яшчэ - Дробку Вілі і іншых дзяцей. Мне трэба ведаць чаму. Цімі, паглядзі на мяне.
  Цімі, здымаючы са сцяны яшчэ адзін здымак:
  - Мы былі разам з сорак дзевятага года. Усякае бывала, вядома, але мы заставаліся разам і кахалі адзін аднаго. Эд, толькі не кажы, што абавязкова зловіш забойцу. Калі ласка, не трэба. Я раскажу ѓсё, што ты хочаш ведаць, але паліцэйскіх штампаѓ я зараз не вытрываю.
  - Цімі...
  Цімі шпурляе фатаграфіяй у сцяну. Фігурная рамка расколваецца.
  - Будзь ты пракляты, Дэвід Мертэнс!
  На здымку за трэснутым шклом - Рэйманд Дытэрлінг за пісьмовым сталом, з чарніліцай у руках.
  - Пачні з парнаграфіі. Джэк Вінсенс пытаѓся ѓ цябе пра гэта пяць гадоѓ таму. Ён кажа, што тады ты нешта хаваѓ.
  Тымі апускаецца на калені, падбірае аскепкі шкла.
  - Джэры Марсалас прымушаѓ Дэвіда Мертэнса рабіць гэты... гэты бруд. Мярзотнік Джэры! Шмат гадоѓ ён даглядаѓ Дэвіда, даваѓ яму лекі, якія падтрымлівалі яго... у адносна нармальным стане. Час ад часу падвышаѓ або паніжаѓ дозы і прымушаѓ Дэвіда рабіць камерцыйныя порназдымкі. Нажываѓся на ягоным таленце. За клопат пра Дэвіда яму плаціѓ Рэйманд. І Рэйманд зладзіѓ Дэвіда ѓ "Жэтон Гонару", каб Білі таксама за ім прыглядаѓ.
  - Пачакай, - кажа Эд. - Давай усё па парадку. Адкуль Мертэнс і Марсалас бралі натуршчыкаѓ?
  Цімі, прыціскаючы да сябе стос фатаграфій:
  - З "Флёр-дэ-Ліс". Марсалас шмат гадоѓ працаваѓ на гэтую фірму, ды і сам, калі ѓ яго вадзіліся грошы, карыстаѓся паслугамі дзяѓчат па выкліку. Ён ведаѓ многіх ранейшых дзяѓчат Пірса і ведаѓ многіх... сэксуальна раскаваных людзей, пра якіх расказвалі яму дзяѓчаты. Ён высветліѓ, што многія з кліентаѓ "Флер-дэ-Ліс" любяць спецыфічную парнаграфію, і ѓгаварыѓ некалькіх дзяѓчат, якія раней працавалі на Пірса, каб яму дазволілі папрысутнічаць на іх сэкс-вечарынках. Здымкі рабіѓ і ён, і Дэвід, а потым Джэры знізіѓ дозы лекаѓ і прымусіѓ Дэвіда падмалёѓваць фатаграфіі. Раны і калецтвы - гэта ідэя Дэвіда. Альбомы Джэры дапамог зрабіць прафесійны мастак са студыі. І з імі Джэры адправіѓся да Пірсу. Табе ѓсё зразумела, Эд? Я ж не ведаю, пра што табе вядома.
  Эд, дастаючы блакнот:
  - Мілер Стэнтан дапамог нам папоѓніць сякія-такія прабелы. Аказваецца, Пэтчет і Дытэрлінг падчас забойстваѓ Атэртана былі партнёрамі. А ѓ гэтых забойствах, як ты ведаеш, я абвінавачваю Мертэнса. Працягвай, Цімі. Калі мне нешта будзе незразумела, я скажу табе.
  - Дык вось, - кажа Цімі. - Фальшывыя калецтвы на фатаграфіях - калі ты гэтага яшчэ не ведаеш - цалкам адпавядалі сапраѓдным калецтвам, якія наносіѓ сваім ахвярам Атэртан. Але Пэтчэг пра гэта не ведаѓ. Думаю, здымкі целаѓ бачылі толькі паліцыянты. Не ведаѓ ён і аб тым, што Дэвід Мертэнс - забойца Веннерхолма, аднак, калі Марсалас з'явіѓся да яго са сваім планам гандлю парнаграфіяй, Пэтчет вырашыѓ, што падобныя здымкі могуць скампраметаваць яго прастытутак і кліентаѓ. Таму ён адпрэчыѓ прапанову Марсаласа, аднак купіѓ у яго частку фотаальбом і пачаѓ прадаваць іх праз "Флёр-дэ-Ліс". Тады Марсалас вырашыѓ заняцца гэтым бізнэсам самастойна: знайшоѓ пасярэдніка - Дзюка Каткарта - і паслаѓ яго перагаварыць з братамі Энгелклінгамі. Эд, гэты твой містэр Фіск казаѓ, што ѓсё гэта звязана з "Начной савой", але я не разумею...
  - Пазней усё растлумачу. Працягвай, Цімі. Ты спыніѓся на вясне пяцьдзесят трэцяга. Што далей? Толькі ѓсё па парадку.
  Цімі, адклаѓшы фатаграфіі:
  - Пэтчет адправіѓся да Сіла Хадженса. Быццам яны збіраліся разам займацца вымагальніцтвам, але пра гэта я амаль нічога не ведаю. Так ці інакш, Пірс распавёѓ яму аб прапанове Марсаласа. Ён навёѓ аб ім даведкі і высветліѓ, што гэты чалавек мае прамое дачыненне да "Жэтону Гонару" - серыялу, які вельмі цікавіѓ Хадженса: той даѓно марыѓ апублікаваць у сябе ѓ часопісе дасье на ѓсіх асноѓных чальцоѓ каманды, але для гэтага патрабавалася раскапаць якую-небудзь паскудства пра кожнага. Пірс даѓ Хадженсу некалькі часопісаѓ, якія выкупіѓ у Марсаласа, і Хадженс адправіѓся да Марсаласа: прыгразіѓ яму выкрыццём і запатрабаваѓ кампрамат на ѓсіх зорак серыяла. Джэры выклаѓ яму нейкае глупства пра Макса Пелтца і яго школьніц - гэтая інфармацыя з'явілася ѓ наступным нумары "Строга сакрэтна". А потым Хадженса забілі. Забіѓ, вядома, Дэвід, а прымусіѓ забіць, вядома, Джэры. Зменшыѓ дозу лекаѓ настолькі, што Дэвід стаѓ небяспечны. Стаѓ такім жа, як у тыя часы, калі забіваѓ дзяцей. Джэры гэта зрабіѓ, таму што баяѓся, што Хадженс зараз ад яго не адстане. Ён пайшоѓ туды разам з Дэвідам і забраѓ усё дасье на "Жэтон Гонару", у тым ліку і няскончаную тэчку, якую завёѓ Хадженс на яго і на Дэвіда. Ці наѓрад ён ведаѓ, што ѓ Пэтчетта ёсць копіі найважнейшых дасье і доступ да банка, дзе Хадженс захоѓваѓ свае "сакрэтныя матэрыялы".
  Зараз удакладніць дробязі - а потым задаць тры ключавыя пытанні.
  - Цімі, пяць гадоѓ таму, калі цябе дапытваѓ Вінсенс, ты паводзіѓ сябе падазрона. У той час ты ѓжо ведаѓ, што порначасопісы вырабіѓ Мертэнс?
  - Так. Але тады яшчэ не ведаѓ, хто такі Дэвід. Усё, што ведаѓ, - што ён неяк звязаны з Білі, што Білі за ім даглядае. Вось чаму я нічога не сказаѓ Джэку.
  Пытанне нумар адзін.
  - Адкуль ты ѓсё гэта ведаеш? Тое, што мне расказаѓ.
  На вачах у Цімі зноѓ праступаюць слёзы.
  - Даведаѓся сёння вечарам. Пасля допыту ѓ гатэлі. Білі хацеѓ высветліць, што азначалі намёкі гэтага жудаснага паліцыянта з нагоды Джоні Стампаната. Большую частку гісторыі ён ведаѓ ужо даѓно, але хацеѓ высветліць усё астатняе. Мы паехалі ѓ Лагуну, дадому да Рэйманд. Рэйманд і распавёѓ нам з Білі ѓсё - з пачатку да канца. А мы проста сядзелі і слухалі.
  - Інэс таксама была там?
  - Так, яна таксама ѓсё чула. Яна ва ѓсім вінаваціць цябе, Эд. Кажа, што ты адчыніѓ скрыню Пандоры...
  Яна ѓсё ведае. Магчыма, зараз ведае і бацька.
  - Значыць, Пэтчет ѓвесь гэты час забяспечваѓ Мертэнса лекамі, якія не дазвалялі яму выйсці з-пад кантролю.
  - Так. Мертэнс хворы псіхічна. Час ад часу ѓ яго бываюць абвастрэнні - тады ён асабліва небяспечны.
  - А Дытэрлінг уладкаваѓ яго на працу ѓ "Жэтон Гонару", каб Білі за ім прыглядаѓ.
  - Так. Пасля забойства Хадженса Рэйманд прачытаѓ у газетах аб калецтвах на целе нябожчыка і заѓважыѓ, што яны вельмі падобныя на раны ахвяр у той даваеннай справе. Ён звязаѓся з Пэтчетт - Рэйманд ведаѓ, што ён сябраваѓ з Хадженсом, - і распавёѓ яму, хто такі Мертэнс. Пірс прыйшоѓ у жах. Рэйманд таксама быѓ у жаху: ён баяѓся адхіляць Джэры ад Дэвіда і плаціѓ яму вар'яцкія грошы, каб той трымаѓ Дэвіда на таблетках.
  Пытанне нумар два.
  - Пытанне, якога ты чакаеш, Цімі. Чаму Рэй Дытэрлінг так клапаціѓся пра Дэвіда?
  Цімі пераварочвае тварам уверх адну з фатаграфій. На здымку - Білі Дытэрлінг, а побач з ім - чалавек з невыразна-тупаватым тварам.
  - Дэвід - незаконны сын Рэйманда. Зводны брат Білі. Калі дагледзішся, заѓважыш падабенства. Толькі Дэвід пасля ѓсіх гэтых пластычных аперацый стаз сапраѓдным вырадкам, а Білі... мой мілы Білі...
  Голас у яго пачынае дрыжаць, і Эд паспешна перарывае яго:
  - Што было далей?
  - Рэйманд распавёѓ нам усё, пачынаючы з Сіда Хадженса, - пра гэта Білі нічога не ведаѓ. Потым Білі папрасіѓ мяне застацца ѓ Лагуне з Інэс, а сам паехаѓ сюды. Сказаѓ, што больш гэтага трываць нельга, што ён жадае забраць брата ѓ Джэры і клапаціцца пра яго сам. Відаць, яму гэта ѓдалося. Потым, верагодна, Марсалас зьявіѓся да яго і паспрабаваѓ забраць Дэвіда назад. Магчыма, пачалася бойка - ты бачыѓ таблеткі на падлозе? А Дэвід ... божа, павінна быць, у Дэвіда ад усяго гэтага здарыѓся прыступ. Ён ужо не разумеѓ, хто з іх яму сябар, а хто вораг, і...
  Трэцяе пытанне.
  - У гатэлі вы абодва занерваваліся пры згадванні Джоні Стампаната. Чаму?
  - Стампаната шмат гадоѓ шантажаваѓ кліентаѓ Пірса. Ён застаѓ мяне з іншым мужчынам і прымусіѓ мяне расказаць пра Мертэнс. Зусім няшмат - толькі тое, што Рэйманд плаціць яго медбрату. Я ѓ той час і сам нічога больш не ведаѓ. І Стампаната пачаѓ збіраць дасье, каб выдаіць Рэйманд дасуха. Ён дасылаѓ Білі цыдулкі з пагрозамі, хоць ці наѓрад ведаѓ, хто такі Дэвід на самай справе. Білі ѓгаворваѓ бацьку забіць яго.
  У першых сонечных промнях, якія прасяклі ѓ акно, на шчоках Тымі блішчаць слёзы. Ён прыціскае да грудзей фатаграфію - Білі побач са сваім братам.
  Побач з забойцам.
  
  
  Раздзел семдзесят трэці
  
  
  Служака з АУР змяніѓ яго ѓ сем раніцы. Разбянтэжыѓся, выявіѓшы, што Джэк спіць пасярод гасцінай, кінуѓшы побач рэвальвер. Усё чыста: Дэвід Мертэнс, забойца-псіхапат, так і не аб'явіѓся. Загад капітана Экслі: у дзевяць быць ля дома Мікі Коэна. Тамсама будзе і ён сам з Бадам Уайтам. Джэк даехаѓ да таксафона, набраѓ першы нумар.
  Званок у Бюро - Дадлі Сміт узяѓ адгул "па неадкладных сямейных абставінах". Брунінг і Карлайл - у службовых камандзіроѓках "за межамі штата". Наступным нумарам - галоѓная жаночая турма: Дот Ротштэйн няма на месцы, таксама "неадкладныя сямейныя абставіны". Доказаѓ па-ранейшаму няма, а Дадлі імкліва хавае канцы.
  Джэк едзе дадому павольна, дзяѓбе носам і падтрасае галавой, каб не заснуць. У мазгах яшчэ не развеяѓся туман ад Пэтчеттавай дуры. Лезе ѓ галаву нейкая дрэнь, неадчэпна гучыць у вушах мармытанне Дэйві Голдмана. "Галандзец" - гэта Дын Ван Гельдэр, "Чэшырскі кот" - ясна, Дадлі са сваёй вечнай усмешачкай, "тры стрэлка" - мяркуючы па ѓсім, Стампаната, Вакс і Тайтэлбаум. Але ёсць яшчэ "бам-бам-бам мой цягнік-экспрэс"... Цягнік тут пры чым? Ці ні пры чым?
  Машыны Карэн у дома няма. У гасцінай на кававым століку - два квіткі на самалёт і цыдулка.
  
  
  Дж.!
  
  
  
  Ляцім на Гаваі. Паглядзі на дату - 15 траѓня, дзень, калі ты афіцыйна выходзіш на пенсію. Зробім другі мядовы месяц - дзесяць дзён і дзесяць начэй разам. А сёння ідзем у рэстаран. Я заказала столік у "Пярына". Калі ты яшчэ на працы - патэлефануй мне, я ѓсё адмяню.
  
  
  
  Цэлую К.
  
  
  
  PS Ведаю, пра што ты зараз думаеш. Так, у бальніцы ты размаѓляѓ у трызненні. Джэк, зараз я ѓсё ведаю. І ведаеш - мне пляваць! Вось і ѓсё, і казаць пра гэта мы не будзем. Капітан Экслі таксама цябе чуѓ, і, па-мойму, яму таксама напляваць. (І мне падалося, яно не такое нячулае быдла, як ты расказваѓ.)
  
  
  
  Яшчэ раз цэлую К.
  
  
  Джэк чытае зло ліст, і ѓ яго нешта пачынае дрыжаць усярэдзіне. Але слёз няма. Пагаліѓшыся і прыняѓшы душ, ён апранае штаны і лепшы спартовы пінжак па-над гавайскай кашуляй. І вядзе машыну ѓ Брэнтвуд, па-дурному ѓсміхаючыся і гледзячы па баках так, нібы ѓсё вакол бачыць у першы раз.
  
  
  
  * * *
  
  
  Каля дома на тратуары чакаюць яго Экслі і Бад Уайт. У Экслі магнітафон. Уайт падыходзіць бліжэй.
  - Я толькі што размаѓляѓ з Галадзетам, - кажа Экслі. - Ён кажа, без прамых доказаѓ нам да Лоѓ ісці няма сэнсу. Мертэнс і Перкінс ѓсё яшчэ на волі.
  Стампаната - з Ланай Тэрнер у Мехіка. Калі ад Мікі мы не даведаемся нічога вартага, я пайду прама да Паркера. І выкладу ѓсё, што ѓ нас ёсць на Дадлі.
  У гэты час з дзвярэй чуецца:
  - Ну што ж, можа, вы такі ѓвойдзеце? Я ѓжо адчуваю, што вы не з дабром прыйшлі: дык заходзьце, не трэба благія весткі паведамляць пасярод вуліцы.
  На парозе - Мікі Коэн у халаце і ѓ ярмолцы.
  - Ну заходзіце ці не? Я да ѓсяго гатовы, у мяне гэтае гора не першае.
  Уваходзяць у хату. Сярод гасцінай - маленькі пазалочаны труну.
  - Мікі Коэн-малодшы, мой нябожчык спадчыннік. І вы, азадкі гойскія, думаеце, што гора мне прынеслі? Вось яно - сапраѓднае маё гора. Пахавальная служба сёння, могілкі "Маунт Сінай". Я заплаціѓ рабіну, каб ён адспяваѓ майго сыночка па-чалавечы. А могілкавым шмендрыкам скажам, што хаваем ліліпута. Ну, выкладвайце, навошта дашлі.
  Экслі:
  - Мы ведаем, хто забівае тваіх "акцыянераѓ".
  - Якіх яшчэ "акцыянераѓ"? Працягвайце ѓ тым жа духу - і мне давядзецца ѓспомніць аб Пятай папраѓцы! І што гэта за храніна ѓ цябе ѓ руках?
  - Джоні Стампаната, Лі Вакс і Эйб Тайтэлбаум. Ім дастаѓся гераін, які ты страціѓ у пяцідзесятым, калі накрылася здзелка з Джэкам Драгной. Яны забівалі тваіх "акцыянераѓ". Яны падаслалі забойцаѓ да цябе і Дэйві Голдману ѓ Мак-Ніл. Яны падклалі табе ѓ хату бомбу. Пакуль яны цябе не дасталі - але рана ці позна свайго даб'юцца.
  Коэн гучна рагоча.
  - Напэѓна, з гэтымі хлопцамі я даѓно развітаѓся - у маёй справе ад іх ніякага толку. Але каб ім хапіла розуму задумаць гульню са старым Мікстэрам і выйграць?!
  Уайт:
  - Дэйві Голдман быѓ з імі заадно. А ѓ Мак-Нілі яны вырашылі прыбраць і яго.
  Мікі Коэн, бляднеючы:
  - Ды што вы такое нясеце? Ні за якія пернікі мой Дэйві не пайшоѓ бы супраць мяне! Ніколі! Хутчэй паверу, што генерал Макартур задзелаѓся камуністам!
  - У нас ёсць доказы, - гэта Джэк. - Дэйві падклаѓ да цябе ѓ камеру жучок і падслухаѓ тваю размову з братамі Энгелклінгамі. Адтуль нітачка і пацягнулася.
  - Хлусня! Нахабная хлусня! Нават разам з Дэйві - у іх гайка слаба цягацца з Мікі Коэнам!
  Экслі націскае кнопку - і Мікі чуе ѓласны голас:
  - ... са сваім шлангам Мікі-малодшы сапраѓдны віртуоз, проста як Хейфец са скрыпкай...
  - Не! Не! - Коэна вось-вось хопіць удар. - Ніводзін чалавек на свеце не змог бы так мяне абдурыць!
  Экслі націскае перамотку, затым зноѓ прайграванне:
  - ... піздзіць у яе, ці што, сабалямі выслана, што ён ужо дзесяць гадоѓ за ёй бегае?
  Стоп, зноѓ старт. Гульня ѓ карты, шум вады ѓ бачку. Мікі штурхае труну:
  - Добра, добра! Веру!
  Джэк:
  - Цяпер разумееш, чаму Дэйві ѓ бальніцы цябе баяѓся?
  Коэн выцірае лоб ярмолкай:
  - Божа, ну і нягоднік! Падумаць толькі! На такое злачынства і Гітлер бы не пайшоѓ! Але хто?... Хто за ѓсім гэтым стаіць? Богам клянуся, хто б ні быѓ гэты хлопец, мазгі ѓ яго вараць што трэба, а вось сумлення ні на грош! Хто ж ён?
  - Дадлі Сміт, - адказвае Уайт.
  - Аб Госпадзе Ісусе! Так, у такое можна паверыць... Але не... прашу вас, труною беднага майго хлопчыка заклінаю, скажыце, што ѓсё гэта жарт!
  - Пра капітана паліцыі Лос-Анджэлеса? Не, Мік, усё праѓда.
  - Не веру! Мне патрэбны доказы, доказы!
  - Мікі, - кажа Экслі, - па доказы мы і прыйшлі да цябе.
  Мікі стамляюся садзіцца на труну:
  - Я вам скажу, што за хлопцы спрабавалі прышыць нас з Дэйві. Коѓлмэн Стэйн, Джордж Магдалена і Сэл Бонвенгрэ. Якраз сёння іх у Сан-Квенцін перакідваюць. Я наводзіѓ даведкі: хацеѓ разабрацца з імі па-свойму, ды не знайшоѓ нікога, хто б за такую справу ѓзяѓся. Як прыедуць на месца, пагаварыце з імі, спытаеце, хто замовіѓ мяне і Дэйві.
  Экслі, прыбіраючы магнітафон:
  - Дзякуй. Сустрэнем аѓтобус у Сан-Квенціне.
  Коэн вохкае, ён зусім разбіты. Уайт:
  - Клекнер пакінуѓ мне запіску. Сёння раніцай Пархач у сябе ѓ рэстаране сустракаецца з Лі Ваксам. Ідзем туды і возьмем іх.
  - Едзем, - адказвае Экслі.
  
  
  РАЗДЗЕЛ СЯМДЗЕСЯТ Чацвёрты
  
  
  "Кашэрная кухня Эйба": народу поѓна, сам Пархач за касай. Уайт прыціскаецца тварам да шыбы. - Ці Вакс за столікам справа.
  Эд машынальна кладзе руку на кабуру - і ѓспамінае, што рэвальвера няма: выкінуѓ у істэрыцы. Смецценьшчык расхінае дзверы.
  Звон відэльцаѓ аб талеркі, гул галасоѓ. Пархач, заѓважыѓшы копаѓ, прыгінаецца, шукае нешта пад касавым апаратам. Вакс расхінае пінжак, нібы разгладжвае стрэлкі на штанах: на поясе ѓ яго паблісквае метал.
  Людзі за столікамі нічога не заѓважаюць. Ядуць, балбочуць. Бойка курсуюць між сталоѓ афіцыянткі. Смецценьшчык ідзе да касы. Уайт не зводзіць вачэй з Вакса. Краем вока Эд заѓважае з-пад блізкага стала знаёмы металічны бляск.
  Пхнуѓшы Уайта ѓ спіну, валіцца разам з ім на падлогу.
  Пархач і Вінсенс страляюць адначасова.
  Грукат стрэлаѓ, звон выбітага шкла, яшчэ грукат - Пархач трапіѓ у гару кансервавых слоікаѓ. Крыкі, жаночы віск. Хтосьці ѓскоквае, хтосьці ѓ паніцы кідаецца ѓцякаць. Вакс паліць, не гледзячы, у бок дзвярэй. Нейкі стары падае, захлынаючыся крывёю. Уайт ускоквае, адкрывае агонь па Ваксу, той, прыгнуѓшыся, зігзагам бяжыць да дзвярэй кухні. На поясе ѓ Уайта Эд заѓважае другі рэвальвер, выхоплівае яго.
  Цяпер па Ваксу страляюць двое. Бад мажа. Ад стрэлу Эда Вакс, крутануѓшыся на месцы, хапаецца за плячо. Падае, паѓзе, падымаецца, зграбае афіцыянтку, прыстаѓляе пісталет да яе скроні.
  Уайт ідзе да яго. Вінсенс абыходзіць злева, Эд - справа. Наступным стрэлам Вакс выбівае афіцыянтцы мазгі.
  Страляюць усе трое. Дарэмна - Вакс прыкрываецца мёртвай жанчынай як шчытом, усе кулі ляцяць у яе. Павольна, дзюйм за дзюймам ён адступае назад. Вось на імгненне спыняецца, каб выцерці з твару мазгі забітай, - Уайт скача наперад, выпускае яму ѓ галаву ѓсю абойму.
  Крыкі, цісканіна ѓ дзвярэй. Хтосьці лезе ѓ акно, не заѓважаючы якія тырчаць у раме аскепкаѓ шкла. Эд кідаецца да касы.
  Пархач распасцёрце на падлозе, з ран на грудзях выцякае кроѓ. Эд апускаецца перад ім на калені.
  - Раскажы аб Дадлі. Дадлі і "Начная сава".
  Удалечыні - пранізлівае выццё сірэн. Пархач варушыць вуснамі. Эд нахіляецца, падстаѓляе вуха:
  - Ірландзец... Дадлі...
  Схіліѓшыся яшчэ ніжэй:
  - Хто быѓ у "Начной саве"?
  Надарваны шэпт зліваецца з булькатаннем крыві:
  - Я. Лі. Джоні Стомп. Сабачнік - за рулём.
  - Эйб, раскажы мне пра Дадлі!
  - Дадлі... трымай сябе ѓ рамках, сынок...
  Сірэны ѓжо зусім блізка. Над галавой - крыкі, тупат ног.
  - "Начная сава". Навошта, Эйб?
  Пархач кашляе крывёю.
  - Наркота... Альбомы з порняй. Каткарта... прыбраць трэба было. Лансфард... ён ведаѓ, у каго парашок. Ён там быѓ і бачыѓ... І ѓ "Начной саве" ашываѓся. Стомпа правяралі, а Сабачнік спёр. Пэтчэта загадалі прыстрашыць. Двух адным ударам... Дюка і Мэла. Дзюка - за парнуху. А Лансфард... грошай стаѓ патрабаваць. Ён ведаѓ, хто парашок...
  - Мне патрэбен Дадлі. Дадлі Сміт. Ён жа твой партнёр быѓ? Ну кажы...
  Побач апускаецца на кукішкі Вінсенс. Рэстаран гудзіць: лужыны крыві на падлозе нагадваюць Эду пра Дэвіда Мертэнса.
  - Эйб, цяпер ён табе нічога не зробіць.
  Пархач пачынае душыцца крывёю.
  - Эйб...
  - Зробіць...
  Ён закатвае вочы, і Джэк б'е яго кулаком у грудзі:
  - Ды кажы ж, сволач!
  Рука Пархача бясьсільна чапляецца за залатую зорку Давіда на шыі.
  - Гэта мицва[66]... - мармыча ён. - Джоні хоча зладзіць уцёкі... Экспрэс да Сан-Квенціна... Дот перадала ствалы...
  У Вінсенса вочы лезуць на лоб:
  - Дык вось яно што! Цягнік-экспрэс! Не аѓтобус, а цягнік! Экспрэс да Сан-Квенціна! Коэн казаѓ, тых траіх зараз перавозяць у Сан-Квенцін! Чорт пабяры, Дэйві ѓсё ведаѓ! Ён жа казаѓ пра цягнік!
  - Звані, хутка! - загадвае Эд.
  Смецценьшчык кідаецца да тэлефона. Эд паднімаецца на ногі, удыхае паветра, напоены меднай крывавай смуродам. Вакол - аскепкі бітага шкла, санітары мітусяцца вакол параненых. Выкрыквае нейкія распараджэнні. Бад Уайт. Дзяѓчынка ѓ сукенцы, залітай крывёй, павольна падносіць да рота пончык.
  Падбягае смеццеѓшчык - вочы ѓ яго зусім вар'яты.
  - Цягнік выйшаѓ з Лос-Анджэлескага вакзала дзесяць хвілін таму. Таварны экспрэс, тыя трое зняволеных у трэцім вагоне - усяго там трыццаць два чалавекі. Машыніст па радыё не адказвае. Я патэлефанаваѓ Клекнеру, загадаѓ знайсці Дот Ротштэйн. Гэта падстава, капітан. Клекнер не пісаѓ запіску ђайту - гэта зрабіѓ Дадлі.
  Эд заплюшчвае вочы.
  - Экслі!
  - Добра. Вы з Уайтам - за цягніком. Я тэлефаную шэрыфу і ѓ дарожны патруль.
  Падыходзіць Уайт.
  - Глядзі, я цяпер твой даѓжнік, - кажа ён - і падміргвае Эду.
  Потым надыходзіць сваім вялізным ножыкам на твар Пархача і чакае, пакуль той не перастане дыхаць.
  
  
  Раздзел семдзесят пяты
  
  
  Матацыклетны эскорт сустракае іх на скрыжаванні. Згортваюць на шашу Памона. Паѓдарогі дарога ідзе ѓ гару, а потым з узгорка адкрываецца від на перапляценне чыгуначных шляхоѓ каля каліфарнійскага цэнтральнага вакзала - і на самотны цягнік, які бег да поѓначы. Таварняк, зняволеныя ѓ трэцім вагоне. Рашоткі на вокнах і цяжкія сталёвыя дзверы.
  Каля Фантаны, у ѓзгорках, якія высяцца ѓздоѓж шляхоѓ, чакае цягнік маленькая армія. Дзевяць паліцэйскіх машын, шаснаццаць чалавек у супрацьгазах з пяцізараднымі кароткаствольнымі пампавікамі. Двое аѓтаматчыкаѓ, трое гранатамётчыкаѓ з дымавымі гранатамі. Там, дзе рэйкі рэзка сыходзяць налева, на шляхах ляжыць туша вялізнага аленя.
  Памочнік шэрыфа выдае Джэку і Баду зброю і супрацьгазы.
  - На камандны пост тэлефанаваѓ ваш прыяцель Клекнер. Кажа, гэтая жанчына, Ротштэйн, знойдзена ва ѓласнай кватэры мёртвай. Ці то сама павесілася, ці нехта ёй дапамог. Так ці інакш яна магла пранесці ѓ вагон ствалы. У цягніку брыгада з шасці чалавек плюс чацвёра ахоѓнікаѓ. Запытаем у іх пароль - у кожнага цягніка, які перавозіць зняволеных, ёсць свой пароль. Назавуць - папярэджваем іх і чакаем. Не назавуць - будзем страляць.
  Чуецца пранізлівы гудок паравоза, а следам - чыйсьці крык:
  - Рыхтуйся!
  Снайперы і людзі ѓ процівагазах кладуцца, зліваючыся з зямлёй. Стрэлкі бягуць займаць пазіцыі да блізкага хваёвага гайка. Бад хаваецца ѓ цені старой каравай хвоі. За ім уладкоѓваецца смеццеѓшчык Джэк.
  Цягнік вылятае з-за крутога павароту і рэзка тармозіць, заѓважыѓшы перашкоду, - іскры ляцяць з-пад колаѓ. Нарэшце паравоз спыняецца.
  Голас у мегафон: - Служба шэрыфа! Назавіце пароль!
  Добрых дзесяць секунд - цішыня. Бад не зводзіць вачэй з кабіны машыніста. У акне мільгае сіняя джынсавая тканіна.
  - Служба шэрыфа! Назавіце пароль!
  Маѓчанне. Затым - фальшывы птушыны свіст.
  Гранатамётчыкі выпускаюць свае зарады. Гранаты разносяць шкла, ляцяць скрозь рашоткі. Аѓтаматчыкі бягуць да вагона Љ3, расстрэльваюць дзверы.
  Дым, грукат, крыкі.
  - Давай! - гарлапаніць нехта.
  З аблокі дыму ля дзвярэй вылятаюць людзі ѓ форме колеру хакі. Снайпер здымае аднаго.
  - Не страляць, - крычыць нехта, - гэта нашы!
  Копы ѓ процівагазах, са зброяй напагатове расцякаюцца па трэцім вагоне. Джэк хапае Бада за плячо.
  - Яны ѓ іншым вагоне!
  Бад дабягае да чацвёртага вагона, заскаквае на падножку. Расхінае дзьверы: на парозе мёртвы ахоѓнік, вязьні пырскаюць ва ѓсе бакі.
  Бад выпускае ѓсю абойму, перазараджвае, зноѓ страляе. Зняѓ траіх, яшчэ адзін наводзіць на яго пісталет.
  Бад зноѓ перазараджвае. Стрэл, прамашка - куля расколвае скрыню ззаду вязьня. На падножку ѓскоквае Джэк, зэк страляе. Джэк ловіць кулю ѓ твар, падае пад колы.
  Зэк кідаецца наѓцёкі. Бад націскае на спуск крама пустая. Ён адкідвае пампавік, выхоплівае рэвальвер - шэсць стрэлаѓ у спіну ѓцякалага, з іх пяць у мерцвяка. Звонку - грукат стрэлаѓ, крыкі. На палатне каля цела смеццеѓборшчыка кідаюцца вязьні. Людзі шэрыфа расстрэльваюць іх амаль ва ѓпор.
  Картэч і кроѓ, паветра статкаѓ чырвона-чорным. Побач узрываецца дымавая граната. Задыхаючыся, Бад заскоквае ѓ вагон нумар пяць. Шчыльны агонь: белыя хлопцы ѓ джынсе паляць у чорных хлопцаѓ у джынсе, а ахоѓнікі ѓ хакі страляюць па тых і іншых. Бад выскоквае з вагона, бяжыць да дрэѓ.
  Палатно ѓсеяна целамі.
  Пакінутых у жывых зняволеных снайперы метадычна здымаюць па адным.
  Бягом у хваёвы гай, да сваёй машыны. Поѓны газ - па чыгуначных шляхах, масты скрабуць аб рэйкі. Ірве руль убок і, прытармажваючы, з'язджае пад адхон. З-пад колаѓ са скрыгатам пырскае жвір. Унізе машына, побач з ёй высокі чалавек. Бад яго пазнае - і кідае машыну прама на яго.
  Той кідаецца ѓ бок. Бад уразаецца ѓ бок чужой машыны. Гулы ѓдар - Бада шпурляе наперад, на прыборны шчыток. Машына, здрыгануѓшыся, спыняецца. Бад вылазіць, хістаючыся, па твары струменіцца кроѓ.
  І бачыць, як на яго ідзе Сабачнік Перкінс.
  Сабачнік страляе. Раз, іншы. Нешта тузае Бада за нагу, мякка штурхае ѓ бок. Наступныя два стрэлы - міма. Трэці - у плячо. Яшчэ адна прамашка. Сабачнік кідае рэвальвер, выхоплівае нож. Рукі ѓ яго ѓнізаныя пярсцёнкамі - пярсцёнкамі, сляды ад якіх засталіся на целе Кэці Джануэй.
  Сабачнік б'е яго нажом у грудзі. Бад адчувае ѓдар, але болі няма. Ён спрабуе сціснуць кулакі - і ѓ першы раз у жыцці рукі яму адмаѓляюць. Сабачнік прысоѓваецца да яго ѓшчыльную, агідна ѓсміхаецца - і тады Бад б'е яго каленам па яйках, а зубамі учапляецца ѓ нос. Перкінс дзіка гарлапаніць, Бад кусае яго за руку, навальваючыся на яго ѓсёй сваёй вагай.
  Счапіѓшыся, яны коцяцца па зямлі. Перкінс тонка, па-парасячаму вішчыць. Бад малоціць яго галавой аб зямлю, адчувае, як выбівае з сустава руку.
  У бойцы Сабачнік выпусціѓ нож. Але Баду зброю не спатрэбілася: ён забіѓ Перкінса голымі рукамі.
  
  
  Раздзел семдзесят шосты
  
  
  Асабняк Пэтчэта ѓ руінах - два акры смецця і попелу. Па лужку раскіданая чарапіца, у басейне - пакарабачаная агнём пальма. Сам дом ператварыѓся ѓ груду камянёѓ, пакрытых тоѓстым пластом гару. І недзе тут, на плошчы шасці мільярдаѓ квадратных дзюймаѓ, хаваецца замініраваны сейф.
  Прабіраючыся праз разваліны, Эд думае пра Дэвіда Мертэнса. Ён мусіѓ тут пабываць.
  Падлога правалілася, агаліѓшы падмурак. Скаляцца абломкі паркецін. Эд узіраецца да болю ѓ вачах у груды драѓлянага смецця, кучы мокрай рыззя, шукаючы здрадлівы пробліск металу - і не знаходзіць. Чорт пабяры, ды тут працы на дзесяць чалавек - і на тыдзень. Калі сейф і знойдзецца - як яго выявіць без спецыяліста па размініраванні?
  Эд абыходзіць хату. Задні ганак - счарнелы бетон з выгарэлымі рэшткамі мэблі. У бетонным падмурку - ні расколін, ні выбоін.
  Басейн. Насцілы ператварыліся ѓ груду абгарэлай драѓніны. Абвугленыя пляжныя крэслы, платформа для нырцоѓ... А што гэта там, у вадзе? Падобна на чэку ад ручной гранаты...
  Эд штурхае дрэйфуючы пальмавы ствол - у лісці затрымаліся кавалачкі фарфору, у ствол глыбока ѓпілася шрапнэль, - кладзецца на борцік, узіраецца ѓ ваду. На дне - капсулы, чорныя квадрацікі, падобныя на капсуль-дэтанатары, нейкія таблеткі. У далёкім канцы басейна, дзе мяльчэй, на прыступках лопнула тынкоѓка - тамака таксама раскінутыя таблеткі, праглядвае металічная рашотка. Эд абарочваецца - па лужку ад басейна да хаты чарнее дарожка выпаленай травы.
  Падыходы да сейфа. Сродкі гарантавання бяспекі: гранаты і дынаміт. Гіганцкі пажар абясшкодзіѓ боепрыпас - а можа, і не ѓвесь...
  Эд абабегае басейн вакол, скача ѓ ваду, ламае тынкоѓку на прыступках. На паверхню ѓсплываюць таблеткі і бурбалкі паветра. Вось і сейф - пакарабачаныя металічныя дзверцы сарваныя з завес. Цяпер таблеткі ѓсплываюць сотнямі. Унутры сейфа - тэчкі ѓ пластыцы, запакаваныя ѓ поліэтылен купюры, белы парашок.
  З Эда цячэ вада: ён перацягвае змесціва сейфа ѓ машыну. Апошні заход - адзенне ѓжо амаль сухое. Эд выграбае рэшткі таблетак. Сейф зеѓрае чорнай пустатой.
  
  
  
  * * *
  
  
  Абагравальнік у машыне дапамог Эду не змерзнуць.
  Вось і школа Дытэрлінга. Эд перамахвае праз агароджу. Пуста - субота, заняткаѓ няма. Тыповая спартыѓная пляцоѓка: разметка, баскетбольныя кошыкі. Усе спартовыя снарады у яркіх Мучы-Маѓсах.
  Эд ідзе да паѓднёвага боку агароджы - бліжэйшай да дома Білі Дытэрлінга. Чапляецца сцёртымі ѓ кроѓ рукамі за сетку, падцягваецца, пералазіць. На шэрым пыльным асфальце свежыя цёмныя плямы - кроплі крыві складаюцца ѓ ланцужок, паказваюць след.
  След вядзе да бойлернай. Унутры святло, на дзвярной ручцы кроѓ. Эд дастае рэвальвер Балю Уайта, расчыняе дзверы.
  Дэвід Мертэнс скурчыѓся ѓ куце. Адзенне прасякнута крывёй і потым. Ён дрыжыць і па-звярынаму скаліць зубы. Эд шпурляе яму жменю таблетак.
  Мертэнс хапае пілюлі, таропка і прагна запіхвае ѓ рот. Эд прыцэльваецца яму ѓ раскрыты рот - і раптам разумее, што не можа націснуць на спуск.
  Мертэнс глядзіць на яе. Нешта здарылася з часам: яно раптам неймаверна расцягваецца, кожная секунда ператвараецца ѓ тысячагоддзе. Мертэнс абмякае на падлозе, пачынае соп, як немаѓля: ён заснуѓ. Эд глядзіць на яго, спрабуючы выклікаць у сабе лютасьць.
  Час раптам паскараецца. Перад разумовым позіркам Эда праносяцца судовыя паседжанні, псіхіятрычная экспертыза, ганьба Прэстана Экслі, які выпусціѓ пачвару на волю... Палец застыѓ на спуску.
  Не, не выходзіць.
  Эд паднімае Мертэнса пад мышкі і цягне да машыны.
  
  
  
  * * *
  
  
  Санаторый у каньёне Малібу, на беразе акіяна. Эд просіць ахоѓніка выклікаць доктара Лакса. Скажыце, капітан Экслі хоча адплаціць яму паслугай за паслугу.
  Ахоѓнік паказвае яму на месца для паркоѓкі. Паставіѓшы машыну, Эд раздзірае на Мертэнс кашулю. Грудзі, плечы, спіна - адзін суцэльны шнар.
  У машыну зазірае Лакс. Эд дастае два пакеты парашка, два пачкі тысячадаляравых банкнот. Апускае задняе шкло, кладзе гераін і грошы на капот.
  Лакс пераводзіць погляд на задняе сядзенне.
  - Як жа, даведаюся працу. Дуглас Дытэрлінг.
  - Дык адразу і даведаліся?
  Лакс задуменна барабаніць пальцамі па пакеце з парашком.
  - А гэта адкуль - ад нябожчыка Пірса Пэтчэта? Не варта палаць праведным гневам, капітан. Як я ведаю, вы рэаліст і пазбаѓлены сантыментаѓ. Дык чаго ж вы ад мяне хочаце?
  - Хачу, каб пра гэтага чалавека клапаціліся і надзейна ахоѓвалі. Да канца жыцця.
  - Што ж, можна задаволіць. Але што гэта з вашага боку, капітан? Спагада - ці страх за рэпутацыю нашага будучага губернатара?
  - Не ведаю.
  - Нетыповы адказ для вас, капітан. Прашу вас, прайдзіце на тэрасу. Я зараз пра ѓсё распараджуся.
  Эд выходзіць на тэрасу, абапёршыся, глядзіць на акіян. Сонца, хвалі - а ѓнізе, у бязмерных глыбінях, дзеюць крывавае баляванне акулы... За спіной у яго хтосьці ѓключае радыё:
  - ...і зноѓ пра няѓдалую спробу ѓцёкаѓ з турэмнага цягніка. Капітан дарожнага патруля паведаміѓ прэсе, што на дадзены момант колькасць ахвяр - дваццаць восем зняволеных, сямёра ахоѓнікаѓ і членаѓ паравознай брыгады. Раненні атрымалі чацвёра супрацоѓнікаѓ службы шэрыфа. Быѓ забіты стрэлам ва ѓпор сяржант Джон Вінсенс, знакаміты лос-анджэлескі паліцэйскі, былы кансультант серыяла "Жэтон Гонару". Партнёр сяржанта Вінсенса, сяржант паліцыі Лос-Анджэлеса Вендэл Уайт, у крытычным стане знаходзіцца ѓ цэнтральнай бальніцы акругі Фантана. Уайт пераследваѓ чалавека, які павінен быѓ забраць уцекачоѓ - Барта Артура Перкінса па мянушцы Сабачнік, клубнага музыкі са сувязямі ѓ крымінальным свеце, - дагнаѓ яго і забіѓ. Цяпер лепшыя хірургі акругі змагаюцца за жыццё адважнай паліцэйскай, хаця на лепшае надзеі мала. Капітан Джордж Рэчліс з дарожнага патруля назваѓ гэтую трагедыю...
  "Глядзі, я цяпер твой даѓжнік..." Акіян расплываецца перад вачыма, і Эд раптам са здзіѓленнем разумее, што па шчоках яго цякуць слёзы. Пачвара, наркотыкі, грошы - усё ззаду.
  
  
  РАЗДЗЕЛ СЯМДЗЯЦЬ СЁМЫ
  
  
  Знойдзена ѓ басейне: 21 фунт гераіну, 871400 даляраѓ гатоѓкай, копіі "сакрэтных матэрыялаѓ" Сіда Хадженса, уключаючы якія кампраметуюць фатаграфіі і падрабязныя звесткі аб злачыннай дзейнасці Пірса Пэтчетта. Імя "Дадлі Сміт" у матэрыялах не сустракаецца - як і імёны Джона Стампаната, Барта Артура Перкінса, Эйба Тайтэлбаума, Лі Вакса, Дот Ротштэйн, сяржанта Майка Брунінга, афіцэра Дзіка Карлайла. Коѓлмэн Стэйн, Джордж Магдалена, Сэл Бонвентры забітыя падчас уцёкаѓ. Дэйві Голдмана ѓ клініцы Камарыльё дапытвалі паѓторна, але нічога ад яго не дабіліся. Смерць Дот Ротштэйн прызнана самагубствам. Дэвід Мертэнс надзейна зачынены ѓ санаторыі "Ціхі акіян". Сваякі трох нявінных ахвяр "Начной савы" падалі ѓ суд на паліцыю Лос-Анджэлеса, абвінаваціѓшы яе кіраѓніцтва ѓ тым, што яно безадказна стварыла пагрозу бяспецы людзей. Няѓдалыя ѓцёкі трапілі ѓ нацыянальныя навіны, атрымаѓшы імя "Джынсавая бойня". Пакінутыя ѓ жывых зняволеныя распавялі дэтэктывам са службы шэрыфа, што ѓ выніку сваркі паміж узброенымі зняволенымі "зброя перайшла ѓ іншыя рукі", і паміж зняволенымі белымі і неграмі пачалася крывавая разборка. Такім чынам, уцёкі былі асуджаны на няѓдачу яшчэ да з'яѓлення ѓлад.
  Джэк Вінсенс атрымаѓ медаль "За доблесць" - пасмяротна. Удава не запрасіла на яго пахаванне нікога з афіцэраѓ паліцыі і адмовілася сустрэцца з капітанам Эдам Экслі.
  У аддзяленні інтэнсіѓнай тэрапіі цэнтральнай бальніцы Фантаны Бад Уайт упарта змагаѓся за жыццё. Ён атрымаѓ мноства ран, шырокія неѓралагічныя пашкоджанні, пакутаваѓ ад шоку і вялізнай страты крыві. Лін Брэкен амаль не выходзіла з яго палаты. Размаѓляць ён не мог, але быѓ у прытомнасці і ѓсё разумеѓ. У бальніцы Бада наведаѓ шэф Паркер - хацеѓ асабіста ѓзнагародзіць яго медалём "За доблесць": вызваліѓшы з "касынкі" на плячы правую руку, Уайт шпурнуѓ медаль яму ѓ твар.
  Прайшло дзесяць дзён.
  Склад у Сан-Пэдра згарэѓ дашчэнту: на папялішчы былі выяѓлены рэшткі парнаграфічных часопісаѓ. Дэтэктывы ѓстанавілі падпал, аднак не знайшлі ніякіх слядоѓ. Належаѓ склад Пірсу Пэтчэгу. Чэстэра Йоркіна і Ларэйн Мальвазі дапыталі паѓторна, аднак яны не паведамілі ніякай істотнай інфармацыі і былі вызваленыя з-пад варты.
  Гераін Эд Экслі спаліѓ, грошы і дакументы надзейна схаваѓ. У рапартах яго не згадвалася ні імя Дадлі Сміта, ні той факт, што Дэвід Мертэнс, прызнаны забойцам Сіда Хадженса, Білі Дытэрлінга і Джэры Марсаласа, датычны і да страшнай смерці Дробкі Вілі Веннерхолма і пецярых іншых дзяцей у далёкім трыццаць чацвёртым. Імя Прэстана Экслі ні ѓ рапартах, ні ѓ газетных рэпартажах не згадвалася.
  Шэф Паркер склікаѓ прэс-канферэнцыю. Справа "Начной савы", абвясціѓ ён, раскрыта - і на гэты раз знойдзены сапраѓдныя віноѓнікі. Забойцы - Барт Артур (Сабачнік) Перкінс, Лі Вакс і Эйбрахам (Пархач) Тайтэлбаѓм. Матыѓ - імкненне разрабіцца з Дынам Ван Гельдэрам, былым зняволеным, які выдаваѓ сябе за Делберта (Дзюка) Каткарта, за якога яго і прынялі пры апазнанні. Мэта - захапіць порнаімперыю Пірса Морхауса Пэтчэта, які самага нядаѓна стаѓ ахвярай забойства. Вывучыѓшы 114-старонкавы рапарт Эда Экслі, генеральны пракурор штата заявіѓ, што задаволены і закрывае справу. Эд Экслі зноѓ стаѓ героем: урачыстая цырымонія прысваення яму звання інспектара транслявалася па тэлебачанні.
  На наступны дзень Прэстан Экслі аб'явіѓ аб сваім намеры балатавацца ѓ губернатары ад Рэспубліканскай партыі.
  Джоні Стампаната, вярнуѓшыся з Акапулька, перасяліѓся да Ланы Тэрнер на Беверлі-Хілз. З дому ён амаль не выходзіѓ, на вялікае расчараванне сяржантаѓ Дона Клекнера і Дуэйна Фіска, якія сачылі за ѓсімі яго перамяшчэннямі. Шэф Паркер і Эд Экслі ѓскладалі на яго вялікія надзеі як на адзінага жывога віноѓніка бойні ѓ "Начной саве": яго арышт павінен быѓ паставіць апошнюю кропку ѓ гэтай справе. Аднак для гэтага арышт трэба было зрабіць па ѓсіх правілах, дачакаѓшыся, пакуль Джоні аб'явіцца ѓ Лос-Анджэлесе. Што ж, яны былі гатовы пачакаць.
  Справа "Начной савы", як і забойствы Білі Дытэрлінга і Джэры Марсаласа, па-ранейшаму займалі першыя радкі навін. Аднак ніхто не звязваѓ гэтыя злачынствы паміж сабой. Цімі Валберн ад каментароѓ адмаѓляѓся. Рэйманд Дытэрлінг выпусціѓ прэс-рэліз, у якім выказаѓ скруху па сыне, які заѓчасна пайшоѓ, і ѓ знак жалобы на месяц закрыѓ Фантазіленд. Ён жыѓ пустэльнікам у сябе ѓ Лагуна-Біч, і толькі клопат яго сябра і памочніцы Інэс Сота палягчалі яго гора.
  Сяржант Майк Брунінг і афіцэр Дзік Карлайл на службе так і не аб'явіліся.
  Капітан Дадлі Сміт стаѓ зоркай прэс-канферэнцый, прысвечаных справе "Начной савы". На развітальнай вечарынцы ѓ гонар Тада Сміта ён падняѓ тост за Эда Экслі - новага інспектара паліцыі Лос-Анджэлеса. Тое, што Джоні Стампаната знаходзіцца ѓ вышуку і вось-вось апынецца за кратамі, яго, здавалася, зусім не турбавала.
  Ні Прэстан Экслі, ні Рэйманд Дытэрлінг, ні Інэс Сота не павіншавалі Эда Экслі з поспехам і прасоѓваннем па службе.
  Эд разумеѓ: яны ѓсё ведаюць. Магчыма, ведае і Дадлі. Вінсенс мёртвы, Уайт на краі магілы. Ёсць яшчэ Боб Галлодет - але Галлодет не ведае нічога ні пра Прэстан Экслі, ні пра справу Атэртон.
  - Я б яго сваімі рукамі забіѓ! - сказаѓ Эд Галадзету, маючы на ѓвазе Дадлі Сміта.
  - Ну не, - адказаѓ Галадзет. - Большай дурасці зрабіць нельга. Не будзем спяшацца. Рана ці позна ён праколецца. Пачакаем і зробім усё як трэба.
  Супраць чакання Эд не пярэчыѓ бы... Не пярэчыѓ бы. Калі б не Бад Уайт.
  Бад Уайт. Нутравенныя катетеры на абедзвюх руках, шыны на пальцах. Тры сотні швоѓ на грудзях. Стальная пласціна ѓ чэрапе. Зламаныя косткі, разарваныя артэрыі. Лін Брэкен даглядала за ім. Калі прыходзіѓ Эд, яна маѓчала і не паднімала на яго вока. Казаць Бад не мог - і лекары не ведалі, ці загаворыць ён калі-небудзь. Але ѓ вачах яго Эд чытаѓ пытанні. Дадлі Сміт. Твой бацька. Што будзеш рабіць? Зламаныя пальцы Бад упарта спрабаваѓ адлюстраваць V - знак перамогі, але толькі ѓ трэцяе сваё наведванне Эд здагадаѓся, што гэта значыць "матэль "Вікторыя"".
  Ён паехаѓ туды. Але спачатку прагледзеѓ матэрыялы па расследаванні забойстваѓ прастытутак, якое Бад шмат гадоѓ вёѓ паасобку. І толькі зараз зразумеѓ, хто такі - дакладней, што такое - Бад Уайт.
  Цёмны, неадукаваны хлопец, які дабіѓся амаль усяго, чаго хацеѓ. З тупога грамілы які стаѓ першакласным дэтэктывам. У адзіночку які раскрыѓ найскладанае злачынства. Назло сістэме, насуперак моцным свету гэтага. Не таму, што да яго меѓ ласку лёс. - не, усё было супраць яго. А на ім баку - толькі воля і апалячая лютасьць.
  І навошта ѓсё гэта? Не дзеля чыноѓ, не дзеля славы. Толькі дзеля Абсалютнай Справядлівасці.
  Усяго па адным радку запісаѓ Бада Эд зразумеѓ, што забойца Энгелклінгаѓ усё яшчэ на волі.
  Пакой 11 у матэлі "Вікторыя" - Эд зразумеѓ, навошта Бад паслаѓ ёю туды...
  Адзін тэлефонны званок пацвердзіѓ яго падазроны.
  Абсалютная Справядлівасць.
  Тэленавіны: забіты горам Рэй Дытэрлінг дзень пры дні прагульваецца па сваім апусцелым казачным каралеѓстве.
  Што ж, тое, што можа зрабіць Эд для Бада, - ён зробіць.
  
  
  
  * * *
  
  
  Страсная пятніца 1958 года. У ранішніх навінах - Прэстан Экслі ідзе на службу ѓ біскупальную царкву святога Якава. Эд Экслі едзе ѓ мэрыю, уваходзіць у офіс Эліса Лоѓ.
  Сакратара яшчэ няма - час ранні. Лоѓ у сябе за сталом, чытае. Эд стукае ѓ дзверы. Лоѓ, падняѓшы галаву:
  - Інспектар Эд? Добрай раніцы, сядайце.
  - Я пастаю.
  - Вось так? Дзелавы візіт?
  - Свайго роду. Каля месяца таму Бад Уайт патэлефанаваѓ вам з Сан-Францыска і паведаміѓ, што падазрае Спэйда Кулі ѓ серыйных забойствах на сэксуальнай глебе. Вы паабяцалі яму, што кінеце на гэтую справу следчых з пракуратуры - але гэтага не злазілі. Не зрабілі, таму што Кулі спраѓна плаціѓ унёскі ѓ ваш неафіцыйны фонд. Каля пятнаццаці тысяч у агульнай складанасці, праѓда? Вы патэлефанавалі з Ньюпорта ѓ гатэль "Білтмар" і пагаварылі з кімсьці з групы Кулі. Папярэдзілі яго, што ѓ аднаго дурнаватага копа ёсць зуб на Спэйда, так што яму лепш паберагчыся. Уайт злавіѓ Сабачніка Перкінса - сапраѓдную забойцу, але той зваліѓ віну на Спэйд. Спадзяваѓся, павінна быць, што Уайт заб'е Спэйда пры арышце і тым справа і скончыцца. А сам Перкінс, своечасова вамі папярэджаны, лёг на дно. Праз некалькі дзён вынырнуѓ - і ператварыѓ Уайта ѓ калеку.
  Лоѓ, спакойна:
  - У вас няма доказаѓ. І з якога часу вас так хвалюе лёс Уайта?
  Эд кладзе на стол тэчку.
  - Гэта дасье Сіда Хадженса. На вас. Тут усё: вымагальніцтва, спыненне крымінальных пераследаѓ за хабары. Гісторыя падзення Біла Макферсана - ва ѓсіх падрабязнасцях. І фота ад Пірса Пэтчэта, на якім вы робіце зьменіцца хлопцу-прастытутцы. Або вы падаеце ѓ адстаѓку - альбо ѓсё гэта з'яѓляецца на першых палосах газет.
  Лоѓ - бялей прасціны:
  - Я пайду - але ты пойдзеш са мной!
  - Я зусім не супраць.
  
  
  
  * * *
  
  
  Муляж касмічнага карабля з Космаленда і заснежаныя вяршыні "Міру Пола" ён убачыѓ яшчэ з шашы. Пад'ехаѓ да ѓваходу, паказаѓ ахоѓніку жэтон. Ахоѓнік кіѓнуѓ і адчыніѓ вароты.
  Па цэнтральнай алеі ідуць дзве постаці. Эд паскарае крок, каб іх дагнаць. У Фантазілендзе такая цішыня, што, здаецца, шпілька ѓпадзе - і го чуваць будзе.
  Інэс заѓважае яго першай. Засцерагальным жэстам кладзе руку Дытэрлінгу на плячо. Ціха перагаварыѓшыся з ім некалькімі словамі, адыходзіць у бок.
  - Інспектар? - паварочваецца да яго Дытэрлінг.
  - Добры дзень, містэр Дытэрлінг.
  - Для вас я - Рэй. Не схаваю, я здзіѓлены, што вы аб'явіліся тут толькі зараз.
  - Вы ведалі, што я захачу пагаварыць з вамі?
  - Вядома. Ваш бацька ѓпэѓнены, што вы не станеце варушыць мінулае - таму і не адмаѓляецца ад сваіх планаѓ. Але я ведаѓ, што гэта скончыцца. І мабыць, удзячны лёсу за тое, што ѓсё скончыцца менавіта тут.
  Праз дарогу зіхаціць асляпляльным фальшывым снегам вяршыня "Міру Пола". Дытэрлінг пачынае апавяданне:
  - Ці бачыш, мы ѓсе былі летуценнікамі - твой бацька, Пірс і я. Але марылі па-рознаму. Твой бацька марыѓ пра ѓладу, славу, узвышэнне - думаю, як і ты. Фантазіі Пірса былі змрочнымі і перакручанымі, як і ён сам. Але я... я заѓсёды марыѓ толькі пра дабро і прыгажосць. Памятай пра гэта, калі будзеш мяне меркаваць.
  Эд прыхінаецца да агароджы - і Дытэрлінг, не зводзячы вачэй з гары, пачынае аповяд.
  
  
  
  * * *
  
  
  Год 1920-га.
  Яго першая жонка Маргарэт, маці Пола, загінула ѓ аѓтакатастрофе. Дытэрлінг ажаніѓся другасна: другая жонка, Джэніс, стала маці Білі. Яшчэ падчас першага шлюбу Дытэрлінг завёѓ раман з жанчынай па імені Фэй Борчард. У 1917 годзе яна нарадзіла яму сына Дугласа. Дытэрлінг плаціѓ ёй, каб захаваць нараджэнне хлопчыка ѓ сакрэце, - ён быѓ маладым паспяховым кінарэжысёрам, марыѓ аб кар'еры, і складанасці ѓ асабістым жыцці маглі яму толькі перашкодзіць. Аб тым. хто бацька Дугласа, ведалі толькі ён і Фэй. Нават сам Дуглас лічыѓ Рэя Дытэрлінга "добрым дзядзькам", сябрам сям'і.
  Дуглас рос з маці: Дытэрлінг наведваѓ іх часта, фактычна жыѓ на дзве сям'і. У "законнай" сям'і жыццё не ладзілася: сыны Білі і Пол не жадалі жыць у свеце, скандалілі паміж сабой і з Джэніс - няшчаснай зацюканай жанчынай, якая ѓ рэшце рэшт папрасіла развод.
  Фэй Борчард пачала прымаць настойку опію. Пад кайфам паказвала Дугласу порнамультфільмы, якія маляваѓ Дытэрлінг па сцэнарах Пірса Пэтчэта. Гэта была ідэя Пэтчэта, так ён прапанаваѓ здабываць грошы для фінансавання легальных праектаѓ. Парнаграфія ѓ фільмах спляталася з жахамі - якія лётаюць пачвары гвалтавалі і забівалі людзей. Пірс Пэтчетт запісваѓ фантазіі, якія наведвалі яго ѓ наркатычным трызненні, Рэй Дытэрлінг увасабляѓ гэтыя фантазіі ѓ мультфільмах. І ніводны з іх не меркаваѓ, што ѓ юным Дугласе яны пасеюць гарачыя і дакучлівыя мары аб палётах - і аб забойствах.
  Вонкава Дуглас і Пол вельмі былі падобныя адзін на аднаго. Але Дугласа Дытэрлінг любіѓ - любіѓ нягледзячы на дзівацтвы ѓ паводзінах і частыя ѓспышкі лютасьці. А да свайго законнага сына - тупога, скандальнага, капрызнага - не адчуваѓ нічога, акрамя пагарды.
  Рэй Дытэрлінг сямімільнымі крокамі ішоѓ да славы, Дуглас Борчард - да вар'яцтва. Зноѓ і зноѓ пераглядаѓ ён маляваныя кашмары бацькі, у якіх гіганцкія птушкі выкрадалі дзяцей са школьных двароѓ. Стаѓшы больш, ён пачаѓ мучыць жывёл, красці грошы ѓ маці і ѓпотай бегаць на стрыптыз. У адным танным стрып-бары ён і пазнаёміѓся з Ларэнам Атэртанам.
  Так двое псіхапатаѓ знайшлі адзін аднаго. Атэртон быѓ памяшаны на раздзяленні, Дуглас - на палётах. Абодва захапляліся фатаграфіяй, абодвух узбуджалі дзеці. І яны вырашылі стварыць ідэальнага дзіця сабе пад стаць.
  Яны забівалі і расчлянялі дзяцей, імкнучыся стварыць з іх "дзіцяці Франкенштэйна", і фатаграфавалі сваю працу. Дуглас забіваѓ птушак і падбіраѓ свайму "ідэалу" крылы. Трэба было цудоѓнае твар - і маньякі спынілі свой выбар на Крошцы Вілі Веннерхолм. Гэта была ідэя Дугласа - знак павагі "дзядзечку Рэю", раннія працы якога зрабілі Дугласа тым, хто ён быѓ. Дробка Вілі быѓ выкрадзены са школьнага двара. Далейшае вядома.
  Газеты называлі дзетазабойцу Доктарам Франкенштэйнам - нікому і ѓ галаву не прыходзіла, што маньякаѓ можа быць двое. Расследаванне ѓзначаліѓ інспектар Прэстан Экслі. Неѓзабаве ѓ поле яго зроку патрапіѓ Ларэн Атэртан, спакуснік дзяцей, выпушчаны на парукі. Экслі арыштаваѓ Атэртана і пры ператрусе знайшоѓ у яго ѓ гаражы таемнае сховішча з калекцыяй фатаграфій. Атэртон ва ѓсім прызнаѓся, але заявіѓ, што дзейнічаѓ адзін - яму не хацелася ні з кім дзяліць сваю славу. Прэса на ѓсе лады ѓсхваляла інспектара Экслі і заклікала ѓсіх грамадзян, якія могуць нешта паведаміць аб злачынствах, з'явіцца ѓ паліцыю і даць паказанні.
  А Рэй Дытэрлінг па-ранейшаму хадзіѓ да Фэй. І аднойчы, застаѓшыся адзін у пакоі Дугласа, знайшоѓ у зацішным кутку скрыню, а ѓ ім - птушыныя трупікі і дзіцячыя пальцы, абкладзеныя сухім лёдам.
  Зразумеѓ ён адразу. І гэтак жа зразумела зразумеѓ, што віна ляжыць на ім. Яго порнафільмы зрабілі Дугласа забойцам.
  Рэй загаварыѓ з Дугласам і вырваѓ у яго прызнанне - зрэшты, той асабліва і не адмыкаѓся. Задаѓшы некалькі пытанняѓ, высветліѓ, што Дугласа маглі бачыць на школьным двары ѓ той дзень, калі знік Крошка Вілі.
  Ахоѓныя меры:
  Для пачатку - псіхіятрычнае абследаванне. Падкуплены псіхіятр даѓ слова маѓчаць пра дыягназ і імя пацыента. Дыягназ быѓ несуцяшальны, хоць, пачуѓшы яго, Рэй уздыхнуѓ крыху вальней: цяжкая псіхапатыя як следства хімічнай дысбалансу ѓ мозгу. Поѓнае лячэнне немагчыма, але псіхатропныя прэпараты, якія прымаюцца на працягу ѓсяго жыцця, могуць прадухіліць выбліскі буянства і здушыць цягу да забойства.
  Пірс Пэтчэт, стары сябар Рэя Дытэрлінга, быѓ фармацэѓтам і ѓ леках разбіраѓся. Ён паклапаціѓся аб душы Дугласа, а доктар Лакс - аб яго целе.
  Лакс стварыѓ Дугласу новы твар. Аднак гэтага было мала: наспяваѓ гучны судовы працэс, адвакат Атэртана меѓ намер змагацца да апошняга. Прэстан Экслі шукаѓ сведкаѓ - і ясна было, што рана ці позна сведкі знойдуцца. І тады Рэй Дытэрлінг распрацаваѓ адчайны план.
  Ён выклікаѓ да сябе Дугласа і юнага Мілера Стэнтана, аднаго з вучняѓ сваёй школы. Даѓ ім заспакойлівых таблетак і загадаѓ ісці ѓ паліцыю і расказаць, што яны бачылі каля школы Ларэна Атэртана - аднаго. Раней, маѓляѓ, не дашлі, таму што баяліся, што Доктар Франкенштэйн і да іх дабярэцца. Хлопчыкі распавялі Прэстану Экслі сваю гісторыю, апазналі Атэртана, і ён ім паверыѓ. Пасля пластычнай аперацыі знешнасць Дугласа зусім змянілася, і Атэртан яго не пазнаѓ.
  Прайшло два гады. Ларэн Атэртан быѓ асуджаны, прыгавораны да смерці і пакараны. Тэры Лакс зрабіѓ Дугласу яшчэ адну аперацыю - каб знішчыць яго падабенства з хлопчыкам-сведкам. Жыѓ Дуглас у прыватнай бальніцы, пад надзейнай аховай мужчын-сядзелак, Пірс Пэтчет спраѓна пічкаѓ яго сваімі прэпаратамі. Рэй Дытэрлінг упэѓнена рухаѓся да вяршыняѓ славы і лічыѓ, што з гэтай гісторыяй скончана - пакуль аднойчы ѓ дзверы да яго не пастукаѓ Прэстан Экслі.
  І распавёѓ, што ѓ паліцыю з'явілася юная дзяѓчына, якая падчас забойства Вілі Веннерхолма вучылася ѓ школе Дытэрлінга. У той самы дзень, калі быѓ выкрадзены Вілі, яна бачыла ѓ школы Ларэна Атэртана і з ім - сына Рэйманда, Пола.
  Дытэрлінг зразумеѓ: гэта быѓ Дуглас - у той час яны з Полам вельмі былі падобныя адзін на аднаго. Ён прапанаваѓ Экслі буйную суму грошай. Той спачатку прыняѓ грошы, але неѓзабаве раздумаѓся і вырашыѓ вярнуць іх, заявіѓшы: "Павінна перамагчы справядлівасць. Я арыштую хлопца".
  Дытэрлінг прыйшоѓ у жах. Небяспека пагражала не толькі нялюбаму сыну - пад пагрозай апынулася ѓся яго кінаімперыя. А што, калі Экслі нейкім чынам даведаецца пра Дуглас? Дытэрлінг настаяѓ, каб інспектар пакінуѓ грошы ѓ сябе і спытаѓся, ці нельга вырашыць пытанне без агалоскі.
  - Ён вінаваты? - спытаѓ Экслі.
  - Так, - адказаѓ Рэйманд Дытэрлінг.
  - Тады - пакаранне смерцю, - сказаѓ Прэстан Экслі. І Рэйманд Дытэрлінг пагадзіѓся.
  Ён адправіѓся з Полам у паход у горы Сьера-Невада. Прэстан Экслі чакаѓ іх на месцы. Яны падсыпалі хлопцу ѓ ежу снатворнае: Экслі застрэліѓ яго ѓ сне і закапаѓ. Было абвешчана, што Пол загінуѓ падчас сходу лавіны - і ѓсе паверылі гэтай хлусні.
  Дытэрлінг думаѓ, што ѓзненавідзіць Экслі, але здарылася інакш. На яго твары ён прачытаѓ кошт справядлівасці і зразумеѓ: гэты чалавек - не бязлітасны забойца, але яшчэ адна ахвяра няѓмольнага правасуддзя. Страшная таямніца звязала іх мацней, чым маглі б звязаць любую іншую сувязь. Прэстан Экслі сышоѓ з паліцыі і заняѓся будаѓнічым бізнэсам: сродкі для пачатковага капіталу пазычыѓ яму Дытэрлінг. Калі забілі Томаса Экслі, першым, каму патэлефанаваѓ бацька, быѓ Рэй Дытэрлінг. Разам яны змагаліся са прывідамі мінулага, разам працягвалі жыць.
  
  
  
  * * *
  
  
  - І жылі яны доѓга, хоць і не занадта шчасліва, - так скончыѓ сваю гісторыю Дытэрлінг.
  Эд азіраецца вакол. Усё кружыцца ѓ яго перад вачыма: горы, рэкі, ракеты - усё смяецца над ім.
  - Значыць, бацька так і не даведаѓся аб Дугласе? Ён думае, што вінаваты Пол?
  - Так. Ты даруеш мне? Дзеля твайго бацькі.
  Пальцы Эда сціскаюць рэліквію - залатое дубовае лісце, інспектарскі знак Прэстана Экслі. Спачатку ён дастаѓся Томасу, зараз - яму.
  - Не. Я накіроѓваю ѓ вялікае журы акругі рапарт з просьбай выдаць ордэр на ваш арышт за сыназабойства.
  - Дай мне тыдзень, прывесці ѓ парадак справы. Не турбуйся, хавацца не постаці. Ды і дзе хавацца сусветнай знакамітасці?
  - Добра, - адказвае Эд і ідзе да машыны.
  
  
  
  * * *
  
  
  Макет шашы знік, яго месца займае зараз чарка рэкламных плакатаѓ. Арт Дэ Спэйн распакоѓвае брашуры: перавязь на руцэ знікла, бачны свежы кулявы шнар - выразны, як у падручніку.
  - Добры дзень, Эдзі.
  - Дзе бацька?
  - Хутка вернецца. Так, віншую з павышэннем. Прабач, што не патэлефанаваѓ, - я тут зусім забегаѓся.
  - Бацька мне таксама не патэлефанаваѓ. Усе вы робіце выгляд, што ѓсё ѓ парадку.
  - Эдзі...
  Пінжак у Арта тапырыцца на сцягне - нават цяпер ён не растаецца са зброяй.
  - Я толькі што пагаварыѓ з Рэем Дытэрлінгам.
  - Не думалі мы, што ты на гэта вырашышся.
  - Дай мне рэвальвер, Арт.
  Дэ Спэйн працягвае яму рэвальвер, трымаючы за рулю. "Сміт-Весон", трыццаць восьмы калібр, нарэзка для глушыцеля.
  - Навошта?
  - Эдзі...
  Эд вытрасае патроны.
  - Дытэрлінг ѓсё мне распавёѓ. Усё. А ты - ты заѓсёды быѓ бліжэйшым памочнікам бацькі!
  - І самым верным яму чалавекам, Сонечны Джымі, - ганарліва выпрастаѓшыся, адказвае Арт. - Усё, што я зрабіѓ, я рабіѓ для Прэстана.
  - Ты ведаѓ праѓду аб Поле Дытэрлінгу?
  Арт бярэ ѓ яго з рук свой рэвальвер.
  - Так, я ѓжо даѓно ведаю, што забойца - не ён. Зразумеѓ гэта выпадкова, здаецца, годзе ѓ сорак восьмым ці каля таго. Выпадкова даведаѓся, што ѓ яго алібі - падчас выкрадання Веннерхолма ён быѓ у іншым месцы. Не ведаю, ці шмат было вядома Рэю, і не магу зразумець, чаму ён гэта дапусціѓ. Але я не мог сказаць аб гэтым Прэстану. Не мог сказаць, што ён забіѓ ні ѓ чым не вінаватага хлапчука. Не мог разбурыць яго сяброѓства з Рэем. Ты ведаеш, мне заѓсёды не давала спакою справа Атэртана. Хацелася зразумець, хто ж усё ж забіѓ дзяцей.
  - Але ты так і не пазнаѓ.
  - Не пазнаѓ, - ківае галавой Дэ Спэйн.
  - Раскажы мне пра братоѓ Энгелклінгаѓ, - загадвае Эд.
  Арт паднімае верхні плакат - Прэстан на фоне бетонных блокаѓ.
  - Аднойчы я зайшоѓ у Бюро. У пяцьдзесят трэцім годзе, якраз калі пачаліся ѓсе гэтыя справы. Убачыѓ на дошцы бюлетэняѓ гэтыя здымкі. Прыгожыя натуршчыкі, "рамонак" - але ад звычайнай парнухі далёка, як неба ад зямлі. Сюжэты гэтых фатаграфій адразу прымусілі мяне ѓспомніць пра Атэртон. Хоць тыя здымкі, што былі знойдзеныя ѓ яго пры ператрусе, бачылі толькі мы з Прэстанам ды яшчэ пара афіцэраѓ. Я паспрабаваѓ высветліць, адкуль узяліся гэтыя порнаальбомы, - але нічога не дамогся. Праз некаторы час даведаѓся, што браты Энгелклінгі далі паказанні па "Начной саве", што яны звязвалі гэтыя забойствы з порнабізнэсам, але ты не прыняѓ гэтую версію. Стаѓ шукаць Энгелклінгаѓ - яны нібы скрозь зямлю праваліліся. Толькі летась я даведаѓся, што яны працуюць у друкарні непадалёк ад Фрыско. Паехаѓ туды, каб з імі паразмаѓляць. Мне ѓсяго і трэба было - высветліць, адкуль бралася гэтая непрыстойнасць.
  У памяці ѓ Эда праплываюць фразы з рапарта Уайта. Кіслотныя апёкі, шматкі слязлай скуры на падлозе...
  - Проста пагаварыць? Арт, я ведаю, што там адбылося.
  Дэ Спэйн, не апускаючы вачэй.
  - Сітуацыя выйшла з-пад кантролю. Яны прынялі мяне ці то за рабаѓніка, ці то за шантажыста. Я знайшоѓ у іх старыя порнанегатывы - і хацеѓ, каб яны назвалі імёны натуршчыкаѓ. Яшчэ знайшоѓ гераін і псіхатропныя таблеткі. Яны сказалі, што ведаюць аднаго багатага старога з грашыма, які захацеѓ здзівіць увесь свет асаблівай суперсумессю белага кайфу, але яму да іх далёка. Не ведаю чаму, але я быѓ упэѓнены, што яны ведалі, хто рабіѓ гэтыя брудныя карцінкі. Яны смяяліся з мяне... Не ведаю, Эд, відаць, на мяне знайшло зацьменне. Я ѓявіѓ, што гэта яны забівалі дзяцей... што яны могуць пашкодзіць Прэстану... Наркагандляры, якім і жыць-то не варта, а ѓжо ѓ параѓнанні з мезенцам Прэстана ѓсё іх жыццё і ламанага гроша не варта... Чорт пабяры, Эдзі, яны смяяліся з мяне - разумееш? Звалі "дзедам", казалі, што мне сітавіна на могілках! Дык вось: гэты "дзед" зладзіѓся з імі абодвума!
  Абрыѓкі плаката падаюць на падлогу.
  - Ты забіѓ двух чалавек - проста так.
  - Не, Эдзі, не проста так. Дзеля Прэстана. Прашу цябе, не кажы яму нічога.
  - Ці не ён вучыѓ мяне абсалютнай справядлівасці?
  - Эдзі, ён гэтага не перажыве! Ён не павінен ведаць, што Пол Дытэрлінг невінаваты! Эдзі, прашу цябе!...
  Адштурхнуѓшы яго, Эд кідаецца абшукваць дом. Габелены ѓ матчынай спальні нагадваюць яму пра Лін. Уласны пакой - аб Бадзе і Джэку. Увесь дом прасякнуты брудам, ад смуроду брудных грошай няма чым дыхаць - як ён мог жыць тут столькі гадоѓ? Унізе, у дзвярах, яго сустракае бацька:
  - Эдмунд!
  - Я арыштую цябе за забойства Пола Дытэрлінга. Даю табе некалькі дзён, каб давесці да ладу справы.
  Прэстан, з каменным тварам:
  - Пол Дытэрлінг быѓ маньякам-дзетазабойцам. Ён заслужыѓ смерць.
  - Ён быѓ невінаваты. А ты яго забіѓ. Гэта - наѓмыснае забойства.
  Прэстан - як камень, нязломны, непахісны. На твары - ні ценю раскаяння:
  - Эдмунд, цяпер табе трэба супакоіцца. У цябе расхісталіся нервы.
  - Расхісталіся нервы?! - Эд праходзіць міма. Кідае на хаду: - Будзь ты пракляты за ѓсё, што са мной зрабіѓ!
  
  
  
  * * *
  
  
  У цэнтр горада, у "Ціхі акіян" - ціхае мястэчка, прыемныя твары. Каля стойкі пацягвае марціні Галлодет:
  - У мяне благія навіны аб Дадлі. Яны цябе засмучаць.
  - Засмучаць мяне больш, чым мяне ѓжо засмуцілі сёння, немагчыма.
  - Вось так, так? Дадлі зноѓ выйшаѓ сухім з вады. Мы пазбавіліся адзінага сведкі. Джоні Стампаната мёртвы. Зарэзала дзяѓчынка, дачка Ланы Тэрнер. Выпадак чысты: Фіск дзяжурыѓ праз вуліцу, бачыѓ трупавозку і паліцыянтаѓ з Беверлі-Хілз. Цяпер у нас - ні сведкаѓ, ні доказаѓ. Праѓда цудоѓна, сынок?
  Эд прыканчвае марціні адным глытком.
  - Нічога. Грошы ѓ мяне ёсць - спадчына Пэтчэта, цэлае стан. І, клянуся Богам, рана ці позна я вазьму за жабры гэтага ірландскаю выблядка. Хай нават на гэта спатрэбіцца ѓсё маё гробанае жыццё... сынок.
  - Заѓважу, інспектар, - усміхаецца Галлодет, - што ты з кожным днём становішся ѓсё больш падобны на Бада Уайта. Ужо прабач.
  
  
  КАЛЯНДАР
  
  
  
  
  Красавік 1958 г.
  
  
  
  Вытрымка: "Лос-Анджэлес Таймс", 12 красавіка
  
  
  
  Вялікае журы аб'яѓляе справу "Начной савы" закрытай
  
  
  
  Амаль праз пяць гадоѓ пасля дня забойства горад і акруга Лос-Анджэлес афіцыйна развітваюцца з "каліфарнійскім злачынствам стагоддзя" - сумна вядомай справай "Начной савы".
  16 красавіка 1953 года трое ѓзброеных бандытаѓ уварваліся ѓ кругласутачнае кафэ "Начная сава" на бульвары Галівуд і расстралялі траіх наведвальнікаѓ і траіх работнікаѓ установы. Паліцыя выказала меркаванне, што матывам забойства стала рабаванне, і неѓзабаве падазрэнне ѓпала на траіх маладых неграѓ. Рэйманд Коѓтс, Тайран Джонс і Лерой Фантэйн былі арыштаваныя, затым збеглі і загінулі пры супраціве паѓторнаму арышту. Акруговы пракурор Эліс Лоѓ заявіѓ, што перад уцёкамі яны прызналіся яму ѓ зробленым, і справа была закрытая.
  Аднак чатыры гады і дзесяць месяцаѓ праз Отис Джон Шартэл, зняволены турмы Сан-Квенцін, выступіѓ з сенсацыйным прызнаннем: аказваецца, у той самы час, калі ѓ кафэ здзяйснялася масавае забойства, ён разам з трыма падазраванымі ѓдзельнічаѓ у групавым згвалтаванні дзяѓчыны па імені Інэс Сота. . Гэтая заява, пацверджаная праверкай на дэтэктары хлусні, выклікала скандал і прымусіла грамадства патрабаваць перагляду справы.
  Алею ѓ агонь падліло забойства братоѓ Піцера і Бакстэра Энгелклінгаѓ, якое адбылося 25 лютага. Браты, якія падазраюцца ѓ гандлі наркотыкамі, давалі паказанні сведак па справе "Начной савы": яны заяѓлялі, што забойствы з'явіліся вынікам крымінальнай інтрыгі, звязанай з барацьбой за падпольную порнаімперыю. Забойства Энгелклінгаѓ так і засталося нераскрытым. Шэрыф акругі Марын, лейтэнант Юджын Хэтчэр заявіѓ: "У нас няма ніводнай зачэпкі. Але зброю складаць рана".
  Пачалося новае расследаванне справы "Начной савы", на гэты раз - з улікам "парнаграфічнага следу". 27 сакавіка багаты бізнэсовец Пірс Морхаус Пэтчэт быѓ застрэлены ѓ сваім асабняку ѓ Брэнтвудзе, а праз два дні афіцэры паліцыі застрэлілі пры арышце яго меркаваных забойцаѓ, Эйбрахама Тайтэлбаума, 49 гадоѓ, і Лі Піцера Вакса, 44 гадоѓ. У той жа дзень адбылася сумна вядомая "Джынсавая бойня". У ліку іншых злачынцаѓ быѓ забіты Барт Артур Перкінс па мянушцы Сабачнік, клубны музыкант з сувязямі ѓ крымінальным свеце. Паводле дадзеных расследавання, Тайтэлбаум, Вакс і Перкінс і з'яѓляліся выканаѓцамі крывавай расправы ѓ "Начной саве". Больш падрабязна пра гэта расказвае капітан паліцыі Лос-Анджэлеса Дадлі Сміт:
  - Забойствы ѓ "Начной саве" - плён выдасканаленай задумы, звязанай з падпольнай барацьбой за гнюснае права нажывацца на распаѓсюджванні парнаграфічнага бруду, калечыць душы людзей. Тайтэлбаум, Вакс і Перкінс імкнуліся забіць распаѓсюджвальніка парнаграфіі Дэлберта (Дзюка) Каткарта і перахапіць ёю бізнэс. Аднак іх ахвярай стаѓ Дын Ван Гельдэр, злачынец, вонкава вельмі падобны на Каткарта і які выдаваѓ сябе за ёю. Наогул, справа "Начной савы" увойдзе ѓ аналы судаводства як надзвычай складанае, заблытанае і поѓнае мудрагелістых і жорсткіх паваротаѓ лёсу. Усе мы з глыбокім задавальненнем усведамляем, што гэтая справа нарэшце раскрыта.
  Капітан (цяпер інспектар) Эдмунд Экслі, які ѓзначаліѓ другое расследаванне, абверг чуткі аб тым, што ѓ злачынстве ѓдзельнічаѓ і чацвёрты забойца, які загінуѓ у той самы момант, калі паліцыя рыхтавала яго арышт.
  - Гэтыя чуткі абсалютна беспадстаѓныя, - сказаѓ на гэта Экслі. - Справа зачынена. Я перададзены падрабязны рапарт вялікаму журы акругі, даѓ падрабязныя паказанні, і ѓсе мае высновы былі прынятыя.
  Такім чынам, з "праклятай справай" скончана але якім коштам? Тад Грын, кіраѓнік Бюро расследаванняѓ паліцыі Лос-Анджэлеса (сёлета ён выходзіць на пенсію і пераходзіць на службу ѓ памежны патруль), кажа:
  - Справе "Начной савы" няма роѓных як па выдатках, так і па колькасці задзейнічаных чалавека-гадзін. Такія справы здараюцца раз за жыццё. Мы атрымалі перамогу - але заплацілі за гэта высокую цану.
  
  
  
  ВЫТРЫМКА;
  "Лос-Анджэлес Мірор Ньюс", 15 красавіка
  
  
  
  Раптоѓная адстаѓка Лоѓ шакіруе Лос-Анджэлес
  
  
  
  Юрыдычны свет Каліфорніі са здзіѓленнем пытаецца ѓ сябе, што прымусіла Эліса Лоѓ, акруговай пракурора Лос-Анджэлеса, раптам падаць у адстаѓку, абарваѓшы бліскучую палітычную кар'еру? Лоѓ, 49 гадоѓ, аб'явіѓ аб сваёй адстаѓцы на рэгулярнай штотыднёвай прэс-канферэнцыі, растлумачыѓшы сваё рашэнне нервовым знясіленнем і жаданнем вярнуцца да прыватнай адвакацкай практыцы. Службоѓцы пракуратуры здзіѓлены рашэннем боса. Тыя, хто працаваѓ з ім бок аб бок, сцвярджаюць, што нішто не прадвяшчала такой развязкі - у апошнія дні Лоѓ быѓ, як заѓсёды, здаровы, бадзёры і поѓны сіл.
  Роберт Галодэт, старэйшы следчы пракуратуры, сказаѓ нашаму карэспандэнту:
  - Ведаеце, я проста ѓ шоку. А мяне агаломшыць не вось так лёгка. Матывы Эліса? Паняцця не маю: спытаеце ѓ яго самога. Спадзяюся толькі, што, калі гарадская рада прызначыць выконваючага абавязкі акруговага пракурора, ім апынуся я.
  Пасля таго як хваляванне, выкліканае навінамі аб адстаѓцы Лоѓ, крыху ѓляглося, у адрас былога акруговага пракурора пачуліся хвалебныя водгукі. Шэф паліцыі Лос-Анджэлеса Уільям X. Паркер назваѓ Лоѓ "сумленным і непахісным ворагам злачыннасці", а памочнік Паркера капітан Дадлі Сміт сказаѓ: "Усім нам будзе не хапаць Эліса. У правасуддзя яшчэ не было больш дакладнага слугі". Губернатар Найт і мэр Норыс Поѓлсан адправілі Лоѓ тэлеграмы, у якіх просяць яго перагледзець сваё рашэнне. Сам Лоѓ адмаѓляецца ад сустрэч з журналістамі і каментароѓ не дае.
  
  
  
  Вытрымка:
  "Лос-Анджэлес Геральд Экспрэс". 19 красавіка
  
  
  
  Трайное самагубства ѓ Фантазілендзе: Смутку і ѓзрушэнне ахапілі краіну
  
  
  
  Іх знайшлі разам у Фантазілендзе, часова закрытым з нагоды трагічнай гібелі сына вялікага чалавека. Прэстан Экслі, 64 гадоѓ, былы афіцэр паліцыі Лос-Анджэлеса, будаѓнічы магнат і пачатковец палітык. Інэс Сота, 28 гадоѓ, дырэктар па сувязях з грамадскасцю самага знакамітага ѓ свеце комплексу забаѓ і ключавая сведка ѓ кашмарнай справе "Начной савы", і Рэйманд Дытэрлінг, 66 гадоѓ, бацька сучаснай анімацыі, геній, які ѓ адзіночку стварыѓ новы свет, чалавек, які спраектаваѓ Фантазіленд як даніна памяці заѓчасна загінуламу сыну. Лос-Анджэлес занураны ѓ жалобу, уся краіна ѓзрушана і ахоплена смуткам.
  Іх знайшлі разам на цэнтральнай алеі Фантазіленда. Перадсмяротных запісак не было, аднак каранёр акругі Фрэдэрык Ньюбар рашуча адпрэчыѓ здагадку аб забойстве і пацвердзіѓ версію добраахвотнага сыходу з жыцця. Усе трое прынялі смяротныя дозы рэдкага антыпсіхатычнага сродку. Выразы смутку запоѓнілі выпускі навін: свае глыбокія спачуванні родным і блізкім нябожчыкаѓ выказалі прэзідэнт Эйзенхаѓэр, губернатар Найт і сенатар Уільям Ноѓленд.
  Экслі і Дытэрлінг паспелі распарадзіцца сваім вялізным станам. Будаѓнічы магнат завяшчаѓ сваю імперыю даѓняму сябру і памочніку Артуру Дэ Спэйну, а 17-мільённае багацце - сыну Эдмунду, афіцэру паліцыі Лос-Анджэлеса. Дытэрлінг пакінуѓ сваё вялікае багацце давернаму фонду, распарадзіѓшыся аб тым, каб як цяперашні яго стан, так і будучыя даходы ад Фантазіленда былі падзелены паміж некалькімі дабрачыннымі арганізацыямі, якія дапамагаюць дзецям.
  Гора і ѓзрушэнне прымушаюць нас усіх задавацца пытаннем: чым выклікана гэтая трагедыя? Аднак на гэтае натуральнае пытанне наѓрад ці ѓдасца знайсці адказ.
  Міс Сота знаходзілася ѓ блізкіх адносінах з сынам Прэстана Экслі Эдмундам і ѓ апошні час пакутавала ад дакучлівай увагі прэсы, выкліканага аднаѓленнем справы "Начной савы". Рэйманд Дытэрлінг быѓ узрушаны нядаѓняй трагічнай гібеллю сына Уільяма. Аднак Прэстан Экслі спадарожнічалі поспех і поспех: ён толькі што завяршыѓ грандыёзны з сваіх праектаѓ - пабудову ѓ Паѓднёвай Каліфорніі сеткі шашы - і высунуѓ сваю кандыдатуру на выбарах губернатара. Сацыялагічнае апытанне, праведзенае незадоѓга да яго гібелі, паказала, што ѓ спісе Рэспубліканскай партыі Экслі ѓпэѓнена лідзіруе. Па якіх прычынах гэты чалавек раптам вырашыѓ звесці лічыльнікі з жыццём - застаецца толькі варажыць. Блізкія яму людзі - Артур Дэ Спэйн і сын Эдмунд - ад каментароѓ адмовіліся.
  Лісты са спачуваннямі і жалобныя вянкі затапілі як Фантазіленд, так і дом Прэстана Экслі ѓ Хенкак-парку. Флагі штата Каліфорнія напалову прыспушчаны. Галівуд аплаквае страту гітана кінематаграфіі. Пытанне: "Чаму?" не пакідае вусны тужлівых.
  Прэстан Экслі і Рэй Дытэрлінг былі гігантамі. Інэс Сота - простая дзяѓчына з нялёгкім лёсам, якая здолела заваяваць давер вялікага чалавека, стаць яму бліжэйшай памочніцай і адданым сябрам. Перад смерцю ѓсе трое зрабілі дапаѓненні да сваіх завяшчанняѓ, просячы крэміраваць іх целы і развеяць прах над морам. Пахаванне прайшло ѓчора - у камернай абстаноѓцы, без наведвальнікаѓ і без якіх-небудзь рэлігійных абрадаѓ. Начальнік службы бяспекі Фантазіленда, які арганізаваѓ цырымонію, адмовіѓся паказаць дакладнае месца, дзе супакоіѓся прах загінуѓшых.
  "Чаму?" - пытаемся мы - і не знаходзім адвяла. Не ведае адказу на гэтае пытанне і мэр Норыс Поѓлсан. Аднак яго развітальныя словы ѓ памяць загінуѓшых застануцца ѓ нашых сэрцах. "Гаворачы папросту, - кажа мэр Поѓлсан, - гэтыя двое сімвалізавалі два аблічча Лос-Анджэлеса. З аднаго боку - казка, мара, выкананне самых смелых фантазій, з другога - найвышэйшыя стандарты паѓсядзённага жыцця. Больш, чым хто-небудзь яшчэ, Рэйманд Дытэрлінг і Прэстан Экслі ѓвасаблялі ѓ сабе сілу мары, якая зрабіла Лос-Анджэлес такім, які ён ёсць".
  
  
  
  
  
  
  ЧАСТКА ПЯТАЯ
  ПАСЛЯ ђСЯГО
  
  
  
  
  РАЗДЗЕЛ СЯМДЗЕСЯТ ВОСЬМЫ
  
  
  Эд у сіняй уніформе. Паркер, усміхаючыся, прышпільвае да яго плеч залатыя зоркі.
  - Эдмунд Экслі, шэф Бюро расследаванняѓ паліцыі Лос-Анджэлеса!
  Апладысменты, зіхаценне выбліскаѓ. Эд паціскае Паркеру руку, аглядае натоѓп. Палітыканы, Тад Грын, Дадлі Сміт. На заднім плане ѓ дзвярэй заѓважае Лін.
  Гром апладысментаѓ, поціскі рукі: мэр Поѓлсан, Галодэт, Дадлі.
  - Я захапляюся табой, сынок. Захапляюся і з нецярпеннем чакаю магчымасці папрацаваць пад тваім пачаткам.
  - Дзякуй, капітан. Не сумняваюся, мы спрацуемся.
  Дадлі падміргвае ѓ адказ.
  Скончыѓшы з афіцыйнай часткай, Паркер вядзе натоѓп да стала з закускамі і ахаладжальнымі напоямі. Лін не рухаецца з месца.
  Эд падыходзіць да яе.
  - Самой не верыцца, - кажа Лін. - Прамяняла прыгажуна мільянера на калеку пенсіянера. Едзем у Арызону, каханне маё. Свежае паветра - для пенсіянераѓ карысна, ды і месцы знаёмыя.
  За апошні месяц яна прыкметна пастарэла, але прыгажосць яе ад гэтага не зблякла - толькі стала высакародней і стражэй.
  - Калі едзеце?
  - Прама зараз. Заехалі развітацца.
  - Адкрый сумку.
  - Што?
  - Проста адкрый.
  Лін адкрывае сумку, і Эд губляе ѓ яе поліэтыленавы пакет, перацягнуты скотчам.
  - Гэта брудныя грошы, выдаткаваць іх барзджэй.
  - Колькі там?
  - Хопіць купіць усю Арызону. А дзе ђайт?
  - У машыне.
  - Я цябе правяду.
  Яны выслізгваюць з залы, спускаюцца па чорных усходах. Каля ганка прыпаркаваны "паккард" Лін, на вокнах шторкі. Эд адчыняе дзверы, зазірае на задняе сядзенне.
  Бад Уайт. Загіпсаваныя ногі, швы на голенай галаве. Моцныя мускулістыя рукі спакойна ляжаць на каленях. Драцяныя фіксатары на сківіцы надаюць яму даволі дурны выгляд.
  Лін варта ледзь наводдаль. Уайт спрабуе ѓсміхнуцца атрымліваецца грымаса.
  - Я дастану Дадлі, - кажа Эд. - Я яго дастану. Даю слова.
  Уайт сціскае яго рукі ѓ сваіх - сціскае моцна, так, што абодва моршчацца.
  - Цяпер я - твой даѓжнік. - Эд тычыцца шчакі Уайта. На гэты раз Баду амаль удаецца ѓсміхнуцца.
  Зверху даносіцца шум бяседы. Гудуць галасы гасцей, гучна рагоча Дадлі Сміт.
  Лін:
  - Нам пара.
  - Цікава, якія шанцы былі ѓ мяне, - нягучна кажа Эд.
  Яна падыходзіць да яго, глядзіць у вочы:
  - Адным дастаецца ѓвесь свет, іншым - былая шлюха і ферма ѓ Арызоне. Ты - сярод першых, але, Бог сведка, я табе не зайздрошчу.
  Эд цалуе яе ѓ шчаку. Лін садзіцца за руль, паднімае шкла. Бад прыціскае руку да шкла.
  Эд прыціскае руку са свайго боку - у яго далонь амаль напалову менш. Ідзе побач з машынай, паступова паскараючы крок. Затым пакард набірае хуткасць і, пагудзеѓшы на развітанне, уліваецца ѓ струмень машын. Эд застаецца адзін. Адзін - са сваімі мёртвымі.
 Ваша оценка:
Связаться с программистом сайта.

Новые книги авторов СИ, вышедшие из печати:
О.Болдырева "Крадуш. Чужие души" М.Николаев "Вторжение на Землю"

Как попасть в этoт список
Сайт - "Художники" .. || .. Доска об'явлений "Книги"