Патрацкая Н. В.
Лiс i чорны монстар (белор)

Самиздат: [Регистрация] [Найти] [Рейтинги] [Обсуждения] [Новинки] [Обзоры] [Помощь|Техвопросы]
Ссылки:
Школа кожевенного мастерства: сумки, ремни своими руками Типография Новый формат: Издать свою книгу
 Ваша оценка:
  Наталля Патрацкая
  Лiс i чорны монстар
  
  
  
  
  Кiраўнiк 1
  
  Глафiра прачытала СМС ад Цiхана, словы ў iх былi яшчэ тыя. "Ты мяне не заслужыла!' - паўтарала яна зноў i зноў яго словы з лiста. Ён напiсаў такiя суровыя словы! Глафiра глыбока ўздыхнула i нацiснула на педаль аўтамабiля. Машына рванула з месца ў кар'ер.
  "Менавiта ў кар'ер", - паўтарыла яна ў думках, спыняючыся ў старога кар'ера i выходзячы з машыны. Яна здзiўлена агледзела наваколле. Людзей нiдзе не было вiдаць. Зялёная туга ахоплiвала Глафiру хвалямi, якiя накатвалiся на яе прыступамi найцяжэйшага стану асуджанасцi. Яна здрыганулася, паглядзела пад ногi i адхiснулася ад краю кар'ера. "Абрыў не для мяне, - раптам падумала яна, распрастаўшыся, дакладна спружына. - Абрыў для яго"' Жвiр шамацеў пад нагамi. Глафiру пацягнула да прорвы. Глеба з-пад ног сыходзiла. Ёй адчайна захацелася жыць. "Жыць хачу!"- крычала душа, але яе нiхто не чуў. Яна ўпала i замерла. Рух жвiру спынiўся. З'явiлася слабая надзея на выратаванне. Яна вачыма шукала любы выступ, каб зачапiцца, каб не з'ехаць у гэты самы кар'ер.
  "Ты мяне не заслужыла!"- усплыло ў памяцi Глафiры. Хай не заслужыла, жыла б сабе ды жыла. Яна стала павольна паўзцi, як быццам хто падказваў рухi цела. Жвiр калоў цела. Пальцы хварэлi. Яна баялася памылiцца i звалiцца ў прорву, хай не вельмi глыбокую, але з'едлiвую i бязвыхадную, як сама сiтуацыя. Машына стаяла ў баку ад жвiру, на застылым кавалку бетону, i вабiла сваёй выгодай. Жвiр перастаў сыпацца. Рукi адчулi Стары бетон. Глафiра ўстала на каленi, потым паднялася на ногi. Яна паглядзела на свой падрапаны аблiчча, села ў машыну, узяла раздрукаванае на друкарцы лiст.
  "Каб прыехала ў сераду да мяне! Мне яшчэ трэба знайсцi табе замену! Вось i сядзi адна да труннай дошкi, а да мяне не лезь! Ты мяне наогул не заслужыла! Ня тармазi мяне!"- пiсаў Цiхан. Глафiра два разы перачытала ўсе словы i ўсмiхнулася.
  На пiсьме з'явiлася кроў з параненых пра жвiр пальцаў. Крыўда прайшла. У сэрцы з'явiлася пустата абыякавасцi, а iрваная вопратка супакойвала. Яна выжыла, а гэта галоўней слоў. Яна пройдзе гэтае пекла адзiноты. Яна злёгку ад'ехала назад на машыне, потым разгарнулася i спынiлася.
  Перад машынай стаяў малады чалавек у куртцы колеру пяску, са старым заплечнiкам на плячы i ў высокiх гумовых ботах. Ён змучана ўсмiхаўся. Глафире стала страшна, але яна вымавiла фразу: 'Дзвюм смерцям не бываць, а адной не мiнаваць', - пасля гэтых слоў яна адкрыла дзверы незнаёмцу. Мужчына паклаў асцярожна заплечнiк на задняе сядзенне i потым сеў побач з ёй. Ад яго несла пахам вогнiшча, поту, бруднай вопраткi. "Так, машыну пара памыць, а то толькi такiя брудныя мужыкi i просяць падвезцi" - - падумала яна.
  - Мне да горада, - загаварыў малады чалавек, - колькi возьмеце?
  - Жыццё, - змрочна выпалiла Глафiра.
  - Не смешна. Чаму так дорага? Тады я пешшу дайду.
  - У мяне жарт такi. Давезцi. Вы бедны, буду вашым спонсарам на адну паездку.
  - Я не бедны.
  - Хто б казаў.
  - Што з вамi? Вы ўся ў крывi!
  - Iсьцi. Спатыкнуцца. Звалiцца. Кроў.
  - Верыць. Я заплачу. Вось, вазьмiце, - сказаў мужчына i паказаў сваю далонь. На далонi блiснуў маленькi кавалак золата.
  - Адкуль ён у вас?
  - Гэты кар'ер быў некалi прыбытковым, жвiр нават прывезлi, каб будаваць тут, але потым кар'ер закiнулi.
  - Золата-i закiнулi? Тут сталiца побач, а тут такi кар'ер з золатам, i побач нi аднаго чалавека! Як так?
  - Я перадачу па тэлевiзары глядзеў пра гэты кар'ер. Сам не паверыў, што побач з горадам золата здабываюць у гэтай глiне. Бо Вы крыху ў кар'ер не з'ехалi! Тут слiзкая глiна, а жвiр зверху прывазной. Вясна. Толькi снег сышоў, вось Вас i панесла.
  - Чаму не сталi мяне ратаваць?
  - Я бачыў, што вы выпаўзеце, а я тут ужо накатаўся па глiне, ды i з жвiрам добра знаёмы.
  - Золата шмат здабылi?
  - Няма. Золата тут на самай справе практычна няма.
  - А тое, што вы мне далi?
  - Лiчыце, што гэта самародак.
  - Вам не шкада?
  - Дзяўчына, вы мяне ўратуеце, калi да дома давязеце! Паверце-гэта дарагога варта. У такiм выглядзе ехаць па горадзе небяспечна.
  - Навошта сюды паехалi?
  - Рамантыкi захацелася, але больш не хачу.
  - У вас ёсць жонка?
  - Бог мiлаваў.
  - А мяне мой сябар кiнуў афiцыйна, можна сказаць, па павуцiне.
  - I Вы з-за гэтага ледзь не загiнулi?
  - Так.
  - Паехалi да мяне! Я не злы! Я добры! А Золата Я купiў у мясцовага золотодобытчика. Пропах я тут вогнiшчам i сам ведаю, што пахну не лепшым чынам.
  - Тады я зайду да вас. Мне цiкава, а як вы жывяце?
  - У мяне кватэра ў старым двухпавярховым доме ў сталiчным завулку. Дом належаў адной пажылой жанчыне, я яе бачыў сам, калi быў маленькiм. У яе была тады адна пакой. Усе печы ў доме выкладзеныя кафляй, дом даўно прызначаны пад знос. Нас ужо чвэрць стагоддзя знесцi абяцаюць, а мы ўсе ў гэтым доме жывем. Дом драўляны, ды вы самi яго ўбачыце - - i назваў адрас.
  - Я ведаю гэты завулак, сапраўды стары завулак, гiстарычны, можна сказаць.
  - Лепш бы ён не быў гiстарычным, тады б у мяне была новая кватэра з выгодамi, а так мне трэба iсцi ў лазню цi ў тазiку мыцца.
  - Я падвязу Вас да вашага дома, але да вас заходзiць не буду, Вы мяне напалохалi.
  Машыну яна спынiла ў старога двухпавярховага дома. З булачнай, размешчанай у гэтым доме, iшоў смачны пах, якi перабiў пах вогнiшча.
  iду на пах ванiлiну, а ем карыцу. Я ў гарбату кладу адну малiну, i зноў за пiцу. Потым ўбачу я цвiчку, хмель-сунели, У пяльменi - перац - гэта лiха. А вы так елi? Яшчэ люблю я густ iмбiра, але толькi з кавы. I вага выдатны. Толькi Гiра пад рэбры коле.
  Мужчына з заплечнiкам зайшоў у пад'езд, нiбы знiк у драўлянай пячоры, так здалося Глафiры. Яна выйшла з машыны, зайшла ў булачную, а калi яна выйшла з крамы, то ўбачыла таго ж маладога чалавека, але не з заплечнiкам, а са спартыўнай торбай, з якой выглядаў бярозавы венiк. Ён усмiхаўся.
  - У лазню падвязеце?
  - Сядаць.
  Яна адвезла мужчыну ў лазню, а сама паехала дадому. Дома яна загаiла ранкi, легла ў ванну, адмылася ад чужых пахаў. Мокрыя закруцiла валасы ў ручнiк. Званок празвiнеў нечакана гучна.
  - Глафiра, я ўжо чысты! Забярыце мяне з лазнi.
  - I я чыстая, але з мокрымi валасамi. Высушу-прыеду за вамi. Дзе вы ўзялi мой нумар тэлефона? Як вы даведалiся маё iмя?
  - У вас у машыне ляжала чарка вашых вiзiтовак.
  - Прыбраць. А вы хто?
  - Сямейны дэтэктыў ЛIС, Iлля Львовiч.
  Глафiра пад'ехала да лазнi. На ганку лазнi стаяў невядомы мужчына, але яна заўважыла знаёмую сумку ў яго руцэ.
  восеньскi куча лiстоты i шоргат, мiльгаюць ценi сярод бяроз. Любоўны трапятанне, буркуе шэпт, а мы ўсё блiжэй i ўсё сур'ёзна. Дабрашчасная пяшчота ў лiстоце крадком, крадзем хвiлiны, крадзем гадзiны. Яны лётаюць радком у сшытку, але прыцягваюць твае вусы. Вусы калючы, амаль прыгожыя, ты ў iх мужчына без лiшнiх слоў, у тваiх абдымках тоiцца сiла, зноў шоргат лiсця па-над галоў. I чырвоны водсвет на белым фоне, сцяна бялее сярод бяроз, i ў абдымках воля, i знiкаюць хiтрыкi поз. Мы проста разам, мы проста побач, сярод мiльгання ценяў галiн. Але вось дажджынкi па лiсцi градам, i змаўкае спяваць Салавей. Гадзiны праходзяць, прачнулася сумленне, мiг расстання, iдзем дадому. На нашых пачуццях народзiцца аповесць, У ёй станем блiжэй, але толькi зiмой.
  Цяпер ён быў двойчы вядомы. Стройны мужчына з iдэальнай стрыжкай, з чыстым тварам, у джынсах i каўбойцы быў незвычайна прывабны...
  
  На газоне стаяла сухая трава, коратка падстрыжаная. Лiсце на дрэвах лянiва варушылiся ў лёгкiх парывах ветру. Вада са свiнцовым адценнем цiха адлюстроўвала аналагiчнае неба. Сярэдзiна лета ўласнай персонай блукала па зямлi, i побач з летам хадзiла Глафiра. Яна знаходзiлася ў зенiце маладосцi.
  Вязкае паветра сагрэтае цяплом, лiсце сцiхлi пад жоўтым налётам, то пылок сваiм першым палётам казала:'знаёмая з кветкай". Праравеў самалёт над зямлёю, што знаёмы з нябёсамi, навальнiцай, што ў ладах ён з багемнай асяроддзем, але панёс свае сувязi з сабой. Я, маўчу, пахвалiць сябе няма чым, я цiхая, як вада без хвалi. З чайкай сяброўства не водзiць крэча, мае думкi спакоем поўныя. Мiтусня з мiтусня зямная, ведаць пра ўсё i бываць усюды. Не пад сiлу мне жыццё такое. Мiтусня так падобная цуглях...
  Хада яе яшчэ лёгкая, але ўжо не мiтуслiвая. Яна шмат ведае i валодае нядрэнны памяццю. Фiгура пад адзеннем не вабiць, але i не адштурхвае. Гэта сiтуацыя ў значнай меры залежыць ад абранай адзення. За ёй струменiцца той пах духаў, якi падарыў апошнi яе мужчына. Глафiра-нармальная дзяўчына. Яна з сумам паглядзела на бераг гарадскога пляжу i не заўважыла загараюць людзей, значыць, яны не заўважылi, што iдзе Сярэдзiна лета.
  Недалёка ад Глафiры, за прыбярэжнымi кустамi сядзеў на лаўцы незалежны дэтэктыў Iлля ЛIС. Ён пiў ваду, вось i сядзеў на беразе сажалкi, якi на карце называюць ракой, але ўсё ў горадзе яго называюць галоўны гарадскi сажалка.
  Рудыя валасы дзяўчыны, восеньскiм лiсцi нарад, можна красе здзiвiцца, ягадах чырвоным узнагарод. Сонца iскрыцца, гуляе ў вiхурах прыгожых валасоў. Юны прыгажун пакутуе, ведаючы толькi адзiн пытанне: 'Колькi дзяўчына младая будзе агнём шугаць?"Клён, ад рабiны пакутуючы, будзе зiмы толькi чакаць.
  Рудавалосая дзяўчына прыцягнула ўвагу Лiса. Ён мiмаволi здрыгануўся, яму здалося, што з ёй ён яшчэ сустрэнецца. Ён не бачыў мужчыны, якi ляжыць у траве. Загарае мужык i добра. Дэтэктыў павольна сышоў з пляжу на беразе сажалкi. Рудавалосая жанчына яго не заўважыла.
  Ён iшоў i думаў, што трэба знайсцi падзею, напрыклад рабаванне банка. Дадзена: спалены аўтамабiль iнкасатараў, знiклыя мяшкi з грашыма, жывыя iнкасатары, чые паказаннi не супадаюць. Камусьцi патрэбныя былi грошы ў вялiкай колькасцi. Ёй трэба для шчасця 1.5 мiльёна рублёў. Для гэтага банк рабаваць не трэба, але гэтыя грошы ў яе наўрад цi з'явяцца.
  А ёсць тыя, хто будуюць не проста сядзiбы, а цэлыя шматпавярховыя комплексы, кватэры ў iх прадаць цяжка, гаспадары робяць акцыi, але народ не ў стане купiць усё кватэры ў новых дамах. Таму, пры сацыялiзме, кватэры давалi людзям. Можна было пайсцi на фiрму i працаваць за кватэру. Зараз кватэры даюць за высяленнем, але высяленне з пяцiпавярховак з кожным годам памяншаюцца, сталi дома надбудоўваць, каб не зносiць.
  Калi жылы комплекс пабудавалi на пустцы, то гаспадары нiкому нiчога не павiнны, семнаццацi павярховыя корпуса стаяць на мiзэрнай прасторы зямлi. Яшчэ не ўся вада падымаецца вышэй пятага паверха. Вонкава комплекс з дзясятка дамоў незвычайна прыгожы, але ўнутры дома: кватэры без аздаблення, без добрай працы лiфтаў i санвузлоў, без гарачай вады. Прыгажосць дамоў знешняя - за кошт выгод ўнутраных.
  Дома стаяць, як цудоўныя карцiнкi, а кватэркi прадаюцца з цяжкасцю. Гаспадары ў вялiкай страце. Яны цалкам пойдуць на рабаванне банка, iм дакладна трэба пяць мяшкоў грошай для працягу работ. Выхад без рабавання? Пайсцi на перамовы з кiраўнiком, якому належыць зямля выключна па службе. Карацей, абрабавалi банк па вялiкай неабходнасцi. Як? Гэта справа сьледчых, iх шмат падключыцца да гэтай справы. Рознагалоссi па грошах 55 мiльёнаў рублёў або 1 мiльён рублёў. Паказалi ў навiнах, што iнкасатарскi аўтамабiль кiруецца з кабiны шафёра. Чалавек з грашыма сядзiць у сейфе. Пажар у машыне тушыцца нацiскам кнопкi. Значыць, шафёр быў дылетант. Рабаўнiкi выявiлi мяшкi, гэта значыць яны ведалi, як гэта зрабiць, потым на вачах у пешаходаў, пад iх камерамi тэлефонаў, разбеглiся хто куды. Людзi не пацярпелi, машына згарэла. А цi было рабаванне цi гэта рэклама iнкасатарскай машыны? У галаве Лiса зноў усплыў вобраз рудавалосай жанчыны, ён падумаў, што з ёй ён яшчэ сустрэнецца.
  
  Глафiра знаёмая з жыццём, i жыццё яе ведае. I гэты пляж яна памятае сваiм целам. Колькi гадзiн яна на iм загарала! Колькi яна глядзела на гэты сажалка з пляжу! На яго яна прыходзiла ў гарачыя днi, калi ехаць куды-небудзь было занадта для яе горача. Так. Аднойчы яна дзён пяць запар адна хадзiла на пляж i клалася на адно месца.
  У пяцi метрах ад яе ляжаў цудоўны мужчына. Яго напампаванае цела выпраменьвала столькi энергii, што яна ранiцай ускоквала, глядзела на неба i бегла на пляж. Ён прыходзiў ранiцай. Цела яго ўжо было бронзавым ад загару. Яна глядзела на яго i ўставала воддаль. Яна наогул любiла стаяць на пляжы i толькi часам клалася нагамi да сонца.
  Калi мужчына ляжаў, ён ёй падабаўся, але варта было яму падняцца на ногi, ён станавiўся ёй не цiкавым. Iнтэлекту ў iм здавалася замала. Фiзiчна ён ёй iмпанаваў, але яго твар i лоб не выклiкалi замiлавання. Ён яе таксама заўважыў, але маўчаў. Валасы ў яго былi як гэтая трава-сухiя, коратка падстрыжаныя. Яны так i не пазнаёмiлiся.
  Сярэдзiна лета.
  I цэнтр марнай рэўнасцi. Так, яна Апошнiя днi пакутавала ад рэўнасцi, цi то гэта любоў не сыходзiла i трымалася ў яе душы рэшткамi рэўнасцi. Цiхан быў з iнтэлектуальным тварам, але без асаблiвых прыкмет мускулатуры. Твар яе задавальняла, але цела не прыцягвала. Аднак яна яго любiла некаторы час i раўнавала да ўсiх жанчынам, з кiм яго бачыла. I вось цяпер, гледзячы на пусты пляж, яна адчула, што i рэўнасць яе больш не цiкавiць. Настрой стаў падобным на свiнцовыя аблокi.
  Што далей?
  Як я люблю сонечнае ранiцу, лёгкi пах лiсця i цяпла! Жыццё цудоўнае, у ёй цёпла i мудра, i дарога з сонейкам светлая. Усе кветкi ўдыхаюць з зачараваннем цёплыя, наземныя прамянi. Я iх палiваю з натхненнем, а ты, сябар, сёння памаўчы. У мяне сёння адным - сонца! З iм вяду свавольны размова, на святла паблiскваюць кольцы, ты маўчы, ты шчасця сягоння злодзей. Ты замкнуўся сонцу нялюбы, хмурны i задуменны дзiвак. Добра, я куплю сёння слiвы, цёмныя плады. Што ў iх не так? Абодва вы цёмныя, як гэтыя слiвы, лепш абрыкосы прыхапчу, у iх ад сонца стынуць пералiвы, я яшчэ алiвы захопу.
  Чаму жыццё жанчыны абавязкова павiнна круцiцца побач з мужчынам? Яна што, сама вакол сябе не можа пакруцiцца? Ды папросту! I чаго яна ўчора ўвесь вечар цiснула на кнопкi тэлефона, а чула адны гудкi? Цiхан ёй не адказваў. I навошта ёй у Iнтэрнэце выглядваць яго лiсты? Яна спынiлася на беразе пустой сажалкi, лодкi i тыя не баразнiлi яго прасторы.
  Дзяўчына павярнула галаву i ўбачыла ў траве мужчыну. Ён ляжаў спiной да яе. Гэтую спiну яна ўжо бачыла! Даўно, але бачыла на пяшчаным пляжы, а цяпер спiна вiднелася з травы. Ёй стала страшна. Захацелася ўцячы. Але вочы зачаравана глядзелi на мужчынскую спiну, ёй нястрымна захацелася закрануць пальцамi яго скуры.
  А хто перашкаджае?
  Ён адзiн. Яна адна. I лета, хоць i не гарачае, але лета. Яна падышла блiжэй, заўважыла яго кашулю на галiнках дрэва. Ён ляжаў у штанах.
  - Вы жывыя? - спытала Глафiра дрыготкiм голасам.
  У адказ яна пачула аглушальную цiшыню. Ёй захацелася ўцячы, але некалi любiмая спiна цягнула да сябе. Яна нагнулася да мужчыны, ён рэзка павярнуўся, i яна апынулася на яго грудзях.
  - Добры дзень, любiмая! Доўга ж я цябе чакаў!
  Яна ляжала на яго моцнай грудзей, iх вочы глядзелi ва ўпор.
  - Ты не з баязлiвых баб! Я люблю цябе, жанчына! Разумееш! Я два гады не мог цябе знайсцi! Я не ведаў, дзе цябе шукаць! Я iшоў на пляж у любы цёплы дзень. Я чакаў цябе!
  Яна паспрабавала скацiцца з яго грудзей, але ён сутаргава абдымаў любiмае цела, якiм трызнiў так доўга!
  - Чаму ты перастала хадзiць на пляж?
  - Мой малады чалавек не пускаў мяне на пляж i сам не хадзiў на яго.
  - А я?!
  - Прабачце, але мы не знаёмыя! Так, я памятаю вас на пляжы! Так, мы пяць дзён побач загаралi, але мы не размаўлялi i не знаёмiлiся! Так, мы разам працавалi!
  - А! Памятаеш! Ты мяне не забылася!
  - Пакуль яшчэ не забылася, таму i нагнулася. Я падумала, што вам дрэнна.
  - Мне было дрэнна, але цяпер я адчуваю сябе выдатна пад тваiм цяжарам!
  - Адпусцiце мяне, i я падымуся, вам стане лягчэй.
  - Я не адпушчу цябе! Я цябе злавiў! Ты мая! - i ён упiўся ў яе вусны з такой страсцю, што яна мiмаволi яму адказала.
  Што з людзьмi робiць каханне?
  Яна выключае iх свядомасць з разеткi сумлення. Сумленне засынае з чыстай сумленнем. Двое. Iх было двое. Стала нешта адзiнае, гарачае, парывiстае. Яны перавярнулiся. Яго вочы глядзелi зверху, яны прамянiлiся шчасцем! Вочы здавалiся вялiзнымi. Яго валасы выдатным арэолам атачалi яго твар. Ён быў цудоўны, i як яна тады яго не разгледзела? А, тады ў яго была вельмi кароткая стрыжка!
  - Я не адпушчу цябе, пакуль не скажаш, як цябе знайсцi! - прагаварыў мужчына i тут жа пацалаваў яе ў хвалюючыя яго вусны.
  Яна пад пацалункам стала прыходзiць у сябе, але выкруцiцца з-пад здаравяка сiл не было. Яна ўся была распластаная на траве, i вусны былi пад яго вуснамi. Яна тузанулася туды, сюды, але ён толькi мацней сцiскаў яе з усiх бакоў. Ён раптам адпусцiў яе, сеў побач i стаў глядзець на яе з такiм любоўю, што ёй стала няёмка.
  малады ты мой, з прычоскай без сiвых валасоў. Ты летуценнямi вельмi заўзяты, любiш ты да слёз. Зноў у мяне закахаўся юны i прыгожы бес, ён гатовы iсцi са мною хоць дадому, хоць у лес. Толькi мне крыху сорамна ад такой любовi, або па-дурному i крыўдна, усё роўна - клiч. Пацалунак, хутчэй у вусны-асушыць мяне. Я люблю цябе прыгожы, жыццё не памяняць. Я пайду з табою, мiлы, хоць дадому, хоць у лес. Я люблю цябе, мой мiлы, ты мне ў душу ўлез! Без цябе мне вельмi сумна i ўвесь свет не мiлы. Без цябе ў душы так пуста, калi сум не пiў. Падыдзi да мяне, мой мiлы, паглядзi разок.
  Пакахай, прыгожы, мiлы, не цалуй у скронь. Пацалунак, хутчэй у вусны-асушыць мяне. Я люблю цябе, прыгожы, жыццё не памяняць.
  - Як вас завуць? - спытала Глафiра, цьмяна усведамляючы, што яна ўжо ведала яго iмя, але забылася цi не хацела ўспамiнаць.
  - Платон.
  - А я Глафiра сашчэпка.
  - Гэта ж трэба! Як жа я цябе, Глафiра, шукаў! Сашчэпку б кiнула з неба, каб я цябе мог знайсцi. Я ўжо адкрываў сайт "Чакай мяне", але што пiсаць? Што шукаю дзяўчыну ў купальнiку з пляжу у сажалкi? I я вас раней бачыў, але не памятаю, калi i дзе.
  - Затое нашы адносiны правераны часам.
  - Смяешся? Смейся, цяпер i я магу смяяцца - - i ён лёг на спiну, але хутка павярнуўся, узяў у рукi яе ногi, прыцiснуўся да iх. - Гэта ты! - i весела засмяяўся.
  Яны ўсталi, стрэслi з сябе травiнкi i парушынкi. Ён надзеў кашулю. Яны пайшлi, трымаючыся за рукi.
  Платон рэзка спынiўся i спытаў вельмi сур'ёзным голасам:
  - Куды iдзем? Глафiра, ты не ўяўляеш, як я цябе шукаў! Я так рады! Я так баюся страцiць цябе! Ты замужам? У цябе ёсць дзецi? Дзе жывеш? Дзе працуеш?
  - Усё ёсць патроху, - яна ўздыхнула, бо толькi сёння яна цалкам парвала з былым маладым чалавекам.
  - Не уздыхай, усё наладзiцца.
  - Платон, вы пляжны бомж?
  - Не, BMW глядзiць на цябе. Чаму я быў на пляжы? Так захацелася. А ты чаму сёння тут гуляеш?
  - Сама не ведаю, захацелася тут прайсцi. Мая зялёная Лада стаiць побач з BMW. Нашы машыны раней за нас сустрэлiся, як конi ў стойла.
  - Нумар тваёй машыны я ўжо запомнiў, гэта апошняя мадэль, сёлета яна папулярная. Гэта ўжо сее-што. Але без машын у нас было больш агульнага, вернемся на бераг?
  - Нешта будзе, калi да жылля дойдзем, мы расстанемся.
  - Не балбачы дарма! Мне ўсё роўна, дзе ты жывеш! Будзеш жыць са мной. Я да цябе не прыеду.
  - Не люблю гвалту. Я буду жыць дома.
  - Хочаш, каб я цябе зноў на два гады страцiў? Не, я не адпушчу цябе!
  - Чаму мяне сёння вынесла на гэты бераг?
  - Я цябе чакаў! Я, як звер, стаiўся. Я ведаў, што Ты ўспомнiш маю спiну на пляжы.
  - Колькi дзяўчынак на свеце! Навошта я Вам?
  - Пра гэта казаць не варта, ты мне патрэбна! Мне твая фiгура два гады мроiцца! Нiхто не можа цябе замянiць, i ты гэта выдатна разумееш.
  I ён зноў абняў яе з гарачай сiлай i сыходзяць адчаем.
  Побач з маладымi людзьмi спынiлася HONDA чырвонага колеру. З яе выскачыла жанчына ў чырвоным касцюме, з доўгiмi чорнымi валасамi.
  - Платон, гэта хто з табой? Што за цiхоня ў тваiх руках? Ды адпусцi ты яе! Гэта мая стрыечная сястра!
  - Палiна, праязджай! Сёння не твой дзень.
  - Я паеду, але з табой.
  Побач рэзка спынiўся цёмны аўтамабiль, з яго выскачыў мужчына.
  - Глафiра, я перадумаў. Я магу перадумаць? Паехалi дадому, хопiць злавацца.
  - Гэта лёс, - сказала жанчына ў чырвоным i павярнулася да сухарлявага мужчыны. - Цiхан, вы цяпер кiнуты мужчына? Глафiра вас кiнула? Можна я вас падыму?
  Цiхан паглядзеў на бледную Глафiру ў абдымках Платона i на яркую Палiну.
  - Падымайце мяне, Палiна! - рашуча сказаў былы мужчына Глафiры.
  - Чатыры чалавекi i чатыры машыны, а трэба зрабiць дзве пары, - разгублена прагаварыла Палiна.
  - Машыны пакiдаем тут i iдзем на бераг сажалкi, - выразна сказаў Платон.
  - Пайшлi, - сказаў Цiхан.
  Усе чацвёра пайшлi да берага. Цiхан паглядзеў на сухую траву, вяне на беразе сажалкi, збягаў да машыны, узяў садзьмуты надзiманы матрац з помпай i дагнаў людзей. Ён хутка Напампаваў матрац i прапанаваў дамам на яго сесцi. Яны адмовiлiся, тады ён сеў сам. Побач з iм села Палiна. Платон узяў Глафiру за руку, i яны ўдваiх хутка пайшлi да машын. Яна села ў BMW i яны паехалi. Глафiра адчула цяжар на плячах i дзiўнае дыханне. Яна ўбачыла буйныя лапы сабакi i хвацкую сабачую мыску буйных памераў.
  - Добрая, добрая - - выдыхнула Глафiра сабаку.
  - Гэта ён, яго завуць Львiную Зяпа. Можна зяпы дэ Люкс, як зручна, але лепш зяпа. Ён заўсёды мяне суправаджае.
  - Куды Мы едзем? - спытала Глафiра з нервовай дрыготкай, гледзячы больш на сабаку, чым на Платона.
  - Сёння выходны дзень у мяне, i ў цябе таксама. Мы паедзем туды, куды вочы глядзяць. Першым справай нам трэба звянчацца, таму мы паедзем у Загорск. Там чынная абстаноўка, яна спрыяе ачышчэнню ад блудных думак. Ты Палiну бачыла? Мая былая дама сэрца, ёй храмы i саборы не дапамагаюць.
  - Мы едзем браць шлюб?
  - Не зусiм так, але блiзка. Паслухаем спевы званоў, i ты лёгка забудзешся Цiхана. Мы з табой пройдзем абрад ачышчэння. З экскурсiяй пагуляем памiж храмамi i ў адзiн абавязкова зойдзем. Сёння дзень-самы раз для такiх мерапрыемстваў. Там ёсць адмысловая святая вада. Вып'ем-памаладзеем. Душа наша i ачысцiцца ад брыдоты ранейшых адносiн.
  - Як у Вас усё сур'ёзна.
  - Я цябе доўга чакаў, ужо забываць стаў.
  Усё так i было. Праз Гефсiманскi Чарнiгаўскi Скiт i святы крынiца яны выйшлi ў новае жыццё, у якой пакуль усё было па-старому.
  - Платон, Вы мяне не спыталi аб маёй сям'i.
  - Ты аб чым? Ты адна гуляла ў выхадны дзень. Дзе твая сям'я? Твая сям'я-гэта ты.
  - Амаль адгадаў. Цябе хвалюе, колькi мне гадоў? Кiм працую?
  - Я магу адказаць, хто я. я працую мэнэджэрам па продажы электронных тавараў вышэйшай якасцi, хоць па адукацыi я электроншчык. Ведаеш, каго я бачыў? Да мяне прыходзiлi спевакi i акцёры. Я зараз усiх акцёраў без тэлевiзара бачу.
  - Ты чаму хвалiшся?
  - Прабач, Глафiра, я памарыць. Я ахоўнiк, звычайны часовы ахоўнiк. А акцёраў на самай справе я бачу, але яны мяне не бачаць.
  - Выдатна, а раптам ты дворнiк на Масфiльме? Наогул тады ўсiх ведаеш.
  - Я не дворнiк. Я зусiм забыўся, мне сёння ў ноч выходзiць. Я цябе падвязу да тваёй ладзе, i мы разбяжымся.
  
  
  Кiраўнiк 2
  
  Платон высадзiў Глафiру ў машыны i хутка паехаў у бок гарадской бальнiцы. У яго бацька ляжаў у рэанiмацыi з шырокiм iнфарктам, сёння ён мог яго ўбачыць. Бацька здаваўся ценем самога сябе. Ён быў абсалютна бледны, схуднелы, нейкi празрысты. Калi б не брыгада лекараў з рэанiмацыйнага аддзялення, яго б ужо не было на свеце. Бацька выглядаў жывым нябожчыкам. Жах ахапiў усе iстота Платона, ён не сказаў Глафiра сапраўднай прычыны паездкi ў Загорск. Ён там малiўся за бацьку, але ў думках, услых ён гэтага рабiць не мог. Ён не сказаў ёй, што ляжаў у траве ля сажалкi ад страху за жыццё бацькi. Платон любiў бацькi. I цяпер ён бачыў яго жывога. Платон Глафiру наогул амаль забыўся, але ўспомнiў пляжнай памяццю, лежачы на зямлi. Яна сваёй прысутнасцю дапамагла яму выйсцi з трансу, яна на яго станоўча паўплывала.
  - Сын, чаму з такiм жахам на мяне глядзiш? - цiха прамовiў бацька.
  - Прабач, Бацька, ты выдатна выглядаеш.
  - Не добра падманваць старэйшых. У мяне для цябе ёсць iнфармацыя. Калi я быў памiж небам i зямлёй, я бачыў цябе з жанчынай, але гэта была не Палiна. У яе зялёная Лада, яна твая жанчына ад прыроды, - сказаў бацька i страцiў прытомнасць.
  Платон паклiкаў медсястру, якая ў сваю чаргу выклiкала лекара. Хутка падышла яго мацi. Ён пайшоў з бальнiцы, думаючы над апошнiмi словамi бацькi. Калi б так было на самай справе! Глафiр Глафiра, выйшаўшы з BMW Платона, адчула падставу, яна адчула сябе кiнутай, ашуканай. Яе выкарысталi i выкiнулi, як пакет. Паглядзеўшы ўслед з'язджае машыне, яна перавяла погляд на бераг сажалкi. На беразе ляжаў надзьмуты матрац, i побач з iм у дзiўнай позе ляжаў мужчына. Яна ўздыхнула i вырашыла паглядзець, хто там яе чакае на гэты раз. Бераг сажалкi зноў быў пустынным. У надзiманага матраца ляжаў Цiхан тварам уверх. Ён быў нi жывы, нi мёртвы, але паварушыцца не мог.
  - Цiхан, што адбылося? Што з табой? - спагадлiва спытала Глафiра.
  Ён хрыпла мыкнуў i паказаў пальцам на сэрца.
  - Я выклiку лекара, - сказала яна i стала набiраць нумар хуткай дапамогi на сотавым тэлефоне.
  Цiхана павезлi ў бальнiцу i паклалi ў палату, куды ў той жа дзень перавялi бацьку Платона з рэанiмацыi. Яго бацькi ў палаце клiкалi Дзмiтрыевiчам, на што той не крыўдзiўся, ён прывык да звароту па iмi па бацьку. Праз пару дзён Цiхан i Дзмiтрыевiч маглi цалкам нiштавата размаўляць, натуральна, што iх хвалявала Прычына iх сардэчных бязладзiцы. Пасля некалькiх фраз пра тое, што было з iмi да сардэчнага прыступу, яны прыйшлi да высновы, што прычына iх хваробы адна, i клiчуць яе вельмi сцiпла - Палiна. Яна была дзяўчынай Платона. Палiна была гэтак яркай асаблiвай, што рукi мужчын цягнулiся да яе, думаючы, што iх рукi растуць з яе цела.
  Кiрыл Дзмiтрыевiч па прастаце душэўнай выпадкова крануў рукой Палiну, калi яны амаль адначасова выходзiлi з цырульнi, ён практычна выпадкова закрануў яе цела. Яна завiснула i пырснула яму ў твар нейкi газ з балончыка. Ён надыхаўся гэтай хараством да iнфаркту. Цiхан апынуўся мацней. Пасля ад'езду Глафiры з Платонам, хвiлiн праз пяць, ён палез да далiкатнага цела Палiны i глынуў газ з балончыка. Кароткая гiсторыя сардэчных кавалкаў яркай жанчыны скончылася на суседнiх ложках ў бальнiцы. У iх мiльганула светлая думка падаць на яе ў суд, але, пагаварыўшы, яны вырашылi: гэтага рабiць не варта.
  У наступны раз Глафiра i Платон сустрэлiся ў бальнiцы.
  святло начуе ў вокнах калiдора, i хворыя спяць сярод агнёў, змаўкаюць просьбы i разлад. Ноччу, што балiць, яшчэ больш балюча. Цiха адбываецца ўваскрашэнне, безвыходнасць рухаецца хваляй. Ранiца. На ўколы запрашэнне, i па целе прабягае спёка.
  Яна прыйшла да Цiхану, а ён да бацькi, Дзмiтрыевiчу. Хворыя з iстэрычнымi смяшкамi распавялi прычыну сваёй хваробы. Ў бок Палiны ляцелi славесныя гузы да тых часоў, пакуль яны не выгаварылiся. Мужчыны змоўклi. Цiхан паглядзеў доўгiм поглядам на Глафiру i сказаў:
  - Савет вам ды любоў.
  - Цiхан, я не выходжу замуж за Платона! Я да цябе прыйшла! Ты вылечышся i вернешся да мяне.
  - Наўрад. Але ты прыходзь, акрамя цябе да мяне нiхто не прыйдзе.
  Сказаўшы ветлiвыя словы развiтання, яны разышлiся.
  Платон сеў у сваю машыну. Глафiра села ў сваю Ладу. Яны раз'ехалiся. Ён паехаў да Палiны, злы на яе да крайняй ступенi. Бо ён яе газ ужо праходзiў! I вось дзве новыя ахвяры на бальнiчным ложку ляжаць. Дзе яна гэтыя балончыкi бярэ? Выкiнуць iх-i справа з канцом. Так ён марыў па дарозе.
  Палiна фiзiчна не выносiла мужчынскiх дакрананняў, яна iх цярпець не магла. Бiцца з усiмi, хто западал на яе знешнасць, ёй было не пад сiлу. Яна здабыла балончыкi з нейкiм газам, ён звужаў сасуды чалавека, трапляючы ў дыхальныя шляхi. Дзмiтрыевiч шмат глынуў, ды i стары быў для такiх злых жартаў. У Палiне таiўся комплекс непаўнавартаснасцi, яна i з Платонам паводзiла сябе як дзяўчына. Паглядзець на яе, так толькi што з Цвярской вулiцы прыйшла, а на самай справе ў яе не было нiводнага мужчыны. На Цвярской вулiцы яна наведвала магiчныя па сваёй прэстыжнасцi крамы i не больш за тое. Зразумела, яна бачыла моду гэтай вулiцы, i яна адбiвалася на яе знешнасцi.
  Платон любiў Палiну, але ён быў нармальны мужчына, таму з-за нерэалiзаваных жаданняў так моцна ўчапiўся ў Глафiру. Ён зьнемагаў ад элементарных мужчынскiх жаданняў. Усё проста, як само прылада свету чалавечых адносiн.
  Глафiра думала ў гэты час пра тое, чаму для сучаснага iнжынера шкодныя шахматы. Чаму? Для таго каб ствараць сучасную тэхнiку, патрэбныя чыстыя мазгi, а калi чалавек марнуе iх на цяжкую лiтаратуру i разумныя шахматы, то яго элементарна не хопiць на доўгi служэнне навуцы. Яго мазгi сарвуцца на пустых клопатах. Тое, што добра было для шаха дзесяць стагоддзяў таму, то дрэнна для сучаснага iнжынера. Таму iнжынер не мае права аддаваць сябе гарэму жанчын. Ён высiлiцца раней часу, не выпрацаваўшы свой навукова карысны патэнцыял. Гэта аксiёма. А потым яна стала думаць аб Платоне, нядрэнна яны з'ездзiлi на экскурсiю, i зусiм ён не тупы, як яна думала аб iм на пляжы. Ён хутчэй круты i таямнiчы. Цiхан i Палiна хай пагутараць. Вонкава яны адзiн аднаму падыходзяць.
  А праблемы Палiны хутчэй за ўсё ў тым, што яна не знайшла таго, хто палюбiў бы яе хутчэй, чым яна, як штукар, выцягне сваю зброю супраць мужчын. Патрэбен мужчына з хуткай рэакцыяй, якi б яе абясшкодзiў. Цiкавая думка. Платон з ёй спраўляўся, але цярпенне яго вычарпалася. Палiну трэба абавязкова пакараць сапраўднай любоўю. Глафiра задумалася, добра б на гэта ўгаварыць Цiхана, калi ён не пабаiцца да яе яшчэ раз падысцi. Глафiра патэлефанавала Платону i сказала:
  - Платон, дзякуй за паездку! У мяне ёсць просьба: накiруй Палiну ў бальнiцу да Цiхана, каб яна паглядзела на вынiк сваёй газавай атакi, якая жаласна канчаецца.
  - Глафiра, Палiна-дзяўчына непрадказальная. Паспрабуй яе ўгаварыць сама, - адказаў ён.
  Глафiра патэлефанавала Палiне:
  - Палiна, прабач, што я цябе трывожу, але Цiхан ляжыць у шпiталi, ён не зразумеў, што з iм адбылося. Ты не магла б яго наведаць?
  - Папросту. Гавары нумар палаты i аддзяленне. Добра, я да яго паеду.
  Глафiра памахала галавой ад абурэння, але лiшняга слова не вымавiла. Тады яна вырашыла папярэдзiць Цiхана па тэлефоне:
  - Цiхан, да цябе Палiна едзе. Будзь ласкавы, папярэдзь мужчын, каб свае рукi ў кiшэнях i трымалi яе не чапалi.
  - Глафiра, а ты мяне не магла раней папярэдзiць?
  - А хто ведаў? Ты зараз не патрап у тую ж сiтуацыю.
  Палiна прыехала ў бальнiцу. Яна зайшла ў палату i ўбачыла, што ўсе мужчыны трымаюць рукi ў кiшэнях.
  што-то спаць мне не дае, што-то ў паветры чужое, нешта перцам аддае, нешта здаецца вялiкае. Былы, цi што, стары чорт, быццам воўк, зубамi пстрык, i зачынены любоўны грот, а не мядзведзь ён цяпер, воўк. Нешта дзесьцi ды не так, усё не так Iль гэта крэда. Адзiнота-дробязь? Гэта нешта накшталт трызнення.
  Ноч без сну, i справы няма, нешта дзесьцi адбываецца, я ўключаю верхнi святло, у галаве ж думка прыходзiць: "я няправiльна жыву, нешта мне не па кiшэнi, кiм я ў грамадстве славiцца? Не слаўлю, так славiцца я стану".
  Яна сама паставiла перадачу на тумбачку Цiхана i сказала:
  - Добры дзень! Папраўляйцеся! - i, павярнуўшыся ў бок Цiхана, дадала: - Прабачце, але i Вы былi няправыя.
  - Згодны, я паспяшаўся - - сказаў Цiхан, не вымаючы рук з кiшэняў.
  - Цiхан, я думала пра цябе...
  - А чаму не выклiкала хуткую дапамогу? Калi б не Глафiра...
  - Я пырснула у цябе газ i пайшла, адкуль мне было ведаць, што ты капыты адкiнеш?
  - Груба як... Палiна, ты яркая, прыгожая жанчына...
  - Я пра гэта чула. Мяне не трэба чапаць рукамi!
  - Не буду чапаць цябе рукамi, пакуль сама не папросiш. Ты мяне кiнула...
  - Не пачынай. Калi я табе патрэбна, то будзь добры, не будзь нудным.
  - Глафiра ад мяне сышла...
  - Глафiра недалёка сышла, а да Платона. Знайсцi яе можна. Я яе добра ведаю, яна табе не падыходзiць. Табе я падыходжу.
  - У гэтым ёсць доля праўды, але што мы з табой будзем рабiць? Што?!
  - Спакойна, Цiхан, лечыцеся, а там паглядзiм! Я прыеду да вас заўтра - - i яна хутка выйшла з палаты.
  Мужчыны глядзелi на Палiну ва ўсе вочы i трымалi рукi ў кiшэнях, пакуль яна не схавалася з вачэй, потым падышлi да Цiхану.
  - Нiчога сабе жанчына! - прамовiў адзiн.
  - Хвацкая кабетка! - выдыхнуў другi.
  - Пашанцавала табе! - крыкнуў трэцi.
  - Цiхан, бойся яе, - папярэдзiў Дзмiтрыевiч.
  - Я ведаю. Але яна такая прыгожая, хлопцы! - захоплена усклiкнуў Цiхан i пацягнуўся да полiэтыленавага пакета на тумбачцы.
  Мужчыны па чарзе спавядалiся аб сваiх подзвiгах на асабiстым фронце. Цiхан слухаў iх i Еў, еў, усё менш успамiнаючы Глафiру, думаючы толькi пра Палiну.
  
  Палiна пасля наведвання ў бальнiцы Цiхана выкiнула ўсе балончыкi з газам. Яна сустрэла яго з бальнiцы i прывезла дадому. Раней у яго быў пакой у чатырохпакаёвай кватэры, калi ён жыў з бацькамi, але харчаваўся ён асобна ад iх i вёў сцiплы лад жыцця. Бацькi яго мелi дачу, куды ён рэдка ездзiў. Ён здаваў бялiзну ў пральню, таму што не хацеў абцяжарваць сваякоў нiчым. Жанчын у яго практычна не было, ён з усiмi сябраваў i падлашчваўся. Ён прымудрыўся купiць двухпакаёвую кватэру. Палiна прасякла да Цiхана удзелам. А ён яе практычна не дакранаўся.
  Доўга такiя адносiны працягвацца не маглi. Палiна стала заўважаць, што перастае быць яркай жанчынай, яна стала паўнець, дурнець. Яна ўжо не глядзелася ў люстэрка, нiбы яе сурочылi. Яна станавiлася падобнай на яго. Цiхан таксама стаў прыбаўляць у вазе пасля бальнiцы, але набiраў ня мышачную масу, а элементарную тлушчавую праслойку. Палiна ўспамiнала свае рэдкiя адносiны з Платонам ўсё радзей i радзей.
  мне дарагi твой Нябесны позiрк, твой цудоўны аблiчча мяне бянтэжыць, трывожыць кроў, любоў гуляе i выганяе дурны глупства. Твой погляд, о, ён варты песнi, твой мiлы шчыры позiрк, як для мяне небяспечны ён, без усялякай сяброўскай лiслiвасцi. а яму спадабалася, але i толькi.
  Раней яна была яркай жанчынай i вяла насычаны лад жыцця, тады i купiла пунсовую машыну, цяпер яна гэтай машыны саромелася i хацела яе памяняць. Ранейшы яе мужчына вадзiў яе на прыёмы i прэзентацыi, на якiя яго запрашалi клiенты. Яны рассталiся, калi ён палез да яе з нармальнымi мужчынскiмi намерамi. Яна дастала газавы балончык, i ён выбiў яго з яе рукi. На гэтым прэзентацыi спынiлiся.
  Глафiра вырашыла заняцца ўшчыльную Платонам, але ён апынуўся некiравальным i ёй не падпарадкоўваўся. Яна бiлася як рыба аб лёд, i ўсё беспаспяхова. Яна хацела ўжо махнуць на яго рукой i тут пачула званок у дзверы. Яна зазiрнула ў вочка i ўбачыла кветка.
  - Гэй, хто там? Я не адкрыю дзверы, пакуль не ўбачу вас.
  - Глафiра, гэта я, Платон.
  - Ты?! - здзiўлена ўсклiкнула Глафiра, адкрываючы нервова дзверы.
  Памiж iмi красаваўся велiзарны букет кветак. Платон увайшоў у кватэру. Кветкi паставiў у вазу. Ён прайшоў у пакой, сеў на канапу. Перад iм стаяў часопiсны столiк.
  - Нармальна жывеш, Глафiра - - сказаў ён, круцячы галавой.
  - Не скарджуся.
  - А я з бацькамi Жыву, - без эмоцый вымавiў Платон.
  - Я зразумела.
  - Нiчога ты не зразумела - - нервова загаварыў ён. - Мы дарослыя людзi, а вядзем сябе як падлеткi. Жыццё праходзiць мiма!
  - Ад мяне патрабуецца? - раззлавана спытала Глафiра.
  - Прабач, я пагарачыўся. Нiчога ў нас не атрымаецца! - з iстэрычнымi ноткамi ў голасе прамовiў моцны на выгляд мужчына. - Я цяпер адзiн. Прыходзь да мяне.
  - Ты ўжо прыйшоў да мяне, а Цiхан цяпер з Палiнай любоў круцiць.
  - Я ў курсе. Я не супраць iх пары. Хачу зрабiць табе прапанову: выходзь за мяне замуж!
  - Выдатна! Ты ў мяне спытаў: вольная цi я?
  - Пагодзiшся, будзеш Свабодная для мяне. Ты мне падыходзiш.
  - Я гэта ведаю. Але ў мяне ёсць яшчэ адзiн былы грамадзянскi муж, i гэта не Цiхан, хоць я зараз адна.
  - Возьмем яго да сябе! - здзiвiўся Платон сваiх слоў, а яшчэ больш ён здзiвiўся таму, што ў Глафiры быў хто-то да яго i акрамя донжуана Цiхана.
  - Ён iншаземец. Я ад яго збегла, цяпер адна жыву. Ён прывык жыць з пiрамiдамi, а я не магу з iмi жыць. У мяне алергiя на чужой клiмат, таму ён адпусцiў мяне дадому палюбоўна. Я пакрываюся пухiрамi памерам са парэчку, варта мне выйсцi на сонечную вулiцу на яго радзiме.
  - Памерам з чорную або чырвоную парэчку?
  - Белую парэчку. Я сур'ёзна кажу.
  - I я не жартую. А тут я на табе пухiроў нават на пляжы не бачыў. Так што было з табой раней?
  - Памятаеш, калi я ляжала на пляжы, а да цябе не падыходзiла? Тады я вярнулася на радзiму, мне так хацелася на сонца паляжаць i не пакрыцца пухiрамi! Зямля адна, а сонечная радыяцыя розная. Мая скура выносiць толькi наш клiмат з прахалодным летам.
  - Я зразумеў, што вiнаватых у тваёй гiсторыi няма. Як твой грамадзянскi муж паглядзiць на тваю законную жанiцьбу?
  - Ён у тым годзе сам ажанiўся. Я жыву адна.
  - Слаўна, адна жыццё ў цябе за грудам засталася, другая жыццё тут не атрымалася з Цiханам. Мая прапанова застаецца ў сiле, я не багаты, але ёсць машына i кватэра з бацькамi.
  - Я зразумела i магу выйсцi за цябе замуж! Але яшчэ Цiхана трэба прыбудаваць, каб ён нам не перашкаджаў.
  - Хто ён табе? Падрабязней, калi можна.
  - Сябар. Сябар, i ўсё. Ён мяне падтрымлiваў маральна, але не матэрыяльна з дня знаёмства.
  - Тады Цiхан з Палiнай пары.
  Занадта сур'ёзная размова абмяжоўваў любоўныя iмпульсы.
  не паўтараецца каханне, не паўтараецца. Заўсёды яна, як у першы раз, разнявольваецца. I раскрываецца душа, лунае ўзаемнасцю, усе сцены ранейшыя крышачы былой ранiмасцi. Рука з рукою няўзнак выпадкова сустрэнецца, i пацалункам Пацалунак у любовi адзначыцца. I нешта далiкатнае пройдзе, як iмпульс гонару, i паволi растае лёд цягучай нягоды. I акунуцца не спяшаюцца два сэрца ў пачуццёвасць, любовi ўсе сакрамэнту верша, у межах чуласцi.
  Платон i Глафiра проста пагутарылi за кубкам гарбаты i разышлiся па дамах. Яны дамовiлiся аб тым, што кожны з iх будзе жыць у сябе дома, не абцяжарваючы адзiн аднаго сямейнымi адносiнамi. У дзверы пазванiлi. Глафiра адчынiла дзверы, думаючы, што прыйшоў Платон, але за дзвярыма стаяў яго бацька Дзмiтрыевiч:
  - Глафiра, я хачу пазнаёмiцца з будучай нявесткай.
  - Праходзьце, - сказала Глафiра, прапускаючы ў кватэру меркаванага сваяка.
  - Я па справе. Я хачу, каб вы сталi маёй жонкай, а са сваёй жонкай, Iнэсай Яўгенаўнай, мы даўно жывем у розных пакоях.
  - Вы нармальны чалавек?
  - Цалкам. Навошта табе мой Платон? Я лепш.
  - Ды вы яшчэ ад iнфаркту не адышлi!
  - А я такi! I ў мяне ёсць для цябе падарунак, а ў майго сына жабы ў балоце не выпросишь, - i пажылы мужчына дастаў з унутранай кiшэнi пiнжака скрыначку, абцягнутую жоўтым аксамiтам.
  - Не трэба мне падарункаў! Iдзiце дадому! Зразумела, чаму ў Вас Палiна разрадзiла газавы балончык!
  - Не смей успамiнаць! Глядзi! - i ён адкрыў скрыначку.
  У скрыначцы ляжаў малюсенькi бурштын.
  Глафiра так была здзiўленая, што нават не засмяялася.
  - Гэта бурштын з пахавальнi фараона.
  - Цудоўны. Адкуль там узяўся бурштын? Як ён да вас трапiў?
  - Я быў членам экспедыцыi ў таямнiцы пiрамiды i знайшоў гэты каменьчык. Наша экспедыцыя спусцiлася ў грабнiцу. Людзi хапалi ўсё, што пад руку трапляла, але потым не маглi выйсцi з пахавальнi. Яны загiнулi амаль на месцы. Я стаяў наверсе. Адзiн чалавек, памiраючы, кiнуў жменю самацветаў на пясок. Гэта ўсё, што ён вынес з грабнiцы, i пражыў больш за iншых. Тыя, хто браў больш, жылi менш, яны не дапаўзлi да выхаду. Я не вытрымаў, узяў маленькi бурштын i больш нiчога. Я тады быў зусiм маладым чалавекам.
  - Чаму мне такi гонар? - прашаптала Глафiра, з захапленнем пазiраючы на Бурштынавы цуд.
  - Глафiра, ты выцягнула Платона з цяжкай дэпрэсii i выратавала мяне. Ты заслужыла ўзнагароду. Не, замуж за мяне выходзiць табе не трэба-гэта мая дзяжурная жарт, якую не зразумела Палiна. Калi ў вас з Платонам будзе дзiця, то я буду шчаслiвы, тады i бурштын будзе належаць майму ўнуку.
  - Дзякуй, - шчыра сказала Глафiра, забiраючы працягнутую скрыначку.
  Але аксамiтная скрыначка выпала з яе рук. Бурштын выпаў з жоўтай скрыначкi. Ногi пажылога чалавека падкасiлiся. Ён упаў, працягваючы з апошнiх сiл руку да бурштынавага зярнятку. Яму стала дрэнна.
  - Госпадзе! - закрычала Глафiра. - За што мне гэтыя выпрабаваннi?! - i яна стала выклiкаць лекара.
  земляныя запруды ў далiне ракi хаваюць вады каштоўныя кроплi. У iнтэрнэце запруды мяне выраклi быць сцiплей ў радках i подвижнее чаплi. Але бывае-замру, але бывае-замкнёны на старонцы адной, далей няма мне i кроку. У старажытных краiнах заўсёды правiлаў пернiк i пугу, чалавек ён заўсёды да аншлагу так прагны. Што ствараю я цяпер? Пiрамiды з слоў. Але iншым атрымалася да велiчы дабрацца, i Мэмфiс гэта сайт для найразумнейшых галоў, а паэты заўсёды ў чымсьцi сёстры i браты.
  А запруда мая далёкая ад ракi, яна хутка часам высыхае бясследна. Вiдаць багi ўсемагутныя. Для моцных-лёгкiя: i вялiкiя вершы, i нябёсаў эпалеты. Нарэшце ўдалося зрабiць дамбу сваю, я яе ўзводжу кожнае iмгненне свой на свеце, побач з ёю стаю, абараняючы ў баi, ад нападак i проста дрэнных лiхалеццяў.
  Глафiра з жахам пазiрала на бурштын фараона. Яна баялася ўзяць у рукi старажытнае скарб i разумела, што яго трэба схаваць ад людзей. Ёй здалося, што яе заб'е токам, калi яна закране рукой бурштыну з скрыначкi. Яна ўзяла пiнцэт праз гумовыя пальчаткi, падняла пiнцэтам з паркета бурштын фараона, паклала яго ў жоўтую скрыначку i схавала яе. За акном зараўла сiрэна. Лекар выслухала Глафiру, яна зразумела, што хворы нядаўна перанёс шырокi iнфаркт. Пажылога чалавека зноў павезлi ў бальнiцу. Глафiра выйшла на вулiцу, паглядзела на стрыжаны газон, успомнiла бурштын фараона, села на лаўку i задумалася.
  Пасля смерцi бацькi Кiрыла Дзмiтрыевiча Платон расхацеў ажанiцца на Глафiры. У яго была трохпакаёвая кватэра з бацькамi. Мацi, Iнэса Яўгенаўна, яму не замiнала, а дапамагала, i жонка яму цяпер была нi да чаго. Глафiра Платону пра бурштын фараона нiчога не сказала. На адмову ажанiцца на ёй не пакрыўдзiлася. Яна спытала ў будучынi спадчыннiка:
  - Платон, а не засталiся цi жаўтлявае паперы ў архiве твайго бацькi?
  Платон такога зыходу справы вельмi ўзрадаваўся i запрасiў Глафiру паглядзець паперы Дзмiтрыевiча. У адной шафе яна выявiла стос тэчак. Яна склала архiў у чатыры полiэтыленавыя пакеты i з дапамогай Платона данесла iх да машыны. А ён быў рады пазбавiцца ад старога, пыльнага хламу бацькi.
  я ўмею чытаць памiж радкоў, я магу ўсё часам здагадак. Я сама сабе часта прарок, я хiтрэй, чым хiтрыя Лiсы. Сыходжу часам i бягу, пакiдаючы знаёмыя твары. Iмiдж свой я яшчэ вартую, прымушаючы словамi раскрыцца. А каго ж? Вядома сябе. Я прайду скрозь стагоддзя незаўважна, сваю аўру сцiпла кахаючы, козыра архiвам незлiчоным.
  Палiна, дачуўшыся пра змены ў лёсе Платона, з'явiлася да яго з павiннай. У яго вочы ад здзiўлення сталi як пяцiрублёвыя манеты: перад iм стаяла бурая непрыгожая. Ад ранейшай яркай прыгажосцi Палiны амаль нiчога не засталося.
  - Палiна, дзе табой мылi падлогу?! - усклiкнуў здзiўлены Платон.
  - Я так змянiлася?
  - Не тое слова, ты знасiлiся, як старая ануча.
  Яна падышла да вялiкага люстэрка, агледзела сябе i пралепятала:
  - Я даўно такая.
  - Кiдай Цiхана i вяртайся да мяне. Я расстаўся з Глафiрай, яна занадта самастойная дзяўчына. З табой мне прасцей i лягчэй.
  - Глафiра, гэта я, Платон.
  - Ты?! - здзiўлена ўсклiкнула Глафiра, адкрываючы нервова дзверы.
  Памiж iмi красаваўся велiзарны букет кветак. Платон увайшоў у кватэру. Кветкi паставiў у вазу. Ён прайшоў у пакой, сеў на канапу. Перад iм стаяў часопiсны столiк.
  - Нармальна жывеш, Глафiра - - сказаў ён, круцячы галавой.
  - Не скарджуся.
  - А я з бацькамi Жыву, - без эмоцый вымавiў Платон.
  - Я зразумела.
  - Нiчога ты не зразумела - - нервова загаварыў ён. - Мы дарослыя людзi, а вядзем сябе як падлеткi. Жыццё праходзiць мiма!
  - Ад мяне патрабуецца? - раззлавана спытала Глафiра.
  - Прабач, я пагарачыўся. Нiчога ў нас не атрымаецца! - з iстэрычнымi ноткамi ў голасе прамовiў моцны на выгляд мужчына. - Я цяпер адзiн. Прыходзь да мяне.
  - Ты ўжо прыйшоў да мяне, а Цiхан цяпер з Палiнай любоў круцiць.
  - Я ў курсе. Я не супраць iх пары. Хачу зрабiць табе прапанову: выходзь за мяне замуж!
  - Выдатна! Ты ў мяне спытаў: вольная цi я?
  - Пагодзiшся, будзеш Свабодная для мяне. Ты мне падыходзiш.
  - Я гэта ведаю. Але ў мяне ёсць яшчэ адзiн былы грамадзянскi муж, i гэта не Цiхан, хоць я зараз адна.
  - Возьмем яго да сябе! - здзiвiўся Платон сваiх слоў, а яшчэ больш ён здзiвiўся таму, што ў Глафiры быў хто-то да яго i акрамя донжуана Цiхана.
  - Ён iншаземец. Я ад яго збегла, цяпер адна жыву. Ён прывык жыць з пiрамiдамi, а я не магу з iмi жыць. У мяне алергiя на чужой клiмат, таму ён адпусцiў мяне дадому палюбоўна. Я пакрываюся пухiрамi памерам са парэчку, варта мне выйсцi на сонечную вулiцу на яго радзiме.
  - Памерам з чорную або чырвоную парэчку?
  - Белую парэчку. Я сур'ёзна кажу.
  - I я не жартую. А тут я на табе пухiроў нават на пляжы не бачыў. Так што было з табой раней?
  - Памятаеш, калi я ляжала на пляжы, а да цябе не падыходзiла? Тады я вярнулася на радзiму, мне так хацелася на сонца паляжаць i не пакрыцца пухiрамi! Зямля адна, а сонечная радыяцыя розная. Мая скура выносiць толькi наш клiмат з прахалодным летам.
  - Я зразумеў, што вiнаватых у тваёй гiсторыi няма. Як твой грамадзянскi муж паглядзiць на тваю законную жанiцьбу?
  - Ён у тым годзе сам ажанiўся. Я жыву адна.
  - Слаўна, адна жыццё ў цябе за грудам засталася, другая жыццё тут не атрымалася з Цiханам. Мая прапанова застаецца ў сiле, я не багаты, але ёсць машына i кватэра з бацькамi.
  - Я зразумела i магу выйсцi за цябе замуж! Але яшчэ Цiхана трэба прыбудаваць, каб ён нам не перашкаджаў.
  - Хто ён табе? Падрабязней, калi можна.
  - Сябар. Сябар, i ўсё. Ён мяне падтрымлiваў маральна, але не матэрыяльна з дня знаёмства.
  - Тады Цiхан з Палiнай пары.
  Занадта сур'ёзная размова абмяжоўваў любоўныя iмпульсы.
  не паўтараецца каханне, не паўтараецца. Заўсёды яна, як у першы раз, разнявольваецца. I раскрываецца душа, лунае ўзаемнасцю, усе сцены ранейшыя крышачы былой ранiмасцi. Рука з рукою няўзнак выпадкова сустрэнецца, i пацалункам Пацалунак у любовi адзначыцца. I нешта далiкатнае пройдзе, як iмпульс гонару, i паволi растае лёд цягучай нягоды. I акунуцца не спяшаюцца два сэрца ў пачуццёвасць, любовi ўсе сакрамэнту верша, у межах чуласцi.
  Платон i Глафiра проста пагутарылi за кубкам гарбаты i разышлiся па дамах. Яны дамовiлiся аб тым, што кожны з iх будзе жыць у сябе дома, не абцяжарваючы адзiн аднаго сямейнымi адносiнамi. У дзверы пазванiлi. Глафiра адчынiла дзверы, думаючы, што прыйшоў Платон, але за дзвярыма стаяў яго бацька Дзмiтрыевiч:
  - Глафiра, я хачу пазнаёмiцца з будучай нявесткай.
  - Праходзьце, - сказала Глафiра, прапускаючы ў кватэру меркаванага сваяка.
  - Я па справе. Я хачу, каб вы сталi маёй жонкай, а са сваёй жонкай, Iнэсай Яўгенаўнай, мы даўно жывем у розных пакоях.
  - Вы нармальны чалавек?
  - Цалкам. Навошта табе мой Платон? Я лепш.
  - Ды вы яшчэ ад iнфаркту не адышлi!
  - А я такi! I ў мяне ёсць для цябе падарунак, а ў майго сына жабы ў балоце не выпросишь, - i пажылы мужчына дастаў з унутранай кiшэнi пiнжака скрыначку, абцягнутую жоўтым аксамiтам.
  - Не трэба мне падарункаў! Iдзiце дадому! Зразумела, чаму ў Вас Палiна разрадзiла газавы балончык!
  - Не смей успамiнаць! Глядзi! - i ён адкрыў скрыначку.
  У скрыначцы ляжаў малюсенькi бурштын.
  Глафiра так была здзiўленая, што нават не засмяялася.
  - Гэта бурштын з пахавальнi фараона.
  - Цудоўны. Адкуль там узяўся бурштын? Як ён да вас трапiў?
  - Я быў членам экспедыцыi ў таямнiцы пiрамiды i знайшоў гэты каменьчык. Наша экспедыцыя спусцiлася ў грабнiцу. Людзi хапалi ўсё, што пад руку трапляла, але потым не маглi выйсцi з пахавальнi. Яны загiнулi амаль на месцы. Я стаяў наверсе. Адзiн чалавек, памiраючы, кiнуў жменю самацветаў на пясок. Гэта ўсё, што ён вынес з грабнiцы, i пражыў больш за iншых. Тыя, хто браў больш, жылi менш, яны не дапаўзлi да выхаду. Я не вытрымаў, узяў маленькi бурштын i больш нiчога. Я тады быў зусiм маладым чалавекам.
  - Чаму мне такi гонар? - прашаптала Глафiра, з захапленнем пазiраючы на Бурштынавы цуд.
  - Глафiра, ты выцягнула Платона з цяжкай дэпрэсii i выратавала мяне. Ты заслужыла ўзнагароду. Не, замуж за мяне выходзiць табе не трэба-гэта мая дзяжурная жарт, якую не зразумела Палiна. Калi ў вас з Платонам будзе дзiця, то я буду шчаслiвы, тады i бурштын будзе належаць майму ўнуку.
  - Дзякуй, - шчыра сказала Глафiра, забiраючы працягнутую скрыначку.
  Але аксамiтная скрыначка выпала з яе рук. Бурштын выпаў з жоўтай скрыначкi. Ногi пажылога чалавека падкасiлiся. Ён упаў, працягваючы з апошнiх сiл руку да бурштынавага зярнятку. Яму стала дрэнна.
  - Госпадзе! - закрычала Глафiра. - За што мне гэтыя выпрабаваннi?! - i яна стала выклiкаць лекара.
  земляныя запруды ў далiне ракi хаваюць вады каштоўныя кроплi. У iнтэрнэце запруды мяне выраклi быць сцiплей ў радках i подвижнее чаплi. Але бывае-замру, але бывае-замкнёны на старонцы адной, далей няма мне i кроку. У старажытных краiнах заўсёды правiлаў пернiк i пугу, чалавек ён заўсёды да аншлагу так прагны. Што ствараю я цяпер? Пiрамiды з слоў. Але iншым атрымалася да велiчы дабрацца, i Мэмфiс гэта сайт для найразумнейшых галоў, а паэты заўсёды ў чымсьцi сёстры i браты.
  А запруда мая далёкая ад ракi, яна хутка часам высыхае бясследна. Вiдаць багi ўсемагутныя. Для моцных-лёгкiя: i вялiкiя вершы, i нябёсаў эпалеты. Нарэшце ўдалося зрабiць дамбу сваю, я яе ўзводжу кожнае iмгненне свой на свеце, побач з ёю стаю, абараняючы ў баi, ад нападак i проста дрэнных лiхалеццяў.
  Глафiра з жахам пазiрала на бурштын фараона. Яна баялася ўзяць у рукi старажытнае скарб i разумела, што яго трэба схаваць ад людзей. Ёй здалося, што яе заб'е токам, калi яна закране рукой бурштыну з скрыначкi. Яна ўзяла пiнцэт праз гумовыя пальчаткi, падняла пiнцэтам з паркета бурштын фараона, паклала яго ў жоўтую скрыначку i схавала яе. За акном зараўла сiрэна. Лекар выслухала Глафiру, яна зразумела, што хворы нядаўна перанёс шырокi iнфаркт. Пажылога чалавека зноў павезлi ў бальнiцу. Глафiра выйшла на вулiцу, паглядзела на стрыжаны газон, успомнiла бурштын фараона, села на лаўку i задумалася.
  Пасля смерцi бацькi Кiрыла Дзмiтрыевiча Платон расхацеў ажанiцца на Глафiры. У яго была трохпакаёвая кватэра з бацькамi. Мацi, Iнэса Яўгенаўна, яму не замiнала, а дапамагала, i жонка яму цяпер была нi да чаго. Глафiра Платону пра бурштын фараона нiчога не сказала. На адмову ажанiцца на ёй не пакрыўдзiлася. Яна спытала ў будучынi спадчыннiка:
  - Платон, а не засталiся цi жаўтлявае паперы ў архiве твайго бацькi?
  Платон такога зыходу справы вельмi ўзрадаваўся i запрасiў Глафiру паглядзець паперы Дзмiтрыевiча. У адной шафе яна выявiла стос тэчак. Яна склала архiў у чатыры полiэтыленавыя пакеты i з дапамогай Платона данесла iх да машыны. А ён быў рады пазбавiцца ад старога, пыльнага хламу бацькi.
  я ўмею чытаць памiж радкоў, я магу ўсё часам здагадак. Я сама сабе часта прарок, я хiтрэй, чым хiтрыя Лiсы. Сыходжу часам i бягу, пакiдаючы знаёмыя твары. Iмiдж свой я яшчэ вартую, прымушаючы словамi раскрыцца. А каго ж? Вядома сябе. Я прайду скрозь стагоддзя незаўважна, сваю аўру сцiпла кахаючы, козыра архiвам незлiчоным.
  Палiна, дачуўшыся пра змены ў лёсе Платона, з'явiлася да яго з павiннай. У яго вочы ад здзiўлення сталi як пяцiрублёвыя манеты: перад iм стаяла бурая непрыгожая. Ад ранейшай яркай прыгажосцi Палiны амаль нiчога не засталося.
  - Палiна, дзе табой мылi падлогу?! - усклiкнуў здзiўлены Платон.
  - Я так змянiлася?
  - Не тое слова, ты знасiлiся, як старая ануча.
  Яна падышла да вялiкага люстэрка, агледзела сябе i пралепятала:
  - Я даўно такая.
  - Кiдай Цiхана i вяртайся да мяне. Я расстаўся з Глафiрай, яна занадта самастойная дзяўчына. З табой мне прасцей i лягчэй.
  - Я не супраць цябе, - ваўкавата сказала Палiна.
  - Якая ты цяпер! Ой, што з цябе зрабiлi, розуму неспасцiжна! - усё не пераставаў здзiўляцца Платон. - Прымай гаспадарку ў свае рукi: прыбiрай, рыхтуй ежу i змяняй усё на свой густ. Дзейнiчай! Мама пастаянна на працы.
  - Я што, ад хатнiх клопатаў прыгажэй стану? - з наiўным прытворствам спытала Палiна.
  - Прыгажэй наўрад цi, але зграбней станеш, калi не будзеш з'ядаць усё, што прыгатуеш.
  - Такая перспектыва мяне не радуе, лепш дапамажы мне памяняць чырвоны аўтамабiль на любы iншы.
  - Ой, зусiм патухла дзяўчынка. Не, не дапамагу. За якiя заслугi твае перада мной я павiнен табе дапамагаць i марнаваць свае купюры? Я табе прапанаваў быць гаспадыняй у маiм доме? Ты адмовiлася. А я адмаўляю табе.
  - Ты прапанаваў мне стаць тваёй хатняй прыслужнiцай.
  - А ў чым рознiца? Я не зразумеў! - шчыра здзiвiўся Платон.
  - Пакуль. Я пайшла, - сказала Палiна, бразнуўшы за сабой дзверы ў мiнулае.
  Палiна выйшла ад былога сябра з унутранай крыўдай на ўсiх мужчын.
  Што рабiць, калi пуста на душы? Што рабiць, калi грошай няма ў кiшэнi? Што рабiць, калi змрок напаў ужо? Што рабiць, калi вы не ў рэстаране? Нiкога не чапаць i не чакаць, i нiхто вам сягоння не дапаможа. Трэба ў сваiх думках палётаць i свае ўсе навыкi памножыць. Узнесцiся блiжэй да цудаў, успомнiць усе любiмыя поспехi. Глядзiш ты з надзеяй на нябёсы? Апранай-ка лепшыя даспехi.
  Але сонца свяцiла, трава зелянела, сумаваць не хацелася i адной быць таксама не хацелася. Цiхан яе больш не прыцягваў, ён вёў халасты лад жыцця. Яна ведала, што ён багаты, яго кiшэнных выдаткаў ёй бы на новую машыну дакладна хапiла! Але ў яго i рубля не выпрасiш-гэта яна ведала па асабiстым досведзе, хоць Глафiра сцвярджала, што ён шчодры. Але калi гэта было?!
  Пайшла Палiна дадому, а насустрач ёй iшла Глафiра. Дзяўчаты спынiлiся, выпрабавальна паглядзелi адзiн на аднаго.
  - Палiна, ты ад Платона iдзеш да Цiхана? - з лёгкай крыўдай спытала Глафiра.
  - А ты ад Цiхана да Платона? - не ўтрымалася Палiна.
  - Выдатна, так i пойдзем па сваiх новых месцах.
  - Глафiра, Платон сказаў, што вы разышлiся, - пакрыўджана сказала Палiна. - А ты да яго iдзеш. Ён мне прапанаваў быць гаспадыняй у яго доме.
  - Спадзяюся, ты не адмовiлася? - трывожна спытала Глафiра.
  - А вось i адмовiлася! - нечакана горда адказала Палiна i пайшла дадому.
  Мацi, адкрыўшы дзверы Палiне, сказала, што купiла посудамыйную машыну, i яе ўжо ўстанавiлi.
  - Дзякуй, мама! Я буду жыць дома! - усклiкнула Палiна i стала разглядаць новую посудамыйную машыну на кухнi. Сама кухня ззяла усiмi светлымi паверхнямi. Яна з асалодай агледзела тварэнне рук мацi. Ёй засталося вымыць рукi, а мама ўжо ставiла на стол талеркi з ежай.
  - Добрае рашэнне, жывi дома, - адказала задаволеная яе рашэннем мацi.
  На наступны дзень распавяла Глафiра Платону аб тым, што менавiта яна выявiла ў паперах. Аказваецца, яго бацька некаторы час быў археолагам, а потым рэзка змянiў прафесiю. Яшчэ яна знайшла пацверджанне таму, што ён быў удзельнiкам экспедыцыi ў грабнiцу фараона.
  я ведаю, хто пабудаваў пiрамiды! Iх маманты пабудавалi, сябры. Не трэба на мяне пусты крыўды, даўно ўсё было, але ўсё памятаю я. чатырнаццаць iмгненняў праляцела, i кожнае iмгненне - тысячы гадоў. Сем метраў было i людскае цела, i кожны чалавек наш быў-атлет. Так, маманты гулялi, Насарогi, дрэвы выслiзгвалi ў тоўшчу гадоў. Цвiлi пяскi, i рабiлi дарогi, i блокi падымалi, як букет. Не верыце? Праверыць. Надвор'е тады была зусiм, зусiм iншы. I кiсларод гуляў-нагульваў пароду. Трава ў пясках велiзарная расла. I не была пяску. Нiл разлiваўся, як мора або больш. Цiшыня плыла сярод пiрамiд. Стагоддзе абрываўся. Сышлi тыя волаты назаўжды.
  Гэтая навiна Платона не здзiвiла, у раннiм дзяцiнстве нешта падобнае ён чуў з размовы бацькоў. Глафiра спытала:
  - Цi ёсць у доме сувенiры з грабнiцы?
  Ён адказаў:
  - Нiчога падобнага нiколi ў хаце не было, альбо мне пра гэта невядома.
  Глафiра пайшла дадому, пакiнуўшы Платона аднаго. Яе думкi працавалi ў iншай вобласцi. Яе першы грамадзянскi муж жыў у краiне пiрамiд, адкуль прывёз Бацька Платона бурштын фараона. Супадзенне было некалькi дзiўным. Сама яна туды паехаць не магла, алергiя на гарачае сонца ў яе была вельмi моцная. Спякоту i сухi клiмат яна не пераносiла. Ёй хацелася дажджлiвага надвор'я, а там дажджоў практычна не было. Жоўты пясок, жоўтая скрынка. Аддаць бурштын фараона дзяржаве, i справа з канцом - часам такая думка наведвала Глафiру, але расставацца з рэлiквiяй ёй не хацелася, але i захоўваць у сябе баялася. Глафiра дастала з палiцы кнiгу Пруса "Фараон", пагартала, пачытала. Яна гэтую кнiгу чытала раней, але цяпер шукала ў ёй нешта iншае. Калiсьцi яна прачытала гэтую кнiгу на адным дыханнi, зараз чытала крытычна. Адказу на свае пытаннi яна не знаходзiла. I што яна хацела даведацца? Нагадаць сабе гiсторыю краiны пiрамiд? Яна памятала гiсторыю. I раптам яе ахiнула простая думка: нягледзячы на тое, што ўсе цывiлiзаваныя людзi ўсiх краiн у розныя часы ведалi гiсторыю краiны вялiкiх пiрамiд, на самай справе нiхто гэтай гiсторыi не ведаў i не ведае! Па-дурному? Але гэта яе асабiстае меркаванне. Гiсторыю ведаюць усе. I не ведае нiхто. Гэтая думка стала дакучлiвай. Можна сказаць, што ўсё чалавецтва грэе рукi i думкi ў пiрамiд, робiць свае здагадкi i здагадкi, але чагосьцi вар'яцкага i галоўнага нiхто не ведае. Што яна мае на ўвазе? Бурштын фараона.
  Якраз спытаць:
  - Бурштын, скажы, што ты ведаеш пра гiсторыю краiны пiрамiд?
  Яна дастала жоўтую скрыначку, паставiла яе на кнiгу "Фараон", паглядзела на бурштын i спытала, перафразаваўшы словы Пушкiна:
  - Святло мой, бурштын, скажы, ды ўсю праўду даклады! Праўда, што ты бурштын фараона?
  Што Глафiра захацела пачуць ад маленькага каменьчыка, падобнага на маленькi каменьчык з марскога пляжу, якому пару тысяч гадоў? Яна бачыла мумii людзей у Эрмiтажы i адхiснулася з жахам ад такiх экспанатаў. А што калi каменьчык паднесцi да мумii чалавека? Раптам яны з аднаго стагоддзя або тысячагоддзя? Бурштын маўчаў. Глафiра з гэтым збожжам супакой страцiла i зусiм забылася пра Платон, сапраўдным спадчыннiку гэтага збожжа, хоць яго бацька аддаў яго Глафiры! А што калi ён хацеў зберагчы сына ад падобных думак? Цалкам магчыма. З гэтага вынiкае, што цяпер яна сапраўдная ўладальнiца бурштыну фараона, але невядома якога. Шкада, што яна не гiсторык, вывучыла б бурштын з пункту гледжання навукi, дысертацыю б з яго зрабiла. Якая ёй карысць ад каменьчыка фараона? Нiякi. I таксама няма спакою. Адны пустыя думкi. I раптам яна адчула, што бурштын лiчыў iнфармацыю кнiгi. Хочаце-верце, хочаце-Не, але бурштын стаў крыху больш. Глафiру раптам ахiнула, што бурштын трэба вярнуць Платону.
  кожны дзень пераадоленне нейкiх унутраных праблем, цi то болю, цi то ляноты, цi то сноў хатнiх сцен. Збiраю думкi да думкi. Ахiне-усё добра. За акном з снегу высi. Падымацца. Што яшчэ? Тое i гэта. Сняданак. Грым. Пару радкоў, калi ахiнула. Горад мой у снезе, не Рым, ехаць трэба, але не да Нiлу.
  I каракуль на зямлi, так кладзецца снег спантанна. Паветра гразне ў снежнай iмгле, гэта шматкi, але не манна. Значыць, будзе добры дзень, лянота сваю пераадолела, паглядзела я на брошка. Боль мой. Я не хварэла.
  Тым часам Цiхан назапасiў грошай i купiў сабе яшчэ кватэру ў старым доме на далёкай ускраiне горада. Сваякам ён нiчога не сказаў. У iх адсутнасць ён вывез свае рэчы на новае месца жыхарства i змянiў месца працы. Яго сваякi страцiлi яго след. Мацi яго вельмi перажывала нечаканы ад'езд сына ў невядомым кiрунку. Яна зайшла ў адкрытую, пустую пакой сына, дзе ён вымелi ўвесь смецце пасля збораў. Жанчына схапiлася за сэрца i з цяжкасцю дайшла да свайго пакоя. Доўга ляжала i не магла зразумець, што адбылося i, галоўнае, чаму? Сын жыў цiха, нi з кiм не скандалiў i раптам знiк. Яна гублялася ў здагадках. Увечары ўся сям'я спрабавала высветлiць, хто i што ведае пра знiкненне Цiхана з хаты. Нiхто i нiчога не ведаў. На наступны дзень мацi патэлефанавала яму на працу, але там адказалi, што ён звольнiўся, а куды ўладкаваўся - не ведаюць. Яна з'ехала на дачу. Яна ўспомнiла айца Цiхана, якi ўсё жыццё працаваў геолагам. Ён дома практычна не бываў.
  
  
  Кiраўнiк 3
  
  Цiхан асвойваў новае жыллё, а заадно знаёмiўся з суседзямi. Ён залез на драбiнку, спрабуючы павесiць шторы на высокiя вокны, i ледзь не павалiўся з лесвiцы: у акно ён убачыў вядомую тэлевiзiйную вядучую ўласнай персонай! Аказваецца, у гэтым доме жылi яе продкi!
  Суседзi яму пра гэта казалi, але iм ён не моцна паверыў. Аказалася, праўда. Ён паглядзеў на тэлевiзiйную вядучую некалi папулярнай перадачы i слёз са драбiнкi. Ён яшчэ раз паглядзеў з акна свайго другога паверха ўнiз, але яе там ужо не было. З Цiханам пры любой магчымасцi падлашчвалiся ўсе тры суседкi: мацi i дзве дачкi. Ён абраў для размоў малодшую дачку, яна яшчэ была старшакласнiцай i больш таварыскай, чым яе старэйшая сястра. Дзяўчаты хутка адчулi прагнасць новага суседа, i яны мелi рацыю: ён зноў збiраў грошы на чарговую кватэру.
  Палiна ўзяла сябе ў рукi i вызначыла сваё вонкавае аблiчча: ён не павiнен быць яркiм, але i не такiм бурым, як цяпер. Яна вырашыла ўзяць сярэднi курс на прыемную знешнасць. Дзяўчына паўтарыла мовы, якiя вучыла ў эканамiчным каледжы, знайшла працу ў мiжнароднай арганiзацыi. Яе заробак рэзка падскочыла ўверх. Яна з задавальненнем лётала ў самыя розныя краiны, куды яе пасылалi па справах фiрмы. Яна проста купалася ў грошах! Палiна сама змянiла машыну i вопратку i гатовая была купiць новую кватэру ў стартавым доме. Мацi Палiны, гледзячы на дачку, не магла нарадавацца. Палiна толькi не пазнавала каханне.
  У чарговую камандзiроўку Палiна паехала ў Паўночную Афрыку. Скончыўшы службовыя справы, яна сфатаграфавалася на вярблюдзе ў нацыянальным адзеннi. Калi яна адышла ад вярблюда, да яе падышоў прыгожы мужчына i загаварыў на рускай мове.
  Мужчына спытаў у Палiны:
  - Прабачце, а вы Глафiру выпадкова не ведаеце?
  - Глафiру? - перапытала Палiна.
  - Так! - усклiкнуў ён. - Вы з ёй знаёмыя? Як яна там жыве? - I ад цiкаўнасцi выцягнуў твар.
  - Выпадкова ведаю адну Глафiру, яна выдатна сябе адчувае.
  - Гэта добра, а то яе апошнi час Алергiя замучыла. Вось думаю да яе паехаць - - i тут жа з трывогай спытаў: - Глафiра замуж ня выйшла?
  - Не, замуж Глафiра не выйшла, але прапанова рукi i сэрца атрымлiвала, - адказала Палiна.
  - Не сумуе яна безь мяне, - з дакорам заўважыў мужчына i занурыўся галавой.
  - Чаму засмуткавалi? Калi яна не можа да Вас прыехаць, то Вы едзьце да яе, i неадкладна! - бадзёрым голасам прамовiла Палiна, разумеючы, што такiм чынам адной сапернiцай на шляху да Платону ў яе будзе менш.
  - Паехаць да Глафiра? - спытаў мужчына. - Дзякуй Вам, дзяўчына, я да яе сам паеду, - сказаў ён i пайшоў да гасцiнiцы.
  Палiна доўгiм поглядам паглядзела ўслед мужчыну, ёй захацелася пабегчы за iм. Яна скiнула камуфляж, аддала яго фатографу, якi стаяў побач з вярблюдам, i пабегла за мужчынам.
  - Вазьмiце мяне з сабой! - крыкнула яна яму з усмешкай да вушэй.
  Мужчына спынiўся i паглядзеў на маладую жанчыну з цiкаўнасцю. Яна была такая прывабная! У яго ўзнiкла адчуванне, што ён яе калiсьцi бачыў.
  Музыка ўварвалася ў настрой, выцясняючы ранейшыя мары, нiбы iскра новага шанцавання навяла на шчасце мне Масты. Дэкальтэ фрывольна адкрывала крыху пяшчотнай чысцiнi, я чароўным гукаў падпявала. Дзесьцi сярод гледачоў быў ты. Я склала цёплыя далонькi, змясцiўшы блiскучы мiкрафон, падпяваючы музыцы трошкi, улавiла новы тэмп i тон. Яркiм вiхурай я прайшла па сцэне, шалiк, накiнуўшы хутка на плячо. Свет здаваўся цыркавы арэнай, акрабаты выгнулись мячом. Можна танцаваць у марах цыганку, можна быць каханай i роднай, а сядзець з вяльможнай цыгаркай, з думкамi пакрытымi попелам. Эх, мары! Не я была на сцэне, i не ты сядзеў сярод гасцей. Вечна дрэнна спiцца мне на сене травы ў падушцы з пахам вестак.
  Палiна сустрэлася вачыма з мужчынам i пачырванела да кончыкаў вушэй, у яе галаве прамiльгнула жаданне, далёкае ад прыстойнасцi. Яна ўсё жыццё адштурхоўвала ад сябе мужчын i раптам была гатовая здацца без бою толькi што сустрэтаму мужчыну, ды яшчэ былому мужчыну Глафiры!
  - Давядзецца знаёмiцца, - з усмешкай адказаў мужчына.
  - Мяне завуць Палiна. Я не замужам. Дзяцей няма. Тут я знаходжуся ў камандзiроўцы па справах сваёй фiрмы, - скорагаворкай сказала яна.
  - Мяне клiчуць Амон, я вучыўся на поўначы i там сустрэў Глафiру. Цяпер я жыву адзiн. Новая жонка родны мне не стала, не нарадзiла дзяцей.
  - Ведаеце, я ўсе заданнi фiрмы выканала, пасля камандзiроўкi ў мяне вызначаўся двухтыднёвы адпачынак. Я магу з вамi правесцi гэтыя два тыднi. Навошта вам мяняць клiмат? Я спякоту нармальна выношу. Я ад прыроды з карымi вачыма i чорнымi валасамi, а Глафiра з шэрымi вачыма i светлымi валасамi. Яна севяранка, ёй на самай справе ў спякоту дрэнна, - сказала Палiна i стала чакаць яго рашэння.
  - У мяне ёсць два тыднi на адпачынак з вамi, - адказаў задаволены такiм развязаннем пытання Амон. - Але жыць мы будзем не ў гасцiнiцы. У мяне ёсць прыяцель, у яго ёсць прыстойны асабняк. Мы паедзем да яго.
  Увечары яны былi на новым месцы. Каб не бударажыць сумленне гаспадара асабняка i яго блiзкiх сваякоў, Палiна адлюстроўвала жонку Амона.
  бывае ў жыццi толькi адзiн даход, яго ледзь хапае на кампот, падатак з яго заўсёды ва ўсiх здымаюць, прыбыткам гэтым наўрад цi апранаюць. I сумленне так чыстае, як пусты кiшэню, i таму разламаны наш канапа. Але хтосьцi грошы на канапу дае, i вось ён узнiкае, як камода. Велiзарны, нязграбны нiбы слон, i роўны, незнаёмы як ўхiл. I на канапе можна выпiць сок, ён не кампот, ён сам праводзiць ток.
  
  Доўгiя чорныя валасы Палiны дзейнiчалi на паўднёвых мужчын заспакаяльна. Пары выдзелiлi два пакоi. Палiна апынулася ў адным пакоi з Амонам. Газавага балончыка пры ёй не было! Яна выкупалася перад сном i была свежая i нявiнная.
  Амон прыняў душ у шкляной кабiне i выйшаў да яе з ручнiком на сцёгнах. Ён быў мужны i выдатны! Ложак пад балдахiнам чакала iх. Лёгкi ветрык з кандыцыянера калыхаў махры фiранак. Гэта была першая ноч Палiны з сапраўдным мужчынам! Раней яна ўсiх мужчын вадзiла за нос, а цяпер яна аддалася Амону з такой Паўднёвай запалам i напорыстасцю, што сама ад сябе такой распусты i раскаванасцi не чакала. Пасля шчырай ўзаемнай любовi з першага погляду яны яшчэ паспелi выспацца.
  Глафiры ўсю ноч снiўся кашмар. Ёй снiўся Амон. Яна спрабавала вярнуць яго сабе, але ў яе нiчога не атрымлiвалася. Да ранiцы Глафiра прыснiўся сон: Амон i Палiна спяць разам. Гэтага сну яна не вытрымала i прачнулася канчаткова. Яна села на ложку, паглядзела ў неба i адчула любоў былога каханага чалавека з новай пасiяй. Да яе заўсёды скрозь любыя адлегласцi даходзiлi яго флюiды любовi, нават тады, калi ён другi раз ажанiўся.
  Зараз гэтай астральнай сувязi з былым каханым не было.
  Сувязь перапынiлася. Ён пра яе больш не думаў. Глафiра аб Амоне думала з затоенай скрухай. Яна ведала, што калi будзе сумаваць, то ён таксама будзе сумаваць пра яе, а жыць трэба з тым, хто ёсць. I яна трымала свае пачуццi зачыненымi для чытання iншымi людзьмi. Але парушаную сувязь з Амонам яна добра адчула! Думкi Глафiры мiмаволi пераключылiся на Платона i яго непадробную запал у траве на беразе сажалкi.
  Прахалоднае лета лясной паласы, скрозь дождж рэдкае сонца, але хто-то варта ў прыбярэжнай лазы, нагою да донца. А вецер трывожна бяжыць па спiне, па скуры з прыемнай прахалодай. I хтосьцi перашкаджае пампавацца блешнi, а можа быць, так усё i трэба. Прахалоднае лета лясной паласы раптам стала зацiшнае-гарачым. I адразу на твары чырванеюць насы, i ўсплёскi вады як падарункi.
  Прыбярэжныя сцежкi спружыняць лёгка, трава прылегла пад нагамi, i вецер ужо абдзiмае вiскi, такая карцiна-стагоддзямi. А калi вочы трохi прыпадняць - убачыш белеющий горад. Як проста стагоддзя на сцежцы абняць, як ветры пракрасцiся нам у пары!
  Яна ўздыхнула i пайшла на кухню. Заварыць кавы, яна ўспомнiла пра бурштын фараона. Дзiўна, але i гэта бурштынавае зерне яе перастала хваляваць. Хай яно будзе ў свайго гаспадара, але яе яно больш не патрывожыць-так вырашыла Глафiра гэты цяжкi пытанне, якi раздзiраў яе апошнi час.
  Платон, выслухаўшы адмовы двух жанчын у дапамогi па вядзенню хатняга гаспадаркi, сам ўзяўся за абнаўленне побыту i навакольнага рэчаiснасцi. Мацi ў гэтым яму не дапамагала. Ён прывёў кватэру ў парадак. Важна, каб у хаце ўсё рабiлася само. Пакуль ён быў заняты, пра дзяўчат не ўспамiнаў. Скончыўшы цяжкая праца, успомнiў, што яму нiхто не тэлефанаваў. Па звычцы Платон патэлефанаваў Палiне, яе мацi адказала, што яна ў далёкай камандзiроўцы. Ён патэлефанаваў Глафiры. I цуд! Глафiра была рада яго чуць i бачыць. Прыемна!
  Мацi чакала Палiну з чарговай камандзiроўкi, але толькi пачула яе голас па тэлефоне:
  - Мама, я затрымаюся на пару тыдняў, - пасля гэтых слоў чутнасць знiкла.
  
  Увечары без папярэднiх званкоў прыйшоў нейкi Сцяпан Сцяпанавiч да мацi Палiны. Яму надакучыла жыць у адзiноце, ён вырашыў пачаць зносiны з адной са сваiх ранейшых сябровак. Мацi Палiны, Любоў Сяргееўна, запрасiла яго ў дом пад падставай, што прыгатавала шмат ежы да прыезду дачкi, а яна затрымлiваецца. Сцяпана Сцяпанавiча доўга ўпрошваць не прыйшлося: пачуўшы слова "ежа", ён пайшоў у дом без аглядкi на сiтуацыю. Каханне Сяргееўна з задавальненнем выставiла на стол курыцу, тушаную ў соусе з бульбай, пару салат, свежы торт.
  Дастала налiвачку ў хрустальным графiне ўласнага прыгатавання з дачных ягад. Ён еў i з'еў усё, што стаяла на стале. Яна так была занятая кармленнем галоднага мужчыны, што думкi пра Палiне выскачылi з галавы.
  Выпiўшы налiвачкi, Сцяпан Сцяпанавiч падзялiўся з любоўю Сяргееўнай вялiкiм сакрэтам, а менавiта тым, што з яе дачкой у яго нiчога не было, што яна ў яго толькi накiроўвала газ з балончыка.
  Любоў Сяргееўна не здзiвiлася, яна прывыкла да непрыступнасцi сваёй Палiны i скаргах на яе мужчын усiх узростаў. Яна пiла налiвачку з маленькага крыштальнага шкляначкi i з задавальненнем слухала новую споведзь жыцця. Яна своечасова падтаквала яму i ўздыхала. А ён спяшаўся выгаварыцца, пакуль яго слухалi з такой дабрынёй.
  хто б сумняваўся ў нелюбовi, я цяпер у табе не сумняваюся. Цалкам Прымоўклi салаўi, я табе з душою не пакаюся. Насоўвалiся жудасныя мары, Горка засыпала пачуццё помсты, жыццё сцiскалася ў снежныя пласты, у галаве Прымоўклi цiха песнi. Так бывае сумна, ну хоць выццё, ваўкi адзiнокiя па лесе, не знойдуць прытулак, спакой, аддаючы пачуццё толькi нячысцiку. I ўва мне панаваў адзiн спакой, нiбы я ў снезе адна стаяла, нiбы б надышоў усiм пачуццям збой, а я нават думкi не гартала. Сон-нi сон, але прэснасць быцця, неяк змянiла маю сутнасць, не па мне два словы: побыт i я, трэба было б дадаць думак тоўшчу. У асабiстым маiм адзiноце, сярод многiх - гэта ўсё нармальна. Песьня з думак з клавiшай праспяваем, адразу ўсё на месцы. Аптымальна.
  Чарочка за чарочкой, i за акном наступiла глыбокая ноч. Сцяпан Сцяпанавiч паглядзеў на цемру за акном i сказаў, што ў п'яным выглядзе дадому не пойдзе. Любоў Сяргееўна яму адказала, што ён абсалютна мае рацыю, i заслала для яго ложак на канапе. Ён лёг i адключыўся. У жанчыны наступiла бабiна лета, за акном яшчэ зелянелi дрэвы, а ёй Бог паслаў кавалачак шчасця ў выглядзе Сцяпана Сцяпанавiча. Ён, прачнуўшыся ранiцай, паеў, папiў i адбыў на службу, а на вячэру ён ужо быў запрошаны. У яго сям'i ўсе харчавалiся па сваiх кутах i хто чым, i такога хатняга утульнасцi ён не ведаў. Яго мацi не паспявала ўсiх накармiць альбо не хацела гэтага рабiць. А ў любовi Сяргееўны было шмат нявыкарыстанай энергii. Яна рана заўдавела i вяла мерны лад жыцця, вось i захавалася.
  Сцяпан Сцяпанавiч з радасцю адпрацаваў дзень. Ён ведаў, што яго чакаюць i накормяць без выдаткаў з яго боку. Аб тратах ён пакуль не думаў. Любоў Сяргееўна нiбы памаладзела, яна за суткi заквiтнела i свяцiлася знутры. Адбiўныя з натуральнага мяса са складаным гарнiрам на вялiкай плоскай талерцы ўжо чакалi мужчыну. Салацiкi стаялi ў крыштальных салатнiцу. Хлеб ляжаў у плеценых з саломкi талерках. Налiўкi не было, але быў чай, а вiшнёвае варэнне ў вазе млява паблiсквала. Ён еў з асалодай. Ён наядаўся. Ён задаволена жмурыўся, як кот. Яго жывоцiк цiснуў на брючный рэмень.
  - Сцяпан Сцяпанавiч, я прынясу табе спартыўны касцюм, купiла з нагоды, а насiць няма каму, - сказала Любоў Сяргееўна i сапраўды прынесла спартыўны касцюм, якi падышоў яму.
  Ён пераапрануўся i плюхнуўся ў крэсла. Яна падсунула да яго столiк на колцах са шкляной стальнiцай. На шкле стаяла ваза з мытымi садавiнай, кропелькi вады яшчэ не паспелi высахнуць на бананах, яблыках i вiнаградзе. Асобна яна паставiла ягады з уласнай дачы.
  непасрэдны, неспадзяваны, абаяльны i вялiкi, ты ў лёс увайшоў, у сне бачны, з бясконцай ты душой. Энергiчны ўвесь, пяшчотны, ласкавы, дзе ж ты вырас да нябёсаў? Пад прекрасною жыў-быў маскай-тое, з якой душы ты ўваскрос? Ажывiў Мяне ўсiмi сродкамi, i ззяннем вачэй пад iлбом. I закахаўся ў сябе без пасярэднiкаў, апынуўся ты-толькi сном.
  - Любоў Сяргееўна, я сыты. Дзякуй Вам.
  - А ты еш, Сцяпан Сцяпанавiч еш, поправляйся.
  - Я ўжо засынаю ад сытасцi.
  - Кладзiся, кладзiся, я табе пасьцелю на канапе. У пакой Палiны ўваходзiць не будзем, яна можа раззлавацца.
  - Як яна злуецца, я ў курсе, - падспяваў ёй Сцяпан Сцяпанавiч.
  I сапраўды, ён лёг i заснуў моцным сном. Каханне Сяргееўна прыкрыла яго пледам i сама ела садавiна i глядзела то на спячага мужчыну, то на тэлеэкран. Ён праспаў тры гадзiны, прачнуўся позна ўвечары. Тэлевiзар быў выключаны, гаспадыня спала ў сваiм пакоi. Ён устаў, уключыў святло i тэлевiзар, выпiў вадзiцы i сеў даядаць садавiна. У галаве яго было пуста-пуста, як у сытага хатняга ката.
  я гiну без кахання, туга мае глодает косткi. Знемагаць. Паклiч! Стамiлася я ад былой злосцi. Мяне гняце, мяне цягне ад безвыходнасцi смутку ў велiзарны злы вiр табой забытага прычала. Не веру я ў Твае словы, што ты мне кiнуў адцягнена. Зразумей, ёсць новая кiраўнiк, А я сумую асуджана. Ты паклiч, ты Азiрнiся, Iль падыдзi да мяне блiжэй. Любiмы, мiлы мой, вярнiся! Я не хачу ўсё жыццё итожить. Яшчэ хачу, яшчэ магу, яшчэ люблю, яшчэ прарочу, нясу суцэльную лухту. Цябе люблю-скажу карацей.
  Iдылiя доўжылася да таго часу, пакуль у любовi Сяргееўны не скончылiся грошы, выдадзеныя ёй на харчаванне Палiнай перад ад'ездам у камандзiроўку. Сама яна жыла на пенсiю i не працавала. Любоў Сяргееўна скармiла ўсе наяўныя грошы ў выглядзе самай разнастайнай ежы. Сцяпан Сцяпанавiч отъелся, добра выглядаў i быў отглаженный да вострых беражкоў. Грошы скончылiся, а Палiна не прыязджала. Квiтанцыi на аплату паляцелi з усiх бакоў, а плацiць за камунальныя паслугi не было чым. Палiна не тэлефанавала i не прыязджала. Мужчына грошай не даваў, ён лiчыў, што яго кормяць у аплату за сардэчны прыступ, якi ён выпрабаваў аднойчы па вiне дачкi любовi Сяргееўны.
  Любоў Сяргееўна не вытрымала i спытала:
  - Сцяпан Сцяпанавiч, ты не мог бы заплацiць за камунальныя паслугi? Палiна вернецца-аддасць.
  - А калi не вернецца? - спытаў ён.
  Ад такога пытання скiвiцу ў жанчыны адвiсла, i ёй здалася, што за акном паляцелi жоўтыя лiсце.
  - Грошай у мяне на ежу для цябе таксама больш няма, скончылiся - - сумна дадала любоў Сяргееўна.
  - Мне самому трэба плацiць за сваё жыццё - - i Ён, узяўшы сумку з рэчамi, якiя непрыкметна ў яго назапасiлiся, пакiнуў негасцiнны дом.
  страчанае сэрца, стомленае, балiць. Твае словы ўсё з перцам, мне больш не магнiт. Я забiваю цвiкi, у сантэхнiцы важуся. Дараваць цябе мне позна, я лепш устрымаюся. Страчанае сэрца не каецца ў грахах. Зачынена таямнiцы дзверцы. Хай будзе так у стагоддзях!
  Любоў Сяргееўна плюхнулася ў крэсла, садавiна ўжо не стаялi на часопiсным столiку. Затое пачуўся званок у дзверы. Яна кiнулася адчыняць дзверы, ды спатыкнулася аб цяжкi прадмет на падлозе. Гэта Сцяпан Сцяпанавiч, сыходзячы, гантэлi раскiдаў па кватэры. У дзверы званiлi, але яна не магла падняцца. Яна стала крычаць. Але голас яе быў цiхiм, i за дзьвюма дзьвярыма яе не пачулi i сышлi.
  Палiна з Амонам запалi ў мядовую каханне. Усё было выдатна, пакуль не ёкнула сэрца Палiны, ёй здалося, што ў мацi паўсталi праблемы. Яна патэлефанавала дадому, ёй не адказалi. Яна патэлефанавала Платону, той абяцаў наведаць яе маму. Разам з суседзямi Платон адкрыў кватэру любовi Сяргееўны, але было позна. Яна была мёртвая. Аб чым ён i паведамiў Палiне. Палiна сказала Амону, што ёй трэба тэрмiнова з'ехаць. Ён у парыве пачуццяў, каб палепшыць няшчасце Палiны сваёй высакароднасцю, падарыў ёй залатое калье. Яна ацанiла яго ўчынак, узяла падарунак з сабой, адлятаючы на самалёце дадому. Амон вярнуўся да сваёй другой жонцы, так як яна яго цалкам задавальняла.
  
  Сцяпан Сцяпанавiч грунтоўна забыўся, што яго любоў Сяргееўна кармiла, яму вельмi захацелася пакаштаваць яе кухню. Палiна вярнулася i пагасiла пытанне з грашыма. Прыехаў Сцяпан Сцяпанавiч да Палiны, сеў ля сервiравальнага столiка, прытрымваючы рукi ў кiшэнях.
  Ўбачыла Палiна яго позу i засмяялася:
  - Не бойся, я ўсё балончыкi выкiнула, я зусiм iншая стала. Насмяшыў ты мяне, пасля смерцi мамы я яшчэ так не смяялася.
  - Любоў Сяргееўна памерла? - з адчаем у голасе спытаў Сцяпан Сцяпанавiч.
  - Так, пакуль я была ў камандзiроўцы, яна запнулася аб цяжкiя гантэлi i стукнулася галавой аб пудовую гiру. Так i ляжала, пакуль яе не знайшлi. Аднаго не разумею: навошта яна выцягнула гэтыя цяжкасцi?
  Сцяпан Сцяпанавiч уцягнуў галаву ў плечы: гэта ён жалеза выцягнуў i ўсё спрабаваў падымаць яго ў спартыўнай форме, выдадзенай яму любоўю Сяргееўнай. Значыць, нiхто не бачыў i не ведае, што ён тут быў! Захацелася дадому. Праскочыла думка, што любоў Сяргееўна бегла да дзвярэй, у якую ён патэлефанаваў неўзабаве пасля свайго сыходу, каб зайсцi i прыбраць гэтыя гантэлi i гiру. Яму падалася, што ён чуў яе крык, але яна яму не адкрыла. Ён пастаяў, пачакаў i пайшоў дадому. Прааналiзаваўшы ранейшыя падзеi ў гэтым доме, Сцяпан Сцяпанавiч нястрымна захацеў дадому, але Палiна прапанавала паесцi, i ён не змог адмовiцца. Апетыт у iх быў хвацкi па розных абставiнах.
  Не варта думаць пра бестурботнасцi, калi душа гарыць табой, калi б трэба было б пра вечнасць, а сэрца ўсё не б'е адбой, усё просiць нейкай чалавечнасцi з адным табой, з адным табой.
  Палiна са Сцяпанам Сцяпанавiчам знайшлi агульную мову, яна яго завабiла на ложку любовi хлуснёй, але паступова яны прывыклi адзiн да аднаго. А ён ад сытага жыцця нiколi не адмаўляўся. Яны пайшлi на другi круг сваiх адносiн.
  Абодва яны засталiся адны ў сваiх кватэрах. Палiна змянiлася, яна ўжо не была непрыступнай крэпасцю. Яна прывыкла з Амонам да любовi ў кругласутачным рэжыме. Ёй патрэбна была любоў! Сцяпан Сцяпанавiч дзiву даваўся ад метамарфоз Палiны, але пытацца баяўся цi не хацеў ведаць праўды. Палiна давала яму навуку любовi ва ўсiх яе праявах i разнастайнасцi вобразаў. Яны знайшлi адзiн аднаго.
  на стале гваздзiкi. На стале гваздзiкi. Два сталы стаялi, а яны на стыку. Што яшчэ здарылася? Нiчога i ўсё ж. Я Вас не забылася. Вы з iншымi падобныя. На мяжы пачуццi, на мяжы веры, мы яшчэ, магчыма, ведаем пачуццям меру.
  Вы каханне вылiлi ў пялёстках кветкавых, а любоў зямная больш заганная. Снег ляцiць сурова, рэзкi i калючы, што так бесталкова ўсе гваздзiкi мучыць? Калi шчыра: усё прайшло, знiкла. Пялёсткi гваздзiкi нам не бескарысныя.
  Бо яны працягнулi Пяшчоты iмгненнi, а потым, напэўна, шмат дзён забыцця. I яно настаў. Вы з iншымi цяпер. Няма кветак, няма поглядаў. Настрой стыне. Што такое стала i з табой, i з гэтым? Мы Сваю асалоду пялёсткамi мецiм. А цяпер, калi мы далёка, далёка, без гваздзiкоў на стыку будзе шмат лягчэй.
  Неўзабаве Палiна стала адчуваць прыкметы надыходзячай цяжарнасцi, яна не сумнявалася ў тым, што гэта дзiця Амона. Але каму гэта было цiкава? На працы гэта выклiкала прамы цiкавасць кiраўнiцтва, ёй сказалi, што пасля родаў тры месяцы адпачне i выйдзе на працу, узяўшы няню па догляду за дзiцем. Часы змянiлiся, i законы дзяржавы i дзеючыя законы новай жыцця не заўсёды адпавядалi адзiн аднаму. Палiна прапанавала мужчыну застацца, яна ўсё яшчэ спрабавала знайсцi бацьку для дзiцяцi. А Сцяпан Сцяпанавiч, адчуўшы сваю вiну перад Палiнай, вырашыў пагадзiцца з роляй бацькi яе дзiцяцi. Ён цешыў сваё самалюбства тым, што дзiця будзе яго. На тым i спынiлiся, што яго iмя па бацьку будзе насiць дзiця Палiны. Аднак у яго не было пачуццi будучага бацькоўства!
  Вось не было-i ўсё!
  Чужая прыехала з працяглай камандзiроўкi Палiна, i ўся яе запал да яго была чужы, нiбы належала не яму, а таму, каго яна пакiнула не па сваёй волi, а па волi абставiнаў.
  Новы год налiваецца сiлай, задыхаў, закрычаў, што ён ёсць! Але той час быў адкiнуць на сiта: ён у гiсторыi новая вестка. Пачуццё ёсць, праязджаеш вяршыню, на вяршынi бяссонная ноч. Стары год - ўезд у гiсторыю шыны. Мы праехалi. Далей што? Прэч.
  Так У каханнi перамагае навiнка з эмоцый, прэлюдый, запалу. Стары год стаў забытаю вiдэльцам на бiфштэксе з лепшых частак. Стары верш, стары фiльм, стары нумар. Стала мiнулым вар'яцтва любовi. Новы год, ён ва ўсiм яшчэ малады, ты яго, як флюiды Лавi.
  I бягуць у кругазвароце канiкул: казкi, песнi, усмешкi i смех. Вось-вось-вось, i захапленнi ўсё паглыбiцца, жыццё ўвойдзе ў ранейшы рытм з перашкод. Але пакуль усё крыху зацiхла. Забабоны ў людзях нездарма. Два тыднi выдатна i лiха шугаюць, Як года зара.
  Сцяпан Сцяпанавiч паехаў наведаць Глафiру. Цiкавая думка наведала яго: яму здалося, што ад Глафiры iдуць тыя ж флюiды, што i ад Палiны. Гэтая думка стала яго пераследваць.
  - Глафiра, а хто быў твой былы любiмы мужчына ў краiне пiрамiд? Ня Амон?
  - Амон. Я цябе хiба не казала пра яго?
  - Ты iмя не называла. У Палiны будзе ад яго дзiця.
  - Сцяпан Сцяпанавiч, што такое кажаш? Амон жанаты!
  - Раз жанаты, жанаты два, тры не жанаты. Трэцяя ў яго Палiна, i яна чакае дзiця ад Амона, а мне кажа, што ад мяне.
  - Ведаеш, мне снiўся сон, што Палiна спала з Амонам.
  - Значыць, гэта праўда, - горка прамовiў Сцяпан Сцяпанавiч. - Але гарэлку з гора я пiць не буду, але i да яе iсцi мне не хочацца. Як гэта атрымлiваецца? I ты, i яна, i ён?
  - Не хвалюйся. Тое, што ты Палiну выпусцiў, - твае праблемы.
  - Давай прасцей, я яе не прапускаў! Яна мяне да сябе да гэтай камандзiроўкi блiзка не падпускала! - у сэрцах крыкнуў Сцяпан Сцяпанавiч.
  Палiна атрымлiвала больш грошай, чым Сцяпан Сцяпанавiч, i магла сабе дазволiць такую цацку, як ён. Можна сказаць, дзякуючы локшыне на вушах яна прыцягнула яго за вушы да бацькоўства. Ён не змог адмовiцца ад дзiцяцi Палiны. Вызначалася нармальная сям'я. Дзяўчынка нарадзiлася з скурай некалькi цямней бацькоўскай. Сцяпан Сцяпанавiч наогул быў з белай скурай. Ён зьдзiўляўся цудаў, але не да такой жа ступенi! Яго любiмым заняткам стала ныццё з нагоды таго, што дзяўчынка не яго. Палiна ў гэтым не сумнявалася i прыдумала казку, быццам яе бабуля жыла ў Паўночнай Афрыцы. Што было асабiста з ёй, яна прыпiсала сваёй бабулi. Сцяпан Сцяпанавiч ад замаливания граху ежай Патаўсцеў, але нераўнамерна, што яго не фарбавала. Да дзяўчынкi ён прывык праз тры месяцы. Яна станавiлася сiмпатычным стварэннем. Ён з гонарам казаў, што ён яе бацька. Палiна заахвочвала яго бацькоўства. Ведаючы, што ёй трэба выходзiць на працу, яна пакiнула яго дома з дачкой. На дапамогу Палiна наняла выхавальнiцу дзiцячага садка, жанчыну сярэднiх гадоў. Так, ўтрох i па чарзе яны сталi вырошчваць прыгожую дзяўчынку Iну са смуглай скурай.
  У Паўночнай Афрыцы ў гонар Дня адукацыi Рэспублiкi выпусцiлi на свет Божы зняволеных, сярод iх быў родны брат Амона, Эскер. Ён вёў рухомы лад жыцця i адрознiваўся непрадбачаных паводзiнамi. Брат спытаў у Амона:
  - Амон, дзе твая дзяўчына Глафiра?
  - Глафiра жыве ў сябе дома, на поўначы.
  Брат даведаўся, што ў Амона была яшчэ адна гарачае каханне. Па гэтым нагоды ён спытаў:
  - Амон, а дзе мая пляменнiца?
  - Ты аб чым, брат?
  - Ты любiў жанчыну Палiну? Кахаць. У яе магло нарадзiцца дзiця, год прайшоў, а ты яе яшчэ памятаеш!
  - Я адрасы яе не ведаю, але яго ведае Глафiра, можна праз яе даведацца, цi ёсць дзiця ў жанчыны Палiны.
  - Тэлефануй сваёй жанчыне, брат! Я павiнен ведаць сваiх пляменнiкаў, хоць б iх лiк.
  Амон патэлефанаваў:
  - Глафiра, у мяне брат вярнуўся. Так, яго выпусцiлi. Ты ж ведаеш, ён сядзеў з-за рэўнасцi. Брат пытаецца: цi няма ў Палiны дзiцяцi?
  - Ёсць у яе дзiця, - адказала Глафiра.
  - Хто?! - закрычаў Амон.
  - Дзяўчынка! Iна.
  Амон на аўтамаце адключыў сотавы тэлефон:
  - Брат, у мяне нарадзiлася дачка Iна!
  - Я ўсё зразумеў з тваiх крыкаў. Амон, ты жывеш з бясплоднай жанчынай, а ў трэцяй тваёй жанчыны ёсць дзiця, i ён расце без цябе. Дрэнна, брат.
  - Сам ведаю, але яны далёка ад мяне жывуць. Там вельмi холадна.
  - Я так насiдзеўся на адным месцы, што хачу паглядзець на пляменнiцу!
  - А цябе выпусцяць з краiны?
  - Я ўсё зраблю. Дай адрас Глафiры, а Палiну я знайду.
  - Ты мовы не ведаеш.
  - Мала-мала вывучыў, пакуль сядзеў.
  - Брат, ты малайчына. Паглядзi на маю дачку. Я аплачу тваю паездку.
  Глафiра сядзела ў крэсле i глядзела тэлевiзар. У дзверы пазванiлi. Яна адкрыла дзверы i ўбачыла брата Амона, Эскера. Яна бачыла яго раней.
  - Прывiтанне, Эскер! Заходзiць.
  - Добры Дзень, Глафiра!
  - Ты нашу мову вывучыў?
  - Так, была справа, вывучыў.
  - Малайчына! Праходзь, сядай.
  - Глафiра, мне трэба бачыць жанчыну Палiну, у яе дачка Амона.
  - Зразумела, я так i падумала. Я пазваню, яны сюды прыедуць.
  - Я сам да яе хачу зайсцi.
  - Адвязу, - сказала Глафiра Эскеру.
  Палiна не чакала ўбачыць натоўп новых сваякоў. Добра, што Сцяпана Сцяпанавiча i нянi ў гэты момант дома не было. Маленькая Iна спала ў ложку ў ружавата вопратцы.
  - Ай, якая прыгожая дзяўчынка! - прищелкнул мовай Эскер.
  - Глафiра, а ён хто? - спытала трывожна Палiна, накручваючы валасы на руку.
  - Яго завуць Эскер. Ён-брат Амона, прыехаў паглядзець на пляменнiцу.
  - А Амон не мог прыехаць? Амбасадара даслаў, - незадаволена прамовiла Палiна.
  - Амон працуе. Эскер адпачывае, - адказаў ёй мужчына.
  
  
  Кiраўнiк 4
  
  Пакуль дзядзька глядзеў на малютку пляменнiцу, Палiна адвяла Глафiру на кухню.
  - Глафiра, навошта ты прывяла яго да мяне? Сцяпан Сцяпанавiч-афiцыйны бацька дзiцяцi! Я столькi сiл паклала, каб ён прывык да гэтай думкi!
  - Палiна, Эскер прыехаў з думкай убачыць пляменнiцу. Як я магла ўтрымаць яго?!
  - Так, ён сур'ёзны мужчына, - сказала Палiна. - I з iм мне трохi жудасна.
  - Ён паглядзiць i з'едзе.
  - Ты думаеш? А калi застанецца?!
  - Палiна, я прыдумала! Я яго працаўладкую! Я прывяду яго ў сваю фiрму, яго возьмуць! - Глафiра падумала, што на вобраз i падабенства Эскера можна выпусцiць прывiд фараона, але ўслых гэтага яна сказаць не магла.
  на нашых адносiнах толькi кропкi, колькасць тых кропак: месяцы, гады. Прад кропкамi стаялi ў пачуццях радкi, цяпер усё тое, што было-глупства. Яшчэ магу я быць трохi патрэбнай, для гэтага я павiнна быць рабом. Я павiнен быць рабом тваiм паслухмянай, iнакш i званках тваiм - адбой.
  З усiмi так, калi знiкне гарачыня, а гэта госця рэдкая, вельмi. Сям'я на час звязвае ўладна, любой даўжынi канчаецца тасьма. I я табе тэлефанаваць ужо не стала, i Новы год не падстава для званкоў. А быць рабом... Жаданне ўтоена сталлю. Тасьма i сталь лiнейкi з гадкоў.
  Ад нашых адносiн-нашы дзецi, i кропкi нашых пачуццяў iм не патрэбныя. Для iх нам трэба нешта ўсё ж рабiць, i iм яшчэ навошта-то мы патрэбныя. А мiж сабой... мы пражылi, даволi, нам больш не здужаць, ну i што? I ты блукаеш па свеце, вецер вольны, а я сям'i рэшткi сваёй шаную.
  Палiна запала ў разважаннi. Летнi зацiшша-слаўнае час, калi яго правiльна выкарыстоўваць. Надвор'е i тая песцiцца i жартуе тое сонцам, то лiўнямi i навальнiцамi. Насыцiўшыся ўражаннямi i любоўнымi уцехамi, можна прыступаць да iх прыгадвання, паколькi больш нiчога на кароткi час не застаецца. Пачуццё задавальнення заўсёды можа скончыцца звычайнай нянавiсцю.
  А чаго яна хацела? Вечнай любовi ад свайго Амона? Калi каханне i вечная, то гэтая вечнасць доўжыцца iмгненнi. Можна трупам легчы дзеля каханага мужчыны, служыць яму як апошняя служанка. Рыхтаваць ежу для яго, як шэф-кухар прэстыжнага рэстарана. Лашчыцца, як лэдзi прафесii нумар адзiн. Але каханы мужчына ўсё забудзе пасля поўнага знямогi ад кахання. Вось калi нараджаецца нянавiсць! Калi каханне канчаецца! Не, платанiчнае каханне, можа, яшчэ i жыве, але фiзiчная любоў на кароткi момант часу завяршылася, i цалкам паспяхова.
  Цi добра гэта? У момант завяршэння кахання-безумоўна, але праз секунду пасля гэтага можна ўцякаць ад мужчыны з хуткасцю святла альбо машыны. Мужчына сыты клопатам i любоўю. Яму спаць трэба, яму не да яе, а прачнецца - наогул не ўспомнiць. Таму калi хочацца правесцi тыдзень побач з каханым чалавекам, значыць, тыдзень яго трэба злёгку кармiць, злёгку кахаць. Расстанне непазбежная пасля якаснай любовi. Цела больш не хочуць датыкацца. Вочы не хочуць сустракацца. Мабiльныя тэлефоны не пераклiкаюцца. Пошта Сусветнай павуцiны глухне.
  Забыццё пасля кахання.
  Палiну гэтае пытанне хвалявала даўно. Яна шалела, пакутавала, перажывала! Яна не ведала ў чым яе вiна перад каханым чалавекам. I чаму яе кiдаюць пасля добрай любовi?! Гэта ж трэба-колькi лiшнiх пакут было ў яе жыццi! Усё проста, вось яна-непiсьменнасць у чалавечай псiхалогii! Вось чаму аднаразовыя мужчыны i жанчыны ва ўсе стагоддзi карысталiся папулярнасцю i былi неабходныя грамадству! Вось чаму бываюць палюбоўнiкi i палюбоўнiцы! Усё па прыказцы: зрабiў справу-гуляй смела!
  Але жонкi i мужы ў такi момант вымушаныя суiснаваць на адной тэрыторыi, мала таго, пад наглядам родных людзей. А гэта вядзе да ўзаемных папрокаў, якiя Натуральныя пасля любоўнага перасыцi. Лепшы спосаб сысцi ад сварак-сысцi на працу або ў хобi цi паляцець куды далей. Кашмар любовi i ад кахання.
  Палiна адкрыла кампутар. Ёй надакучылi ўласныя думкi. У Сеткi зайшоў размова аб адкаце. Адкат - гэта закат чарговы працы. Або чаму дом не рамантуюць. Калi на засваенне мэты выдзелена сума Х, а даходзiць да мэты сума 0.5 Х, то мэта не дасягнутая. Прасцей, ёсць тры гарадскiх дома. У кожным доме жыве насельнiцтва прыстойнага населенага пункта. На рамонт дамоў выдзелена вельмi пэўная сума начальнiцы ЖКГ. Сума ёй так спадабалася, што яна ўзяла яе сабе ў якасцi адкату, аддаўшы грошы на афарбоўку гаўбцоў. Балконы засвяцiлiся шэрай фарбай. А дзе адкат? На яго начальнiца купiла сабе цэлы паверх кватэр, зрабiўшы ў iх шыкоўны рамонт.
  Горад сур'ёзна ўзяўся за аблiчча сваiх дамоў. Дома пакрылiся новымi сценамi, якiя стрымлiвалi холад i не пускалi мароз у дом. У дамах з'явiлiся новыя трубы, вокны, дзверы. Кафлю ўпрыгожыў падлогу. Горад абнавiўся за некалькi гадоў. I толькi тры дамы стаялi без рамонту i новай аблiцоўвання.
  Велiзарная, выцягнутая па зямным шары краiна вырашыла памарыць. I захацела краiна абнавiць чыгунку, зрабiць усяго адну дарогу, але ўздоўж усёй краiны. Вядома, гэтая дарога была на карце, па ёй хадзiлi цягнiкi. Але лiўнi, апоўзнi, ветру i пастаянная немiласэрна эксплуатацыя ператварылi дарогу ў ўбогае вiдовiшча.
  I з'явiлася ў марах краiны дарога ў некалькi рэйкавых палос, уздоўж якой стаяць добрыя дамы, трухлявасць якiх не трэба хаваць за зялёным пластыкам платоў. Дарога-гэта добра. Яшчэ лепш, каб чыгунку даўжынёй у краiну рабiлi пад кiраўнiцтвам аднаго чалавека, якi не пабудуе сабе асабiсты горад на даход з гэтай дарогi. Трэба проста зрабiць летнюю Алiмпiяду на Далёкiм Усходзе, i дарогi самi пабудуюцца. Без стымулу цяжка здзяйсняць подзвiгi. Хто пра што, а ў Палiны Сцяпан Сцяпанавiч з галавы не выходзiў больш, чым пытанне аб адкаце, да якога яна не мае дачынення. Гэта яны жывуць у тых трох дамах, якiя не рамантуюць. Гэта ў iх начальнiцы ЖКГ была хватка Кондар, пасля такой хваткi ў яе апынуўся ў асабiстым карыстаннi цэлы паверх, а ў астатнiх - шэрыя дамы без рамонту. Усё, думкi аб доме Палiне надакучылi, а думаць аб Амоне яна не магла i не хацела. Яна знайшла яму замену-Сцяпана Сцяпанавiча.
  Глафiра ўгаварыла Эскера пакiнуць дом Палiны пад падставай, што дзяўчынка вельмi малая i ёй патрэбен спакой. Яна, даведаўшыся, што яе сон пра Амон i Палiне быў у руку, адчула лёгкасць у душы, а любоў i рэўнасць знiк. Праца чакала яе. Глафiра прапанавала зрабiць фiльм аб прылёце мiжзоркавага карабля на бераг ракi Нiл. У той час у краiне правiлаў фараон Эскер. Глафiра запярэчылi, што фараона з такiм iмем гiсторыя не ведае. Яна адказала, калi гiсторыя не ведае, дык няхай даведаецца. Сам Эскер усiм спадабаўся. Ён быў вылiты фараон у профiль. Трэба было зрабiць мiстычны фiльм з наборам iснуючай iнфармацыi пра ўварванне iншапланетнай цывiлiзацыi. Эскера зладзiлi ў гасцiнiцу. Фiрма усе выдаткi аплачвала.
  "Калi ўзяць Паўночную Афрыку без пiрамiд, то народ фiльма не зразумее", - так падумала Глафiра i тут успомнiла пра бурштын фараона. У яе галаве ўзнiкла бачанне: жоўты пясок, яркае сонца. Потым яна ўбачыла Эскера, якi сядзiць у чалме фараона на насiлках, яго неслi да Нiлу.
  Па рацэ плылi доўгiя лодкi, на iх сядзелi iншапланецяне - тыя самыя, знешнi выгляд якiх Глафiра ўжо распрацавала. Лодкi былi выкананы з лёгкага гафрыраванага сплаву i адчайна блiшчалi ў промнях сонца. На лодках былi ўсталяваныя жоўтыя ветразi. Вялiзныя вочы прышэльцаў глядзелi на мужчыну, у iм яны адгадалi Уладара мясцовай зямлi. Iншапланецяне пачцiва нахiлiлi галовы ў знак павагi да фараона Эскеру i зноў сталi глядзець наперад.
  Эскер здзiўлена i велiчна спытаў у Дарадцы:
  - Хто плыве па маёй рацэ?
  Замест адказу фараону паказалi на неба. Фараон з лёгкасцю сышоў з насiлак, у iм з'явiлася энергiя, прадвесцiць змены ў краiне.
  - Дагнаць! - зрабiў ён загадны жэст, якi паказвае ў бок лодак iншапланецян.
  - Немагчыма, мой спадар! - сказаў саветнiк.
  - Магчыма! Падаць мне калясьнiцу з жоўтым пергаментам!
  У калясьнiцу запраглi шасцёрку коней, замест полога над галавой фараона паставiлi жоўты ветразь.
  Вецер дзьмуў уздоўж ракi. Разлiву вады ў гэты час года не было. Пад ветразем Эскер хутка паехаў у той бок, куды сплылi лодкi. Конi беглi ва ўсю спрыт. Фараон хоць i не дагнаў лодкi, затое пакатаўся з ветрыкам.
  Прыхаднi ў лятучай талерцы завiслi над прасунутым фараонам Эскерам, iм спадабалася яго кемлiвасць. Эскер заўважыў дзiўны аб'ект над галавой, выпраменьвальны патокi святла. Фараон быў такi дапытлiвы, што нават не спалохаўся. Яму лiслiвiла быць асветленым звыш.
  Эскеру спадабалася гуляць фараона, ён лёгка ўвайшоў у ролю. Кароткiя фiльмы з яго ўдзелам-пораз мiльгалi на экране. Яму патэлефанаваў Амон i сказаў, што ўся краiна пiрамiд з задавальненнем глядзiць за прыгодамi фараона Эскера.
  Глафiра задумалася над тым, што без жаночай ролi любы фiльм з'яўляецца навукова-папулярным. Потым яна падумала, што акрамя Клеапатры былi i iншыя жанчыны на жоўтым небасхiле. Яна ўспомнiла пра дачку Амона. Дзяўчынка магла б быць дачкой фараона. Дзе ўзяць жанчыну на ролю каханай жанчыны фараона? А чаго тут думаць? Чорныя доўгiя валасы Палiны i яе прыгожыя чорныя вочы маглi б публiцы спадабацца. I назваць яе трэба царыцай далiны Нiла.
  кавуновы пах блакiтных флаконаў зыходзiць з далiкатнага стварэння. Мадам б заваявала фараонаў, але едзе ў iнстытут дадаць ведаў. Такi ж пах дзяўчат падступных. Як адрознiць студэнтку ад гарэма? Такi ж пах будзе ў лягавых. Але пах розны каля брамы Эдэма.
  Нявыкарыстаным заставаўся сам Зорны Карабель. Выбралi пясчанае поле, на якое з космасу прылятаў Буран, пераапрануты пад мiжзоркавы карабель. Карабель прышэльцаў прабягаў па пяску i спыняўся, падняўшы пясок у паветра. Калi пясок асядаў, быў бачны ўсюдыiсны фараон Эскер на калясьнiцы з нязменным жоўтым ветразем.
  З мiжзоркавага карабля выходзiла ў залацiстым касцюме Палiна. Яе галаву ўпрыгожваў шлем тыпу галаўнога ўбору фараона. На плячах яе ляжаў круг, упрыгожаны самацветнымi камянямi. За ёй хадзiла зграйка iншапланецян. Фараон Эскер вачэй не мог адарваць ад царыцы iншапланецян.
  Амон не любiў зiмовы холад, ён яго не разумеў. I вось цяпер Палiне стала ўсё роўна, яна стала забываць афрыканскiя страсцi i жыла са Сцяпанам Сцяпанавiчам, вельмi спакойным чалавекам, якi свае пачуццi яшчэ не Размарозiў.
  Каскад бэзавага фантана, далёкi праўнук "шахматнай гары", Ён размешчаны ў парку не спантанна. Ён у сажалка нясе празрыстыя дары. Цячэ вада ў бэзавым гранiце, ляцiць бруёй у паветранай сiнi. О, бруi, бруi, сонечныя нiткi! Блiшчаць блiскавiцы у Сходне, не Няве. Я засядзелася на яго гранiце, у дзень сонечны i поўны прыгажосцi. О, вады, вады, душу мне падтрасiце, i забярыце стогны нематы.
  Я ажыву на каменных прыступках, сольюсь адзеннем з колерам ручая, ледзь-ледзь пазыцы яго цякучай ляноты. I раптам пачую: песьня яго званка! Любiмы парк з каскадам людзям дадзены, тоишься ты сярод зелянiны лясоў, дзе тры кiта выбухаюць фантанам, цудоўны сажалка, каскаду вечны клiч. Каскад, каскад, з табою я зраднiлася, i нават у адпачынак кiнуць не хачу. Навошта мне вады Ганга або Нiла? Я i ў фантане хараство знаходжу.
  Глафiра пасля стварэння фiльма пра Эскер вырашыла адпачыць. Ёй стала ўсё абыякава, хай сёння, але ёй абыякава стан сваiх любоўных спраў. А што такога, калi Платон ня валодае вялiкiм любоўным патэнцыялам, i з iм, як нi парся, усё марна. Глафiра падумала, што стан адпачылага душой i целам чалавека дасягаецца не толькi сном, але i поўнай гармонiяй з жыццём, калi мозг перастаюць хваляваць ўсе непрыемнасцi апошнiх дзён. Гэтыя непрыемнасцi ўжо раскладзеныя па палiчках i пыляцца да наступнага нервовага стану або поўнай стомленасцi.
  Надвор'е за бортам пражывання спрыяла прымiрэння быцця. Гэта ўчора было горача ў Паўночнай Афрыцы, гэта ўчора быў лiвень i навальнiца, а сёння - сакавiк i ў надвор'i, i ў душы, i ў целе, што вельмi важна для агульнага адпачынку. Яна паглядзела на белаватае неба, на пустую пошту ў сетцы i нават уздыхаць не стала.
  Цiшыня-яна i ў Афрыцы цiшыня. Адкуль яна знайшла афрыканскiя страсцi? Ад вярблюда, на якiм яна здымалася. Яна перакiнула свае фатаграфii ў мiнi-наўтбук, i ён цалкам мог прадставiць яе афрыканскую любоў да Амона. Што Глафiра даведаўся за апошнi час? Што мiжвольнай прычынай смерцi мацi Палiны стаў Сцяпан Сцяпанавiч. Ён выцягнуў гантэлi, пудовую гiру i пакiнуў iх у сярэдзiне пакоя на падлозе. Гэта ён патэлефанаваў у дзверы, i жанчына кiнулася адкрываць, Але ўжо нiколi больш яе не адкрыла. Здагадалася пра гэта Палiна, яна не ведае. А тое, што Сцяпан Сцяпанавiч хадзiў да любовi Сяргееўне, яна i сама ведала. Хацелася высветлiць, цi сапраўдны бурштын фараона.
  Глафiра спытала пра бурштыне ў мацi Платона, Iнэсы Яўгенаўны. Яна засмяялася i адказала:
  - Калi бацька Платона рабiў мне прапанову рукi i сэрца, ён падарыў мне пярсцёнак. Я ў гэты час ела вараную кукурузу i паклала адно зерне кукурузы ў скрынку замест кольцы, а кольца на палец надзела. Я жартам назвала гэта зерне 'Бурштын Фараона'.
  
  Позняя восень цешыла прасторам, якi з'явiўся дзякуючы адсутнай лiстоце на дрэвах. Ствалы дрэў цямнелi на фоне зямлi, пакрытай жухлой лiстотай. Побач з дамамi лiстоту шчасна збiралi i везлi. Але ў лесе лiстота заставалася ляжаць там, дзе ўпала. Глафiра паглядзела за акно i нiчога, акрамя шэрага неба, не ўбачыла. У гэты час у кабiнет зайшла жанчына па iменi Ганна Андрэеўна i прапанавала пуцёўкi ў Бурштыновую краiну.
  - Выдатна. Я паеду, - сказала Глафiра распаўсюднiцы пуцёвак у замежжы.
  - А я не паеду, - павольна прамовiў прыгажун Цiхан.
  Глафiра здранцвела ад абурэння. Яна хацела ехаць з iм! Яна ўжо адпрасiлася з працы, а ён яе падставiў! Але яна прамаўчала i адышла ў бок. Цiхан пайшоў i сеў на сваё працоўнае месца, у бок яе ён не глядзеў.
  У пакой зазiрнула дзяўчына па iмi Палiна, яна паглядзела ў бок стала начальнiка i спытала:
  - А дзе Цiхан?
  - Многiя iмкнулiся да Яго, - адказаў ёй прымудроны жыццём Сцяпан Сцяпанавiч, круцячы ў руках Жоўты аловак НВ.
  - Як вас разумець? - абурана спытала дзяўчына.
  - А так i разумейце, маладая лэдзi, да яго заўсёды стаiць чарга з жанчын. Ён вас чуе, але не бачыць, - адказаў ён дзяўчыне i павольна павярнуў галаву ў бок Цiхана. - Цiхан, ты што, не чуеш? Да цябе дама прыйшла, чарговая твая прыхiльнiца.
  - Чую, але я заняты.
  - Працаўнiк ты наш. Дзяўчына, вы чулi адказ? Той, хто заняты, той Вас не чакае.
  - Я зразумела. Верагодна, я памылiлася пакоем.
  - Бывае - - прабурчаў Сцяпан Сцяпанавiч i ўткнуўся ў чарцёж, якi правяраў без усялякага задавальнення, але з вялiкiм веданнем справы. Ён быў вельмi здольным чалавекам.
  На абед у кавярнi Глафiра пайшла адна, у бок Цiхана яна не глядзела.
  Ён сам падышоў да яе з падносам у руках:
  - Глафiра, я не магу з табой паехаць! Разумееш, не магу!
  - Не можаш - не можаш, а я паеду. Я нiколi не была на беразе бурштынавага мора. Мяне Сцяпан Сцяпанавiч ужо адпусцiў.
  - Прабач, але ты паедзеш без мяне, - сказаў Цiхан i пайшоў, выносячы свой абед на iншы стол.
  У вагоне цягнiка сядзела група турыстаў, якая ехала на экскурсiю да бурштынавага мора. У групе было 28 жанчын i два мужчыны. Адзiн мужчына ехаў з жонкай, другi мужчына быў вольны. Глафiра паглядзела на кантынгент i спакойна дастала кнiгу. Адзiны свабодны мужчына з 28 жанчын беспамылкова абраў яе! Ён проста сеў побач з дзяўчынай, якая чытае ў вагоне кнiгу, у той час як астатнiя прадстаўнiцы турыстычнай групы цiха перагаворвалiся памiж сабой.
  захапленнi б'юць, не ўратуешся нiяк, нiбы пчолак бурштынавыя соты. Свет знямогi пачуццяў, як якi-то дробязь, або проста забытыя ноты. I паверце, ад iх ўзбуджальны погляд цi падстава для будучых думак. Паляцелi флюiды, i кожны iм рады, для флюiдаў падуладныя ўсе высi. Захапленнi п'юць мае думкi часам, нiбы iм больш няма чым напiцца, цi наша жыццё здаецца вечным гульнёй, на iмгненне з марай трэба злiцца.
  Заляцела Мара: "Мне б прайсцi там, дзе ты, цi лепш цiхенька праехаць". Захапленнi шукаюць любыя шляхi, каб адчуць нервовае эга. Мне б знайсцi гэтую сiлу на дзень iль на два, з натхненнем звычайным прачнуцца. Захапленне на гэта здольна? Ледзь. Як хачу я да цябе дакрануцца!
  Глафiра паглядзела на мужчыну невiдушчым позiркам, нiбы глядзела праз яго, перад яе вачыма была дыядэма з бурштыну. Каму чаго, а ёй хацелася залацiстую дыядэму, працятую сонцам скрозь бурштын.
  - Дзяўчына, можна я сяду побач з вамi? - спытаў малады чалавек.
  Яна мiмаходам зiрнула на вельмi кароткiя валасы над маладым тварам i падсунулася да акна. Да акна заставалася адно пасадкавае месца. Хвiлiн праз пяць побач праехаў грузавы састаў, з якога вылецеў камень. Гэты камень на вялiкай хуткасцi ўрэзаўся ў акно побач з Глафiрай. Шкло рассыпалася на дробнае крошава i абсыпала яе з ног да галавы. Яна ўстала, i з яе галавы пасыпаўся шкляны дождж.
  Людзi заахалi.
  - Атрымала я шкляную дыядэму, - сказала Глафiра, нi да каго не звяртаючыся.
  - Прабачце, я не хацеў вас парухаць да акна, усё выпадкова атрымалася, - хутка прамовiў малады чалавек.
  Плацкартны вагон як адзiны Зала, у iм усiм усё цiкава. Глафiра хутка стала асобай нумар адзiн, аказваецца, i без конкурсу прыгажосцi можна дасягнуць нейкай папулярнасцi. Шкло з падлогi вымела праваднiца звычайным венiкам. Рэшткi шкла заставалiся ў драўлянай раме вагона. Свежы вецер гуляў па вагоне. Праваднiца прынесла лiпкую плёнку i заляпiла адтулiну ў шкле, прабiтае кавалкам цвёрдай пароды.
  Малады чалавек, увянчаны кароткай стрыжкай, сказаў, што яго завуць Самсон. Iмя заiнтрыгавала. Глафiра перастала на яго злавацца, нiбы ён быў вiнаваты ў тым, што шкло разбiлася. I толькi тут яна заўважыла гальштук на шыi, на якiм быў намаляваны конь. Гальштук яму падыходзiў ва ўсiх адносiнах: Самсон быў увесь пешчаны i iльсняны, як пародзiсты конь. Ад яго зыходзiў выдатны пах мужчынскага адэкалона, вельмi тонкага, выпраменьвальнага свежасць сваiх кампанентаў.
  Глафiра не думала пра тое, у якiм вагоне яе павязуць у бурштыновую сталiцу са старога блакiтнаватага вакзала з вежкамi. Яна амаль заўсёды ездзiла ў купэ, а тут сабраўся вясёлы табар экскурсантаў у плацкартным вагоне. Самсон стварыў вакол Глафiры сваё поле, якое апекаваў. З iм было ўтульна i смачна. Ён частаваў яе тымi прадуктамi, якiя ўзяў сабе ў дарогу. У яе нiчога, акрамя бутэрбродаў з белага наразнога батона з маслам i сырам, не было-гэта сухi дарожны паёк.
  Праваднiца прынесла гарбату ў шкляных шклянках з падшклянкамi часоў далёкiх, побач паклала цукар у маленькiх брыкетах. Дома Глафiра чай з цукрам нiколi не пiла, але ў вагоне густ мяняўся, тут хацелася таго, чаго нельга. Мяккiя далiкатныя рукi маладога чалавека пырхалi побач, яны нiбы клеiлiся да дзяўчыны сваiмi клетачкамi, i гэта ёй пачынала падабацца. Неўзабаве ён сышоў i прыйшоў у сiмпатычным спартыўным касцюме, трымаючы ў руках плiтку шакаладу з арэшкамi. Яна яму ўсмiхнулася i адклала ў бок кнiгу.
  За акном цямнела. Новая парачка выйшла ў тамбур-адзiнае месца ў вагоне без вачэй i вушэй. Хоць якiя ў iх маглi быць сакрэты ад навакольных? Як аказалася, на дадзены момант часу яны абодва былi свабоднымi людзьмi, не абцяжаранымi сем'ямi. Глафiра-дзяўчына сярэдняга мужчынскага росту, са светлымi валасамi, з шэрымi вачыма. Самсон быў крыху вышэй ростам, ён валодаў правiльнымi рысамi твару, вялiкiмi карымi вачыма. Ён здаваўся сарамлiвым маладым чалавекам i вельмi нават абаяльным. Не, яна нiколi не марыла аб такiм прыхiльнiку, хоць разумела, што гады iдуць. Глафiра хацела скончыць iнстытут i закончыла яго. Вядома, яна яшчэ была свабоднай дзяўчынай, калi не лiчыць рамантычнай сувязi з Цiханам, якi ўсюды паспяваў: i дома, i на працы. Ён быў такi чалавек, на якога нiхто не крыўдзiўся i ўсе лiчылi за шчасце мець зносiны з iм-улюбёнцам дам усiх мадыфiкацый.
  
  у траўнi растае лёд жаданняў, выконваюцца мары. Год насычаных ведаў, нiбы мiлыя рысы. Аблокi плывуць, святлеючы, над маёю галавой. Галiны ў лiсцi цiха млеюць i пампуюцца: ой, ой. Летуценьнi я аб траўнi, за акном пануе студзень. Сонца мала, вельмi мала. Я ў руцэ трымаю бурштын. У iм смала маiх жаданняў аб марскiх чужых краях, дзе па пляжах блукаюць ланi, усе такiя: ай, я, я! А ёсць жанчыны, як восень: на плячах ляжыць лiстота,охрай пафарбаваная сiвiзна. Шлейф, як медная пагалоска. I выдатна толькi мора! У траўнi белыя цела, усе мараць пра Амуры ў святле сонца i цяпла.
  Бурштынавая сталiца паланiла экскурсантаў маленькiмi вулачкамi, вельмi вядомымi па фiльмах i таму да болю знаёмымi. Бурштын быў у многiх крамах, Глафiра глядзела на яго, але не разумела, што ёй трэба ад гэтага бурштыну. Зразумела, што бурштыновую дыядэму, але якую? Каралi з бурштыну ляжалi на прылаўках крам сонечнай россыпам, яны былi мiла апрацаваны i падабраныя па велiчынi.
  На аўтобусе экскурсантаў павезлi ў менш вядомы горад з маленькiмi гiстарычнымi дамамi i адным анекдотам, што сям'я ў краiне складаецца з трох асоб: ён, яна i сабака. Такi склад сям'i цалкам ладзiў Самсона, ён i распавёў гэты анекдот. Дзiўнае пачуццё статкавасцi ў пакупках давяло Глафiру да таго, што грошай на бурштын не засталося. Але аб сваiм жаданнi Самсону яна не распавядала, бурштынавая дыядэма - яе думках мара.
  У музеi маракоў i рыбакоў здзiвiлi тым, што маракi больш атрымлiвалi грошай ад прывозу тавараў у выглядзе цiкавых бутэлек з портвейном, чым ад лоўлi рыбы. А дома ў рыбакоў былi цалкам прыстойныя, мiж iншым. Бурштынавае мора зрабiла на ўсiх належнае ўражанне сваiм прахалодным дыханнем.
  цяжкiя хвалi сурова бягуць, з сабою прахалоду з мора нясуць. Паток экскурсантаў да прибою брыдзе, ён лад пiнгвiнаў з сэрца клiча. Пiнгвiны, Пiнгвiны, бо людзi - не вы. А крыгi, а крыгi ў таросах бачныя. Вось суровы вецер пранiзвае наскрозь. А людзi, а людзi iшлi разам i паасобку.
  Самсон так i хадзiў побач з Глафiрай, яны развiталiся толькi на вакзале... Замест бурштынавай дыядэмы яна прывезла дадому портвейн ў прыгожай бутэльцы, якая ёй падабалася больш змесцiва. Чаму Самсона нельга лiчыць бурштынавай дыядэмай? Тое i iншае дастаецца пераможцу. I, нарэшце, у Глафiры з'явiўся сябар па падарожжы.
  Бацька Самсона, Антон Сiдаровiч, з некаторых часоў працаваў дырэктарам фiрмы "Мiстычныя абставiны". Раней Глафiра дырэктара бачыла толькi здалёк, а цяпер яна трапiла ў забяспечаную асяроддзе пасялення. Мацi Самсона апынулася выдатная жанчына з велiзарным конскiм хвастом уласных валасоў, Ганна Андрэеўна. Тактоўная жанчына ахiнала Глафiру прыродным абаяннем.
  Глафiра адчула, што трапiла ў моцныя сеткi i ёй проста так не вырвацца з iх новай асяроддзя. Яе злавiлi, нiбы рыбу ў моры. Ды i вырывацца з мяккiх, лiслiвых абдымкаў Самсона не хацелася.
  Супрацоўнiкi спакойна выслухалi аповяд Глафiры аб паездцы i жанiху.
  - А я што казаў?! - спытаў Цi сказаў Сцяпан Сцяпанавiч.
  - Нам трэба было паспрачацца на iх вяселле - - адазваўся Цiхан.
  - Вы аб чым? - спытала Глафiра.
  - Пра цябе, - адказаў Цiхан.
  - Так, больш падрабязную iнфармацыю, калi можна.
  - А чаго казаць? Экскурсавод выконвала задачу платнай сваццi. Цябе, Глафiра, вылiчылi i вырашылi, што ты падыдзеш сыну новага дырэктара фiрмы. Ты цяпер працуеш у фiрме бацьку свайго жанiха. З новым дырэктарам ты не знаёмiлася, па штаце табе гэта не паложана. А дырэктар пра цябе даведаўся, спытаў у нас грэшных, ды i паслаў са сваiм сынам на экскурсiю - - патлумачыў Цiхан абставiны справы.
  - Выдатна, а хто ў мяне камень запусцiў?
  - Выпадковасць, - сумна азваўся Цiхан.
  Глафiра жыла ў аднапакаёвай кватэры ў панэльным доме. У Самсона была чатырохпакаёвая кватэра ў дваранскiм гняздзе-так называлi групу цагляных вежаў. Самсон i Глафiра купiлi маленькага шчанюка, стварыўшы правобраз сям'i з яго любiмага анекдота.
  Кватэру бацькоў Самсона размяняў на дзве двухпакаёвыя кватэры, але... Самсон адмовiўся прапiсваць Глафiру ў кватэры. Да яго бацькам дарога ёй была зачынена. Яна вярнулася ў аднапакаёвую кватэру i выйшла на працу, з якой яе яшчэ не звальнялi. Мiмалётнае грамадзянская замужжа Глафiры было выгадна аднаму чалавеку-Самсону. Ён на падставе жанiцьбы адхапiў двухпакаёвую кватэру ў бацькоў. Добра, што яны так i не распiсалiся афiцыйна!
  Цiхан i Сцяпан Сцяпанавiч радаснымi крыкамi сустрэлi Глафiру i прамаўчалi ў адказ на яе аповяд пра апошнi перасяленнi, гэта ўжо не iх розуму справа. Яны - людзi тактоўныя.
  Палiна, стрыечная сястра Глафiры, даведаўшыся пра промаху ў замужжы Глафiры, прыйшла ў кватэру Самсона. Ён самотна сядзеў на скураным чорным канапе, перад iм стаяў чорны столiк, i глядзеў ён у чорны тэлевiзар. Самсон быў у сваёй чорнай стыхii прадметаў, ёй гэтага не ведаць!
  - Прывiтанне, Самсоне! Са свабодай цябе! - усклiкнула Палiна, здымаючы норковую кажушок.
  - Прывiтанне, Палiна! Я рады бачыць цябе ў маiх пенатах, - адказаў Самсон. - О, мой любiмы мех з'явiўся!
  - А чаму ты не купiў футра нявесце?
  - Няма чаго песцiць Глафiру i вырошчваць з яе пястуна лёсу.
  - Трымаеш Глафiру ў вожыкавых рукавiцах.
  - Не твой яе лёс, а маё сумленне ты не патрывожыш.
  - Зразумела, без цябе не абыйшлося ў жыццi Глафiры. На выгляд ты такi мяккi ды ласкавы, як гэтая норковая футра, ды не табою яна набытая!
  У сваёй кватэры Ганна Андрэеўна ўзяла ў рукi якi выдаваў пошчакi сотавы тэлефон:
  - Сцяпан Сцяпанавiч, гэта ты зноў? Прасiла цябе да нас дадому не тэлефанаваць!
  - Ганна Андрэеўна, растлумач, чаму вы Глафiру дадому адправiлi?
  - Не лезь у нашы справы, гэта не нашага з табой розуму справа.
  - Такая палiтыка ў твайго вернага?
  - Цi не сып соль на рану, i так балюча i трывожна. Мяне ў гэтую справу не пускаюць, сама па Глафiры i Самсону сумую.
  - Ганна Андрэеўна, я сумую без цябе. Сустрэнемся?
  - Навошта? Усе быльлём парасло.
  - На працу выйшла, чаго дома сядзiш?
  - З якая не адбылася нявесткай у адным падраздзяленнi працаваць?
  - А што такога?
  - Добра, без мяне абыдзецеся.
  Антон Сiдаровiч выклiкаў Палiну да сябе ў кабiнет.
  - Палiна, ты навошта да Самсона хадзiла?
  - А Вам ужо паведамiлi? Я толькi хацела яму сказаць, што ён сурова абышоўся з Глафiрай.
  - Ты куды лезеш не ў сваё справу? Зайшла б у кабiнет Самсона на працы, а ты да яго дадому прыйшла. А наконт iх жыцця - не лезь ты да iх з парадамi. Усё пад кантролем.
  - Суровы ў вас кантроль.
  - А цяпер па справе... Ты добра ведаеш ангельскую мову? Наколькi мне вядома, ты займалася на курсах англiйскай мовы.
  - Даўно гэта было.
  - Нядаўна. Ёсць прапанова нам з табой паехаць у марскую краiну.
  - А як на гэта Ваша жонка, Ганна Андрэеўна, прарэагуе?
  - Ты паедзеш у камандзiроўку са мной, i гэта называецца праца - - павучальна адказаў Антон Сiдаровiч.
  - Зразумела, праца ёсць праца, я паеду, - пакорлiва пагадзiлася Палiна.
  
  
  Кiраўнiк 5
  
  Марская краiна знаходзiлася ў дваццацi хвiлiнах язды ад фiрмы i апынулася звычайным санаторыем, дзе Палiна i Антон Сiдаровiч пражылi тыдзень сваёй камандзiроўкi. Праз тыдзень у той жа санаторый прыехалi Сцяпан Сцяпанавiч i Ганна Андрэеўна.
  на беразе выдатнай Iстры варта здароўя гарадок, ён гасiць бадзёра боляў iскры, i адмоўны паток былых праблем з выклiчнiкаў. Такiм чынам, ўступiлi за мяжу жалезных дубцоў i брамы... Прайшоўшы дрэў чараду, Калон ўбачыце вы звод, былой i шчодрай важнай каштарысу. Увайшлi, раскiнулiся рэчамi, i заплацiлi за дзянькi з лячэннем, плаваннем i щами, i кашалькi ўжо лёгкiя. I па лекарах пайшлi ўмела. Прайшоўшы лекараў i кабiнеты, убачыўшы гандаль i прадаўцоў, з'ясце смачныя катлеты, а дзверы зачынiце на завалу. Злёгку заснуўшы, здароўе мецiм. Днi закруцiлiся: працэдуры, справы, зарадка, плёскат вады, па парку працяглыя туры, i доўг страўнiку з ежы. Iдзем да здароўя бадзёра, смела!
  Дзве пары сустрэлiся на абедзе за адным сталом. Тактоўнасць вышэйшай ступенi праявiлi ўсе чацвёра, нiхто нiкому не сказаў нi слова папроку, пасля абеду разышлiся ў тым складзе, у якiм прыехалi, па сваiх нумарах.
  Да вячэры Палiна i Антон Сiдаровiч пакiнулi санаторый.
  Глафiра выйшла на працу i здзiўлена заўважыла, што за сталом начальнiка сядзiць Цiхан.
  - Цiхан, ты чаму на чужым месцы сядзiш? - спытала яна, усмiхаючыся.
  - Глафiра, гэта цяпер маё месца. Прыехаў Антон Сiдаровiч з камандзiроўкi, мяне павысiў, а Сцяпана Сцяпанавiча панiзiў на пасадзе.
  - Цiкава. Нагадай сваё iмя па бацьку, спадар начальнiк? Ты выпадкова не чарговы сваяк дырэктара?
  - Не, я нават не яго пляменнiк. Мяне павысiлi.
  - I ты пра гэта спакойна кажаш?
  - Я i жыву спакойна, як нармальны халасты мужчына без шкодных звычак. Глафiра, паедзем ўвечары ў гасцiнiцу, ёсць адна на прымеце, адзначым маё павышэнне. Ты ўся свая, добра ўлiлася ў дружны калектыў кiраўнiцтва - - з iронiяй прамовiў Цiхан.
  - А калi я не паеду?
  - Паедзем у iншы раз, у жанчын свае дзiвацтвы. Дарэчы, торт стаiць на чайным стале. Я пажартаваў! Я не начальнiк!
  - Дык ты мне больш падабаешся. Сыдзi з чужога месца! - прыкрыкнула Глафiра.
  - Торт у гонар твайго вяртання з доўгага адпачынку.
  - Ты вельмi ласкавы, дзякую.
  - "Я хачу быць з табой!"- праспяваў ён апошнюю фразу i паглядзеў на белы столь.
  - Ты i так са мной на працоўным месцы.
  Самсон сядзеў на сваiм працоўным месцы i назiраў на экране пакой, у якой сядзелi Глафiра i Цiхан.
  Кароль iранiчных усмешак, блiскучы, мiлы заўсёды. Не робiць гумарам скiдак, бягуць няўхiльна года. А ён-малайчына! Падагульнiм: ён ролю абаяннем памнажае!
  Паводзiны нявесты яму спадабалася, i ён вырашыў, што за ёй яшчэ паназiрае. Ён адключыў экран i прыступiў да асноўнай працы. Глафiра паглядзела ў бок вочка i зразумела, што яго адключылi, але Цiхану ўсё роўна нiчога не сказала, ды ён, верагодна, i сам усё ведаў. Цiхан адкрыў скрыню ў сваiм стале. Святлодыёд, падлучаны да Жучка для сачэння за працай, не гарэў. Ён даўно зрабiў сабе такую iнфарматыўную падсвятленне ў сваiм стале. Калi не гарыць на стале святлодыед, значыць, нiхто не праглядае пакой, але аб гэтым ён свята маўчаў.
  - Глафiра, адбой мясцовай трывогi! Я цябе чакаю па адрасе, - сказаў Цiхан i працягнуў ёй вiзiтоўку гасцiнiцы.
  - Дзякуй!
  - На тым стаiм. Глафiра, ты па тэлефоне Гавары стрымана або зусiм не кажы.
  - Дзякуй за папярэджанне. Толькi я цяпер зусiм не разумею, хто чый у гэтай фiрме.
  - I не трэба разумець гiстарычна склалiся адносiны памiж людзьмi. Цябе проста выкарысталi, навялi даведкi аб тваiм здароўi да пятага калена i потым адхiлiлi ад дваранскага гнязда. Крыўдна? Прыкра?
  - Ды добра.
  - Разумнiца! Ты мне адразу спадабалася, як толькi я цябе ўбачыў. Але мяне асабiста папярэдзiлi, каб я да цябе не падыходзiў, што я i выконваю па меры сiл.
  - А цяпер што змянiлася?
  - Цяпер ты чужая кiнутая нявеста, i я маю права падысцi да цябе, але пакуль у схаванай форме.
  - Шпiёнаманiя.
  - Няма, спосаб iснавання.
  - Добра, з цябе бурштынавая дыядэма.
  - А гэта яшчэ што такое?
  - Мара мая бурштынавая.
  - А што, бурштын на свеце скончыўся? - усмiхнуўся Цiхан.
  - Не, але я хачу бурштыновую дыядэму.
  - Ад мяне што трэба?
  - На самай справе я хачу жоўты абадок.
  - Вось гэта зразумела, купi абадок i наклей на яго бурштын.
  Сцяпан Сцяпанавiч i Ганна Андрэеўна засталiся адны за сталом сталовай санаторыя. Абед прайшоў у маўчаннi. На вулiцы Сцяпан Сцяпанавiч загаварыў:
  - Ганна Андрэеўна, ты ведала, што твой муж у гэтым санаторыi адпачывае?
  - Колькi жыву з Антонам Сiдаровiчам, столькi i не ведаю, чаго ад яго чакаць. Ведаеш, калi яму падасца, што за iм сочаць, то ён рэзка мяняе свой маршрут. Ён выкiдвае дарагiя квiткi на цягнiк i самалёт, мяняе час, мяняе месца. Я нiчому не здзiўляюся.
  - Так, але мы патрапiлi ў дурное становiшча!
  - Я гэтага не заўважыла. У Антона Сiдаровiча i Палiны ёсць агульная праца, яны маюць права на сустрэчы. Цябе ў пасады не панiзяць, - запэўнiла Ганна Андрэеўна.
  - Будзем спадзявацца. Мяне хвалюе, чаму Самсон паляцеў за акiян i не прапiсаў у сябе Глафiру?
  - Сталiчны падыход. Мы з-за iх пайшлi на размен кватэры з даплатай, а Самсон цяпер адзiн жыве ў двухпакаёвай кватэры. Ён ўчора вярнуўся з чарговай паездкi.
  - Ганна Андрэеўна, ты нешта можаш змянiць?
  - Няма. Дрэнна тое, што Глафiра знойдзе сабе iншага мужчыну.
  - Цiхана.
  - Адкуль ты ведаеш? - спыталася Ганна Андрэеўна.
  - Я ўпэўнены, што яны сёння сустрэнуцца, выкарыстоўваючы маю адсутнасць на працы для размоў на асабiстыя тэмы.
  - Вось i ўсё, кола здрад замкнуўся ў чарговы раз.
  - Гэта жыццё, а не здрады, - сурова прамовiў Сцяпан Сцяпанавiч.
  
  Самсон сядзеў дома i маляваў план двухпавярховага асабняка. За акiянам такiх асабнякоў было поўна, а тут iх амаль не будавалi. Яму было сумна. Ён механiчна набраў нумар тэлефона Глафiры.
  - Глафiра, я вiнаваты перад табой. Ты вiнаватая перада мной. Вяртайся да мяне.
  - Я ў чым вiнаватая?
  - Ты сёння была з Цiханам.
  - Адгадаць. Я была з iм як кiнутая табой дзяўчына.
  - Я кiнуў, я i падыму. Сяджу i малюю план нашага дома, патрэбен твой савет. Але пасля Цiхана я не хачу цябе бачыць, а заўтра прыязджай або зусiм пераязджай да мяне. Я прышлю табе памочнiкаў.
  - Падумаць.
  - Думаць не трэба, трэба проста да мяне вярнуцца. У цябе была мара пад назвай "Цiхан", ты яго атрымала, цяпер без мары вяртайся.
  - Самсон, я не буду жыць у тваiм новым асабняку, - сказала Глафiра.
  - Чаму, калi гэта не сакрэт фiрмы "дзьмухавец"? - здзiўлена спытаў Самсон.
  - Разумееш, я не магу жыць у прыватных дамах, у мяне комплекс вялiкiх будынкаў, я баюся лецiшчаў i маленькiх дамоў.
  - Глафiра, мы паставiм ахоўную сiгналiзацыю па ўсiм перыметры дома.
  - Мне кватэра ў шматпавярховым доме больш падыходзiць.
  - Так, адзiн пытанне вырашылi. Ёсць другое пытанне: ты народзiш мне Дачка?
  - Ды не пытанне, але ў маёй кватэры нам будзе цесна.
  - Слухай, а ў цябе няма дзе-небудзь сястры цi брата?
  - Навошта табе яны?
  - Разумееш, мне тут тэорыю разгарнулi: калi ў сям'i жонкi было двое дзяцей, то i яна дваiх дзяцей народзiць, калi трое-народзiць траiх, а ты што, адна ў мацi?
  - Ты ж ведаеш, у мяне ёсць стрыечная сястра Палiна.
  - Вельмi добра! Значыць, у мяне будзе стрыечная Дачка!
  - Сумняваюся, мы з табой разам не жывем.
  - Ты забылася, што я прапускаў тваю мару-Цiхана, а пасля яго трэба месяц чакаць, каб быць упэўненым, што дачка будзе мая, а не стрыечная.
  - Разумны ў мяне жанiх.
  - Праз месяц пераедзеш у маю кватэру. Не, Глафiра, не магу я чакаць месяц! Я засумаваў! Ты мне зараз патрэбна! Толькi скажы мне, што з Цiханам ты не была.
  - Я з Цiханам не была.
  - А я паверу, хоць ад рэўнасцi мяне выкручвае ўсяго.
  - Жывi спакойна.
  Неўзабаве да Глафiра дадому разам з Самсонам прыйшлi два хлопцы, яны ўзялi яе рэчы i панеслi. Жыццё яе ўскладнiлася, упершыню ўсе клопаты ляглi на яе плечы. Але трэба аддаць належнае Самсону, ён прывозiў прадукты i часам мыў посуд. Яны сталi адной сям'ёй у новай якасцi i самi сабе спадабалiся. Самсон падышоў да Глафiра, падняў яе на рукi i аднёс на вялiкую ложак. Глафiра падумала, што Самсон ёй больш падыходзiць, чым Цiхан, але вырвалася i ўцякла. Самсон на гэтым не супакоiўся.
  На працы Глафiра з Цiханам казала цяпер толькi аб працы, нiбы памiж iмi нiколi i нiчога не было. Прыехаў з санаторыя Сцяпан Сцяпанавiч, i ўсё ўстала на свае месцы. Часам Глафiра задуменна глядзела ў бок Цiхана, толькi i ўсяго, потым яна перакладала погляд на маленькае люстэрка на палiчцы, вартае над працоўным сталом. Ёй зноў вар'яцка хацелася Бурштынавы абруч на галаву. Яна падтрасала сваёй рудаватай грывай валасоў i апускала галаву над чарговай распрацоўкай. Ўзгадала Глафiра кузiну Палiну на сваю галаву! Пачуўся тэлефонны званок:
  - Глафiра, будзь сябрам, хачу валасы нарасцiць! Вясна, сама разумееш! Дай грошай, ты ў нас цяпер багатая.
  - З чаго ты гэта вырашыла?
  - Муж у цябе-багаты Бурацiна, а мне як раз пяцi залатых не хапае.
  - Палiна, я чагосьцi не разумею?
  - Цiкавае кiно, што я забылася ў дачным глухменьнi? А тут сталiца, ты паехала - я прыехала на тваё месца.
  - У мяне няма грошай.
  - Чаго я перад табой душу адкрываю, калi ў цябе грошай няма? Прагная стала? Стрыечнай сястры грошай не засталося? - абурылася Палiна.
  - Прасi ў свайго мужчыны.
  - Здзекуешся? У мяне цяпер адносiны без узаемных фiнансавых улiванняў i афiцыйных папер.
  - У мяне грошай няма.
  Глафiра ўспомнiла, як Палiна чарговы раз ўладкоўвалася да iх на працу.
  - Глафiра, я i твой будучы муж павiнны ведаць адзiн аднаго, - сказала Палiна.
  Выйшаў Самсон, павiтаўся.
  - Самсон, вазьмiце мяне да сябе на працу, - нечакана для ўсiх папрасiла Палiна. - Я сярод вас нiбы бедная сваячка.
  Самсон акiнуў вонкавае аблiчча дзiўнай сястры сваёй нявесты, знайшоў памiж iмi i падабенства, i адрозненне. Палiна была нiжэй ростам.
  - Палiна, а кiм бы вы хацелi працаваць?
  - А вы як думаеце?
  - Мне пра Вас Глафiра амаль нiчога не казала, прайдзiце ў пакой, пагаворым.
  - Я таму пра яе i не казала, што Палiна шляхам нiдзе не вучылася, у вучобе ў яе была заўзятая лянота, але ў менеджары выбiлася, так, вiдаць, ёй гэтая праца з паездкамi парадкам надакучыла.
  - Палiна, я ў цяжкiм становiшчы, у нас навукова-тэхнiчная фiрма, магу вас зладзiць у бухгалтэрыю, калi перавучыць, больш нiчога на розум не прыходзiць. Машыну вадзiць можаце? - спытаў Самсон.
  - Не магу.
  - Так i я магу адказаць Вам: магу ўзяць з наступным навучаннем.
  - Вось вы якi! - сказала Палiна i накiравалася да дзвярэй.
  Глафiра пайшла следам за ёй з адной мэтай-зачынiць дзверы.
  - Да пабачэння, Глафiра, - сказала Палiна, зачыняючы за сабой дзверы.
  Палiна выйшла i расплакалася. Амбiцый у яе шмат, а здольнасцяў да працы, мала...
  - Прыгожая ў цябе сястра, - сказаў Самсон.
  - А на працу не ўзяў.
  - Куды, не скажаш? Вы не вельмi дружныя сёстры.
  - Самсон, змяняй тэму, яна сама разбярэцца ў сваiх справах, у яе свае незразумелыя мне здольнасцi.
  - Прыкметна.
  Палiну на працу ў гаспадарчую службу ўзяў Бацька Самсона, Антон Сiдаровiч. Як бы яны ў камандзiроўку разам ездзiлi? А так па справах службы.
  камандзiровак тысячы ў краiне-яны крынiца дзелавой працы, хто едзе разбiрацца ў завiрусе, хто бегае па складах, як у цемры, хто план перамяшчае з крыкам: "што, ты!"I самалёты, цягнiкi, машыны часам замяняюць тэлеграф, i застаюцца зноў плаксiва жонкi, хаваючы раздражняльныя тоны, у даволi непакорлiвы нораў.
  I я, iх рэдкi прадстаўнiк, лячу i ежу, скiнуўшы страх. Потым раскажуць, хто з кiм бачыў, i не дапаможа чорны швэдар ад усiх лiхаслоўяў, ох i ах. А я люблю сысцi з дарогi i рабiць у жыццi першы крок, i пераскокваць парогi,
  спынiць славесныя апёкi, i думаць, у думках-я маг.
  А за акном чарнее ноч, i стук колаў, амаль не чутны, i еду я з агнямi прэч, i кажу я толькi пра дачку, пра валасы яе ў колер вiшань. А вось i мэта. Марознае паветра прыемна шчокi халадзiць, i Новы горад-гэта адпачынак ад усiх закiнутых крыўд. I сэрца з горадам лунае.
  Стукаюць трамвайчыкi па рэйках, вязуць людзей на свой завод. Трамваяў казачныя рэйкi бягуць сюды з году ў год. У дарозе дасведчаны народ. Я Люблю даведацца новы горад, i новы цэх, i зграю думак, i для вершаў ёсць новы нагода - яны завiслi над галавой. Я не адна. Са мною-людзi, чый вопыт розумам працяты, iдуць пытаннi па карнiзах, адказы-лесвiцай прэлюдый. Камандзiроўка выйшла ў людзi.
  У вясновага сонца магутная энергiя, якая злiзвала сваёй мовай снег досыць хутка, агаляючы асфальт, зямлю i кветкi. Аказалася, што розных вiдаў пралесак шмат, цi гэта проста раннiя кветкi, i яны ў хуткiм часе гатовыя квiтнець на радасць згаладалым па каляровай гаме прыроды вачам. Ганна Андрэеўна паглядзела ў акно, а потым на сябе ў люстэрка i засталася задаволеная сваёй выявай, яна старэла павольна i прыгожа.
  Антон Сiдаровiч заўсёды ганарыўся знешнiмi дадзенымi сваёй жонкi, але стоадсоткавай вернасцi ў iх не атрымалася, i яны адзiн аднаго не вiнавацiлi: так i жылi прыгожай парай, адпачываючы адзiн ад аднаго па ўзаемнай дамове. Дзiўна, але факт: яны заўсёды звярталiся адзiн да аднаго вельмi добразычлiва, не прамаўляючы папрокаў i настаўленняў. Яны паводзiлi сябе адзiн з адным вельмi тактоўна, ветлiва i стрымана.
  I вясна не ўносiла карэктывы ў iх сфармаваныя доўгiм жыццём адносiны. Чысцiня ў кватэры i на дачы заўсёды была ня назойлiвай, а натуральнай. Яны трымалi прыходную хатнюю прыслужнiцу, яна адмывала паверхнi, чысцiла i сыходзiла. Самi яны рэчы не раскiдвалi, i ўсё ў iх было добра. Тыл дырэктара фiрмы быў вельмi надзейны. З супрацоўнiкамi ён паводзiў сябе стрымана: не лаяў, не хвалiў, добра плацiў за працу. Iдэальны чалавек, калi не лiчыць некаторых асабiстых таямнiц. Так, нiчога асаблiвага.
  Калiсьцi Антон Сiдаровiч быў бязмерна бедны, працаваў у шахце, але яму пашанцавала. А працаваў у шахце ён для таго, каб напiсаць у анкеце, што ён з рабочых. Для шахцёраў у аддаленыя часы ў навучальным iнстытуце iснавалi дадатковыя месцы.
  Шахта, дзе Антон працаваў, знаходзiлася побач са старой шахтай, у якой нехта схаваў бочку, але не з мёдам, а з бурштынам. Было адчуванне, што гэты бурштын адарвалi ад сцяны, адным словам, бурштын, "якi быў ва ўжываннi". Антон у адсеку шахты адбойным малатком закрануў бочкi. Скрозь руду пад святлом лiхтара, размешчанага на шахцёрскай касцы, блiснулi пырскi бурштыну. Ён спынiўся, азiрнуўся, побач нiкога не было. Заставалася вынесцi бочку на паверхню без староннiх вачэй.
  Наверсе дзяжурыла дзяўчына па iмi Ганна, яна выдавала шахцёрам лiхтары i iншыя прыналежнасцi для спуску пад зямлю. Антон з ёй дамовiўся аб тым, што бочку з бурштынам падымуць ўдваiх. Яны паднялi бочку на паверхню зямлi.
  А што такое бурштын пасля жалезнай руды? Пушок. Схавалi бурштыновую бочку. Ганна i Антон пасябравалi, абодва паступiлi ў iнстытуты i скончылi iх. Антон хутка знайшоў шляхi збыту i апрацоўкi бурштыну. Ён рабiў унiкальныя доўгiя пацеры, якiя глядзелiся як ўпрыгажэннi часоў Клеапатры. Чароўна. Стварыў Антон Сiдаровiч малую фiрму, потым вялiкую фiрму, разумнейшыя былi i задачы, але пачатак яго поспеху было такое: ад бурштынавай бочкi.
  ...Сiдар, малодшы лейтэнант Савецкай Армii, сядзеў у закрытым памяшканнi i аддзiраў ад панэляў бурштынавага пакоя бурштын. Сцены, разабраныя на панэлi, то ёсць на складнiкi часткi, стаялi адна за iншы. Яму дапамагалi некалькi чалавек радавых. Iх ахоўвалi людзi ў чорнай форме. Малодшы лейтэнант разумеў, што жыць яму застаецца трохi, ён будзе жыць, пакуль ён здабывае бурштын.
  У свой час ён бачыў гэтую бурштыновую пакой. А цяпер сядзеў i псаваў шэдэўр сусветнай архiтэктуры. Бурштын клалi ў бочку. На дне бочкi ён паклаў запiску са сваiм iмем, што менавiта Ён напаўняў яе бурштынам. Гэтую запiску выявiў Антон Сiдаровiч, калi выцягваў з бочкi бурштын i расфасоўваў па больш дробнай тары. Ён вырашыў, што менавiта ён сын малодшага лейтэнанта Сiдара...
  Глафiра гэтую гiсторыю пачула ад Самсона i страшна здзiвiлася, што яе мара прайшла побач з гiсторыяй стварэння яго сямейства.
  - Самсон, чаму аб сваёй знаходцы твае бацькi нiкому не паведамiлi?
  - Не верылi ў беспакаранасць. Людзi раней за ўсё баялiся. I, знайшоўшы тое, што iншыя людзi шукалi па ўсiм свеце, аддалi перавагу маўчанне. Я ўсё фiльмы па тэлевiзары аб бурштынавай пакоi прагледзеў.
  - А бурштын яшчэ застаўся?
  - Наўрад цi, засталася сямейная легенда.
  - Па прынцыпе "а цi быў хлопчык"? Шкада, што ўсё знiкла, мне на бурштыновую дыядэму не пакiнулi.
  - Зноў ты пра дыядэму! Куплю я табе бурштын, не такi ўжо ён i дарагi, каб усё жыццё мучыцца над простым жаданнем.
  - Дыядэма павiнна быць ажурная, з чыстага золата, а ў яе ўстаўлены бурштын.
  - Выканальны. Табе цяпер патрэбна дыядэма або пачакаеш?
  - Яшчэ яе трэба намаляваць.
  - Мама з такой задачай справiцца, пагавары з ёй. Гэтая тэма лепш, чым твая сувязь з Цiханам.
  - Зноў ты за рыбу грошы. Мы з iм працуем, i ўсё.
  Ганна Андрэеўна вырашыла зрабiць рамонт у кватэры.
  тры тыднi спякота, тры тыднi рамонт, я зараз ажыла, ад нябёсаў патрэбен парасон. Ветрык загуляў ў цёмнай зелянiне траў, ён у лiсце забег, выяўляючы свой нораў. Нiчога, не бяда, сонца ў небе вiсiць-гэта толькi вада, а ў кватэры свой выгляд. Я з рамонтам такiм ператварылася ў саву, у залацiстых танах восень у дом паклiчу. Дома восень жыве на карцiнах заўсёды, а на вулiцы лета i з неба вада. I рамонт там не патрэбен для цiхiх алей. А паэту што трэба? Дом яго маўзалей.
  Яна сама здымала шпалеры i знайшла дзiўнае месца ў сцяне: гук ад яго быў пусты, а шпалеры ў гэтым месцы з цяжкасцю можна было абадраць. Пад шпалерамi яна знайшла тонкую пласцiну, пад пласцiнай размяшчалася нiша, у якой ляжалi чатыры пакета з-пад малака. Лiтровыя кардонныя пакеты былi набiтыя бурштынам. Яна круцiла ў руцэ пакет з намаляванымi сiнiмi лiсцiкамi, усярэдзiне пакета паблiсквалi бурштынавыя каменьчыкi. Яна дастала адзiн бурштын i выявiла, што адна яго бок быў няроўнай, нiбы на ёй быў клей, потым яго чымсьцi аддзiралi. Яна паставiла пакет на стол да прыходу мужа.
  Антон Сiдаровiч, заўважыўшы пакет з бурштынам, увесь перакасiўся:
  - Ганна, ты навошта дастала пакет з тайнiка?
  - Дык гэта быў тайнiк са старым бурштынам?
  - Бурштын сам па сабе - стары кавалак смалы.
  - Але гэта выкарыстаны бурштын.
  - Больш скажу, але не цяпер.
  - А, дык гэта той бурштын, якi абдзiраў ў вайну з панэляў бурштынавай пакоя твой бацька Сiдар?
  - Успомнiла? Так, гэта ён.
  - Аддамо ў музей?
  - Няма.
  - Зразумела, але гiстарычная каштоўнасць сусветнага значэння каштуе даражэй бус з яго.
  - Верагодна, усё так, як ты кажаш, але такая рэклама можа апынуцца антырэкламай да канца жыцця! Нас зацягаюць па мерапрыемствах, i яшчэ нашым дзецям дастанецца. Ганна, маўчы аб знаходцы, малю, нiкому нi слова! Забудзь усё гэта яшчэ раз!
  Ганна Андрэеўна патэлефанавала сыну:
  - Самсон, прыязджай дадому! Ёсць спадчыну ад твайго дзеда Сiдара! Чакаць. Але ты павiнен прыехаць у той момант, калi твой бацька яшчэ на працы будзе.
  - Мама, ты загадкi задаеш. Прыеду перад абедам.
  Самсон паглядзеў на бурштын, паслухаў версiю мацi на гэтую тэму i сказаў:
  - Бурштын-занадта сур'ёзнае абвiнавачванне майму дзеду i бацьку, каб быць праўдай.
  - Што рабiць будзем? - трывожна спытала мацi.
  - Пакладзi туды, дзе ўзяла, i замуруй мацней.
  - Шкада столькi дабра замуровывать ў сцяну.
  - Шкада - дык забiрай сабе, чай, спадчыну ад майго дзеда цi ўсё, што ад яго засталося. Глафiра марыць аб дыядэме з бурштыну, а тут цэлы лiтр гэтага дабра, я б узяў. Але што бацька на гэта скажа?
  - Я думала, што ты мне аддасi, а ты сваёй каханка падарунак гатовы зрабiць!
  - Мама, дык Я вазьму дары сцяны нашай?
  - Забiрай, спаць лепш буду.
  Самсон папрасiў Глафiру затрымацца на працы пасля сыходу бацькi.
  - Што яшчэ прыдумаў? - спытала яна з раздражненнем.
  - Ёсць бурштын для тваёй дыядэмы, шмат бурштыну.
  - Выдатна, але дзе ўзяць шмат золата?
  - У бацькi.
  - Зразумела, а яму можна сказаць, што бурштын ёсць у цябе?
  - Гавары, усё роўна даведаецца.
  - Сход збяром?
  - "Трохкутнiк" такi сход называецца.
  -Не, у нас шматграннiк.
  Ганна Андрэеўна не вытрымала сакрэту i распавяла бабкам на вулiцы аб сваёй знаходцы ў сцяне. Бабы розныя бываюць, адна паведамiла ў мiлiцыю, другая ў музей збегала, падставiлi яе з усiх бакоў. Ганна Андрэеўна ўзрадавацца не паспела, як прыехалi людзi i забралi бурштын на экспертызу. Любы бурштын сканчаецца.
  Антон Сiдаровiч спытаў у экспертаў:
  - Куды бурштын павезлi? Не ведаеце? Даведацца.
  Дастаткова хутка дырэктар высветлiў, куды павезлi бурштын на экспертызу, ён сам туды вазiў бурштын з гэтай серыi. Джып, два ахоўнiкi, пара аўтаматаў - i ён выехаў насустрач цiхаходнай машыне тых, хто вёз бурштын на экспертызу. Яны не столькi везлi, колькi дзялiлi яго памiж сабой, але машына гэтых людзей была яму вядомая.
  Падчас дзяльбы бурштыну побач з машынай спынiўся джып Антона Сiдаровiча. Ён застаўся ў машыне, яго ахоўнiкi раптоўным нападам без кроплi крывi здабылi лiтровыя пакеты з бурштынам. Ён зноў трымаў бурштын ў руках, гладкiя камянi прыемна грэлi яго далонi. Ён вырашыў бурштын нiкому не аддаваць у памяць аб шахце i так, каб было.
  Засталася Глафiра нi з чым, але дачулася, што яе мара засталася ў сейфе дырэктара. Усе астатнiя ўдзельнiкi гэтай гiсторыi пахвалявалiся ды забылiся, цi думалi так моўчкi. Яна вырашыла ўзяць бурштын у рукi, але прычыны выхаду на дырэктара ў яе не было, хiба што праз Самсона. Усё ж такi ён сын, ды i яна не зусiм чужая.
  гляджу на свет у акно спакойна, хай ты забыўся мяне зусiм. Я чую стук начных вагонаў, жалезных дарог побач сем. Магу не ехаць нiкуды я, вакзал i так непадалёк. I нехта ў цягнiку варожыць, а хтосьцi едзе ўлегцы. Адкрытыя насцеж усе акенцы. Святлеюць зоркi. Цемра. Агонь. Спакойна спiць сёння котка, i цiшыня. Каты адны. I калi ласкi занадта частыя, як сонцапёк яны патрэбныя. Любовi парыў, сяброў долю, бываюць часта як той жмых. Думка паляцела ўдалеч начную, засталася трапяткая цiша. Я па марам сваiм качую, я спакойная. А ты, дзе спiш?
  Глафiра нагадала Самсону аб сваёй мары, знiклай у сейфе яго бацькi.
  - Глафiра, давай купiм некалькi бурштынавых караляў i зробiм табе дыядэму, перастанеш мяне мучыць.
  - Прынцыпова хачу Гiстарычныя камянi, без гiсторыi яны маюць маленькую цану.
  - Спытаю ў бацькi пры выпадку, не прыспешвай.
  - Чакаю, родны, а пакуль шлюбны абавязак у сейфе паляжыць - - i Глафiра пайшла ў пакой, дзе на канапе заснула.
  Аднойчы ў цырульнi Палiна пачула, як жанчына распавядала пра бурштын, знойдзены ў сцяне ў пакетах з-пад малака. Яна вырашыла, што Глафiра павiнна ведаць працяг гэтага аповеду.
  - Глафiра, гэта ў вас сцены з бурштыну сталi рабiць? - яхiдна спытала Палiна па тэлефоне.
  - Палiна, прывiтанне, адкуль такая навiна?
  - З цырульнiцкага салона. Я чула аповяд з суседняга крэсла, пакуль мяне стрыглi.
  - Хутка навiны без газет разносяцца, трэба спяшацца.
  - Куды, сястрычка, сабралася спяшацца?
  - Я хачу менавiта гэтае бурштын.
  - А хто сумняваўся! Ты з дзяцiнства трызнiш бурштынам, а сама нi аднаго каменя не купiла! У мяне i то ёсць кулон i завушнiцы! Купi сабе сама бурштын i супакойся.
  - Супакоюся, але не ўсё так хутка робiцца. Я бурштыновую дыядэму хачу.
  - Усе, твае 'хачу' у мяне ў пячонка, пакуль...
  Глафiра на працы абмеркавала апошнiя навiны з Цiханам. Ён прамаўчаў у адказ, а потым i проста адвярнуўся да свайго працоўнага месца. Глафiра на яго амаль не пакрыўдзiлася i пайшла працаваць.
  Антон Сiдаровiч, паглядзеўшы на дзiўны дыялог на экране тэлевiзара, прамаўчаў.
  Самсон не прамаўчаў:
  - Глафiра, бацька хоча з табой асабiста пагаварыць. Чакае цябе ўвечары ў сябе дома.
  - Ты са мной паедзеш?
  - Не, ты паедзеш адна.
  Антон Сiдаровiч дома быў адзiн.
  - Прывiтанне, Глафiра! Прыйшла за бурштынавай марай?
  - А вы мне маю мару пакажаце?
  - Кошт ведаеш? Мы з табой паедзем у марскую краiну. Абыдземся без перакладчыка. Паедзем заўтра ў камандзiроўку.
  - Мяне не адпусцяць.
  - Лiчы, што ўсё адпусцiлi.
  
  
  Кiраўнiк 6
  
  Ранiцай Глафiра павольна спускалася па лесвiцы свайго пад'езда, лiфт хтосьцi тармазiў. Яна iшла пешшу з невялiкай паходнай торбай. Зверху пачулiся хуткiя крокi, якiя яе даганялi. Яна спынiлася, павярнула галаву: яе вочы сустрэлiся з вачыма мужчыны, апранутага ў пiнжак фiрмы будаўнiкоў. Ён трымаў у руцэ Тры адрэзка металiчных труб рознай даўжынi.
  Пот прайшоў па целе. Глафiра зрабiла выгляд, што не спалохалася, i хуткiм крокам пайшла да ўваходных дзвярэй пад'езда. Мужчына iшоў следам. Яна рэзка спынiлася i яшчэ раз павярнула галаву. Ён апусцiў тры трубы ўнiз. Яна нацiснула на кнопку ўваходных дзвярэй, але дзверы не адчынiлiся. Яна нацiснула яшчэ раз на чорную кнопку замка, i дзверы адчынiлiся. Мужчына дагнаў жанчыну. Яны разам выйшлi з пад'езда.
  У страху вочы вялiкiя.
  Побач з пад'ездам стаяла машына Антона Сiдаровiча, яго шафёр пацягнуўся праз крэсла, нацiснуў на кнопку задняй дзверы. Глафiра адкрыла заднюю дзверы, села на сядзенне, побач паставiла невялiкую паходную сумку. Машына кранулася з месца i плаўна паехала мiма дома. Мужык з трубы iшоў у другi бок.
  - Добры дзень, Глафiра, - пракурняўкала Антон Сiдаровiч.
  - Добрай ранiцы, Антон Сiдаравiч! А Вы не забылiся, што я дзяўчына вашага сына?
  - Дарагая мая, я ў курсе сямейнага жыцця свайго сына. Я ведаю, што ты выдатна спiш адна ў пакоi. Мала таго, я ведаю, што ў цябе i ў Цiхана ў гасцiнiцы было спатканне, але ты-сэксуальная ленивица: ты схавалася з гасцiнiцы. Ты пакiнула прыгажуна Цiхана пры яго цiкавасцi ў адным нiжнiм бялiзну.
  - Я iльвiца, а не лянiвiца.
  - Гэта ўжо лепш гучыць. Ты чуеш, яна ў нас iльвiца, - звярнуўся Антон Сiдаровiч да шафёра.
  - Гучыць прыгожа. Калi за вамi прыязджаць?
  - Я патэлефаную.
  Далей ехалi i маўчалi. За акном мiльгаў лясной пейзаж або дачныя хаты новага ўзору.
  Залатая восень залатых шароў. Лiсце, нiбы блiкi, водблiск гарадоў. Мне не нагледзецца на красу галiн. Вецер-ветрык мой, ты бадзёры вей. I ўзлятаюць лiсце на чужую сум сустрэтых дрэў. Дзе ж тут карысьць?
  Радасныя iмгненнi гэтых яркiх дзён, шугаюць сенцы, рэдкасць у iх лепш вiдаць. Залатыя радкi, залатая каламута, назад такiя радкi мне не павярнуць. Залатая восень залатых шароў. Лiсце, нiбы блiкi, водблiск гарадоў.
  Машына спынiлася ля двухпавярховага асабняка. Металiчныя дзверы бясшумна рассунулiся ў два бакi. Машына заехала ў двор. Глафiра заўважыла на ганку пажылую жанчыну i двух мужчын з выглядам ахоўнiкаў.
  Машына спынiлася. Глафiра i Антон Сiдаровiч выйшлi з машыны.
  - Гаспадыня, сустракай гасцей, мы надоўга прыехалi!
  - Антон Сiдаравiч, мы заўсёды Вас чакаем! У нас усё гатова.
  - Выдатна, пакажы пакой госцi, яе клiчуць Глафiра.
  Глафiра ўвайшла ў пакой з круглай ложкам у цэнтры пакоя. Пакой быў квадратны, але ў кутах стаялi скругленыя шафы рознага прызначэння. Ёй спадабалася часовае жыллё. Яна села ў крэсла каля акна, яшчэ раз акiнула поглядам пакой, заўважыла ўтоеную дзверы, выявiла за ёй ванну i iншае. Побач з крэслам стаяў часопiсны столiк, на iм ляжаў кампутар у выглядзе кнiжкi-ноўтбук. Усе яна разумела, акрамя таго, што нiчога не разумела! Навошта яе прывезлi на гэтую дачу? Глафiра здрыганулася i падняла вочы: над ложкам вiсела круглае пано з бурштыну, маленькiя свяцiльнi размяшчалiся вакол яго-гэта ўжо цiкава.
  У пакой увайшоў Антон Сiдаравiч, яго знешнi выгляд выклiкаў нявольнае павагу. Высакароднае твар апраўляла невялiкая сiвiзна, выкладзеная ў прыгожую мужчынскую прычоску. Глафiра ўпершыню паглядзела на патэнцыйнага свёкра як на мужчыну, i ён маладой жанчыне спадабаўся.
  - Глафiра, спадзяюся, табе тут будзе добра! А цяпер для цябе прынясуць працу.
  У пакой увайшлi двое мужчын i ўнеслi дзве прыгожыя кардонныя скрынкi.
  - Так, гэта праца для цябе. Тут бурштын, раз ён табе падабаецца. Праглядзi каменьчыкi, прадумай прастакутныя панэлi для гэтага пакоя. Гэтая дача на продаж. Ты тут будзеш жыць некаторы час, пакуль не прыдумаеш ўвесь дызайн.
  - А вы паедзеце, Антон Сiдаровiч?
  - Як гэта нi дзiўна, няма. У мяне тут ёсць справа. А тое, што ты прыдумаеш, будзе выкарыстоўвацца для серыйных панэляў са штучным бурштынам.
  - Зразумела, спадар дырэктар. Панэлi мне прынясуць?
  - Яны тут, ты iх не заўважыла. Iх тры штукi.
  - Я думала, што гэта частка дызайну пакоя.
  - Будучага дызайну.
  - Запрасiлi б сапраўднага дызайнера.
  - Мне патрэбны сапраўдны аматар бурштыну, а гэта ты, мая дарагая.
  - Але я не ваша дарагая.
  - Гэта справа часу. I яшчэ, у тваiм кампутары ёсць праграма з наборам ажура для панэляў. Арнамент будзе выкананы з золата альбо з яго напыленнем. Выберы малюнкi для панэляў пад бурштын. Ты хацела бурштыновую дыядэму?
  - Я Вам пра гэта не казала.
  - Усе размовы, годныя маiх вушэй, да мяне прыходзяць.
  Як аказалася, карпатлiвая праца з бурштынам была для Глафiры, яна праз пару дзён падышла да Антона Сiдаравiчу i адмовiлася ад бессэнсоўнага працы.
  - А як жа Мара?
  - А я не перадумала марыць пра бурштынавую дыядэму...
  Самсон паляцеў за акiян, у яго было сваё спартовае хобi: ён любiў гуляць у хакей. А цяпер ён сядзеў на даху сваёй гасцiнiцы-хмарачоса i балбатаў нагамi, пазiраючы ўдалячынь. Сёння на яго долю звалiлiся непрыемнасцi сусветнага маштабу. Яго бясконца сумныя вочы аглядалi зону дзеяння без доступу ў сетку узаемасувязяў. Ён сумаваў аб бязмежных прасторах зусiм iншай краiны. Так, там бы яго нiхто не загнаў на дах хмарачоса, паколькi там iх не было, у тым сэнсе, што на бязмежных прасторах не было сэнсу будаваць хмарачосы. Ды i навошта скрэбцi неба будынкамi, калi ёсць звычайны прастор для шчасця?
  Дык вось у чым справа! Скрэбцi можна канькамi лёд, якiя ён кiнуў у гасцiнiцы. Вось няхай яны там i ляжаць! Не, ён не хакеiст! Хоць як сказаць: гэты вiд мужчынскага спорту ён любiў з дзяцiнства. Колькi сябе Самсон памятаў, ён заўсёды сябе памятаў на каньках на ледзяной арэне. Ну чаму ён зламаў клюшку аб галаву знакамiтага хакеiста?! Вось цяпер сядзiць на даху, збягаючы ад усiх вiдаў пакаранняў, а той хакеiст толькi пахiснуўся.
  "Так, з гэтага месца падрабязней, калi ласка", - сказаў ён сам сабе. Клюшка зламалася, а супернiк толькi пахiснуўся. Значыць, клюшку хтосьцi пашкодзiў да выступу! Тады за што яго караць? Што ён такога зрабiў? У гэты момант над iм закруцiў верталёт. Голас, узмоцнены мiкрафонам, загадваў Самсону падняцца на борт верталёта. Верталёт апусцiўся на дах хмарачоса. Да яго падбег яго трэнер i паспрабаваў словамi ўздзейнiчаць на свайго падапечнага хакеiста.
  - Самсон, усё ў парадку! Цябе нiхто нi ў чым не абвiнавачвае! Нехта хацеў заняць тваё месца ў зборнай камандзе i давёў цябе да шаленства. Платон падтачыў тваю клюшку, а потым спрытна замазаў слабое месца. Так, Платон-знакамiты хакеiст, але яго час у мiнулым. Ты-наша будучыня!
  Самсон, павольна адштурхваючыся рукамi, стаў адпаўзаць задам ад краю будынка. I ў гэты момант над iм апынулася яшчэ адна птушка. Яе велiзарныя чорныя крылы адкiнулi трэнера да верталёта. Нешта памяранцавае схiлiлася над Самсонам. Чырвоны дзюбу схапiў хакеiста за камiзэльку i адцягнуў яго ад краю Сусвету. Яшчэ пара секунд-i Кондар ва ўсёй сваёй красе падняў Самсона над дахам. Малады чалавек лунаў над хмарачосам, адчуваючы ўсё хараство ружаватых лап Птушкi.
  Кондар толькi напярэдаднi выпусцiлi на волю з клеткi, гордую птушку цягнула ў горад. Ён успрымаў будынка як горы. Людзi для яго былi патэнцыйнай падлай, i iх было шмат. Ад чалавека, якi сядзiць на краi даху, веяла вечнасцю, яго жыццё вiсела на валаску, ён ужо быў падлай, значыць, ён быў патэнцыйнай ежай. Кондар успрыняў верталёт як супернiка i вырашыў адабраць у яго сваю ежу, што ён i зрабiў.
  Самсон нервова схапiўся за кольцы на лапах птушкi, каб не сысцi ў свабодны палёт памiж гiганцкiмi будынкамi. У яго не было страху, ён прайшоў гэта пачуццё, седзячы на краi даху. Азарт-вось што валодала iм у поўнай меры! Ён ляцеў! А трэнер застаўся нi з чым. Хай цяпер трэнiруе хакеiста Платона. Жыццё было цудоўнае. Кондар адчуў хватку ахвяры, скасiў на чалавека чырвоныя вочы i паляцеў над акiянскiм узбярэжжам. У Кондар на прыкмеце было адно месца, дзе нiхто не перашкодзiў бы яму з'есцi сваю ахвяру.
  Верталёт закруцiў над кондарам. Але птушка, склаўшы крылы, практычна нырнула ў залацiстыя лiсце клёнаў. Самсон адчуў, што кiпцюры разжалiся, i ён сам адпусцiў кольцы на лапах. Малады чалавек прызямлiўся на апалае лiсце клёну i з захапленнем агледзеў дзiўную птушку. Кондар сеў на блiзкую лаўку i бязвiнна пазiраў на чалавека. Яны адзiн аднаму спадабалiся. Дзесьцi версе крычаў трэнер у мегафон, але гэта нiкога не хвалявала.
  Самсон падышоў да Кондар, пагладзiў чорнае апярэнне i адчуў у iм роднасную душу. Заставалася прыдумаць, як iм жыць далей. Чамусьцi Самсон адчуў у Кондар няўпэўненасць, нiбы ён быў першы дзень на волi. Рашэнне прыйшло iмгненна, але здалося недарэчным. Дзе жыць хакеiсту з Кондар? Вядома, на лёдзе! Самсон прывык насiць на сабе вагу хакейнай формы. Кондар важыў не менш. Ён пагладзiў птушку i адчуў, што яго пагладзiлi ў адказ. Цырк на лёдзе! Калi з яго не атрымаўся выбiтны хакеiст, то з яго цалкам атрымаецца лядовы цыркач з жывымi крыламi Кондар на плячах.
  Кондар расчынiў свае трохметровыя крылы, паказваючы белыя палосы. Дух у Самсона перахапiла ад такой прыгажосцi. "Мы спрацуемся", - падумаў ён. I Кондар абняў яго вялiзнымi крыламi ў знак згоды. Памiж iмi ўзнiкла ўзаемасувязь, яшчэ неўсвядомленая, трапяткая, але яна нарастала i мацнела з кожнай хвiлiнай. Не паспеў ён памарыць пра выступы з кондарам, як вялiзная птушка ўзмахнула крыламi i паляцела.
  Паездка за акiян апынулася кароткай, i цяпер Самсон ляжаў на верцiцца ложы, якое круцiлася мiма замкнёнага панарамнага экрана. Ён не любiў перамыкаць каналы, але любiў перамыкаць лёсы людзей. Перад iм праплывалi горы i далiны, рэкi i вадаспады. Ён не любiў сядзець, але любiў лежачы разглядаць пейзажы зямлi. Ён ляжаў i глядзеў па баках, пакуль у яго галаве не ўзнiкала нешта неўсвядомленае, якое неўзабаве ператваралася ў пэўную думку.
  перабiрае вецер лiсце, здзiмае пыл зялёных дзён. Бярозак жоўтыя манiста сёння глядзяцца даўжэй. Мой шэры плашч, я ў iм сагрэта, пануе ў iм шэрасць аблокаў. Асiны колерам яшчэ летам. Дрэвы-парасоны стагоддзяў. Там, дзе жыву i сонца-рэдкасць, часам iдуць за днямi днi, круцячы вiльготнасць. Вiльгацi трапнасць так часта акружае пнi.
  Парасоны-дома, парасоны-экраны, парасоны ад сонца - аблокi. Парасоны-сэрца, парасоны - бураны. Адкрыеш парасон-вада лёгкая. Скрозь хмары свецiць яркасць фарбы, нейкi далiкатна-блакiтны, iду смялей, без асцярогi, зачыню парасон i святло са мной.
  Над экранам з краявiдамi сталi з'яўляцца твары людзей, якiя, як горы, вызначалi рэльеф населенага пункта. У задачу Самсона ўваходзiла негатыўна-пазiтыўнае забаўка грамадства. Ён выдатна разумеў, што людзям трэба даваць перадышку для вырашэння асабiстых спраў замест перажывання за агульныя праблемы чалавецтва. Ён справу паставiў так, што вядомыя людзi адкуплялiся ад яго яшчэ большай папулярнасцю. Яны выварочвалi сваё жыццё навыварат на экранах, i гэта iх ратавала ад яшчэ большай кары ў жыццi.
  Думка пра планеты i людзей скончылася ў галаве дзiўнай фразай: "не варта жыць на астэроiдах мiнулага Фаэтона, трэба жыць на планеце сучаснасцi i не думаць сур'ёзна аб планеце будучынi, пра Венера". Але не думаць ён не мог аб сваёй Венеры, якую звалi Глафiра.
  
  
  У сярэдзiне снежня замець круцiлася на асфальце ўздоўж вельмi доўгага шклянога будынка фiрмы. Будынак сваiм тарцом стаяла ў ста метрах ад маналiтнага помнiка ля шашы, па якiм у алiмпiйскiя часы часта езьдзiлi ўрадавыя кавалькады, з-за гэтага машыны запасiлiся пад вокнамi будынка. Людзi высоўвалi свае цiкаўныя насы ў вокны, каб паглядзець, як праедуць чорныя i вялiкiя машыны. У гэтым доўгiм, доўгiм будынак жылi тры фiрмы.
  замець зноў лётае пад нагамi, марозны вецер просiцца ў твар, так павольна зiма iдзе, крокамi яе наскрозь працята кольца, яно яшчэ завецца гарызонтам. Дрэвы прымаюць першы бой, яны астылi i не ведаюць толкам, якi Мароз прызначаны iм лёсам. Мяце замець ружамi асфальту, драбнюткi снег вiхрыцца i сваволiць. Сёння яму выпалi ўсе фанты, сёння ён з марозам нiбы злiты. Блакiт нябеснага марозу ззяе сонцам у ледзяных промнях. Так сiвiзна валасоў мяняе ролi, як i забыццё вечнае на гадзiну.
  Замерзла памяць, няма ўспамiнаў, твая зорка пайшла скрозь сiняву. На маю боль кладзецца толькi наледзь, а слёзы ўсё змерзлi наяве. Знiклi ласкi, рукi для масажу, а ласкi - гэта летнi цяпло. Масажы, як марозныя пасажы. Масаж падобны на ласку скрозь шкло.
  Глафiра iшла па пазыцы ў дэмiсезонны цёмна-сiнiм палiто. Яе галаву ўпрыгожвала шэрая вязаная шапка пяцелькамi па модзе тых часоў. Вецер кружыў вакол маладой жанчыны i злёгку падштурхоўваў яе наперад, да прахадной сярэдняй фiрмы. Яна зайшла ў прахадную, паглядзела на паказальнiкi. Патрэбная фiрма размяшчалася справа.
  У аддзеле кадраў у стосе папер знайшлi ўсе яе дакументы. Яе праверылi па ўсiх артыкулах, цяпер яна магла выходзiць на працу. КБ знаходзiлася ў тупiку другога паверха. Яна ўвайшла ў велiзарнае памяшканне, у якiм жылi тры лабараторыi без бачных перагародак. Пры ўваходзе ў памяшканне сядзела жанчына i стукала на велiзарнай пiшучай машынцы. Астатнюю прастору займалi кульман, сталы, крэслы i людзi на крэслах.
  На Глафiры было надзета сукенка шэра-блакiтнаватага колеру. Ёй дастаўся трэцi кульман ад дзвярэй. Падышоў начальнiк лабараторыi Вiктар Вiктаравiч, даў Глафiры першую працу-намаляваць педаль для станка-аўтамата ў чатырох варыянтах. Так i пачалася канструктарская жыццё Глафiры з варыянтаў канструкцый.
  Стаяць ля кульмана прыемна, але прамалеўваць зручней седзячы. Паглядзеўшы вакол сябе, яна паступова стала адрознiваць людзей, якiя сядзяць побач. Кiраўнiцтва на яе шчасце змянiла кульман i мэбля праз месяц пасля яе выхаду на працу.
  З-за новай мэблi ўсе перасунулiся ў прасторы, а побач з ёй часта спыняўся сiмпатычны Цiхан. Яго кучаравыя валасы былi коратка падстрыжаныя, такая павальная мода ў астатнiх мужчын надыдзе толькi праз трыццаць гадоў. Ён прыходзiў на працу ў вельмi прыгожым джэмпер, здымаў яго i акуратна ўкладваў на тумбачку, надзяваў белы халат, i пасля гэтага з iм можна было гаварыць аб працы.
  Цiхан па сумяшчальнiцтве выконваў функцыi першага "даведачнага бюро". Калi каму-небудзь што - небудзь было незразумела, то пыталiся ў яго, а калi не ведаў ён, то ведалi iншыя. Паступова Глафiра зразумела, хто з супрацоўнiкаў i на якiя пытаннi можа адказаць.
  Глафiра спадабаўся шэф Вiктар Вiктаравiч, але ён любiў зусiм iншую жанчыну, ён у той час быў захоплены эканамiстам аддзела Марфай Мiтрафанаў. У душы Глафiры мiльгала маленькая рэўнасць, але яна пра яе хутка забылася. Зносiнам на працы Марфа Мiтрафанаўна не замiнала, гэтага Глафiры было цалкам дастаткова. У яе сваiх праблем было вышэй даху ад жыцця з маладым i моцным мужчынам, тады ён працаваў у гэтай жа фiрме, але паверхам вышэй.
  Мужчыны гэта хутка зразумелi i часта падсмейвалiся, што варта было з Глафiрай загаварыць, як з трэцяга паверха прылятаў яе малады чалавек. Ён зрабiў адну вялiкую глупства-акрамя сваiх прамых абавязкаў па працы, яго нехта ўцягнуў у грамадскую працу, а гэтага рабiць было нельга катэгарычна. Ён стаў пунктуальна выконваць свае грамадскiя даручэннi, гэта значыць правяраць фiрму на шкоднасць умоў працы.
  ззяе сонейка ў зенiце. Зiхацiць запал З-пад павек, яна з любоўю мне пралiта, не вiдаць страсцi той межаў. У вачах любоў i цень пакут, яны яшчэ гараць агнём былой любовi, успамiнам, ужо застылым ледзь свiнцом.
  Нельга не бачыць гэтыя вочы, нельга з табой, нельга адной, але не любiць-няма больш мачы, закаханасць бачыцца вiной. У сваiх парывiстых жаданнях: iду да цябе, лячу Да цябе, але груз нязбытных мараў я пакiдаю пры сабе. Мой мiлы сябар, заўсёды жаданы: усё, усё ў адчайнай мары, Жыццё засмучаная пакутай. Ты-запал, застылая ў лiсце!
  Апаратуры было шмат, i многiя ўстаноўкi выпраменьвалi зусiм непатрэбныя чалавеку прамянi i токi высокай частоты, вось ён усё параметры замерыў i ўзгаднiў iх з СЭС. Кiраўнiцтву фiрмы даследавання мужчыны Глафiры не спадабалiся, пачалiся судовыя цяжбы. Яму давялося цяжка на працы, хоць ён i меў рацыю i суд пацвердзiў яго правату. Менавiта ў гэтай фiрме ён аформiў свае шматлiкiя заяўкi на вынаходствы па працы, але грамадская праца нанесла непапраўную шкоду яго асноўнай працы.
  Недалёка ад кульмана Глафiры знаходзiўся стол Алега. Ён i быў другiм "даведкавым бюро" па незразумелых пытаннях, але яна не злоўжывала яго ведамi. Акрамя кульмана ў канструктара былi i iншыя iнструменты для працы: цыркуль, аловак, ватман, лагарыфмiчная лiнейка, транспарцiр, кутнiк.
  Пры ўваходзе ў пакой сядзела эканамiст Марфа Мiтрафанаўна, ўзрушаючая жанчына з белымi валасамi, яна дыктавала паводзiны ў пакоi канструктараў, усе гаспадарчыя пытаннi вырашала яна. У яе быў прыхiльнiк-Вiктар Вiктаравiч. Iх агульнавядомая каханне прыемна прыхарошвае працоўныя днi. Дома ў iх былi свае сем'i, але на працы, яны былi сям'я.
  Верагодна, сваё далейшае паводзiны Глафiра капiявала з эканамiста Марфы Мiтрафанаўны, акрамя аднаго-Глафiра не ўмела прадаваць, каб жыць лепш, чым не зарплату канструктара. У свой час Марфа Мiтрафанаўна i яе муж зарабiлi грошы на кааператыўную кватэру вельмi дзiўным чынам.
  Яна працавала швачкай дома, паколькi была краўчыхай ад Бога, а на працы яна была эканамiстам. Як-то раз яе муж, працуючы машынiстам, прывёз ёй шматкоў цэлы мяшок, адходы аднаго швейнай вытворчасцi, якiя яму трэба было выкiнуць цi, дакладней, адвезцi на звалку. Муж не выкiнуў адходы, а прывёз жонцы. У той час з купальнiкамi ў горадзе было дрэнна, а лета выдалася гарачым.
  Марфа Мiтрафанаўна выштукаваць купальнiкi з шматкоў, пашыла i прадала. Купальнiкi яе вытворчасцi куплялi вельмi добра. Так i павялося: муж прывозiў дадому мяшкi з адходамi швейнай вытворчасцi, жонка Шыла вечарамi купальнiкi, а ў нядзелю хадзiла на рынак i прадавала.
  Худа-бедна назапасiлi яны так на кааператыўную кватэру, а потым i мэбля купiлi добрую, на кухню набылi гарнiтур з натуральнага дуба, цi ён быў зроблены з шпону пад дуб, што, увогуле-то, не мела значэння. Неўзабаве кримплен выйшаў з моды, яго перасталi вырабляць, i машынiст цягнiка стаў прывозiць дадому Футравыя абрэзкi.
  Лёс паслала Глафiра рамантычную сустрэчу на прыродзе. Лiсце яшчэ жаўцелi, снегу не было. Ззяла сонца. Трэба было канструктарскаму аддзелу падрыхтаваць летнюю базу адпачынку да зiмы. Да працы добра падрыхтавалiся: стол ламiўся ад ежы i моцных спiртных напояў. На гэты раз Глафiра прыйшла ў чырвонай куртцы, з ёй побач за сталом сядзеў Цiхан у цёмна-сiняй куртцы. Восеньскi холад сагрэлi рускай гарэлкай. Вогнiшча зiхацеў агнём. Гучала танга. "Ты прамарудзiў цёмна-сiнi..."
  Насупраць вачэй Глафiры зноў ззялi шэрыя вочы Алега. Яна хутка трапiла ў яго абдымкi, у яго вялiкiя i дужыя рукi пад выглядам звычайнага танца. Чырвона-сiняя пара, пакiнуўшы танцпляцоўку ля вогнiшча, сышла ў бок ракi. Бераг ракi ў абдымках жоўтай лiстоты дрэў, чырвоная куртка - у шэрым асяроддзi... Пацалункi ўзнеслi iх у шэрыя нябёсы. Свет апынуўся аранжавым.
  
  ззяла сонца ў яркай сiнi, плыла рака ў аранжавай лiстоце, дыхала холадам прырода. У празрыстым паветры лясным тое было явай або сном: у лясной красе, сярод бяроз, мядзведзь мiльгануў, i ён быў просты: кудлатыя бровы i кiрпаты нос. У промнях чароўнага цяпла выпадкова сустрэў ён мяне. Вочы яго нябеснай сiнi, пранiклi ў вочы таямнiцай глыбiнi. Дзве сiнi разысцiся ўжо не змаглi - яго далонi рукi палiлi. Каханне бурлiла i стагнала, як быццам шмат чаго жадала.
  Прырода падарыла лепшае iмгненне, калi прамянi цяпла i святла, пранiклi скрозь забрала галiнак i, асвятляючы жоўты лiст, убачылi, як шлях цярнiсты. Мядзведзь прыгожы ў любовi жаданняў, ён так iмклiвы i адважны, што я як быццам не ў спраў.
  Але я ўсё жыццё яго шукала, У лесе выпадкова сустрэла. Мядзведзь мне пачуццё даў адно, якое не даў нiхто, хоць я любiла i не раз,
  але неразважлiвасць-у першы раз. Ды, божа мой! Хоць часам скрозь хмары жыцця быцця, раптам прамiльгне чароўны прамень! То запал, у душы не змяшчаючыся, у парыве пачуццяў, злёгку бянтэжачыся, да любовi вуснамi раптам прытулiцца, i салодка, млява пяшчоту п'е. У красе лясной, сярод бяроз мядзведзь быў цудоўны i няпросты. Ён зноў вернецца, сэрца кажа, Мы сустрэнемся, любоў загаворыць.
  Цiхан вярнуў Глафiру на зямлю, ён падышоў да яе, яны селi ля вогнiшча. У чым асноўная рознiца памiж Цiханам ў цёмна-сiняй вопратцы i Алегам, распрацоўшчыкам ў светла-шэрай вопратцы? Цiхан-iнтэлектуал, ён добра разбiраўся ў канструкцыях, у паэзii, у жывапiсу. Ён быў патрэбен Глафiра, як Унiверсiтэт шматлiкiх ведаў. Пацалункi на беразе ракi хутка не забывалiся, i з'явiлася патрэба пiсаць вершы. У iм была мужчынская сiла. Гэта быў буйны, прыгожы блакiтнавокi iнжынер. Менавiта ён стаў для Глафiры на многiя i многiя гады аб'ектам для фiзiчнага прыцягнення.
  А што ж Алег? Ён запрасiў Глафiру ў Залатыя днi бабiнага лета паехаць у блiжэйшую вёску на пiкнiк. Яна была ў чырвонай, а ён у светла-шэрай вопратцы. Каханне платанiчнае ў iх працягвалася. Часам ён заходзiў у КБ да Глафiра паказаць, хто тут гаспадар.
  сярод дахаў, пабудоў, будынкаў, лясы бачны трэцi сонечны паверх, ён як насланненье злога дэмана, ён у душы адзiны мiраж. Вiдаць вокны, шторы, святло, дарогу, але не вiдаць асоб, знаёмых вачэй. Чутныя чуткi, навiны трывогi, але не чутны строгi, мiлы бас.
  На Новы год супрацоўнiкi сабралiся на кватэры ў шэфа, Вiктара Вiктаравiча у новай вежы. Кватэра вялiкая, народу набралася прыстойна. Глафiра не адмовiлася ад запрашэння. Яна прыйшла ў доўгай чорнай спаднiцы ў падлогу, у белай блузцы i з чырвонай ажурнай шалем на плячах, а ў кватэры не аказалася знаёмых прыхiльнiкаў, дзеля якiх яна прыбралася. Усе новыя асобы, хоць па працы i знаёмыя. Усё зноў? Так, у працэсе святкавання з натоўпу вiдавочна вылучыўся адзiн буйны мужчына, Вiктар Вiктаравiч, яе шэф. Танцы, яны i на Новы год танцы, i танга злучыла iх душы. З кватэры ў новай вежы Вiктар Вiктаравiч i Глафiра сышлi разам.
  Жылi яны ў суседнiх кварталах, машына ў такiх выпадках не патрэбна. Як яны апынулiся на мосце, якi знаходзiўся ў баку ад дамоў наогул не зразумела! Вiктар Вiктаравiч стаяў побач з Глафiрай, глядзеў на якiя праходзяць цягнiка i ўсё спрабаваў чмокнуть яе ў шчочку.
  Шампанскае, верны напой мiмалётнай закаханасцi, стаў выветрывацца з галавы, думкi прыйшлi ў норму, i яна настаяла на дарозе па дамах. Скончылася на гэтым гiсторыя? Мабыць, няма. Бываюць Шлюбныя, грамадзянскiя шлюбы. У Глафiры быў шлюб дружалюбны. Што гэта значыць? А хто яго ведае?!
  Улетку фiрме выдзелiлi зямлю пад сады i агароды. Зямлю дзялiў Вiктар Вiктаравiч, i ад яго шчадротаў ўчастак Глафiры апынуўся нашмат больш, чым у iншых, але ў канцы сезону яна вярнула зямельны ўчастак фiрме. Выпадкова цi знарок шэф пасля навагодняга свята трапiў пад напружанне тысячы вольт. Яго адкачалi, выратавалi. Хуткая дапамога з'явiлася своечасова.
  
  Яркае, лiпеньскае сонца прыгравала спiны людзей, якiя iшлi з матыкамi па градках з маленькiмi ўсходамi буракоў. Побач з Глафiрай iшла Марфа Мiтрафанаўна, якая была старэйшая за Глафiра. З iншага боку па сваёй градцы iшоў Цiхан, высокi мужчына з пышнай шавялюрай i вялiкiмi вачыма. Гэтыя вочы то звярталiся да свайго суседу па градцы з другога боку ад сябе, то ўвесь час глядзелi ў бок Глафiры. Лёс iх пастаянна зводзiў. Верагодна, пачынала дзейнiчаць любiмае праклён Марфы Мiтрафанаўны: 'каб ты, Глафiра, закахалася!'
  Жоўты купальнiк, надзеты на Глафiру, вельмi прыцягваў увагу Цiхана, або цела ў гэтым купальнiку не давала яму спакою. Марфа Мiтрафанаўна, палавая буракi побач з Глафiрай, стала ўводзiць яе ў курс жаночых спраў канструктарскага аддзялення, яна была не з гаваркiх асоб i проста вырашыла перасцерагчы дзяўчыну ад суседа з другога боку градкi. Лiпеня грэў сваiм цяплом, а мужчына сваiм поглядам. Марфа Мiтрафанаўна-астуджала.
  Градкi скончылiся. Натоўп з усiх бакоў рынулася апранацца i адпраўляцца па хатах. Цiхан прапанаваў падвесцi Глафiру на машыне да яе дома. У яго машыну з усiх бакоў селi людзi, якiх ён ведаў. Марфа Мiтрафанаўна з трывогай глядзела на маладую жанчыну, якая села ў машыну прыгожага мужчыны.
  Машына праехала па прасёлкавай дарозе, потым выехалi на знакамiтую шашу, па горадзе машына развезла ўсiх супрацоўнiкаў. Гаспадар машыны нават i не думаў даму з машыны выпускаць. За апошнiм чалавекам зачынiлiся дзверы. Машына на прыстойнай хуткасцi паехала ў бок рэчкi.
  Цiхан быў у сваёй стыхii: хуткасць, яшчэ раз хуткасць. Праехалi пост аўтаiнспекцыi досыць павольна. Згарнулi з адной дарогi на iншую дарогу i апынулiся на беразе рэчкi, якая за апошнiя гады так змялела, што цяжка ўявiць, дзе гэта было.
  Жыццё да таго часу Глафiру навучыла выжываць i з буйнымi мужчынамi ў барацьбу не ўступаць, а Цiхан быў высокi. Вылезлi яны з адзення да купальнiкаў i ўвайшлi ў ваду. Астуджэнне не было доўгiм. Неўзабаве ён сядзеў на беразе i казаў пра сваю дачу i вiшню ў садзе. Потым яны селi ў машыну i паехалi па iншай дарозе. Машына нечакана рэзка збочыла ў лес.
  Будучы адносна спакойнай жанчынай, Глафiра не чакала такой раптоўнай любоўнай атакi з боку высокага i прыгожага чалавека, з якiм ужо даўно сустракалася, i нiякай любовi памiж iмi асаблiвай не было. Памiж iмi паўстаў каскад любоўных дзеянняў разгарачаных тэл, i рук, i вуснаў...
  Нацiск быў iмклiвым. Жаданне ўзнiкала iмгненна. Расслабленне абсалютная. Мабыць, Цiхан на Глафiру на градцы нагледзеўся, ён быў гатовы да любовi i да любоўнай гульнi. I ўсе. Апiсваць падрабязна дзеяннi кожнага сэнсу не мае, гэтага будзе мала для прайгравання падзей. Пачуццё аказалася вялiкай i хутка прайшло. Усё, засталося з'ехаць дадому, куды яе даволi хутка ён адвёз...
  Так у дзяўчыны з'явiўся палюбоўнiк. Што далей? Яны ўвайшлi ў зачапленне пачуццямi. Жанчыны на працы з усiх сiл казалi аб небяспецы, што Глафiра у Цiхана не з першага дзясятка.
  Алел закат над абзой лесу дзесьцi, Палаў развiтальнай яркаю красой, i аблокi ў промнях вячэрнiх святла свяцiлiся незвычайнай прыгажосцю. Цямнела ноч, святлелi вокны будынкаў, умiг растварыўся сонечны закат. А лес, што скiнуў куча адзенняў, цямней стаў i колерам не багаты. Восеньскiм днём простыя прыроды фарбы, колер часта Буры, радзей блакiтны. Зрушваюцца над сажалкай iльдзiнак маскi, над памяццю маёй i над лёсам.
  Дзе сонца няма, там iней днём не растае, бялявым ворсам радуе трава. Успамiны з лiсцем злятаюць, змерзлi на каханне мае правы. Краю травы сiвеюць ад марозу, iржавее на зямлi апалы лiст. Лётае снег, ляцiць лiстоце пагрозай. Палатно на зямлi з снегу проста чысты.
  Цывiлiзацыя пранiкла ў краiну спакваля, захапiўшы дарогi аўтамабiлямi, рукi тэлефонамi ўсiх сiстэм. Снег падаў i нiчому не здзiўляўся. Ён шмат бачыў на сваiм веку, пераходзячы з вады ў снег, ад зямлi да неба. Ён бачыў добрыя ўчынкi i дрэнныя.
  Снег падаў на даху дарагiх аўто, i на даху машын эканом клас, робячы iх злёгку падобнымi. У снегу было хобi: свет выраўноўваць ў каляровай гаме. Ён любiў белы свет i белы колер - ён снег, i гэтым усё сказана.
  Глафiра любiла снег i разумела яго. Па снезе яна магла вызначыць тэмпературу паветра. Снег заўсёды розны, ён бывае вiльготны i блiскучы, а памiж гэтымi станамi можна назiраць снежныя паўтоны.
  А яшчэ яна любiць сакавiцкi снег, якi заўсёды iмкнецца да крупiнках, перш чым растаць i стаць вадой. Сёння снег быў легкi, прыемны. Вецер дзьмуў паўднёвы, слабы. Можна было спынiцца хвiлiн на пяць i назiраць зiмовыя пейзажы.
  Аднойчы ў дзверы Глафiры пастукала суседка па лесвiчнай пляцоўцы i прапанавала шапку з белай нутро ў выглядзе чыгуна з адваротам i добра апрацаваную шкуру белай нутро на каўнер. Глафiра тут жа вырашыла, што нутро трэба браць. Шапка мела жорсткi каркас i дакладна падыходзiла ёй па памеры. Але дзе ўзяць палiто, на якое можна прышыць шкуру нутро ў выглядзе каўняра?
  У яе было дэмiсезонны палiто зялёнага колеру з доўгiм поясам, i з вялiкiм каўняром. Глафiра разрэзала шкуру нутро брытвай, пашыла па цэнтры ручным швом i зрабiла сiметрычны каўнер, пасля чаго прышыла яго на дэмiсезонны палiто. Нарад атрымаўся незвычайна яркi i жыццярадасны: белы мех на фоне тканiны, але доўга ў такой яркай абнове хадзiць незвычайна цяжка.
  
  
  Кiраўнiк 7
  
  Глафiра пасля яркага ўбору купiла сабе чорнае палiто з доўгiм поясам i капюшонам, на якiм па краi змясцiлася сцiплая цёмна-карычневая норка. Гэты ўбор не раздражняў яркасцю, але чорны Драпей патрабаваў сталага сыходу, паколькi збiраў на сябе ўвесь лятаючы смецце.
  Паступова палiто прызвычаiлася быць пастаянна вывернутым навыварат, калi яго Глафiра здавала ў гардэроб цi яно вiсела дома, так яно менш збiрала навакольны смецце.
  Менавiта ў гэтым чорным палiто на стройнай постацi ў яе было максiмальную колькасць прыхiльнiкаў у выглядзе мужчын-калегаў ўсiх масцяў.
  Цi ў яе быў такi ўзрост, што ёй хацелася павесiць на сябе таблiчку: "Не улюбляцца!"
  з днём 8 сакавiка, мама! Доўгiх табе гадоў! У спорце будзь заўсёды ўпартая, хай бяжыць твой след. Не бядуй i не кручинься, усмiхайся, не суму, на канапцы падзвiння i сяброўку ў дом пусцi. Вы ўдваiх за самаварам. Пабяжыць вашу размову, час не праходзiць дарма з iм у вас ёсць дагавор.
  Ўспомнiце дабром вы тату. Моўчкi, з вамi пасядзiць, i мяне, i нашу бабу. Вам добры апетыт. Шлю прывiтанне тваёй сяброўцы, i жадаю шчасця вам. Ну, а брату, жыцця аднаму, - быць ўдачлiвы ў справах. Не сумуеце, дарагiя, у думках з вамi я заўсёды. Хай абмiнуць дрэнныя днi, вас убачыць рада я.
  Мама Глафiры з-за мяжы прывезла першыя сто даляраў у жыццi i аддала дачцэ. Глафiра паехала ў краму "Бярозка" i купiла светла-шэрыя замшавыя боты. Шапка з пясца такога колеру ў яе ўжо была. Над светла-шэрымi ботамi крочыў светла-шэры касцюм, Калi зняць чорнае палiто. У светла-шэрым строi яна з'яўлялася ў кафэ, дзе абедаў незвычайна прыгожы мужчына, па яго машыне яна вызначала месца яго знаходжання.
  Побач з мужчынам яна не садзiлася, але садзiлася так, што ён не мог не ацанiць яе шэры ўбор. I мужчына сам знайшоў яе праз пару дзён. Гэта быў распрацоўшчык лiчбавы апаратуры Цiхан.
  Серабрыстыя кроны дрэў. Цёмная зiмовая ранiца. Лiпавая алея. Алея горада. Цуд, якая яна добрая! Срэбрацца ад шацi галiны лiп. Блакiтнаватыя елi прыкрытыя пышным снежным покрывам. Снег рыпiць пад нагамi. Неба зусiм нявызначанага колеру-цёмны i ўсё, але як выдатна iсцi па алеi, калi над галавой да гарызонту бачныя карункi серабрыстых крон дрэў! Спакойна б'ецца сэрца.
  Замест пакутлiвых думак аб працы ў галаве ўзнiкаюць песнi.
  I Глафiра спявае:
  - Вiсiць на плоце, калышацца ветрам...
  I ўсё выдатна. Мiр светлы i чысты. Дзiвосы. I хочацца ёй у вальсе кружыцца i радасна спяваць. Навошта сардэчныя кроплi? Трэба толькi iсцi пешшу на працу, i свет афарбоўваецца ў цудоўныя фарбы зiмовага ранiцы. Карункi серабрыстых крон задавальняюць патрэба ў прыгажосцi на працоўны дзень. I вось яна, праца!
  Але не, думкi з непрыемнасцямi зноў спакваля выпаўзаюць з закуткаў мозгу. Зноў расцвiтаюць пышным букетам нервовыя думкi. Глафiра нават вырашае звольнiцца! Але бачання зiмовага ранiцы ратуюць яе! Непрыкметна для сябе яна ўцягваецца ў працу i ўжо з задавальненнем чытае мясцовы тэхнiчны пераклад з нямецкай мовы. Думкi яе ў працы. Усё нармальна.
  Дзякуй вялiкаму акцёру Райкину, дзякуючы яго выступу ў фiрмы ёсць Грэцкi зала ў сталовай. Чым зала адметны? Любая чаргу хутка i непрыкметна рассмоктваецца - гэта як цуд. Не трэба думаць пра ежу, 60 капеек у касу i за ўсiх усё абдумаў мясцовы шэф-кухар. Глафiра заставалася ўзяць абед i сесцi за выдатны стол, годны ўпрыгожыць любое кафэ, а крэслы тут стаялi такiя цяжкiя i дыхтоўныя, што яна згодная мець iх у сябе дома.
  А публiка? О, што тут за публiка! Гэта самыя здаровыя людзi з прадпрыемстваў. Гэта самыя нецярплiвыя людзi. Гэта тыя, якiм усё трэба хутка i цяпер. Якiя тут прыгожыя мужчыны i незалежныя жанчыны! Колькi тут знаёмых i зусiм незнаёмых людзей! А вочы? Яны так i свецяцца, яны так i шукаюць аб'ект для ўвагi! А вось i той, з-за якога гэты грэцкi зала здаецца лепшым рэстаранам у свеце! Святло вачэй, у якiм свет праламляецца.
  Глафiра не бачыць навакольных людзей, яны ёй зусiм не перашкаджаюць. У яе абед! I не бяда, што на падносе разлiтыя капуста, а тэфтэлi пад цiкавым соусам! Усе дробязi! Зiхатлiвыя вочы акупяць ўсё. А калi няма вачэй, якiя ёй ззяюць? Трэба шукаць. Вунь iх колькi, якiя чакаюць i пытаюцца! I абед стане цудам!
  Менавiта ў залах грамадскага харчавання адбывалiся спатканнi ў абед. Глафiра сышла ўжо з двух фiрмаў, людзi з якiх абедалi ў гэтым велiзарным памяшканнi, у якiм было шмат раздач. Некалькi плiт-печаў варылi розную ежу для розных сталовых. Мужчыны засталiся ў ранейшых фiрмах, але тут iх можна было ўбачыць пры неабходнасцi.
  Высоцкi выступаў пару гадоў таму ў двух кiламетрах ад гэтай сталовай. Глафiра на канцэрты Высоцкага не хадзiла. Ён прыязджаў выступаць са сваiмi канцэртамi, i быў побач з доўгiм-доўгiм будынкам. Хто не паленаваўся - яго чулi жывога. Вiктар Вiктаравiч яго слухаў асабiста.
  На фiрме дысцыплiна была жалезная, працы шмат, дарога ад КБ да цэхаў на заводзе была няблiзкай. Глафiра некаторы час сядзела ў другiм шэрагу кульманаў, потым перасела ў першы шэраг каля акна. Але i тут не абышлося без грамадскiх работ. Частку канструктарскага аддзялення неяк адправiлi з месца працы на калгасныя Градкi для праполкi буракоў. У добрыя старыя часы на калгасныя градкi вывозiлi выветрыцца i папрацаваць людзей любых арганiзацый i рангаў.
  Праз некаторы час Глафiра адчула свабоду ад зносiн з людзьмi. З вокнаў фiрмы добра праглядалася знакамiтае шашы, але аднойчы гэта шчасце скончылася. У фiрме з'явiўся новы дырэктар, ён купiў вылiчальныя машыны, тады яны былi велiзарнымi, i выселiў канструктарскi аддзел з доўгага-доўгага будынка. У iх пакоях паставiлi вылiчальныя машыны, якiя патрабавалi добрага памяшкання i догляду, але яны хутка маральна пастарэлi.
  Але канструктары да гэтага часу былi выселеныя ў будынак на задворках, да якога даводзiлася хадзiць па бруднай дарозе. У якасцi кампенсацыi за нязручнасцi дырэктар у вокны канструктараў паставiў кандыцыянер, што дзьме прамалiнейна каму-небудзь у вуха i па гэтай прычыне якi з'яўляецца страшным раздражняльнiкам грамадства.
  пад яркiм небам шэрасць i недарэчнасць, вясновы горад У стоме гол. Якую ты з жыцця зрабiў крэпасць, куды прыплыў ты, чалавечы човен? Дома, дома адчайна розныя, так бясконцы каменны масiў, ёсць вулiцы, досыць прыстойныя, i ў цэлым горад усё ж ты прыгожы.
  Так, ты любiм краiнай i масквiчамi, i кожны любiць вулiцу i дом, i праславяцца, магчыма, дзiвакамi, тыя, хто не любяць нешта ў гарадскiм.
  Ўзнiмаюць у неба белыя гiганты, бягуць машыны хуткiм табуном, i шэрыя дамы людскiх талентаў, стаяць дакорам стагоддзю або сном. Заўсёды падуладны горад чалавеку, i чалавек здольны асягнуць усё, i ён аддае данiну любога веку, будынкi стагоддзяў гатовы зразумець.
  Зараз, каб пайсцi ў цэх або сталовую, трэба было апранацца i iсцi па дрэннай дарозе, усё гэта мала цешыла i адцягвала ад працы. Начальнiк КБ прымусiў паставiць сталы так, што людзi глядзелi адзiн на аднаго, i толькi павярнуўшыся да кульману, атрымлiвалi адзiнота ў калектыве.
  Марфа Мiтрафанаўна, жанчына мудрая, у сваiх руках трымала распаўсюджванне на працы турыстычных паездак. Яна заўважыла ўвагу Цiхана да Глафiра, i ад яе погляду не схавалiся iх размовы. Жанчына вырашыла, што трэба замацаваць iх службовыя адносiны, каб яе любiмы Вiктар Вiктаравiч ня захапiўся яшчэ i Глафiрай. Марфа Мiтрафанаўна прапанавала Глафiры i Цiхану дзве пуцёўкi ў старажытны горад. Яны пагадзiлiся...
  На жоўта-аранжавую лiстоту падалi лiпкiя лахманы снегу. Людзi выйшлi з экскурсiйнага аўтобуса, якi ехаў па федэральнай трасе. Яны глядзелi на восеньскае надвор'е, прыроду i адзiн на аднаго. Прырода нагадвала Падмаскоўi ў чыстым выглядзе.
  Побач з Глафiрай, апранутай у чырвоную куртку, на якой вiселi хвасты доўгага цёмна-сiняга шалiка, хутка апынуўся высокi мужчына ў цёмна-сiняй куртцы - Цiхан. Глафiра паглядзела Цiхана ў вочы i пераклала погляд на шкарпэткi сваiх блiскучых чорных ботаў.
  Малады чалавек нешта казаў, як быццам сыпаў мокры снег на душу маладой жанчыны, якая вырвалася з хатняй штодзённасцi, i тут жа апынулася ў палоне чужых жаданняў. Iх павярхоўнае знаёмства нi да чаго не абавязвала. Густы i прыхiльнасцi Глафiры i Цiхана практычна супадалi, iх узаемная сiмпатыя заўважалася навакольнымi. Тры днi iм трэба было правесцi разам. У доўгiм аўтобусе з шторамi на вокнах яны сядзелi побач. Гучала песня: "тата, падары мне ляльку..."Як з просты сiмпатыi нараджаецца каханне? Аказваецца, патрэбна экскурсiя ў новыя месцы сярод незнаёмых людзей. На экскурсiю едуць адпачываць, развеяцца i даведацца аб краiне i аб сабе.
  Прыпынак аўтобуса на Валдаi апынулася асаблiва гiстарычнай. Вось дзе бярэ пачатак Старажытная Русь! Менавiта тут у Глафiры паўстала велiзарнае i дзiўнае адчуванне гiсторыi! Нiзкiя каменныя будынка выклiкалi буру непадробленых эмоцый.
  горад старадаўнi, з цэрквамi, з мноствам старажытных дамоў сустрэў мяне дажджамi-тэкстаў з мудрых галоў. Мармур абкамаўскiх холаў, сотнi найразумнейшых людзей, выгляд мiкразборак ня голых, у бляску выдатных iдэй.
  Бадзёра ўзнiмаецца пад вечар цэлы фантан мiлых нот, i дыялогам для сустрэчы-апладысментаў Факстрот. Россыпы музычных нот, складаныя схемы ў СБИС, з дакладнасцю вакальных дадзеных. Што тут сказаць? Толькi бiс!
  Паветра гiстарычнага мiнулага насычала прыезджых i сцiскаў iх у сяброўскiх абдымках. Манастыры i царквы пакаралi сваёй натуральнасцю разам з навакольным асяроддзем. Возера ўразiла сваёй празрыстай роўняддзю i вялiкiмi галькамi. Глафiра адчувала, што яна знаходзiцца не ў Падмаскоўi, працятым сучаснасцю, перад ёй распасцiраўся Яго Вялiкасць Валдай!
  Моц гiстарычнага мiнулага выклiкала захапленне. Старадаўнi маленькi музей мог прадэманстраваць прадметы даўнiны i начыння. Цёмнай адметнай асаблiвасцю музея i яго гонарам нязменна лiчылiся i лiчацца азёрныя званочкi. У рэстаране, размешчаным у каменным доме, на стол падалi маленькiя, але смачныя катлеты.
  Маленькiя званочкi можна было бачыць i ў музеi, I ў продажы. Яны звонка тэлефанавалi, i ўсё званчэй станавiлiся голасу пры размове, з'явiлася цеплыня ў зносiнах, разам з цёплымi катлетамi. Наступны прыпынак ля возера, Вялiкага i чыстага.
  На катэры ўсю экскурсiйную групу пераправiлi ў манастыр. Iдуць двое ў натоўпе, i гэта прыемна, iм распавядаюць гiсторыю гэтых месцаў, а яны побач, i гэтая гiсторыя становiцца чароўнай. Добра! Неба яснае. Снег падтае на жухлой траве вакол сцяны манастыра.
  Двое ўсё спакайней адчуваюць сябе побач адзiн з адным. Проста побач. Наступная прыпынак была мядовай. Народ рынуўся на рынак паблiзу Старажытнага Ноўгарада, куды не дайшлi ў свой час людзi хана. У руках у многiх пасажыраў аўтобуса апынуўся мёд у сотах. Глафiра ўпершыню бачыла мядовае цуд. Яна схадзiла адна на рынак i купiла такi мёд.
  Гутарка за размовай i аўтобус падвёз людзей да месца начоўкi. Гасцiнiца знаходзiлася побач са сценамi манастыра. Глафiра i Цiхан пайшлi гуляць па беразе возера, акантаванага белымi сценамi манастыра. Правальваючыся ў халодным пяску, усё блiжэй датыкаўся цёмна-сiнi шалiк да цёмна-сiняй куртцы.
  Рукi сустрэлiся. Вусны сустрэлiся. Вочы-адталi. Цiхан па прыродзе сваёй асцярожны мужчына, лiшняга сабе ў дачыненнi да Глафiры ён не мог сабе дазволiць. Яна менавiта з гэтага моманту стала пiсаць вершы. Ноч прайшла ў розных пакоях. Увесь наступны дзень быў запоўнены экскурсiямi. Цалкам дакладна, што Валдай наведалi да Вялiкага Ноўгарада! Ноўгарад - само гiстарычная дасканаласць!
  Помнiк тысячагоддзю Расiя зачароўвае i адпускае на Прагляд гiстарычных славутасцяў горада i яго ваколiц. Саборы, цэрквы, званы не цiснуць сваёй значнасцю, а ўзвышаюць турыстаў. Кованые вароты, царкоўнае начынне не занявольваюць, а натхняюць на новыя здзяйсненнi. Раскопкi гарадзiшча, берасцяныя граматы наблiжаюць да кнiг па гiсторыi, нiбы становiшся iх сааўтарам, а не вучнем жыцця. Ўражаннi ад сустрэчы з старажытнай Руссю на фоне жоўтай лiстоты-самыя станоўчыя!
  Дадому Глафiра i Цiхан вярнулiся ў меру закаханыя, з адчуваннем пацалунку на вуснах. Цiхан усе свае пачуццi выказваў незвычайна прыгожа, Ён пiсаў вершы на лiсточках, услых шмат не скажаш, вакол стаялi iншыя кульманы i сядзелi канструктара.
  Глафiра на памяць вершы пра каханне не ведала i адказвала сваiмi вершаванымi радкамi, якiя на здзiўленне хутка з'яўлялiся ў яе галаве ў адказ на Пасланнi Цiхана. Вершаваная перапiска не замiнала працаваць, затое ў галаве не запасiлiся непатрэбныя для працы думкi, а адразу рэалiзаваныя, займалi хвiлiны, а працяглыя гадзiны былi пакiнутыя кульману.
  У КБ, дзе працавалi Цiхан i Глафiра, распрацоўвалi абсталяванне для атрымання цвёрдага матэрыялу. Чарцяжы былi досыць вялiкiя i складаныя. Марфа Мiтрафанаўна пастаянна назiрала за парай закаханых i цiха радавалася, што не яна на месцы Глафiры.
  Глафiра з Марфай Митрофановной аднойчы пасварылася, i ў якасцi жаночай рэўнасцi Марфа Мiтрафанаўна кiнула праклён:
  - Каб ты, Глафiра, закахалася!
  З гэтага моманту ўсё ў жыццi Глафiры пакрылася новымi пачуццямi.
  Бясхмарнае блакiт нябёсаў спявала пра першы дзень каляндарнай вясны, такое надвор'е ў гэты дзень была аднойчы ў выхадны дзень. Глафiра надзела свае лыжныя чаравiкi, яшчэ выдадзеныя трэнерам у часы юнацтва, узяла ў рукi лыжы тых жа часоў, палачкi былi новыя, i адправiлася на лыжах за чыгунку, на горках катацца. Марозны снег, аслеплены сонцам, застаўся ў душы, промнем лыжнай прагулкi.
  свет фарбы свае для мяне набыў, i ўсё таму, што мяне ты знайшоў. Я зноў задыхала лёгка i шчаслiва, вочы зазiхацелi, заспявалi гуллiва. Мне жыццё ўсмiхнулася тваёю-усмешкай, яна падарыла простыя словы. Зямля пад нагамi не стала раптам зыбкай. Ад шчасця не цьмянее мая галава.
  Мне стала прыемна, лёгка i прыгожа, ува мне з'явiлася велiзарная сiла. Яна ўсе хваробы прагнала з мяне. I мне падмiргнула Сяброўка месяц. Душа здабыла зноў спакой i свабоду, i я не баюся зусiм снегу i ваду. Хутчэй бы на лыжы мне хуткiя ўстаць, i ў лес бы памчацца, цябе сустрэць.
  Мне хочацца бегаць, скакаць i смяяцца, як дзецям у глыбокiм снезе куляцца. У марах я пешчу запаветную думку, што сустрэчу цябе, а не страшную рысь. А думка мая цяпер межаў не ведае, яна ў лясах i нябёсах лётае. У ёй вобраз твой нябачна пасялiўся, а вобраз ворагаў кудысьцi выпарыўся.
  Iсцi праз заснежаны лес да горак было не проста прыемна, Глафiра адчувала сапраўднае асалода ад выгляду самой навакольнага зiмовай атмасферы. Лыжы кацiлi нармальна, па дарозе сустракалiся лыжнiкi ўсiх узростаў. Чым далей ад жылых масiваў, тым больш паваленых дрэў, але мядзведзi па iх не бегаюць, на зваленых дрэвах ляжыць пласт снегу ўсёй зiмы.
  Горкi. Скацiлася з iх пару разоў i дастаткова, пара дадому, у лесе аўтобусы не ходзяць, надой знайсцi сiлы дайсцi дадому на лыжах. Вось i ўвесь спорт праз гады пасля спартыўнай лыжнi юнацтва. Вялiкi сацыялiзм разам з лыжамi сыходзiў у далёкае мiнулае.
  Чаму Вялiкi? Фiрмы былi вялiкiя, людзi працавалi, сталовыя працавалi, бальнiчныя працавалi. Пасля абвалу сацыялiзму, наступiў рэалiзм прыватных фiрмаў. Бальнiчныя лiсты яшчэ iснуюць, але калi ты iх возьмеш пару разоў, то цябе элементарна звольняць па любой маленькай прычыне, вырашчанай да памераў слана.
  У прыватных фiрмах не любяць бальнiчныя лiсты, не любяць хворых, не любяць пропускi ў працы. Пропускi ў працы непазбежныя, чалавек жыве ў барацьбе з хваробамi. А калi ты захварэў, хоць на адзiн дзень, то паменшаная зарплата i пакарання, непазбежныя. Так i працуе Глафiра. Для разлiку пенсii абраныя гады, калi фiрмы звальвалiся з шпулек з-за пастаянных фiнансавых абвалаў краiны.
  Глафiра працавала, але дзе шукаць тыя фiрмы, якiя перасталi iснаваць не па яе вiне? Так, што жыццё цудоўнае i дзiўная, як сонечны дзень у першы дзень каляндарнай вясны.
  
  зiма сыходзiць. Перад вясной, ачысьцiў святло лесу ад снегу. Дрэў у лясной прыгажосцi кранула ласкавая пяшчота. Вось клён варта. Ён вельмi просты, Кара трохi лушчыцца, снегу растануць-будзе рост, лiстотай ён у неба накiруецца. Забыты ветрам стары лiст вiсiць на галiнцы, абвяшчаючы, што быў калiсьцi желт i чысты, ды зiму правiсеў лiняя.
  На галiнках няма насення-стракоз, яны пад белым снегам схаваныя, але вось прачнуцца сям'i Вос, дрэвы будуць зноў накрытыя зялёным карункавым лiстом, у сваёй красе неагляднай, цямней стане ён потым, з характарам, вельмi свавольным. А да восенi ён заквiтнее, але не кветкамi-насеннем, ён лiсцем у красу пойдзе бардова-жоўтымi тонамi.
  На Марфу Мiтрафанаўну грошы звалiлiся. Яна стройная, худзенькая жанчына ад прыроды, злёгку ўзвышалася над астатнiмi жанчынамi незвычайна прыгожай абуткам на абцасах, на яе плячах заўсёды красаваўся прыгожы мех у выглядзе чарговай кажушкi. Сваёй раскошнай адзеннем яна брала верх за свой рост. Марфа Мiтрафанаўна да ацтэкаў дачынення не мела, яна разведзеная, але не кiнутая жонка былога мужа. Людзi так разводзяцца, каб быць багацей на адну кватэру. У iх ёсць агульны сын (яго iмя старажытнае, як сама зямля), якi часта суправаджаў сваю маму, апранутую ў чарговую новую шубку з рэдкага i дарагога футра, да чарговай сяброўкi.
  Дык вось, каб з сына вырас добры ахоўнiк сваёй мамы i сябе самога, яго з першага класа вазiлi на модную барацьбу i гады праз чатыры-пяць у яго быў пояс вельмi ганаровага колеру. Жыць у чаканнi новай кватэры стромкiм людзям неймаверна сумна, i, прыбядняючыся, але не ва ўсiм, сям'я пабудавала сабе особнячок з трох паверхаў.
  Марфа Мiтрафанаўна ў мэблевых крамах купляла спальныя гарнiтуры ў новы дом, самыя дарагiя i прыгожыя, усё астатняе адпавядала гэтым гарнiтурам. Але пры будаўнiцтве дома яны выбралi самыя модныя трубы для сантэхнiкi, i вось калi гарнiтуры занялi сваё месца i ўключылi ў доме ацяпленне, модныя трубы лопнулi. Вада з зайздроснай лёгкасцю круцiлася ў ножак розных спальных месцаў. Прыйшлося перакрыць ацяпленне i мяняць модныя трубы на звычайныя трубы, але правераныя часам i шматлiкiмi дамамi.
  Мы так даўно жывем з табой пад гэтым дахам ўдваiх, i не заўсёды, мой дарагi, сваю любоў мы беражэм. А памятаеш, лiсты мне пiсаў з сотняў мiлых, пяшчотных слоў? Ты iх з сэрца даставаў i няма выдатней дароў. А памятаеш, цягнiк, кiнуўшы свой, да мяне ў вагон ты прыбег? А цягнiк твой махнуў рукой. Ты ад яго тады адстаў. А памятаеш, гледзячы на мяне, усадзiў сякеру ты ў сваю нагу, i з дрэва здымаў мяне, для фатаграфii падоўгу? А вяртаючыся з кiно, ты на руках мяне насiў. Але гэта было так даўно, а вось цяпер i няма тых сiл. Ты - мая першая любоў, ты - сэрца майго ўзнагарода, i рада я, што зноў i зноў, ты пастаянна дзе-то побач.
  Але ёсць i другi бок поспеху, дома асабнякi стаяць асабняком i ўдалечынi ад грамадскага транспарту, гэта прымушае жанчын, забяспечаных мужчын садзiцца за руль уласнай машыны. Мужчына з вялiкай лёгкасцю купляе сваёй жонцы машыну, каб яна ад яго адчапiлася, хоць ненадоўга. Марфа Мiтрафанаўна была вымушаная iсцi i вучыцца на правы.
  Натуральна, правы яна атрымала, але вельмi хутка ўрэзалася сваёй новенькай машынай у аўтамабiль мужа, калi спрабавала побач з яго машынай паставiць сваю машыну.
  Аўтамабiлi адправiлi ў рамонт. Пасля рамонту аўтамабiляў, муж сам сеў за руль i з'ехаў, а Марфа Мiтрафанаўна хадзiла коламi вакол машыны, не вырашалася сесцi за руль. Тады яна выклiкала таксi, i тым самым вырашыла праблему перамяшчэння ў прасторы.
  Вялiкi дом, Вялiкая ўборка пакояў, для яе, гэта вышэй за яе сiл. Прыйшлося наймаць прыходную хатнюю прыслужнiцу. Так i жыве Марфа Мiтрафанаўна ў раскошнай абстаноўцы з думкамi, як бы скiнуць з сябе чарговыя клопаты, якiя з-за раскошы добра растуць.
  Пераключыўшы ўсе перадачы, душа яе спынiлася на чэмпiянаце свету. Што нi кажы, а буйныя спартыўныя спаборнiцтвы напоўнены здаровай энергетыкай. Усе спартсмены унiкальныя, пераможцы-гэта наогул прадстаўнiкi зямлi, iх фiзiчная форма i змест вартыя звання багоў зямлi.
  Марфа Мiтрафанаўна заўсёды любiла глядзець спаборнiцтвы па лёгкай атлетыцы, чамусьцi патройныя скачкi ёй больш за ўсё iмпанавалi. Апошнi раз яна няўдала прабегла па праспекце на эстафеце, задыхнулася ад самой сябе, i з тых часоў перайшла ў ранг звычайнага гледачы.
  Зусiм нядаўна яна чула аб спаборнiцтвах для любога ўзросту, але больш трох колаў па стадыёне вытрымаць пакуль не можа. Таму прамы эфiр з бегавой дарожкi-гэта ўсё. Як раз iдзе эстафета мужчын. Прыгажуны! Атлеты-вышэйшы клас! Торс. Цяглiца. Здаровыя людзi спартсмены. Прыемна, што ёсць такiя цудоўныя мужчыны на чэмпiянаце свету. I гледачы малайцы, яны прасякнуты здаровай энергетыкай моцы атлетаў з лёгкай атлетыкi.
  Запалёны ад нянавiсцi мозг прыдумляў казкi, спакойны мозг iх забываў, i жыццё пачыналася спачатку ў водблiсках сонца або ў кроплях дажджу. Марфа Мiтрафанаўна стамiлася ад нянавiсцi, ад горкiх крыўд i ўспамiнаў.
  Зара Падвойная падымалася над лесам з прымешкай iглiцы, а над лясамi ўсмiхалася сваiм свячэннем руж любовi. I хвойны дождж, злятаючы з елак у зялёным водблiску вiдна, ляцеў да ствалоў вялiкiх дрэў. Ён падаў у снег секунды тры. Гаспадыня, вавёрка Блакiтная, угрызаючыся ў кончыкi галiн, iглiцу толькi з галiнак калупаючы, дражнiла маленькiх дзяцей. На снежны наст зляталiся госцi: хвоинки, Дробная Кара. Гулялi вавёрачкi без злосцi, i весялiлася дзятва.
  А хвойны дождж кружыў над лесам, развiтваючыся з ранейшай вышынёй, ён плыў над новым, чыстым месцам, сваёй дарогаю просты.
  На лаўца i звер бяжыць. Трапiў у сеткi яе мужчына нявызначанай знешнасцi, нявызначанага ўзросту. У яго было хобi: ён збiраў зялёныя паперкi з партрэтамi чужога прэзiдэнта. Паперак гэтых у яго сабралася некалькi тысяч, але ўсе яны былi зачыненыя яго прыроднай прагнасцю.
  Марфе Мiтрафанаўне яго зялёныя паперкi i не ўсмiхнулiся. Некалькi сустрэч за яе кошт злёгку адцягнулi, але сумеснай будучынi не абяцалi. Яны рассталiся i ўсё. I ўсё ж у яе з'явiлася некаторая ўпэўненасць у сабе, а не пришибленность кiнутай жанчыны.
  Чарговы мужчына Марфы Мiтрафанаўны быў бедны i ездзiў на вялiкай машыне, i на iншых велiзарных машынах з шафёрам. У яго было два трохпавярховых дома i кватэры ў розных месцах. Самi разумееце, грошы на маленькага сына i яго раскошную мацi з неба сыпалiся моцна абмежавана. У яго быў асабiсты пансiянат з азёрамi, але грошай на жанчыну было мала. Пакой быў завалены рэчамi ў торбах, але адпраўка цягнулася ўжо месяц.
  Марфа Мiтрафанаўна губляла цярпенне, гэта перадавалася навакольным. Некалькi гадоў таму вярхоўныя сiлы вылучылi раскошнай жанчыне кватэру. Дом шматкватэрны з цэглы з гаражом i крамамi. Дом з'явiўся на вокладках часопiсаў. Побач з домам гаражы, дзiцячыя пляцоўкi, Свецяцца вокны магазiнаў.
  У дом не прапiсвалi. Жыхарам дазволiлi рабiць рамонты па сваiм гусце, заплацiць за святло. Дом завiс. Чуткi розныя, у тым лiку казалi, што забiлi гаспадара дома i ўсiх яго блiзкiх сваякоў. Людзi разумныя сталi прадаваць кватэры, у якiх не жылi, i купляць у дамах больш простых. А прыгожая жанчына Марфа Мiтрафанаўна так i не можа ўехаць у кватэру цаглянага дома, хоць грошы даўно ў яе ўкладзеныя. Дом стаiць. Крамы працуюць.
  Драўляны стол быў пакрыты зялёным сукном, за сталом сядзеў мужчына сярэднiх гадоў у цёмна-сiнiм касцюме i часам глядзеў на канструктараў, якiя сядзяць перад iм. Гэта быў начальнiк КБ, член КП. Яго сiла кiравання грунтавалася на дваццацi рублях у квартал, якiя на агульным сходзе ўрачыста аддавалi лепшаму ўдарнiку камунiстычнай працы.
  Былi яшчэ спосабы аплаты, але яны зыходзiлi ад галоўнага iнжынера НДI, i заключалiся ў стварэннi брыгад для асаблiва важных работ з аплатай у два акладу. Але такiя брыгады стваралiся па асаблiва важных заданнях, напрыклад пры стварэннi арбiтальнай станцыi, неабходнай для назапашвання палiва, пры палётах на месяц.
  Людзi працавалi па шэсць дзён у тыдзень. Праца была напружаная i адказная. Тыя, хто быў у брыгадзе, прыдумалi забаўка: збiралi больш грошай на Днi нараджэння i дарылi адзiн аднаму крышталь. Флюiды ўзаемнай закаханасцi не абышлi Марфу Мiтрафанаўну бокам.
  Увосень усе выходзiлi збiраць бульбу з градак на калгасным полi. I палiтыка начальнiка КБ рэзка змянялася, ён забываў пра працу, у галаве ў яго круцiлася адна думка, якая ў розных варыянтах, выказвала адзiн сэнс: Марфа, Будзь маёй жанчынай. Размовы былi ўсе настойлiвей, яго апека атачала яе з усiх бакоў. Вада камень точыць.
  яна хадзiла - у чырвоным з белым. Ён-цёмна-сiнi быў герой. I вось, калi ўсе вiшнi праспявалi, жыццё павярнулася да iх гульнёй. Ён да яе цягнуўся-мяккi, моцны, яе ён мiлай зваў. Яе любiў вельмi багата, i iмпульс iшоў, а погляд крычаў.
  Яна мыла. Дзень быў летнi. Звiнiць званок, як гучны клiч. Ён клiкаў яе, як мушку да злёту. I дзверы зачынiў, замак-завалу. Праходзiць некалькi iмгненняў з вельмi цёплай цiшынi, скончаны сэкс i сцiхлi вены, i ў крэсле з думамi жонкi...
  Яна хварэла доўга-доўга, яна пакутавала дзень i ноч, сябе пакарала смерцю. Мала толку, i iшла ад мiнулага ўсё прэч. У ёй зарадзiўся чырвона-сiнi. У струменi чырвоным ён знiк. I аблiчча яе быў бела-сiнi. Ты ўсмiхнiся. Ты-у жыццi. Чиз.
  Аднойчы летам, калi ў начальнiка КБ, гэта значыць у Вiктара Вiктаравiча, не было дома хатнiх, а яго машына стаяла каля дома, у кватэры Марфы Мiтрафанаўны пачуўся званок:
  - Марфа, прыязджай, да мяне! - I ён паведамiў ёй свой адрас.
  Хатнiя справы ў яе адышлi ў бок. Пры ўваходзе ў яго кватэру яе ўразiла антыкварнае люстэрка, усё астатняе ў кватэры было проста, чыста i без празмернасцяў. Ах, ах, ах... Людзi аказваецца не толькi робаты-канструктары, часам чалавечыя пачуццi з'яўляюцца i ў iх.
  Аб чым думала яна, калi ехала сюды? Невядомы.
  Працавала яна разам з начальнiкам КБ, i думак пра староннiх адносiнах у галаве не трымала. А тут ён неяк хутка ператварыўся з сталага чалавека ў безразважнага маладога чалавека. Дрэнна мяняць партнёраў, i жанчына ўжо абпальвалася на гэтым, але як матылёк прыляцела ў новую гiсторыю.
  Адным словам, любоў адбылася хутка i незвычайна. У сэксуальнай жыцця заўсёды ёсць месца подзвiгу i ротозейству. Ад хуткаплыннай нечаканай любовi Марфа Мiтрафанаўна легла i не магла рушыць хвiлiн дзесяць.
  Жанчына засталася адна, без мужчын. Расплата была самай дарагой: жанчына трапiла ў цiкавае становiшча па поўнай праграме з першага заходу, з мужам у яе былi свае сродкi абароны, а тут яна пра каханне i не думала.
  Нервовае стан у такiх выпадках самае жудаснае. Трэба было пазбавiцца ад гэтага. Арганiзм, малады i моцны, нiчога не хацеў аддаваць, iсцi да лекараў сэнсу не мела.
  Усё было зразумела, Марфа Мiтрафанаўна маўчала i нiкому нiчога не казала. Пiла траву за травой, таблеткi за таблеткамi i сарвала цяжарнасць. Стан было жудаснае, тэмпература высокая. Выклiкала лекара. Лекар, малады мужчына, агледзеў яе i назваў захворванне-ангiна. Некалькi дзён адлежвалася дома. Выйшла на працу i зноў маўчыць.
  Прайшло больш года, i КБ зноў паслалi збiраць бульбу.
  Начальнiк КБ збiраў бульбу побач з Марфай Мiтрафанаўнай. Слова за слова i яна распавяла яму заканчэнне летняй, любоўнай гiсторыi. Ён прыцiх, стаў хварэць, хадзiць у працоўны час па лекарах, драўляны стол з зялёным сукном, стаў пуставаць.
  Аднойчы ад напружання ўнутранага i вялiкага аб'ёму працы ў яе звяло левую частку цела. Яна сядзела i адцiрала правай рукой левую частку цела. Выпiла нiтрагiцэрын, трохi прыйшла ў сябе.
  Муж Марфы Мiтрафанаўны ўсяго гэтага не ведаў, але не зразумела, чаму вiдавочна паказваў сваё варожае стаўленне да начальнiка КБ. Ножку ён яму падставiў, цi што, але начальнiк КБ доўга кульгаў па гэтай зямлi. Некалькi разоў Марфа Мiтрафанаўна сустракалася з Вiктарам Вiктаравiчам. Цiкава, што ў душы ў яе да яго не было нi любовi, нi нянавiсцi. Так, краевугольны камень лёсу.
  Па дзвярах хтосьцi бiў кулаком i нагамi, шум стаяў адчайны.
  Двое-Марфа Мiтрафанаўна i Вiктар Вiктаравiч-ляжалi ва ўтульным ложку, i выходзiць на стук у дзверы iм вiдавочна не хацелася. Хтосьцi бiў у дзверы хвiлiн дзесяць i сышоў. Вокны ў кватэры так размешчаны, што ў акно не вiдаць, хто выйшаў з пад'езда. Жанчына ўстала i пайшла на кухню, на вочы трапiўся складаны нож прыстойных памераў на пральнай машыне-аўтамаце.
  
  
  Кiраўнiк 8
  Жыццё для Марфы Мiтрафанаўны прымала цiкавы абарот, цалкам магчыма, што па дзверы бiў яе законны муж. Яна неяк спакваля, але часцей i часцей стала сыходзiць з хаты i не кудысьцi, а ў гэтую кватэру даўно знаёмага чалавека. Тут не было асаблiвай радасцi, але дома з мужам ёй было нашмат горш.
  Муж прасачыў, куды жонка пайшла ў цемры зiмовага вечара. Жыццё iшло звычайным парадкам у кватэры Марфы. А ў асабiстай кватэры Вiктара Вiктаравiча ўсё было чыста, прыгожа i трохi пустэльна. Марфе трохi тут было халаднавата, з - за таго што ён курыў i адкрываў для ветрання акна. Не ўсё ёй падабалася, але ён быў яе спасеньем ў гэты перыяд жыцця.
  Марфа Мiтрафанаўна прывыкла да Вiктара Вiктаравiча, але iх сэрцы былi вольныя ад кахання, i толькi невялiкiя закаханасцi азмрочвалi або сагравалi iх душы. У iх быў вiнны раман. Ён любiў букет вiнаградных вiнаў. Яна кахала яго. Яна купляла вiно, i, заглушыўшы сваё сумленне, ляцела да яго. Каханне залежала ад якасцi вiна, чым лепш вiно, тым лепш каханне.
  Навошта Вiктар ёй быў патрэбны? У Марфы быў такi перыяд у жыццi, калi вакол звiнела пустата ад нездаволенасцi жыццём. Свет быў поўны фарбаў, а ў яе душы жыла шэрасць яго адзення. Вiно забiвала мiкробы ў роце, i пацалункi станавiлiся бяспечнымi, ангiны пасля вiнных пацалункаў не праяўлялi сваю актыўнасць, а ёй патрэбныя былi яго пацалункi для атрымання стану задаволенасцi жыццём. Марфа любiла велiзарнае крэсла, якое стаяла ў Вiктара ў пакоi, пакрытае штучным мехам пад тыгра.
  Крэсла стаяла ў цэнта пакоя, i ў iм цалкам можна было сядзець i цягнуць паволi з крыштальнага куфля вiнаграднае вiно.
  Вiно гуляла ў куфлi, келiх можна было круцiць у руцэ ў промнях люстры з горнага крышталя. Вiктар не любiў зачыняць парцьеры, на вокнах вiсела лёгкая празрыстая тканiна з блiскаўкамi. Колькасць блiскавак да нiзе тканiны рэзка ўзрастала, i яны мiрна ўжывалiся на прыгожым малюнку, як танцуючыя кроплi вiна на дне крыштальнага куфля. Ён мог доўга i шмат казаць, ён чакаў яе, яму патрэбна была яе здольнасць слухаць, падтакваць i не перабiваць ход яго думак.
  Марфа пакорлiва слухала i гуляла з куфлем вiна. Ён з вiном не гуляў, ён пiў вiно, як гурман. Ён адчуваў вiно ў куфлi i адчуваў сапраўдную асалоду ад яго густу. У доме ў яго заўсёды было вiно. Яе задача заключалася ў тым, каб купiць вiно не толькi з патрэбнага гатунку вiнаграду, не толькi ведаць краiну-вытворцы вiна, але яшчэ не заленавацца i прачытаць, дзе разлiта па бутэльках гэта вiно. О, як Вiктар сачыў за ўсiм гэтым! Вывучыўшы ўсе надпiсы на этыкетцы бутэлькi, ён глядзеў яе на прасвет, ён заўважаў нават, як прылепленая этыкетка i што на ёй напiсана з боку вiна. Калi нешта не так, то ён пачынаў бурчэць, i да кахання справа не даходзiла.
  ён доўга жанчын не любiў. Такая лянота, без грошай, права. Ён жанчын дакладна б не пабiў, ён за справы крычаў бы: "Брава! "I ён хацеў толькi перамагаць! Але перамагаць над кiмсьцi трэба, яму б жанчыну зацiснуць, але толькi пад нечым цiхiм поглядам. З сабой сяброўку з адным браў, глядзеў, як цягнуцца адзiн да аднаго. Потым сяброўку забiраў, а аднаго выдвараў з круга. Ён часта жонак чужых вабiў, паланiў вачыма i фiгурай. Ён з iмi ласкавы, далiкатны, мiлы, калi муж плацiў за сэкс i туры. Ён доўга жанчын не любiў, мяняў i даймаў словамi. Ён пары многiя разбiў. Выпадкова ён цяпер не з вамi?
  У Вiктара Вiктаравiча яшчэ была дзiўная асаблiвасць, Марфа яму больш падабалася ў штанах, чым у спаднiцы. Яму патрэбныя былi яе нафарбаваныя вочы i выкладзеныя ў прычоску валасы, яму падабалася глядзець на яе дагледжанае твар i пiць вiно. Яму падабаўся выгляд паспяховай жанчыны скрозь келiх з вiном. Яе ўсё задавальняла, яна чакала фiнiшу вiннай цырымонii-любовi. Вiнная iдылiя парушалася яе працягласцю, яна пачынала ад яе стамляцца. I з'явiлася разнастайнасць ў iх адносiнах, з'явiўся трэцi патрэбны чалавек. Ён знайшоў сабе сябра, цяпер яны пiлi вiно ўтрох.
  Сябру Вiктара Марфа вельмi падабалася. Вiктар гэтым акалiчнасцю быў вельмi задаволены. Ён здзекаваўся над iмi. Марфа сышла ў ванную пакой, ўстала пад душ i сама стала як келiх вiна з кропелькамi вiна на сценках. Яна з'явiлася светлая з ваннай пакоi ў аметыставым каралi.
  Вiктар пайшоў з Марфай у iншы пакой, пакiнуўшы трэцяга чалавека з куфлем вiнаграднага вiна. Ой, як яму падабалася салiць трэцяму, каб той зайздросцiў iх кахання! Ён любiў любiць пры слухачах яго любовi, яго поспеху, яго мужчынскай магчымасцi.
  О! Пачуццё перамогi. Яны адзначылi паўнавартаснай закаханасцю сваю выпадковую сустрэчу. Пасля любовi Вiктар знiк у снежнай сцяне жыцця. Спробы Марфы вярнуць Вiктара, якi стаў за адзiн дзень блiзкiм чалавекам, не ўвянчалiся поспехам. Нельга сказаць, што яна яго раней не ведала. Яны былi знаёмыя больш за год. Яны сустракалiся па працы ў афiцыйнай абстаноўцы. Але ведала яна яго дрэнна.
  Глафiра добра ведала Марфу Мiтрафанаўну, гэтая жанчына магла быць беднай i багатай адначасова. Грошы яна магла рабiць з паветра, непрыемнасцi чэрпаць з адносiн з мужчынамi. Працавала яна дзiўна, але яе нiколi не звальнялi.
  Страшнае пачуццё ўзнiкала тады, калi Марфа адчувала страх у прысутнасцi мужа, i такое пачуццё рэдкасцю для яе не з'яўлялася. Яна хавала нажы, яна баялася сказаць яму слова папярок, яна выконвала ўсе яго капрызе, цярпела яго каханне. А каханне бывае прыемнай i садысцкай ў выкананнi аднаго i таго ж чалавека. На працягу сумеснага жыцця каскад страху i зневажанняў мяняўся.
  Каханне ўспрымалася як пякельнае пакаранне, у такiх выпадках самае вялiкае яе жаданне - спынiць садысцкую каханне. I самае вялiкае жаданне-застацца адной.
  восень узвiлася вiхурай злата, паднялася златой зоркай. Манастырская палата была белай i простай. Толькi я ў восеньскай лiстоце пацьмянела ад нягод. У сум, як у Лiсцяныя сенцы, сонца нешта не iдзе. Вунь яно над светам свецiць, песню восенi спявае. Свецiць, свецiць, але не грэе, але мне сiлу Бог дае. Цi ты сваёй любоўю, што праходзiць скрозь усё жыццё. Пачуццi нашы былi новью, мы ад iх не адраклiся. Па пяску з табой блукалi мы ля сцен манастыра, пачуццi моцныя астылi, мы рассталiся: ТЫ i Я. < / i>
  Памятаеце святыя словы з песнi: "жанчыне з вышэйшага грамадства цяжка пазбегнуць адзiноты"? Чым вышэй жанчына стаiць на сацыяльнай прыступкi, тым большай свабодай яна валодае. Ёсць рэдкiя шлюбныя пары, у якiх жыццё гарманiчная i не ўтрымлiвае садызму. Але ў такiх парах ёсць чыя-то мудрая хiтрасць, якая ўсё трымае ў рамках прыстойнасцi. У перыяд рэвалюцыi i пасля яе iснаваў анекдот: "'белыя прыйдуць-рабуюць, чырвоныя прыйдуць-рабуюць"'.
  У жанчыны, калi яна ў росквiце гадоў, бывае такое: адзiн прыйдзе-любiць, другi прыйдзе-любiць. Ня адбiвацца ж ад кожнага фiзiчна? А мужыкi лезуць. У Марфы Мiтрафанаўны ў такiх выпадках з'яўляўся страх загнанасцi: каго больш баяцца? З нагоды сацыяльнай прыступкi. Што гэта такое? Яна не вызначаецца структурай дзяржавы. Гэта не значыць, калi Марфа Мiтрафанаўна замужам, то стаiць на самай высокай сацыяльнай прыступкi. А калi муж-садыст ў каханнi, пыху ў адносiнах i проста падуладны iншай жанчыне? Вельмi тонкi момант. Тады прынцэсы i iншыя дамы iснавалi ў зацкаваным стане.
  Так што тады вышэйшае грамадства? Гэта дакладна не там, дзе вялiкiя грошы. Дзе вельмi вялiкiя грошы, там вялiкiя страсцi i крымiнал непазбежны. Рэўнасць-страшная штука ў такiх месцах. Дзе прыступка для жанчыны, на якой ёй нiчога не пагражае? Быць сотай у чаргу на каханне ў гарэме? Старасць? Не, i яна не ратуе нi ад кахання, нi ад сацыяльных праблем, нi ад гвалту. Дзе жаночы рай? На нябёсах? Аб гэтым не варта гаварыць.
  Марфа Мiтрафанаўна стала разважаць, чым знакамiты Бонд. Ён заўсёды перамагаў, ён заўсёды станоўчы герой, якi здзяйсняе адмоўныя ўчынкi. А муж-Бонд навыварат. Ён сыходзiць ад пагонi, ён карае тых, хто яму перашкаджае. Чаму ён трапляе ў пераробкi? У яго няма цярпення, i яго разважлiвасць носiць адносны характар.
  Марфу Мiтрафанаўну цiкавiла жыццё на зямлi, але бяспечная для жанчыны. Ой, ой, як цяжка быць жанчынай! Сказаць па сакрэце, дзе добра? Мужчыны пакрыўдзяцца. Добра пасля разводу, як пасля навальнiцы, але застаецца пачуццё патаемнай крыўды. I гэта не панацэя.
  
  Сонца свяцiла. Залатая восень за акном. Надвор'е плюс два градусы. У доўгiм будынку на шостым паверсе знаходзiлася канструктарскае бюро. Яно займала доўгае памяшканне, у якiм у тры шэрагу стаялi звычайныя драўляныя кульман. Вокны будынка велiзарныя, мала таго, яны маглi адкрывацца, чым абавязкова выраблялi шмат ворагаў высвятленнямi: каму i куды дзьме вецер. У гэтай зале знаходзiлiся тры лабараторыi i кабiнет начальнiка аддзела.
  У гэты кабiнет i прыехаў малады i шустры намеснiк галоўнага iнжынера вялiкага завода. Клiкалi яго Мiкалай, рост 180, стройны, валасы тонкiя, цёмныя, галава невялiкая, але разумная. Ён быў апрануты ў касцюм i чорную кашулю.
  Пытанне iшоў аб раздымах, дакладней прастакутных злучальнiкаў. Мiкалай пастаянна здабываў золата для кантактаў, а яго не давалi. Глафiра i Мiкалай ўдзельнiчалi ў адной распрацоўцы, распрацоўвалi адны вырабы, трэцiмi былi iнжынеры з рэспублiкi, дзе ёсць незвычайнае радыё гумару.
  Агульная праца звязвала тры краiны, аналагi прастакутных злучальнiкаў гулялi па свеце, але вырабiць свой выраб заўсёды не проста, нават калi нехта ў нейкай краiне на гэта выдаткаваў дзесяцiгоддзi.
  Злучальнiкi краслiлi, выраблялi i адчувалi тры арганiзацыi. I людзi, якiя суправаджаюць гэтыя працэсы, ездзiлi па свеце i часам па шляху заязджалi ў фiрму. Так атрымлiвалася, што ўсе спрабавалi з Глафiрай падлашчвацца, хоць гэта мала каму ўдавалася, але Мiкалай перасягнуў усiх, яго хвалявала адна думка: чаму Глафiра падабаецца ўсiм мужчынам? Ён вырашыў усiх абыйсцi.
  Першая яго просьба была простая для многiх, але не для яе:
  - Глафiра, пойдзем у рэстаран "цёмны лес". I яны пайшлi, але не ў рэстаран, а на шпацыр у лес. За рэстаранам пагулялi сярод снежных елак, пагаварылi.
  Наступны прыезд Мiкалая аб'явiўся званкамi на ўвесь аддзел: ён прасiў яе прыехаць у сталiцу, у пышную гасцiнiцу з шыкоўным нумарам, дзе ён яе чакаў, бо прыехаў на з'езд вялiкiх людзей.
  Лета было за акном. Яна апранулася пры поўным парадзе: спаднiца, вытанчаная абутак на высокiм абцасе. Постаць у норме. Едзе Глафiра па нейтральнай дарозе да развiлкi дарог: адна дарога на працу, iншая дарога ў гасцiнiцу да Мiкалая. Побач як з-пад зямлi з'явiўся Цiхан, яму ўжо наспявалi пра званкi Мiкалая.
  Зразумела, Глафiра з Цiханам паехалi ў сваю фiрму, хоць i розныя ў iх былi аддзелы да гэтага часу, але гэта выратавала яе на гэты раз. Званкi грымелi па аддзеле з тэлефона ў тэлефон, а яна сядзела за сваiм кульманам i чарцiла свае вечныя чарцяжы, Глафiра працавала iнжынерам-канструктарам першай катэгорыi нестандартнага абсталявання.
  На наступны дзень Мiкалай зноў быў у аддзеле, але Глафiру ў бок гасцiнiцы не зрушыў, размовы былi па працы. Агульная праца паволi падыходзiла да завяршэння. Усе ўдзельнiкi распрацоўкi прастакутных злучальнiкаў павiнны былi зiмой сустрэцца ў маленькiм горадзе, дзе Мiкалай не быў маленькiм чалавекам. Для прыёмкi вырабаў была створана камiсiя.
  Глафiру прызначылi старшынёй прыёмнай камiсii па вырабах, а iх было дастаткова шмат.
  У маленькi горад з'ехалiся ўдзельнiкi распрацоўкi злучальнiкаў. Першая задача Глафiры была выкруцiцца ад старшынства, стырно праўлення яна перадала другому прадстаўнiку свайго горада.
  Глафiра абышла завод Мiкалая I была здзiўленая спалучэннем аўтаматызаваных цэхаў з цэхамi без намёку на аўтаматызацыю, праца ручной на сто адсоткаў. Стаялi сталы, вакол iх сядзелi жанчыны, якiя металiчныя кантакты закiдвалi ў злучальнiкi ўручную. Для членаў камiсii зрабiлi экскурсiю ў партызанскiя зямлянкi. "Шумеў сурова... лес".
  Зямлянка была велiзарных памераў, крыху менш канструктарскага бюро, а лес тут быў у два разы больш падмаскоўных лясоў па вышынi i абхапiць ствалоў. Натуральна, злучальнiкi былi адобраны i запушчаны ў серыю. А што было з ёй?
  Спынiся, iмгненне!
  дзесьцi цэх Грукоча ў шуме гарадскiм, кожны нешта хоча ў горадзе сваiм. Стройнымi радамi кульмана стаяць, i зусiм не стройна людзi тут сядзяць. Хто уткнуўся ў кульман, чэрцi не спяшаючыся. Да чаго праца наша добрая! Хто сядзiць i кiруе праца дарэмны свой. Вось, што ўяўляе кожны сам сабой. Iрве паперу Стасiк, губу укусiў. Вольга трэ гумкай старэнькi курсiў.
  Шум стаiць у аддзеле, гоман у тэлефон, Леў стаiць ля дзвярэй, не змаўкае ён. Вера ўсё смяецца ў кульман, гледзячы свой, цiха ўсмiхнецца над сваёй марай. Наш нядаўнi студэнт, Вiця, тут сядзiць i цалкам прыстойна першы праца творыць. Каля калыскi з сынам Галя ў гэтую гадзiну, а вось Вiктар першы на "прэсах" цяпер. Наш начальнiк слаўны спiць спакойным сном, кажуць сёння, што ў адгул ён.
  Разумны Мiкалай ўпiсаў Глафiру ў дзве гасцiнiцы, i калi ўвечары яна прыйшла ў свой нумар, яе рэчаў там не было, ён iх перанёс у iншы нумар. Нiчога не падазраючы, яна зачынiла дзверы i легла спаць.
  Раптам у поўнай зiмовай цемры павярнуўся ключ у замочнай свiдравiне, у пакой увайшоў Мiкалай I сказаў любiмую фразу:
  - Я хацеў даведацца, чаму ты ўсiм мужчынам падабаешся.
  Святло ён так i не ўключыў, але сказаў:
  - Калi закричишь, заўтра аб гэтым усе пазнаюць, у мяне тут усе свае людзi.
  Апынулася Глафiра на падлозе ў сваёй камбiнацыi, цёмна-сiняй, з вялiзнымi карункамi. Баi i на падлозе розныя бываюць.
  Яго словы:
  - Глафiра, якая ў цябе фiгура! Ясна, чаму мужчыны неабыякавыя да цябе.
  Адным словам, парушэнне ўсiх нормаў маралi было ў наяўнасцi. На наступны дзень удзельнiкi мерапрыемства адбылi ў свае краю. Гвалт не адразу вылечылася, доўга заставалася фiзiчнай i маральнай траўмай У Глафiры. Хiба яна змяняла? Яна выжывала ў цяжкiх сiтуацыях.
  Алег... Што Алег-ён заставаўся побач, але пра гэтую гiсторыю не даведаўся, а ў яе язык не паварочваўся сказаць, што з ёй было ў далёкiм горадзе. Глафiра трапiла пад лiшак шампанскага. Рэстаран у маленькiм горадзе, у зале адна кампанiя па прыёмцы тэмы.
  На стале каньяк i шампанскае i шмат усякага мяса. Кампанiя чыста мужчынская, а ў Глафiры ў той момант не працаваў стоп-кран пад назвай чарка-вечар. Ёй налiвалi шампанскае, яна яго пiла, i келiх запаўняўся пад кожны новы тост. Мужчыны пiлi каньяк i елi пяць разнавiднасцяў мясных страў.
  А цяпер уявiце, што ўсе яны з Глафiрай захацелi танцаваць! Добра б танцавалi, так сталi адбiраць адзiн у аднаго.
  Адзiн не вытрымаў i сказаў:
  - Ну, я цяпер ведаю, чаму мужчыны любяць жанчын!
  I ўцёк з рэстарацыi, бо Глафiра яму дасталася ўсяго на адзiн танец. О, яна ўпершыню зразумела, як жанчына пераходзiць з рук у рукi паводле пасады мужчын! Натуральна, у танцы, але ўсё так празрыста ў сярэдзiне студзеня!
  Балет, ён у чымсьцi бязмежны. У рух ног-увесь слоў запас, i танец жэстаў непадробную адным рухам-розум выратаваў. Ён выратаваў адным толькi натхненнем, удыхнуўшы ўсяго толькi элiксiр здароўя, шчасця i цярпення, i частка гiсторыi: "О, Сiр!"Рух ног, кручэнне талiй, i малы вага тут iдэал, i танец часта ў пачуццях шалый, як быццам фiльмаў серыял. Марозны, дзень як чарадзей, празрыстым, ясным небасхiлам ён дзейнiчае на дух людзей i б'е iм снежныя паклоны. А за сцяной зноў завеi, там танец вiхур незямной. Скрозь вiхор сняжынкi праляцелi, i вось яны ляцяць за мной.
  - Ёсць сур'ёзнае заданне: стварыць сакрэтная зброя пад назвай "Астра". Прыбор страляе магнiтнымi прамянямi ў металiчныя прадметы на чалавеку. З такiм прыборам лёгка можна абясшкодзiць любога чалавека са зброяй у руках - - прамовiў Вiктар Вiктаравiч.
  - А чаму "Астра"?
  - На кончыку прыбора знаходзiцца шарык з адтулiнамi, з якiх могуць выйсцi прамянi, гэта значыць атрымлiваецца кветка тыпу астры або хрызантэмы.
  - Чым адрознiваецца ад астра хрызантэмы? - спытаў насмешлiва Алег.
  - Прынцыповае адрозненне складаецца ў тым, што хрызантэма - нашчадак астры. Хрызантэма самая прыручаная культура для зрэзаных букетаў, а астра-вулiчны кветка, якi расквiтае позна, калi надыходзiць восень.
  Агульная рыса-мноства пялёсткаў вельмi падобнай формы. Любi Не любi. Дык чаму нельга хрызантэму Астрай назваць? Астра на вулiцы квiтнее, хрызантэма ў кватэры ў вазе каштуе да трох тыдняў. Могуць адзiн на аднаго глядзець у акно, могуць даць назву прыбораў, - выказаў свае меркаваннi начальнiк КБ.
  Хрызантэмы ў снезе
  з нейкiх цнатлiвых лясоў прыехаў лёва на тыдзень, у кашулi чорнай-рыса клiч, у шчупакоў прасiць, як наш Емеля. Што ён хацеў? Любовi i злата ў iншым лесе, дзе фея - Лада. Без дум i думак аб шампанскiм, i без праклёны шамана. Разумны, хiтры... i паварот любых даходных, дзiкiх думак, той Лёва ведаў усё наперад, у сваiх справах ён ведаў усё высi. Але Лада, Лада ў рэстараны з iм не хадзiла-там пасткi. Ён не паiў яе шампанскiм, ён стаў як прывiд ад шамана.
  Так, калi ёсць агульныя справы. То жыццё дваiх звядзе ўжо дакладна. А наша Ладачка смела, i ў тыя лясы ёй ехаць тэрмiнова. У Левы там ёсць дом магутны, нам iм i лесам блукаюць хмары. Дзе ён яе спаiў шампанскiм, ён ведаў усе сакрамэнту шамана. Тэлефанаваў ёй Лёва кожны раз, калi з вiзiтамi з'яўляўся, у справах ён нiбы вадалаз, i сам ён у шчупака ператвараўся. Ён хрызантэмы ладзе нёс.
  У снезе стаялi, як авёс. Ён не спаiў яе шампанскiм. Яна з iм стала за шамана.
  Мiкалай стаяў пад вокнамi каханай жанчыны з букетам белых хрызантэм. Глафiра выйшла з будынка з Алегам i прайшла мiма белага букета. Мiкалай паглядзеў ёй услед i апусцiў букет у гурбу. Глафiра павярнулася, паглядзела на кветкi ў гурбе.
  - Мiкалай, ты чаму стаiш ля прахадной? Тут цемра людзей праходзiць, мяне многiя ведаюць.
  - Глафiра, я люблю цябе! Закахаўся я, разумееш? Хаджу за табой, а ты мiма мяне з рознымi мужыкамi праходзiш.
  - Я iду з працы! На працы я ў асноўным працую з мужчынамi, паколькi праца носiць тэхнiчны характар. З iмi часам выходжу з будынка.
  - Чаму мiма мяне прайшла?
  - Мы размаўлялi, трэба было скончыць фразу. Бяры букет з гурбы. Iдзем са мной. У мяне ёсць паўгадзiны часу.
  - У рэстаран пойдзем на гадзiнку?
  - Мiкалай, я не хаджу ў рэстараны, - раздражнёна прамовiла Глафiра.
  - Добра, проста пройдзем па вулiцы.
  Снег паблiскваў у вячэрнiх промнях вулiчных лiхтароў. Мiкалай спрабаваў узяць Глафiру за руку цi пад руку, але яна выдзiрала сваю руку з яго палону.
  - Тут людзi, нязручна iсцi за руку.
  - Ты хоць кветкi вазьмi - - прамовiў Мiкалай незадаволеным голасам.
  
  Глафiра ўзяла букет кветак з рук Мiкалая i панесла iх кветкамi ўнiз. Яна ведала ўсе сцежкi i дарожкi, якiя вядуць у бок дома. Ёй нiчога не заставалася, як частка дарогi прайсцi па людным кварталу. Разам са спадарожнiкам яна павярнула ў бок лесапарку.
  Мiкалай спынiўся, прайшоўшы дзесяць метраў сярод соснаў i елак.
  - Глафiра, пачакай трохi! - узмалiўся ён.
  Маладая жанчына спынiлася па загадзе мужчыны. Ён схапiў яе руку, потым абняў. З яе рук хрызантэмы плаўна апусцiлiся ў чарговы гурбу, услед за букетам у гурбу апусцiлася i жаночая сумачка. Мiкалай пацалаваў вусны Глафiры, калi б яны былi з металу, то ён бы да iх примерз, але цёплыя вусны жанчыны пасля кароткага i нечаканага пацалунку тузанулiся i адвярнулiся.
  - Ой, Мiкалай! Не трэба! Ты хацеў пагаварыць, так кажы!
  - А што з табой размаўляць! Ты ўсё маўчыш i на ўсе прапановы кажаш "не"!
  - Пройдзем крыху па дарожцы, - сказала Глафiра, дастала кветкi i сумку з гурбы.
  Мiкалай iшоў побач з Глафiрай, але нядоўга. Ён спынiўся i зноў паспрабаваў наблiзiцца да жанчыны, але жанчына адгарадзiлася ад яго букетам i торбай.
  - Глафiра, ты як сабака, але не на сене, а на снезе. Нас тут нiхто не бачыць!
  Пасля яго слоў у канцы лясной алеi здалiся хлопец з дзяўчынай. Дзяўчына кiнула сумку ў гурбу, i яны абнялiся.
  Верагодна, з гэтага моманту ён стаў глядзець на Глафiру, цi ён прыходзiў ўдыхаць знаёмы водар? Вясна ўлятала ў вокны, а на кульман Глафiры хтосьцi паклаў галiнку бэзу. Яна ўбачыла адыходзячы сiлуэт Мiкалая.
  Алег прапанаваў Глафiры распрацаваць каталог алюмiнiевых профiляў, але сказаў, каб гэтую працу выканала яна сама. Ён быў уваходны да кiраўнiцтва фiрмы. Сам ён часта да Глафiра не падыходзiў.
  пад шатамi лiпавай алеi летняй, скрозь водар квiтнеючых пышных крон, хадзiла я з надзеяй незаўважнай: раптам прамiльгне сярод дрэў ён.
  Прыемна быць багатай i прыгожай, i бачыць белы i пухнаты снег, i быць яшчэ ад дабрынi шчаслiвай, i назiраць уважлiвых вачэй бег. Я шчаслiвая сёння - ты выдатны, iдзеш насустрач. Прамянiсты святло ззяе над табой, i сэнс мне ясны: ты ўсёй душой нясеш мне свой прывiтанне.
  Ты чакаеш мяне? Так пачакай, любiмы, яшчэ ледзь-ледзь. Я хутка, я спяшаюся. I ты, вядома, набярэшся сiлы. Але пра каханне не кажы, прашу...
  Жоўклi лiсце, залацiстай зграяй над галавой заскакала лiстота, надзея шчасця стала хутка раставаць, а ты знiк, растаў назаўжды. Прыйшла зiма, мне ясны месяц свецiць у канцы алеi на маiм шляху, i iнеем марозiк лiпы пазначае, але ты, як месяц, мне ў дарозе - Свяцi!
  - Паглядзi, ты кажаш, што нас нiхто не бачыць, ды нас ужо капiююць! На месцы маёй сумкi ў гурбе ляжыць сумка дзяўчыны, i яны цалуюцца!
  - Пойдзем, Глафiра, у рэстаран!
  - Не пайду, ты чаго ад мяне хацеў?
  - Дай свой хатнi тэлефон i адрас.
  - Мiкалай, хопiць табе i майго рабочага тэлефона.
  - Глафiра, тады ты да мяне прыязджай у камандзiроўку. Мы тэму закрываем, выраб пойдзе ў серыю.
  Алюмiнiевыя профiлi былi навiнкай, годнай увагi кiраўнiцтва фiрмы. Група канструктараў распрацоўвала алюмiнiевыя профiлi, выкарыстоўваючы вялiкi вопыт мудрых краiн. Што цiкава, у адной усходняй краiне рабiлi такi трывалы алюмiнiй, што яго iнструменты перапiлаваць не маглi, а хiмiкi пры ўсiм сваiм аплачаным жаданнi не маглi цалкам зразумець хiмiчны склад алюмiнiевага сплаву.
  Шэф сядзеў на сваiм працоўным месцы, у яго была дзiвосная акладзiстую барада, i ён любiў паўтараць, як яго сустрэлi ў горадзе горным, дзе запускалi ў серыю алюмiнiевыя профiлi:
  - Глафiра, прыехаў я ў горад, а насустрач мне iдзе мужык i кажа: "Ой, Карла Маркса iдзе!"
  У камандзiроўку ў горад горны Глафiра паехала летам, хутчэй не прыехала, а заляцела з усходнiм ветрам на самалёце ў сталiцу Медных гор, а потым на аўтобусе даехала да горада горнага. Ноч у чужым горадзе. У гадзiну ночы Глафiра апынулася ў гасцiнiцы пры вакзале горада, куды ўзялi яе па камандзiровачным пасведчаннi. Мiкалай аб прыездзе Глафiры у горад не ведаў.
  Ранiцай Глафiра з тэхнiчнай дакументацыяй паехала на завод. Горад паўколам быў акружаны буйнымi заводамi. У адзiн з iх трэба было трапiць Глафiры. Яна села ў аўтобусе блiзка да кабiне шафёра.
  Яе профiль адбiвалася ў цёмным шкле кабiны. Аўтобус сутыкнуўся з машынай, якая рэзка затармазiла перад аўтобусам. Ўвагнутасць У аўтобусе была з таго боку, дзе яна сядзела. Шафёр толькi паспеў адчынiць дзверы, Як Глафiра выбегла з аўтобуса адной з першых. Потым яна пайшла на блiжэйшы прыпынак i зноў села ў аўтобус.
  У задачу Глафiры ўваходзiла сустрэча з галоўным iнжынерам завода. Заводакiраванне размяшчалася ў старым двухпавярховым будынку. На другiм паверсе знаходзiўся кабiнет дырэктара i галоўнага iнжынера. Дырэктар быў на месцы, i з яго кабiнета часам даносiлiся словы, калi хто-небудзь дзверы адчыняў.
  ёсць кабiнет i гэты цуд, што няма людзей, спакойна мне, а жыццё ляцiць кудысьцi крута, i ты прыйшоў да мяне ў сне. Пабудзь адзiн. Давай развiтаемся, i будзем там, дзе ёсць заўсёды. Мы ад расстання змарымся, ад чакання няма следу. Ты дзе? Ты як? I што з табою? А я адна. Я тут пiшу. Я не хачу толькi ў сэрцы збою. Не, не хачу: 'Забудзь, прашу'.
  Пабудзем паасобку. Так вiдаць трэба. Пабудзем паасобку. Лёс-лёсам. Свой воз вязу даўно натужна, яшчэ вытрымлiваю бой. Яшчэ мой мозг цалкам добры, яшчэ ёсць памяць, розум, жыццё. Ёсць у мяне i ты-прыгожы, ты ад засмучэння-устрымайся.
  Твая любiмая прырода злёгку адкрылася для мяне. А з яе за одай-ода. Жыву, цябе я, не вiнавацячы. Жывi i ўсё. Глядзi на ваду. Любi сябе. Шануй iншых, не крыўдзi шальную моду, жывi без дум адных дрэнных.
  Мяркуючы па ўсiм, цёмнай задачай дырэктара на той момант было... развядзенне свiней для завадской сталовай. Галоўны iнжынер, прыгожы высокi пажылы мужчына, спакойна сустрэў Глафiру, яны падпiсалi патрэбныя паперы. Завод браў на сябе выпуск алюмiнiевых профiляў, але далёка не ўсiх. Астатнiя заказы пазней змясцiлi на iншых заводах. Глафiра выйшла з заводакiраўнiцтва.
  З букетам астраў яе сустрэў Мiкалай. Ён таксама быў у камандзiроўцы.
  - З прыездам, Глафiра!
  Глафiра ўзяла астры, яна любiла гэтыя пазнейшыя кветкi лета, але не ведала, як ёй адрэагаваць на ўвагу Мiкалая.
  - Прывiтанне! Я сёння ж еду.
  - Добра, што мне паведамiлi аб тваiм прыездзе, а то б зусiм не ўбачыў.
  - У нас ёсць час на шпацыр.
  - Рэстаран не прапаную, я на працы. Пройдзем па тэрыторыi завода.
  Мiкалай, намеснiк галоўнага iнжынера, на чужой тэрыторыi паводзiў сябе вельмi афiцыйна. Глафiра досыць хутка апынулася адна i паехала ў гасцiнiцу, каб узяць свае рэчы, потым села на электрычку, якая даставiла яе ў сталiцу гор.
  У горадзе горным яе ўразiлi людзi, яны ў асноўным былi невысокага росту, i толькi калi сталi пад'язджаць да сталiцы гор, у электрычку сталi заходзiць высокiя хлопцы.
  восень дасягнула сваёй сярэдзiны або канца венценосной пары, сталi несамавiтымi нашы светы, i пацямнелi рачныя глыбiнi. Неба пустэльна, так чыё загад кiнула оземь прыгажосцяў цуды? Я зноў спакойна гляджу ў нябёсы, але не сустракаю прыгожых з'яў. Сонца i тое, толькi злёгку бялёса, свецiць, не свецiць, i мёртвыя ценi, травы пасохлi, як сёстры лiстоты, радасцi фарбаў зусiм замала. Так i ў душы: нi цёпла, нi марозна.
  У полi засохла былая бацвiнне. Цi То я жанчына, то цi трава, нават клопату стукаюцца не грозна.
  Пра станоўчыя вынiкi камандзiроўкi Глафiра далажыла намеснiку галоўнага iнжынера фiрмы, якi кiраваў працамi па распрацоўцы, вырабе i ўкараненнi алюмiнiевых профiляў. На дошцы гонару завода вiсеў профiль Глафiры-усю канструктарскую групу знялi-за апошнiя дасягненнi ў распрацоўцы i выкарыстаннi алюмiнiевых профiляў, вырабленых у гарах.
  Цiхан прыходзiў у КБ, уставаў побач з кульманам i глядзеў на Глафiру. Ён быў галiнкай бэзу на асфальце. Напружаная праца Глафiры заўсёды суправаджалася закаханымi мужчынскiмi вачыма.
  З алюмiнiевых профiляў на працягу аднаго месяца зрабiлi сто шаф для кантрольна-вымяральнай апаратуры. Зборачны ўчастак працаваў незвычайна хутка. Шафы не зварвалi, як гэта было са сталёвымi шафамi, iх проста свiнчвалi.
  Глафiра мелася за месяц распрацаваць апорныя канструкцыi сямi блокаў для аднаго з гэтых ста шаф. Сем блокаў за месяц-гэта шмат. Падобныя задачы атрымалi яшчэ двое мужчын-канструктараў. Калi на зборачным участку збiралi тры шафы з кантрольна-вымяральнай апаратурай, народу набегла незвычайна шмат. Нехта сказаў, што пры зборцы шафы Глафiры былi дапушчаныя памылкi, на што рабочыя зборшчыкi адказалi, што ў яе было менш памылак, чым у iншых канструктараў.
  Цiхан заўсёды з'яўляўся бясшумна, i яшчэ ён умеў чакаць. Калi Мiкалай быў камандзiровачным чалавекам, то Цiхан быў свой, з таго ж аддзялення НДI, дзе працавала Глафiра. Яго можна параўнаць з галiнкай бэзу.
  
  
  Кiраўнiк 9
  
  Побач з Глафiрай, злева ад яе, сядзела Iрына, маладая жанчына з хвалiстымi валасамi, якая змянiла некалькi фiрмаў i зноў вярнулася ў КБ Глафiры. Iрына прыходзiла ранiцай на працу, садзiлася за стол, здымала кольцы, змазвала рукi крэмам, апранала кольцы i паварочвалася да кульману, нiбы знiкала з поля зроку Глафiры. Яна была вiдавочна неабыякавая да Алега.
  нам 20, 30, 40 гадоў працуем усе разам, мы Iнжынеры-тэхнары, канструктара. Вось весцi: стаiм у кульмана часам iль у суседа за спiной-дапамагчы ў працы трэба, хоць мы i не брыгада. Лабараторыi склад, натуральна, розны, але хто-небудзь каму-небудзь магчыма, сiмпатычны. Працы час аддаём, але дзе ж гадзiну весялосцi? Бо дома чакае ўсiх нас сям'я, i там не да гультайства.
  Вакол праца i клопат, але адпачыць-то ўсiм паляванне. I для розуму патрэбна разрадка, для ног канструктара - зарадка. Вырашылi свята разам сустрэць, Дзень Канстытуцыi адзначыць, але рэстаран не па сродках, кватэру нам нiхто не даў.
  Ўгаварыла мужа я. згодна ўся мая сям'я, што гадавiну кастрычнiка мы сустрэнем дакладна ў мяне. З гадамi растае частка сяброў, калi агульнай няма працы, а горад наш Ён малады, i блiзкiя - далёка. Жаданы вечар створаны быў, усе дружна прамовы казалi, i ў танцах не астыў наш запал-усе вясёлыя мы былi. I зноў праца, кульмана, але погляды пацяплелi, патрэбныя такiя вечары, каб душу нашу грэлi.
  I Глафiра часам не магла зразумець, на каго ён больш глядзiць: на яе цi на Iрыну. Iрына была хупавей Глафiры, хадзiла iмклiва на высокiх абцасах, карысталася добрымi духамi. Iрына паказала ў краме духi Глафiры, якiмi яна карыстаецца. Глафiра купiла гэтыя духi. I Алег страцiў арыентацыю, праца да яе паступала не без яго ўдзелу.
  Маланкi не дрэмлюць i над парасонамi. Жанчына iшла мiма будынка пад парасонам. Маланка ўдарыла ў парасон. Жанчына загiнула. Мiкалай i Алег размаўлялi аб навальнiчных трагедыях, калi мiма праходзiла Глафiра.
  Мiкалай, як заўсёды, прыехаў у камандзiроўку, але на гэты раз да Алега, у iх была агульная праца, але прапусцiць Глафiру мiма сябе яны не маглi. Мiкалай мяняў гарады, дзе жыў i працаваў, але не мяняў месца сваёй пастаяннай камандзiроўкi.
  На Колю была чорная кашуля, на Алега кашуля была яркiх восеньскiх кветак у палоску. Глафiра здзiўлена паглядзела на кашулi, яна чула iх тэму размовы, але прайшла мiма iх без лiшнiх слоў. Адно да аднаго.
  Да Глафiра падышла Iрына i стала распавядаць, што яе кузiну забiла маланкай праз разетку, але гэта адбылося ў iншай краiне. Глафiра здзiўлена паглядзела на Iрыну, што гэта ўсё сёння пра маланках кажуць?
  А што магла дадаць у гэтую тэму Глафiра? Што адзiн яе сваяк быў забiты шаравой маланкай, якая ўляцела ў адкрытае акно. Мiкалай падышоў да Глафiра, яго цiкавiлi каталогi пра каркасы. Каталог быў ужо амаль гатовы.
  Тэхнiка па вырабе каталогаў была на такiм узроўнi: пiшучая машынка, клей, калька i туш. Глафiра пiсала тэкст, рабiла чарцяжы, капiроўшчыцы капiявалi чарцяжы, машынiсткi набiралi тэкст, карэктар - кiравала працамi.
  Каталог быў выпушчаны ў колькасцi 500 штук i разышоўся па фiрмах. Праз некаторы час выпусцiлi яшчэ столькi ж каталогаў, якiя ўзяў з сабой Мiкалай у адзiн са сваiх вiзiтаў. Чорная кашуля Мiкалая стаяла перад вачыма Глафiры, але казалi яны толькi аб працы.
  прыехала мяцелiца i па дарогах сцелецца, з замець, пякучым ветрыкам, часцяком круцiцца ваўчком. Дрэвам прыгажосць не далi, сябры iх цiха праляталi. Яны ў сталiцы так гарэзавалi, што па пустых катках кацiлiся.
  Мятуць сябры па вулiцы, сталiцаю любуюцца, ўпiваюцца ў каўняры, як быццам лазневыя лiсткi. Верхам садзяцца на машыны, ад iх паскрыпваюць шыны. Шляху ўсе былi iм адчыненыя, i снегам вулiцы забiтыя.
  Вось помнiк, знiжаюць крок, спакойна абкiдаюць прах. Iм слаба вiдаць праз iмглу толькi абрысы МДУ. А неба шэрай iмглой пакрылi i ў iм Астанкiна атулiлi. На самалёты дружна селi-марозiць далей паляцелi.
  Дзiўнае было час: пастаянна змянялася кiраўнiцтва краiны або горада, кожнаму кiраўнiку ад фiрмы спадзяваўся падарунак у выглядзе чарговай тэхнiчнай навiнкi. Апорную канструкцыю любога падарунка выконвала КБ. Праца лiчылася ганаровай, за яе трошкi даплачвалi. Можа, таму так хутка змянялася ў тыя гады кiраўнiцтва краiны, каб Глафiры перапаў лiшнi чырвонец?
  Самым вялiкiм забаўкай для супрацоўнiкаў фiрмы быў збор бульбы або цукровых буракоў. Усё аддзяленне выязджала на поле. Надвор'е бывае добрай. Калi працаваць у будынку, то дождж не перашкода, калi збiраць бульбу пад пралiўным дажджом, надзеўшы на галаву мяшкi для збору бульбы, то гэта ўжо забаўка не для слабых здароўем людзей.
  Мяшкi намакаюць хутка, курткi ад дажджу доўгi час не ратуюць, парасон не раскрыеш. Але восень на восень не даводзiцца, i бывае восень асляпляльна залаты i цёплай. Бабiна лета.
  Цiхан пасля таго, як сабралi бульбу са сваiх градак, падышоў да Глафiры, i яны сышлi з поля праз зялёна-залаты лес. Лiстота слаба шамацела пад нагамi, трава яшчэ зелянела, яны iшлi па прасёлкавай дарозе i размаўлялi. Цiхан казаў i казаў. Глафiра слухала яго незвычайна прыгожы тэмбр голасу.
  А мне здавалася, я цябе забылася, але апынулася-сэрца не астыла. Убачыць каштавала вочы, пачуць дзiвосны голас, i тут жа нашы галасы сплялiся ў адзiны дуэт. Твой мiлы погляд чароўна выдатны, i наперадзе нас зборнiк чакае з баек.
  Да чаго ён быў прыгожы! Вялiкiя, проста велiзарныя вочы! Тонкi нос. Буйныя вусны. Чысты лоб. Форма асобы такая, што няма такога акцёра, якi мог бы яго згуляць, ну хiба што адзiн амерыканскi акцёр, якi гуляў з Мадонай. У iх яшчэ была каханне ў перавернутага канапы.
  У Цiхана i Глафiры не было сумеснага канапы, нават перавернутага. Быў лес у першай стадыi восенi. Чароўны лес. Яны выйшлi на маленькую паляну. Ён скiнуў з сябе плашч-палатку, якую браў на выпадак дажджу, але дзень быў бясхмарны i цёплы.
  I чаму Цiхан любiў Глафiру? Але ён любiў яе ў вар'яцкiм парыве асалоды. Каханне На прыродзе ў iх наогул добра атрымлiвалася. Здавалася б, яны стамiлiся ад збору бульбы з калгасных градак, але стомленасцi не было. Была радасць валодання адно адным сярод першароднага лесу.
  Бязмежнае неба прасвечвала скрозь яшчэ амаль не ўпала лiстоту. Шэрыя вочы Глафiры толькi часам глядзелi ў бяздонныя вочы Цiхана. Яны цалавалiся! О, як ён мог цалаваць! Здавалася, увесь рот да апошняй клеткi ўдзельнiчае ў гэтым вялiкiм асалодзе! Мова, яго мова здзяйсняў цуды ў маленькiм роце жанчыны.
  Госпадзе! Так нiхто не мог цалаваць! Два рота аб'ядноўвалiся ў сэксуальным танцы шчок, вуснаў, моў. Пранiкненне адзiн у аднаго з дапамогай эратычнага пацалунку, наймоцнае пачуццё! Пад прыкрыццём пацалунку рукi здзейснiлi абрад агалення.
  Яшчэ не холадна, яшчэ бабiна лета! Глафiра падабалася яго цела! Яго прыемна было дакрануцца, у яго хацелася ўчапiцца, впиться усiмi часткамi свайго цела. I яна выгiналася ў танцы лежачы. Яны ляжалi на плашч-палатцы сярод залатых -
  Цiхан умеў любiць, i ён мог любiць! З iм асалода Глафiра адчувала ў поўнай меры, усе яе вантробы iмкнулiся яму насустрач. Яны любiлi адзiн аднаго, кожнай клетачкай сваiх арганiзмаў...
  Цiхан за выкананне сакрэтнай працы атрымаў столькi грошай, што яму хапiла на новую Айчынную машыну. Рэдкасць такi поспехi па тых часах не каментуецца.
  Iрына i Цiхан жылi ў адной цаглянай вежы, але на розных паверхах. У iх былi малюсенькiя аднапакаёвыя кватэры. Iрына ў сваёй кватэры глядзелася натуральна, яна была хударлявай жанчынай. Глафiра некалькi разоў была ў кватэры Iрыны, але да Цiхана дадому яна нiколi не заходзiла, яе толькi хваляваў пытанне: як ён спiць у такой маленькай пакоi, калi яго чалавечая вышыня амаль роўная даўжынi пакоя? Цiхан стаў падвозiць Iрыну да працы на сваёй машыне.
  Адносiны памiж Глафiрай i Iрынай некалькi нацягнулiся. Iрына прывыкла да машыны Цiхана i ранiцай спецыяльна чакала, калi ён выйдзе з дому, каб з iм паехаць. Шчадралюбны Цiхан не мог прапусцiць Iрыну мiма сябе, калi яна ўвесь час у яго пад бокам: Цi жыве, цi сядзiць у машыне.
  Глафiра на працоўным месцы скурчылася ад моцнай болю. З кожнай хвiлiнай ёй станавiлася горш. Не прынята было ў той час сыходзiць з працы падчас працоўнага дня, трэба было падпiсаць не адну паперку на розных паверхах вялiзнага будынка.
  Боль у Глафiры рабiлася нясцерпна вострай. Працу пакiдаць нельга, але калi боль за межамi чалавечага цярпення? З апошнiх сiл яна напiсала заяву, падпiсала яго на паверсе кiраўнiцтва i, згiнаючыся ў тры пагiбелi, аддала яго, толькi пасля гэтага паехала дадому. Дома боль перасягнула ўсе чаканнi. Стан жудаснае-трымаць у сваёй далонi стварэнне, якое не выжыла ў барацьбе за вытворчыя поспехi. Адчуванне страшнага моманту пазней пераследвала гадамi. Цiкава тое, што ўсе старэе.
  Фiрма ў апошнiя свае гады стала знiжаць дысцыплiну, з'явiлася магчымасць прыйсцi на працу крыху раней цi пазней, але i сысцi з працы са зрухам ў часе. Натуральна, Iрына першай даведалася, што ў Глафiры быў выкiдак, даволi познi па тэрмiне цяжарнасцi. Яна паспачувала ў першую хвiлiну, а ў другую спытала тое, што больш за ўсё яе цiкавiла:
  - Глафiра, а чый гэта быў дзiця?
  - Чый? Лясной лесуна ў плашч-палатцы.
  - Але плашч-палатка ёсць толькi ў Цiхана. Ён бацька дзiцяцi?
  - Так! Iрына, а ў цябе таксама быў выкiдак, але ты ў гэтым не прызналася. Мы самi здагадалiся.
  - Раз ён Бацька твайго дзiцяцi, дык ён бацька i майго дзiцяцi, чаго тут распавядаць?
  - Зразумела, абедзве закахалiся, а дзецi не атрымалiся. А ты не ў курсе, у Цiхана наогул ёсць дзецi цi адны выкiдкi?
  Жанчыны памаўчалi i разышлiся да сваiх кульманаў. Аднолькавыя духi разышлiся па месцах працы. Праца паглынула iх цалкам да наступнага перапынку.
  Глафiра лекарам аб тым, што здарылася выкiдку нi слова не сказала, ды i мужу яна нiчога не сказала. Гэта толькi усюдыiсная Iрына даведалася, а калi яна даведалася, то даведаўся i Цiхан, але не Цiхан. Цiхан сакавiты знерваваўся, але не з-за Глафiры, а з-за сябе, аказваецца, такое адбываецца з усiмi яго жанчынамi: яны яго дзяцей не даношваюць. Вось табе i каханне.
  вось выстава, i я туды, пакрыта чаргу парасонамi. Вакол дома. У твар вада. I трэцi ўстаў ўжо мiж намi. Усё добра. Вада з парасонаў. Трава газона зелянее, i яркасць куртак i лiсткоў вакол мяне яшчэ жоўкне. Дарэмна ўсё. Табу - трава сярод асфальту стаiлася, ўпалi з дожджыку словы. Так, я дарэмна спяшалася. Стаяць. Стаяць. Цi зразумее ён, не з'еўшы са мною солi пуду? Усе выпусцiў лiсточкi клён, але таполi шумяць ля сажалкi. На Чырвонай Прэсне гэты дзень. I чарга стаiць упарта. Сысцi з яе? Такая лянота. А чаргу варта як яма...
  Некалькi распрацовак Глафiры патрапiлi на выставу ВДНГ, так тады называўся лепшы выставачны комплекс. На выставу Глафiра паехала з Колем. Паглядзелi яны на свае вырабы i пайшлi глядзець, а што цiкавага ёсць у iншых павiльёнах.
  Прыемна з прыемным чалавекам хадзiць па выставе: тут паглядзiш, там спяваеш, тут пагуляеш, а то i праедзеш на мясцовым транспарце. Выстава такое месца: усё роўна знаёмыя растворацца ў агульным натоўпе i ты там нiкому не патрэбны. Але свет цесны.
  На зваротнай дарозе праходзiлi Глафiра i Мiкалай мiма павiльёна са сваiмi вырабамi i сутыкнулiся з Цiханам i Iрынай. Перастрэлка чатырох вачэй скончылася тым, што ўсе селi ў машыну Цiхана i паехалi дадому, а Мiкалай, як заўсёды, у гасцiнiцу.
  Фiрма ў перыяд свайго росквiту была велiзарнай. Каб кiраваць вялiкiм лiкам вельмi разумных людзей, якiя працуюць на вяршынi навукi i тэхнiкi, была ўведзена суровая дысцыплiна. Працоўны дзень на ўсiх паверхах пачынаўся адначасова ў восем гадзiн ранiцы. Iнфаркт у прахадной быў нормай, а не выключэннем з правiлаў.
  Напружаная праца, звязаная з распрацоўкай кантрольнай вымяральнай апаратуры, неабходнай для кантролю вырабаў, дарма не прайшла.
  замкнуўся год ляснога назiрання, зноў па зямлi забягала лiстота, знiкла i маё здзiўленне з нагоды, што жыццё мая горкая. А жыцьцё маё iдзе за кругам круг, прыродзе i надзеi усмiхаючыся, я шчаслiвая, калi знойдзецца адзiн, сумую злёгку, ад ворагаў губляючыся. Якая ляцiць лiстота ўпускае сонца ў лясы, дзе было некалi цёмна. Спявае ў лугах задуменнае сонца-спакой у iм, вiдаць, заквiтнела. Прыступкi аблокаў пакрылi неба, па iх без мiтуснi забягае святло, i свецiць сонца на гурбах снегу, у надзеi так сьвяцiць мiльярды гадоў.
  Цалкам выпадкова Глафiра даведалася, за што Цiхан атрымаў такую вялiкую прэмiю. Яго падраздзяленне распрацавала сакрэтную зброю: магнiтны прамень трапляў у металiчную частку на вопратцы чалавека i працяў яго наскрозь, чалавек гiнуў iмгненна на вачах страляючых...
  ад асалоды гукаў застываю i ў музыцы марознай я тону, пад пералiвы гукаў забываю, што праходжу марозную краiну. Качалi елi павольна галiнамi, развiтвалася ноч, дзень ясны наступаў, на берагах, iскрыўшыхся снягамi, марозiк з песняй звонкаю мацнеў. Рыпеў Сняжок ад болю пад нагамi, ён як Прыпеў для песень звонкiх быў, гучала музыка марознымi вуснамi, i гук марозны над сцяжынкай плыў. Звiнела Рэчка каменьчыкамi звонка i спявала калыханку снегам, прыслухоўваўся да яе Хмызняк тонкi, рыпеў Сняжок ўслед маiм крокам. Бяроза ўся да рачулкi нахiлiлася, снег шчыльна ахапiў яе кару, так Дачка да мацi часам iмкнулася, з усмешкай толькi ўстаючы ранкам.
  Глафiра задумалася: так, значыць, а то i значыць, што сваю першую жонку Цiхан сам i забiў са свайго сакрэтнай зброi, бо яна загiнула насупраць яго вокнаў, менавiта там знаходзiцца яго падраздзяленне! А зрабiў ён гэта ў час навальнiцы. Разумны мужык.
  Так, а цi не мог ён быць той самай маланкай, якая дастала сына Мiкалая? Няма, тут усё сур'ёзней. Думка Глафiры абарвалася. Страх працяў яе наскрозь: i яна яго любiла? Кахаць.
  На наступны дзень Глафiра пачула пра смерць яшчэ аднаго чалавека. Людзi сказалi, што ў яго здарыўся iнфаркт побач з прахадной. Глафiра зразумела адразу, хто страляў у доўгi парасон, якi быў у загiнулага чалавека. Парасон ён заўсёды насiў з сабой, нават калi не было дажджу. Вокны Цiхана недалёка ад прахадной, проста яны на два паверхi вышэй. Глафiра паглядзела на сябе ў пошуку металiчных частак, убачыла завушнiцы...
  Але не ў завушнiцы бо ён будзе страляць? Жудасна. Проста жудасна стала дзяўчыне. Яна паднесла магнiт да завушнiц, але яны не магнiты, i яна супакоiлася.
  Ахоўнiкi нiколi не пераходзiлi прахадную, у будынку панавалi свае законы i свая ахова. Смерцi ля прахадной былi такiя натуральныя, што сваякi крымiнальных спраў не распачыналi i расследаванняў нiхто не праводзiў.
  Смерць ад магнiтнага прамяня больш за ўсё нагадвала iнфаркт.
  Цiхан паклiкаў Глафiру ў кафэ, яму трэба было сказаць ёй, што ў яго хутка будзе добрая iншамарка. Яна адразу падумала, што Цiхан зноў што-небудзь прыдумаў. Уся любоў у ёй да яго памерла, яна больш не iмкнулася з iм да блiзкасцi, яе задача была адна: выжыць, не гаварыць яму таго, што яму непрыемна: небяспечна! Глафiру зноў загрузiлi новай працай, цэлую серыю блокаў яна распрацоўвала, потым унiфiкавала, спраў было шмат.
  Глафiра адышла на другi план Цiхана. Iрына заўважыла, што Цiхан яе больш не возiць на сваёй машыне.
  Неяк Цiхан чакаў Глафiру ў машыне з адкрытай дзверцамi. Калi яна праходзiла мiма, ён выцягнуў наперад нагу, што яна цалкам магла спатыкнуцца. Жанчына села ў машыну як у пастку. Пастка-легкавушка... Машына адразу кранулася з месца i павезла Глафiру на новую кватэру Цiхана. Цяпер у яго была двухпакаёвая кватэра.
  У кватэры сядзеў вечны камандзiровачны-Мiкалай. Глафiра павiталася з iм, i ёй тут жа прапанавалi прыгатаваць вячэру. Яна пайшла на кухню. Мужчыны гутарылi.
  За сталом яны адкрылi ёй страшную таямнiцу, пра якую часткова яна ўжо ведала. Глафiры прапаноўвалi распрацаваць дызайн новай зброi. Практычна яно працавала, але знешнi выгляд у яго быў непрывабны.
  Мiкалай выступаў у ролi пастаўшчыка металу для зброi. У якасцi аналага ёй далi пiсталет, якi мог бы ляжаць на яе працоўным месцы, для ўсiх гэта проста цацка, але новая зброя не павiнна нагадваць вонкава пiсталет.
  З новай зброi куля не вылятала, з яго выходзiў магнiтны прамень, якi выклiкае iнфаркт чалавека. Прамень спыняў працу сэрца. Ён працаваў як тромб. Знешнiх пашкоджанняў на чалавеку не было.
  Глафiра пагадзiлася працаваць над новай зброяй. На гэты раз мужчыны яе пальцам не кранулi: яе розум iм быў важней яе цела.
  Неяк Глафiра на працы забылася, узяла ў рукi пiсталет i пайшла да Цiхана, паказаць новыя прамалёўкi. Людзi давалi ёй дарогу. Яна не адразу сцямiла, што iншыя ў пiсталеце бачаць пiсталет, а не ўзор, якому i трэба, i не трэба прытрымлiвацца.
  як не памятаць нам з табою сустрэчы. Як не памятаць нам шчымлiвай гаворкi. Як не памятаць нам каханай песнi. Песнi, што праспявалi цудам разам? Але ўжо даўно мы не сустракалiся. Наша сустрэча-не, не атрымлiвалася. Вечная даўно расстанне доўжыцца. Так, расстанне доўжыцца, доўжыцца, доўжыцца. Я цябе забыцца часам спрабавала. Я цябе ад сэрца адрывала. У памяцi твой выгляд мяне трывожыў. На iмгненне аблiчча цудам ажыў. Малявала я партрэт падобны. Я спрабавала сябе не трывожыць. Я табе пiсала вершы-радкi. Малявала кропкi, кропкi, кропкi...
  Iрыну ў падрабязнасцi новай працы Глафiры нiхто не прысвячаў. Глафiра выйшла з канструктарскага залы за вадой. Вада знаходзiлася ў Тытане, гэта такая нержавеючая канструкцыя замест самавара. Iрына ўзяла пiсталет са стала Глафiры i прыцэлiлася ў кульман, потым павярнулася i стрэлiла.
  Грымнуў стрэл.
  Стрэлам Iрына разбiла чайнiк, якi несла Глафiра. Кiпень разлiўся. У руках Глафiры засталася ручка ад чайнiка.
  - Глафiра, я думала гэта цацка ў цябе на стале ляжыць!
  - Iрына, гэта аналаг канструкцыi новага прыбора.
  На стрэл з-за ўсiх кульманаў высунулiся твары людзей, паглядзелi, што ўсе жывыя, i ўткнулi насы ў сваю працу.
  Новую зброю назвалi "Астра". Навошта трэба было гэта назва? Для таго каб у размовах гучала назва кветкi, аб прыборы ў вiдавочным выглядзе казаць было нельга. Вонкава прыбор нагадваў фотаапарат з высунутым наперад аб'ектывам, неабходны ён быў для абароны ўлады ад дэманстрантаў.
  У краiне нарастаў крызiс, расстрэл дэманстрантаў справа негуманнае, але часам неабходнае. Фотаапаратам прыбiралi найбольш заўзятых змагароў дэмакратыi i лозунгаў. Фотаапарат накiроўваўся на крыклiвага чалавека або якi нясе Няправiльны лозунг, чалавек памiраў адразу цi праз дзень, усё залежала ад яго здароўя.
  "Астра ў дзеяннi", - перадавалi iнфармацыю адзiн аднаму людзi ў цывiльным.
  Глафiра пасля выканання задання тут жа была загружаная iншай працай. Яе не пускалi на дэманстрацыi, ёй мала давалi выходных. Яна працавала. Яна нiкому нiчога не казала.
  Цiхан купiў сабе iншамарку, якую хацеў. Глафiры такiх грошай не плацiлi, ёй плацiлi больш за iншых, але менш абраных. Мужчыны трымалiся ад яе далей.
  Праз тры днi пасля дэманстрацыi ў канструктарскi зала ў гневе уварваўся Цiхан i закрычаў так, што ўсё канструктары ўздрыгнулi i на яго паглядзелi:
  - Глафiра, ты што, здзекуешся?! Ты падсунула фотаапараты замест "Астры"!
  - Супакойся, Цiхан! Я сапраўды аддала пару фотаапаратаў.
  - А я, дурань, не праверыў. Я цябе верыў! Дзе "Астра"?
  - Слухай, у гэтай дэманстрацыi удзельнiчаў бацька Iрыны. Ён напiсаў жудасны лозунг, яго б адным з першых знялi "Астрой"!
  - Што ты мне пра бацьку Iрыны кажаш! Мне патрэбна "Астра"!
  - Сядзь, усё гатова! Першы ўзор "Астры" сёння можна выпрабаваць. У Цябе дома мышкi няма?
  - Не, толькi дзве мухi заляцелi ў акно, а больш нiкога няма. Ты мне столькi варыянтаў "Астры" паказала, што я нават не ўяўляю, як цяпер выглядае мая распрацоўка!
  - I правiльна, варыянты ёсць, але мне больш спадабаўся варыянт, выкананы ў выглядзе прыборчыка з антэнай. На маленькiм вадкакрысталiчным экране бачная мэта. Антэна служыць руляй, яна полая ўнутры, прамень праходзiць праз яе i трапляе ў мэта. Калi зрабiць "Астру" у выглядзе пiсталета, то ўсё адразу зразумеюць, што ў руках у цябе зброя, а так прыбор больш падобны на партатыўны прыёмнiк. Прыбор з магнiтным промнем гатовы.
  - Нас за падман па галоўцы не пагладзяць!
  - Пераможцаў не судзяць! А мы пераможам! Па паверхах кошкi бегаюць, вазьмi адну.
  - Не вазьму.
  - Пойдзем у падзямелле, пакуль грамадзянская абарона адпачывае, скарыстаемся стрэльбiшчам. Трэба ўзяць з сабой прадстаўнiкоў заказчыка.
  Глафiры па яе замове пашылi летнi сукенка. Падол сукенкi быў выкананы хвалямi, абабiтымi тасьмой. Стройная жанчына з новым зброяй у руках i ў новым сукенка спускалася ў падзямелле.
  Цiхан iшоў следам у суправаджэннi суровых мужчын у касцюмах. Пры выглядзе аблiпальнай сукенкi з унiкальным падолам мужчыны зачынiлi раты i нiчога Глафiры не сказалi з нагоды яе падману з фотаапаратамi, самi вiнаватыя. Мужчыны ў цывiльным прынеслi з сабой клетку з мышамi. На мышах тырчалi розныя металiчныя прадметы: аброжак, антэна, манетка.
  З першага погляду магло здацца, што прамень ад металiчнага прадмета адштурхнецца i вернецца ў таго, хто страляе, то ёсць прамень будзе з'яўляцца бумерангам, але ў гэтым быў увесь гумар вынаходлiвага Цiхана.
  Металiчны прадмет, нават калi ён не магнiтны, прыцягваў дзiўны прамень, у галiне ўздзеяння прамяня ўзнiкала дзiўнае поле, якое ўздзейнiчала на посуд чалавека, i яны перакрывалiся iмгненна. Першы стрэл зрабiў Цiхан, каб паказаць i даказаць, што для яго зброя не небяспечна.
  Мышка бегла, хвосцiкам вiльнула. Антэна на ёй хiснулася. Мышка тузанулася i ўпала. Людзi ў касцюмах заўсмiхалiся i ўсталi ў чаргу пастраляць. Мышкi беглi, але ўсё ўпалi. Гуку стрэлу не было чуваць, выпрабаваннi праходзiлi бясшумна. Глафiру i Цiхана павiншавалi з вялiкiм поспехам i сказалi, каб нават слова "Астра" лiшнi раз яны не прамаўлялi. У серыю выраб запусцяць у iншым месцы.
  Даволi часта ў шахтах ўсiх краiн адбываюцца непрыемныя падзеi, чалавечыя жыццi з - за загазаванасцi падзямелляў вiсяць на валаску ад Быцця. Глафiра прыехала паглядзець шахту, на якой адбылiся трагiчныя падзеi: выхад метану загубiў шахцёраў.
  Смелая жанчына не спусцiлася ў шахту. Яна з жахам паглядзела на шахту, на чорны лiфт, або яго яшчэ клеццю называюць, на ўсе рыштунак шахцёра. Яна вырашыла, што лепш распрацаваць прыбор, зручны для кожнага Шахцёра, i змясцiць яго побач з лiхтарыкам на каску, хай ён пранiзлiва пiшчыць ў выпадку выяўлення найменшай дозы метану. Важна, каб прыбор не быў дарагiм, iнакш яго не дадуць кожнаму Шахцёру.
  Распрацоўшчык для такога прыбора знайшоўся, ён стаў лепшым сябрам Глафiры на час распрацоўкi. Датчыкi выяўлення метану былi распрацаваны, iснавалi рознага тыпу цiўкалкi.
  Трэба было аб'яднаць электронiку, датчык, цiўкалку i змясцiць у выбухаабароненых корпус, якi б мала важыў i быў на галаве шахцёра, гэта значыць на яго касцы. Жанчына разгаварылася з сiмпатычным шахцёрам, аказалася, што яму для адпачынку пасля шахты патрэбныя рыбкi ў акварыуме. Дома ён трымаў велiзарныя акварыумы з рознымi хiтрасцямi i вялiкая колькасць рыбак, вельмi любiў глядзець на багавiнне.
  Новы прыбор, заклiканы абаранiць аматара акварыўмаў, назвалi "Хрызантэма". Першы ўзор прыбора трапiў на Заходнюю выставу. Прыборам заказчыкi засталiся задаволеныя, але Глафiры трэба было падрыхтаваць серыю гэтых прыбораў, чым яна i займалася, паспеўшы закахацца ў распрацоўнiка "хрызантэмы".
  Стройны мужчына з невялiкай сiвiзной прыемна дзейнiчаў на ўражлiвую жанчыну. З iм добра працавалася, выраб атрымлiвалася вышэйшага класа! Вось у чым бяда Глафiры: яна разам з мужчынамi распрацоўвала вырабы, i гэтыя вырабы станавiлiся яе стварэннем!
  Мой муж быў проста генiяльны, зламаўся на барацьбе са злом, i шлях яго заўсёды рэальны, i мудрасць дум вiнаватая ў тым. Як ён працаваў спачатку, працаваў нервова ад клопатаў. Заўсёды пад чыiм-то быў пачаткам, i ад таго ўвесь шлях не той.
  Я люблю сваю, сям'ю i разбурыць не магу. Я люблю свайго мужа
  i iншы зусiм не патрэбны. Я люблю сваiх дзяцей: няма ўлюбёнай i раднёй. Разлучаць з бацькам нельга - бо гэта мая сям'я.
  У распрацаваных прыбораў заставалася адна праблема, як бы ўдала яны нi атрымлiвалiся, кожнаму Шахцёру iх нiхто не выдаваў. Прыборы засакрэцiлi. Слова "Хрызантэма" забаранiлi. Да кахання з распрацоўшчыкам справа не дайшла. Глафiру тэрмiнова перавялi працаваць у iншае месца.
  На новым месцы Глафiры прапанавалi распрацаваць вельмi сур'ёзны прыбор, да яе яго ўжо распрацоўвалi, але галоўны распрацоўшчык загiнуў i прыбор завiс. Прыбор у сем разоў быў складаней "хрызантэмы". Задача Глафiры: зрабiць тое, чаго iншыя зрабiць не змаглi. Да працы прыступiла група распрацоўшчыкаў.
  Адзiн мужчына часцяком падыходзiў да Глафiра не толькi на працы, але i на вулiцы. Неяк iшоў i ўсмiхаўся, да Глафiры заставалася метраў пяць, але мужчына дзiўна завалiўся на вачах жанчыны. Яна заўважыла хутка адыходзячага мужчыну ў касцюме, якi спрытна сеў у машыну i з'ехаў. "Астра", - падумала яна i прайшла мiма трупа закаханага ў яе мужчыны. Яна не магла спынiцца побач з iм, толькi мiмаходам паглядзела на пажоўклы твар.
  Адсутнасць побач вiдавочнай супернiцы ўдыхнула ў Iрыну адрэналiн. Праца канструктара прыносiла ёй адносны Даход, адна яе прыяцелька занялася акрамя асноўнай працы продажам бiжутэрыi са шкла i каменя, Iрына стала з ёй падпрацоўваць.
  На новы iмiдж грошай яна наскрэбла. I яны вырашылi з Цiханам нi многа нi мала пайсцi пад вянок, балазе царква да iх блiжэй, чым загс. Па тэлефоне Iрына паведамiла Глафiры, што яна цяпер вянчаная жонка Цiхана, што цяпер iх саюз на ўсё астатняе жыццё. Глафiра не асаблiва паверыла навiны Iрыны.
  Праз пару месяцаў Глафiра паведамiла, што Цiхан ад яе сышоў у сваю двухпакаёвую кватэру, а яе з сабой не ўзяў. Аказваецца, Цiхан таксама падпрацоўваў гэтыя два месяцы: ён здаваў сваю кватэру Колю.
  Глафiра скончыла сакрэтную i тэрмiновую працу, але багацей ад гэтага яна не стала, проста далейшая праца была больш звыклай i не суправаджалася набегамi правяраючых камiсiй.
  Бацькi Iрыны старэлi на яе вачах, i яна не маладзела. Мiкалай нiбы пачуў клiч яе сэрца i прыехаў да яе дадому насуперак усiм i ўся. Яна, ведаючы, што Цiхан, яе вянчаны муж, неабыякавы да Глафiра, прыняла Колю належным чынам, не азiраючыся на словы сваiх бацькоў.
  Бацька Iрыны некалi быў галоўным распрацоўшчыкам айчынных фонавым, i так атрымалася, што кватэра ў дадзены момант у iх была чатырохпакаёвая.
  Брат i сястра яе выраслi, абраслi сем'ямi i з'ехалi з кватэры. Аб вялiкай кватэры Iрыны Мiкалай пачуў ад Глафiры, яна бывала ў яе дома. Мiкалай вырашыў, што такая кватэра не павiнна прорву, ён не проста здымаў кватэру ў Цiхана, ён аблытваў сеткамi Iрыну, у якiя яна i трапiлася.
  Гэта Мiкалай навучыў Цiхана пайсцi пад вянец з Iрынай i аб'яднаць свае кватэры.
  
  
  Кiраўнiк 10
  
  Мэта была дасягнутая! Цiхан астудзеў да яе. Мiкалай быў у кватэры Iрыны! Яе бацькi жылi ў адным пакоi. Заставалася яшчэ тры пакоi! Мiкалай шчыра спяваў любоўныя рулады Iрыне, падмацаваныя жыллёвымi ўмовамi. Жанчына не выстаяла, ды i што стаяць-гады бягуць. Адзiн пакой Iрыны была зiмовым садам. У цэнтры пакоя стаяў канапа наросхрыст, больш нiчога не было, акрамя свяцiлень i шматлiкiх кветак, якiя раслi па перыметры пакоя i звiсалi са столi. У гэты пакой i прывяла жанчына мужчыну.
  Каханне сярод хатняга лесу-гэта нешта! А зрэшты, сiтуацыя нагадвала каханне з Цiханам на плашч-намёце ў сапраўдным лесе. Мiкалай ацанiў любоўныя ўмовы, жаданыя пакоя атачалi яго, а кошт iх была побач - любоў да Глафiры i пажадана да загса. У якасцi палюбоўнiка ён праявiў тры ўласцiвасцi: непрыстойнае, мiтуслiвы, вёрткi. Пацалункi Мiкалая былi пераспелымi, пачуццёвасць у iх вiдавочна была страчана. Iрыне хацелася ўстаць i сысцi ад яго далей, i яна пайшла ў ванную. Бруi вады супакоiлi, i жанчына вярнулася на месца.
  Прапанова рукi i сэрца рушыла ўслед неадкладна. Смешна, але Iрына пагадзiлася. Яна зразумела адно, што такi муж сэксам яе не будзе дапякаць, а ў якасцi мужа без прэтэнзiй ён ёй падыходзiў. Мiкалай апынуўся разведзеным мужчынам, усе дакументы ў яго былi з сабой. Шлях да законным адносiнам быў адкрыты. Бацькi не пярэчылi.
  Законная Шлюбная жыццё пачалася са слоў Мiкалая, што ў яго алергiя на квiтнеючыя хатнiя кветкi. Iрына любiла кветкi усiмi фiбрамi сваёй душы, i яны разышлiся спаць па розных пакоях.
  Так бы яны i вымерлi, але ў бацькi наступiў юбiлей, усе яго дзецi i ўнукi з'ехалiся ў кватэру Iрыны. Мiкалай вымушаны быў зноў стаць мужам: адзiн пакой занялi сваякi брата, другую-сваякi сястры, i ў вынiку Iрына i Мiкалай апынулiся разам у пакоi без хатняй раслiннасцi.
  блакiтнавата-ружовае неба, зiхацiць у вокнах Ранiшнi свiтанак, з хвiлiнай кожнай цемра недарэчная, у крыштальных лужынах адлюстраванняў няма. Лёгка iсцi, спакойнае дыханне, мне ў бясконцасць хочацца iсцi, а алей серабрыстае мiльганне-яно як цуд дзiвоснае у шляху. Вось карункавыя, тоненькiя галiны, на iх iскрацца снежныя футра, яшчэ iх не закранулi жыцця вятры, яны прыгожыя, хай здалёк.
  Празрыста ранiца першага марозiка, шкада, ружовае цьмянее гарызонт, поблекло усё, не вiдаць што-то сонца, мароз застаўся, i не патрэбны парасон. Але людзi ўсё сябе аберагаюць, у палiто i куртках павольна iдучы, парасоны з сумак няма, не вымаюць - баяцца запозненага дажджу.
  На святкаванне юбiлею прыйшлi iх сябры: Цiхан i Глафiра. У доме з'явiлiся журналiсты, успомнiлi пра першыя серыйныя Айчынныя фоны, Бацька Iрыны не вынес папулярнасцi, праз дзень пасля юбiлею яго не стала. Публiка яшчэ i раз'ехацца не паспела, i юбiлей перайшоў у пахаванне, газета пасмяротна апублiкавала пра яго артыкул аб фонах.
  У мацi Iрыны на глебе такiх праблем адбыўся зрыў у галаўным мозгу. Яна засталася жывая, але яе кемлiвасць моцна абмежавалася.
  Сем'i брата i сястры захацелi атрымаць свой кавалак спадчыны, але гэтага мацi ўжо не разумела, затое ўсю сiтуацыю зразумеў Мiкалай. Ён пагаварыў па тэлефоне са сваёй чарговай жонкай, патлумачыў, што адбываецца ў сям'i Iрыны. Яго жонка развялася з iм фармальна з-за гэтай кватэры, а цяпер кавалак спадчыны станавiўся такiм малым, што няма за што было i змагацца. У мужчыны была яшчэ i дачка, ён вырашыў вярнуцца ў свой дом, балазе прапiска ў Iрыны ў яго была часовая, на пастаянную прапiску не далi сваю згоду яе бацькi, пакуль былi ў поўнай памяцi.
  Сабраў Мiкалай свае рэчы i з'ехаў, пакiнуўшы Iрыну сярод яе сваякоў i спадчыннiкаў. Кватэру вырашана было падзялiць на чатыры фiнансавыя часткi, дзве часткi даставалiся таму, хто браў на сябе сыход за хворай мацi. Як з-пад зямлi ў самую цяжкую хвiлiну перад Iрынай з'явiўся Цiхан.
  - Iрына, я ведаю ўсё аб тваёй сiтуацыi, ёсць прапанова: бяры на сябе сыход за мацi.
  - Яна i так са мной застаецца.
  - Аб'яднаем намаганнi, я ведаю, што Мiкалай збег ад цябе, мая кватэра пойдзе на пагашэнне спадчыны тваiм сваякам, а я застаюся ў тваёй кватэры на правах мужа.
  - А Мiкалай?
  - Развесцiся.
  - А Глафiра?
  - Я ёй не патрэбен.
  - А я?
  - Ты пытаеш? Ды я люблю цябе!
  - Ты ўпэўнены? А калi ты толькi марыш аб паўтарэннi таго, чаго даўно няма?
  - А мы паўторым!
  Сваякi раз'ехалiся. Цiхан перайшоў у дом Iрыны. У яго не было алергii на хатнюю раслiннасць. Кватэрныя справы i разводы за год нейкiм чынам, але былi вырашаны. Цiхан жыў з Iрынай на круглай ложка пасярод хатнiх квiтнеючых кветак. Мацi яе выйшла з крызiсу i думала цалкам адэкватна.
  Iрына нейкiм чынам узяла ў свой час пiсталет са стала Глафiры, калi яшчэ распрацоўвалi "Астру", пiсталет пашукалi, не знайшлi i забылiся. А Iрына стала з'язджаць па выхадных адна ў лес i страляць па намаляваных мiшэнях, якiя яна з сабой прывозiла. У ёй стаiлася злосць супраць Глафiры i Алега, але вонкава выгляду яна не падавала.
  Мне здавалася, ратавалi паэты мяне ў доўгi адкiнуты гадзiну, так дзякуй паэтам за гэта, я сама напiшу верш для вас. Сонца няма, але лётаюць сняжынкi, выносячы мяне ў казку любовi, песень вашых прыгожыя пасылкi, як яны для мяне дарогi! Ваша ласка ў клапатлiвых песнях, ваша ласка ў друку, у кiно, вашы чулыя, далiкатныя плечы - гэта шчасце мне кiмсьцi дадзена. Вы мяне, вымаючы з пятлi, ажыўлялi, латалi, цэля, вы гулялi ў цудоўныя кеглi, мае лепшыя пачуццi шануючы. У мiнулым восенi днi залатыя, адышла залатая пара, i дрэвы стаяць снегавыя, варушыцца ад снегу Кара.
  Шчаслiвыя ўсмешкi пары, якiя яна выпадкова заўважыла, аскомай зводзiлi яе скiвiцы.
  На прахадной вялiкiя сумкi часта праглядалi да дна, маленькiя сумачкi не правяралi. Iрына стала хадзiць з маленькай скураной торбай, у сумцы яна насiла пiсталет. Алег насiў з сабой "Астру" ва ўнутранай кiшэнi пiнжака. Адзiн ўзор пад падставай ўдасканалення пакiнулi распрацоўнiку новага зброi "магнiтны прамень".
  сонца ў рукавiчках, ясны небасхiл, дым слупом струменiцца прама ў небасхiл. Холадна, марозна, нос рукой прыкрыты. Стан слёзна. Падняты каўнер.
  Iрына ведала звычкi Алега i вырашыла пужнуць яго пiсталетам. Ранiцай, калi ён першым прыходзiць на працоўныя месца, яна не магла дараваць яму ўсмешку, адрасаваную Глафiры. Патэлефанавала яна яму па ўнутраным тэлефоне, якi дакладна не запiсваецца нiдзе, i пайшла ў яго службовае памяшканне.
  Алег, нiбы што пачуў па голасе Iрыны i дастаў "Астру", паклаўшы прыборчык побач з сабой. Iрына хоць i працавала побач з Глафiрай, але канструкцыю i прызначэнне "Астры" так i не ведала. Глафiра ўмела размаўляць з людзьмi, трымаючы ў сакрэце сваю працу. Трэба сказаць, што яна вярнулася на сваё працоўнае месца пасля выканання тэрмiновага i сакрэтнага задання на iншай фiрме.
  Iрына зайшла ў пакой Алега, села супраць яго на крэсла, злёгку адсунулася ад стала, уважлiва паглядзела на яго, дастала з кiшэнi белага халата пiсталет.
  У гэты час Алег узяў у рукi "Астру".
  - Iрына! Схавай пiсталет або Вярнi мне! Гэта я яго даў Глафiры! Ён у яе знiк!
  - Зноў Глафiра! Малiся, я страляю на рахунак тры!
  Алег, бачачы раз'юшаны твар кiнутай i каханай iм жанчыны, не ведаў, што i рабiць! У яго быў час яе забiць, але забiваць яму не хацелася. Тут Iрына яшчэ раз падняла на яго пiсталет. Алег, не падымаючы "Астру" нацiснуў на ёй кнопачку, прамень вылецеў на пiсталет Iрыны.
  Рука жанчыны ляжала на курку, але нацiснуць не паспела, бо яе рука з пiсталетам i апусцiлася. Яна ўся обмякла i грукнулася на падлогу, як мяшок бульбы на полi, пры зборы ўраджаю пад дажджом.
  Алег прыбраў у кiшэню "Астру". У гэты час у памяшканне падраздзялення зайшлi дзве яго супрацоўнiцы. Яны ўбачылi, якая ляжыць з пiсталетам у руцэ Iрыну, паглядзелi на бледны твар Алега.
  - Алег, што здарылася?
  - Яна хацела стрэлiць у мяне, падняла на мяне пiсталет, ды, мабыць, сэрца не вытрымала, яна толькi што ўпала.
  Адна з жанчын падышла да Iрыны.
  - Яна мёртвая. Што будзем рабiць?
  - Вам лепш вiдаць, мне трэба падыхаць.
  - Iдзiце, вядома, iдзiце, выклiчам каго трэба.
  На наступны дзень у прахадной з'явiўся жалобны партрэт Iрыны з надпiсам, што яна памерла ад сардэчнага прыступу. На столiку перад партрэтам стаялi астры ў вазе.
  Глафiра зразумела амаль усе, калi ўвечары Алег прыйшоў да яе, тады яна дастала прыбор з ягонай кiшэнi, пакуль ён быў у ваннай, паглядзела на лiчыльнiк прамянёў у "астры". Лiчыльнiк паказваў, што прыборам карысталiся, на iм стаяў час забойства Iрыны. Глафiра нiчога не сказала Алегу, яна наогул часцей маўчала.
  Алег заўважыў i сказаў:
  - Ведаю, ты залезла мне ў кiшэню i паглядзела на лiчыльнiк магнiтных прамянёў, не апраўдвайся, я ведаю, што ты ведаеш пра забойства Iрыны.
  - Далей...
  - Iдзi да мяне працаваць!
  - Зноў пiсталет у "Астры" цi "Хрызантэмы"?
  - Разумнiца! Трэба "Астру" мадыфiкаваць. Прыцэл павiнен знаходзiцца на экране. Без цябе дрэнна iдзе справа.
  На вулiцы панавала сапраўднае вясновае сонца, калi не глядзець унiз на зямлю, дзе яшчэ месцамi ляжаў снег, то адчуванне жыцця i настрою - вясновыя. Жыццё закручвае i выкручвае сiлы, часам праколвае грудную клетку.
  Глафiра iшла на працу. Яркiя снежныя блiкi зiхацелi на халодным снезе ад святла лiхтароў. Аўтобусы засталiся за спiной, наперадзе знаходзiлася стаянка аўтамабiляў. Мароз панаваў над зямлёй. Ёй было цёпла сёння, яна апранулася па-зiмоваму, - гэта ўчора яна замерзла: апранулася не па надвор'i, а аўтобус трапiўся халодны.
  ясны, сонечны прастор, перад вачыма далёкi бор, няма марозу. Растае снег, гляджу ўдалячынь я з-пад стагоддзе. Дзе? У якiх краях цяпер блукаеш цiха ты, як звер? Сэрца, сэрца, не тапчы, лепш мiлага клiч. Пакажы, сэрцайка, мне, як пры сонцы i ў месяцы ласку мiлага мне чакаць, вернасць толькi яму аддаць?
  Толькi чую... цiшыня. Вельмi адчуваю-адна. Пачуццi цiснуць, у пачуццях стогн i глухi сардэчны тон.
  Яна абышла холад, сяўбу на цёплае мястэчка ў аўтобусе i надзеўшы зiмовую вопратку. На прыпынку сёння ўсе дамы былi ў футрах, усе праветрывалi футры ўпершыню пасля леташняй зiмы. "Футра-гэта добра", - падумала Глафiра, прапускаючы мiма сябе вялiзнага сабаку. I тут яна зразумела, што прыпынак i людзi засталiся далёка за спiной. Побач няма нiкога, акрамя вялiзнага сабаку. Яна прапусцiла яго, але сабака апынуўся разумным, ён прабег наперад i стаў чакаць.
  Глафiра адчула пагрозу ў марозным паветры. Ёй ужо было не да бляску сняжынак. Яна паглядзела назад, але людзей не ўбачыла i зразумела, што сустрэчы з сабакам не пазбегнуць, а адступаць няма куды. Бязлюдна. Яна пайшла наперад.
  Сабака выскачыў з-за машыны i спынiўся. Гэта быў велiзарны белы сабака з чорнымi плямамi, размешчанымi, як бант на шыi. Яна прыпадняла сумку, абараняючыся ад сабакi, як бы кажучы, што мяса ў сумцы няма. Яна падышла да прахадной, дзе стаялi яшчэ два вялiкiх сабакi, гэта было iх законнае месца. Iм хтосьцi прыносiў корм. Глафiра прайшла мiма сабак i прахадной.
  Яна ўвесь час прымудралася прыходзiць на працу першай, таму ўключыла святло ў офiсе. Уключыўшы свой кампутар, яна прылiзала гладкiя валасы, змянiла абутак i пачала стукаць па клавiшах. Паглядзеўшы навiны ў сеткi, яна мiмаходам ўспамiнала аб тым, што трэба рабiць, i прыступала непасрэдна да працы. У гэтым час з'яўлялiся астатнiя супрацоўнiкi.
  А на акне цвiлi ружы...
  Найстарэйшы супрацоўнiк фiрмы нарадзiўся так даўно, што цяжка ўявiць, што ў яго ўзросце можна працаваць. Але ён працаваў, чытаў навiны i абвяшчаў пра iх публiцы. Яму зусiм трохi засталося да 80 гадоў. Лета...
  З яго трэба браць прыклад для працяглай працаздольнасцi. У 11 гадзiн ранiцы ён абвяшчаў усiм, што настаў час есцi садавiна. I ўрачыста казаў, якiя грушы лепшыя, - гэта калi ён прынёс грушы. На наступны дзень ён хвалiў хурму i называў смачныя гатункi. Ён прыносiў i яблыкi, якiя рэзаў дзелькамi на сподак. Ён вельмi пяшчотна i з пачуццём еў вiнаград. Ён мог так любавацца лiмонам з лiсцiкам, што потым нiхто не мог з'есцi гэты лiмон, ён станавiўся адушаўлёным фруктам.
  У 12 гадзiн надыходзiў час абеду. Уключаўся чайнiк i'Дарожнае радыё". Калi адзiн чай можна пiць штодня па пакуначку, пакуль не вып'еш ўсю ўпакоўку, то слухаць адну песню 'З Днём Нараджэння' з дня ў дзень проста пакутлiва. I толькi выступ прэзiдэнта ў Дзень Канстытуцыi мог выключыць "Дарожнае радыё" з яго аднатыпнымi песнямi.
  У старэйшыны наступiў дзень нараджэння, але не ў Дзень Канстытуцыi, i ў гэты дзень 'Дарожнае радыё' было да месца. Ён любiў i пiў толькi каньяк, пiў з пачуццём, з задавальненнем. Закусваў з павагай да прадуктаў, якiя сам i прынёс. Дзiва дзiвоснае так выглядаць у яго ўзросце i так радавацца ўсяму, што можна з'есцi. Але ён мог i злавацца, ён мог ненавiдзець, калi яму хто-небудзь перачыў. Быў у яго ў офiсе адзiн вораг, менавiта ён не сядзеў за сталом iмянiннiка.
  Вораг Старца, шэф, прыходзiў заўсёды апошнiм у офiс. Ён быў начальнiкам ў дадзеным офiсе. Сварыцца з-за дробязi па працы могуць толькi мужчыны. Жанчыны не сварацца з мужамi i начальнiкамi па дробязях, яны прызнаюць iх перавагу, i адступаюць iмгненна, адчуўшы сiлу i ўладу.
  Але цяпер не пра гэта. А пра тое, што мужчыны могуць доўга працаваць i не да 60 гадоў, а да 80! Шок. Раней людзi, якiя працуюць да 70 гадоў, былi цудам, а цяпер да 80 ёсць якiя працуюць мужчыны. I гэта больш чым добра.
  А на вулiцы панаваў снежань...
  снегам мяцелiца каханне замяла. Снегам схавала пачуццi, справы. Снегам вочы Твае толькi блiшчаць. Снегам ўва мне твой холад - ён яд. Добра, хай маркотны ты i жорсткi. Добра, наш шлях з табой недалёкi. Добра, мяне не любiш, мой сябар. Добра, усё гэта было зiмой. Усё ж я веру, веру ў мару. Усё ж я веру ў сваю зорку. Усё ж не так i дрэнна цяпер. Усё ж цябе я бачыла гадзiну. Можа, пройдуць маразы, снегу. Можа, каханне i будзе лёгкая. Можа, выдатна будзе вясной. Можа, ты будзеш побач са мной. Ведаеш, а нам з табою ўсё iшло. Ведаеш, а ўсё ж пачуццё прыйшло. Ведаеш, хай дваццаць два i мароз. Ведаеш, а думкi нашы з руж.
  Глафiра сядзела ў офiсе i глядзела вакол сябе. Злева стаяла пальма. Справа стаяла пальма меншага памеру. За правым плячом вiлiся вечназялёныя раслiны. На ўсiх паверхнях цвiлi фiялетавыя кветкi. Невялiкiя кусцiкi цвiлi чырвонымi кветкамi. Зарабiў прынтэр, гэта Глафiра зрабiла раздрукоўку. Глафiра праводзiла яе поглядам i падумала, што ўсе каляровыя i лiсцяныя рашэннi ў офiсе належаць ёй. Яна майстар па догляду за офiснымi кветкамi. Толькi што прайшлi вясновыя святы, але ўсе кветкi офiса выжылi ў выходную дэкаду. Глафiра ставiла ўсе кветкi на стол, абмотвала iх жгутиками з анучы, другi канец якой быў апушчаны ў тазiк з вадой.
  Сёння ўсе кветкi былi ў норме i квiтнелi па поўнай праграме, ствараючы ўтульную атмасферу поўдня ў офiсе, размешчаным на Сярэднярускага ўзвышша. На вулiцы тэмпература ў межах дваццацi градусаў, свецiць сонца, бегаюць белыя аблокi. Усе працуюць засяроджана.
  Глафiра неяк паскардзiлася, што ў iх на дачы вада сышла з калодзежа. Зiма была не занадта снежная цi хтосьцi адпампаваў ваду з таго ўзроўню зямлi, дзе бралi ваду. Суседзi ў яе ўсе сталi паглыбляць студнi. Дачнiкi дзiўныя людзi, яны здабываюць ваду, ставяць цяплiцы, а потым з поспехам раздаюць плён сваёй працы, таму што не ў сiлах з'есцi варэння-саленнi, замарожаныя ягады-садавiна.
  У Глафiры няма дачы, у шэфа няма дачы. Дача ёсць у Глафiры i ў старэйшыны. У офiсе яны сядзяць кожны ў сваiм куце. У цэнтры офiса стаяць стол i крэслы. На стол кладуць канструктарскую дакументацыю для праверкi i здачы ў цэх або ў архiў. Менавiта на гэтым стале кветкi офiса перажылi доўгае свята.
  На наступны дзень Глафiра сышла са сваёй сяброўкай у сталовую. Глафiра засталася ў офiсе. Яна паставiла чайнiк, сагрэла другое ў мiкрахвалевай печы. Музыка гучала падчас абеду. Адпачынак поўны. Глафiра да працы ездзiць на аўтобусе, амаль паўгадзiны ў адзiн бок, потым iдзе пешшу. Сёння яна не даехала дзве прыпынку i вырашыла, што ў абед на прагулку не пойдзе.
  Учора яна напiсала заяву на адпачынак i прыйшла да высновы, што адпачынак можна дома правесцi. У трэнажорная зала яна ходзiць, купаецца ў басейне, у салярый ходзiць, масаж робiць.
  Пытаецца, чаго яна яшчэ не робiць у паралель працы? Што тычыцца мужчын, то ў Глафiры ў гэтым пытаннi поўны правал. У яе стан поўнага нуля. Кахання няма, закаханасцi няма. Цiшыня ў пачуццях. Алега яна яшчэ раз бачыла, але ўсё не ў касу. Няма ў iх пачуццяў. А мяняць яго яна яшчэ не гатовая.
  Адстой. Значыць, застаецца праца, якой яе ў поўнай меры завалiлi. Да адпачынку ёсць яшчэ час, можна папрацаваць у сваё задавальненне. Такi расклад. Глафiра пойдзе ў адпачынак у сярэдзiне лета.
  Глафiра летам ездзiла ў горы на машыне разам з мамай. Яна проста ў захапленнi ад горных азёр. У мамы ёсць дача, размешчаная недалёка ад возера. Адзiн раз з'ездзiла i зноў хоча паехаць. Яны з мамай малайцы. Летась яны яшчэ на паўвостраў з'ездзiлi, i чарга на парай iх не спынiла. Усюды пабывалi: у Сiмферопалi, у Бахчысараi i ў старажытным горадзе з пячорамi сфатаграфавалiся.
  Задаволены...
  Каханне лётае, у паветры кружыцца, адно iмгненне - i на сэрца кладзецца, лягла на сэрца i ўжо ў палёце, падвергнуць дзе-то новага клопату.
  Глафiра, закiнуўшы праз плячо сумку, iшла па снежных раўчуках, баючыся ўступiць у друзлыя гурбы. Яна ўпарта наблiжалася да спартыўнага комплексу праз лес замест таго, каб iсцi па сухiм асфальце. Справа ў тым, што сухi асфальт ахоўвала вечная зграя бадзяжных сабак, якiя жывуць пад бокам двухпавярховага цаглянага гаража. Яна пiсала гарадскiм уладам аб гэтай зграi сабак, але ўлады па гэтай дарозе праязджаюць на машынах i вандроўныя сабакi iх не палохаюць. У спартыўным комплексе Глафiру ведалi, але ёй гэта не перашкаджала.
  Яе дзiвiлi жанчыны ў сауне, iх паводзiны было непрадказальна: то яны сцiплыя, то адкрыта голыя, ды яшчэ Змазаныя крэмамi. Гэта вiдовiшча не для ўсiх, i часам лепш ад iх адвярнуць вочы ў бок камянёў, подогреваемые невядома чым, але да такой ступенi, што залатыя i сярэбраныя ланцужкi упiвалiся распаленай болем у цела. I тут пачынаўся канцэрт: кабеткi спрабавалi скiнуць з сябе распаленае золата, а потым яны спрабавалi яго знайсцi. Для гэтага адрывалi дошкi лавак i совалi рукi ў цемру, каб знайсцi пад лаўкамi страчанае золата i срэбра.
  Некалькi заняткаў Глафiра займалася на аэробiцы ў вадзе. Гэта для маржых, якiя па шыю сядзяць у вадзе з паясамi i выконваюць загады мужчыны, якi паказвае iм практыкаваннi на сушы. Трэба сказаць, робiць ён гэта вельмi сэксуальна, апрануты ў Трусiкi, майку i хустку на галаве. Жанчыны ўсiх узростаў проста асiльваюць у вадзе ад шчасця бачыць яго практыкаваннi, спрабуючы прайграць iх у вадзе. Глафiра займалася да таго часу, пакуль не змерзла канчаткова; яна паглядзела на мурашкi на скуры суседняй жанчыны i выйшла з басейна.
  Можна пайсцi ў трэнажорную залу са старымi трэнажорамi, затое тут нiхто не камандуе i можна рабiць, што хочаш. Недалёка ад Глафiры мужчына з напампаванымi лыткамi ног апранаў на сябе шырокi пояс, потым падвесiў на яго блiн для штангi i, уцяжараны, стаў падцягвацца. У Глафiры мiльганула думка, што ён здольны падняць на рукi жанчыну больш цяжкую, чым ён сам. Менавiта такая нахабная баба ў крэме знаходзiцца ў сауне, з якiя тырчаць саскамi. Вось дзе можна людзей знаёмiць! Але Глафiра занятая справай, яна маўклiва адольвае трэнажор за трэнажорам.
  У сумнай i худы жанчыны свая гiсторыя. Яна была пышнай i вясёлай жанчынай. Але гадоў пяць таму яна раптам схуднела так, што суседкi баялiся да яе падыходзiць. Пакуль усё не зразумелi, што ў яе дыябет i што яна пунктуальна выконвае ўсе прызначэння лекара. Дзiўна, побач з ёй часта сядзяць на лавачцы пульхныя бабулi, якiя з-за дыябету толькi яшчэ больш дадалi ў вазе. Глафiра бабуль паважае, яна заўсёды даведаецца, як iх справы i здароўе, i заадно назiрае за становiшчам у двары дома.
  Вось Хмызняк заквiтнеў белымi кветкамi, зямля разрыхлена, усе кветкi на газоне дагледжаныя-гэта справа рук касцяной жанчыны. У яе адна костка ў назе металiчная. Людзi ў такiх выпадках дома сядзяць-ляжаць, а яна была падобная з мылiцай, а цяпер зноў за кветнiкам даглядае на грамадскiх пачатках.
  У першую пятнiцу жнiўня Глафiра адчула, што цёплае марыва працягваецца, нарастае спякота i адчуванне чаднага газу. Галава перастала цямiць нават пасля порцыi халоднай вады. Яна ўзяла з сумкi насоўку, намачыла яго ў пiтной вадзе i выскачыла з офiса, прыклаўшы трохкутнiк хусткi на рот, а куткi заклала за вушы. Так i iшла па вулiцы, не сустрэўшы ў свой адрас здзiўленых вачэй.
  Дома яна закрыла вокны, уключыла вентылятар. Налiла ў ванну халаднаватую ваду для павышэння вiльготнасцi, выкупалася ў ёй. Заснула пад вентылятарам хвiлiн на дваццаць, пасля гэтага прыступiла да ўборкi ў кватэры, дзе не была пару месяцаў.
  Чамусьцi на кухнi ўсё пакрылася за гэты час тлустым жоўтым налётам. Грэчка, якую яна два месяцы таму, як звычайна, з пакета засынала ў шкляны слоiк - праржавела, стала зялёнай ад налёту. Пот лiў з твару ад усiх рухаў. Яшчэ раз прыйшлося астудзiцца вадой у ванне i працягнуць мыць плафон лямпы, якi проста жаўцеў. На вулiцы градуснiк паказваў сорак градусаў цяпла, хатнi-трыццаць градусаў. Рознiца ў дзесяць градусаў апынулася проста жыватворнай i не дазваляла расслабiцца i адкрыць акно, за якiм вiднеўся бялявы туман. Вокны ў доме насупраць практычна ўсе былi зачыненыя.
  Суботу i нядзелю яна займалася кватэрай з зачыненымi вокнамi. У нядзелю, у сем вечара, яна паглядзела ў акно i ўбачыла адкрытыя вокны ў суседнiм доме.
  Паглядзела ў бок дрэў, яны яшчэ былi ў белай смузе, але ўнiзе з'явiлiся хлопцы, мужчыны, якiя iшлi ў бок крамы.
  Вось яно цуд! Першымi ў краму пайшлi мужчыны па пiва! Жанчыны i бабулi на вулiцу яшчэ не выходзiлi. Сама яна наогул толькi пад вентылятарам ляжала.
  Глафiра дакладна ведала, што з хаты да вечара лепш не выходзiць, рознiца ў тэмпературы давала магчымасць працаваць, ужываючы халодную ваду практычна разам з дыханнем.
  На поўднi, дзе яна была ў адпачынку, народ здзiўляўся, як гэта пры тэмпературы ў 38 градусаў цяпла столькi трывогi ў голасе дыктара ТБ журавiнавага краю? На поўднi спякота-справа звычайная, яны даўно абзавялiся кандыцыянерамi, палiўнымi машынамi на палях, артэзiянскiмi калодзежамi ў сядзiбах.
  У дажджлiвай мясцовасцi, у якой 27 градусаў цяпла бывае два тыднi ў годзе, нi пра што падобным не думалi. Тое, што для iншых звычайна, для жыхароў журавiнавага краю стала неверагодным. I калi ў змог адкрыць акно, то адчувалася слабасць, як ад атручвання чадным газам...
  
  Глафiра кампутар яна асвоiла адна з першых, сотавы тэлефон завяла даўно, на гэтым i спынiлася. На дзверы ўваходны загад павесiлi: па пятнiцах у летнi час усе працуюць да 15 гадзiн без абеду. Дачны перыяд ўзаконiлi.
  Дзень дзiўных навiн. Усiх адправiлi ў адпачынак на два тыднi i разлiчылi. Шэф у сапфiрах першы сышоў у адпачынак, Глафiра пойдзе ў адпачынак пасля яго вяртання. Спрабавала яна выведаць, куды ён з'ехаў, але ён так нiчога i не сказаў. Яна вывучыла цэны на цягнiкi i самалёты, яшчэ паглядзела, дзе, як i за колькi можна адпачыць.
  З першага разу адпускныя праблемы не склалiся, але на працягу тыдня ўсё атрымалася, наколькi добра цi дрэнна, пазней напiша. А то поўны штыль ў яе пачуццях пасля сыходу шэфа. Часам з'яўляецца думка патэлефанаваць, паклiкаць з сабой у адпачынак Алега, але яна выдатна разумее, што нiчога ў iх не атрымаецца.
  У сецiве зноў пiшуць, што расследаваць забойства палiтыка на вышэйшым узроўнi адмаўляюцца. Падобна, альбо ведаюць, альбо не жадаюць афiшаваць iнфармацыю. Палiтык з карымi вачыма апынуўся шчадралюбным чалавекам. Яму прысвяцiлi цэлыя перадачы на тэлебачанне, паказалi яго жанчын i дзяцей. Якая справа ёй да гэтага палiтыка?
  святло ад сэрца скрозь вочы ззяе, ён мяне ў сваiх промнях пампуе.
  Ты лучишься ўвесь выдатным святлом. Я люблю-гараць вочы адказам.
  Ён вельмi падобны на яе аднаразовую каханне. У яго быў цэлы неафiцыйны гарэм жанчын. Стары млын. Тады гучала менавiта гэтая песня. У iх таксама мог быць аднаразовы дзiця. Не, Глафiра на гэта не магла пайсцi. Жудасна. Цi можна ставiць помнiк аднаразовай любовi цi яе лепш хутчэй забыцца? Лепш забыцца i памятаць, як горкi жыццёвы вопыт.
  Глафiра паглядзела на Надзю, якая сядзела, падпёршы рукой падбародак. Абед. "Гэта я па табе сумую" - гучыць у эфiры.
  Нi пра каго Глафiра не марыць, i нiкога ў яе няма. А Надзя з Алегам купiлi кватэру. Маладзец. Скiнулiся на кватэру яны i iх родзiчы, i купiлi кватэру за выездам.
  Глафiра не любiла гаварыць па тэлефоне. Яна захапiла лоб адной далонню, вышыня iлба была роўная шырынi далонi, потым паглядзела на неба, адкуль яе прынеслi чэрцi з разумовага падарожжа. Цiкава, што ўсе камандзiроўкi ў гiстарычнае мiнулае пачыналiся ў юнацтве i заканчвалiся не старэйшыя за таго ўзросту, у якiм яна знаходзiлася. Яна адчула пад далонню боль, сапраўды, падарожжа было не з лёгкiх, выпiла пару розных таблетак пад павольныя глоткi чорнай кавы i падумала, што мiнулае яе больш не цягне нi ў якiм сваiм праяве. Яна паглядзела на сотавы тэлефон i вырашыла больш нiколi не дакранацца яго кнопак.
  "У тым краi, дзе блукаюць метэоры, Касманаўты ў неба трымаюць шлях, вось яны альпiйскiя прасторы, калi хочаш, можна зазiрнуць"... - спявала думках душа Глафiры i глядзела на бязмежнае неба колеру яе вочы.
  Ныркi на дрэвах гатовыя былi стрэлiць лiсточкамi ў прастору, сагрэтае цёплымi прамянямi. Зямная мiлата атачала яе з усiх бакоў, акрамя адной.
  А дзе сонца не свяцiла? У яе душы сонца не свяцiла, душа ляцела ў касмiчныя прасторы, дзе ныркi на дрэвах не распускаюцца.
  суха. Ясны. Вельмi чыста ў гэты дзень вясновы, а калiсьцi хутка-хутка плыў карабель сусвету. Першы - шар звычайнай формы, быў такi незвычайны, i нiхто не ведаў усёй нормы, космас нязвыклы. У гады, з той далёкай пары, сотнi паляталi. Пане, Космас чарнавокi, блiжэй вы не сталi.
  А зямлян перайначыць - падчас ачуняць... Трэба было б змянiць задачы, у мудрасць акунуцца. Для людскога iнтэлекту Космас шмат значыць, незвычайны ведаў вектар частка туманаў хавае.
  Навошта ёй здаўся алюмiнiевы Космас? Начынне касмалёта, - гэта прыборы, схаваныя ў герметычных алюмiнiевых гуртках. А дзе патрэбныя такiя гурткi? У лесе ля вогнiшча, значыць, яна на зямлi, аксiёма жыцця i настрою даказаная. Каму даказана?
  Пархаты настрой не адпавядала вясноваму настрою Зямлi. Такiм чынам, пара сыходзiць у падкорку свядомасцi, у цемру сваiх думак.
  
  
  Кiраўнiк 11
  
  Алюмiнiевы прыбор стаяў на стале, ён ужо зусiм сфармаваўся некалькi гадоў таму ў чужых мазгах, ды так i не зарабiў, зараз гэта пачвара зямное трэба было перарабiць так, каб яно зарабiла ў касмiчных прасторах i працавала да таго часу, пакуль будзе ў космасе Касмiчны карабель.
  Прыбор адказваў за ўнутранае паветраную прастору карабля. Складаны прыборчык, шматфункцыянальны. Чаму ў ранейшых распрацоўшчыкаў прыбор не зарабiў? Вось ён стаiць i не дыхае, не працуе, ён не дапрацаваны. Аўтар гэтай распрацоўкi даўно ляжыць у зямлi, не змог распрацаваць Касмiчны прыбор для касмалёта, i яго душа тут жа асабiстай персонай наведала Космас.
  Яго прыбралi за нявыкананае касмiчнае заданне. Хто прыбраў? Гэта пытанне не ў яе кампетэнцыi.
  Абрыкос
  у раён вакзала ў разгар лiпеня iсцi навошта? Тут усё ў цюках. Людзей, як вулей. Каму я кiм? Усё глупства, але вы, як цуд, у краiне лясоў. Хачу сказаць: "у вас я буду, але жыццё-завалу. Я не прыйду да вас, вы не чакайце, усё глупства.
  Човен я цяпер, вы iдзiце, патрэбна ежа". I вось я еду па пасылку. Вакзал. Перон. СААЗ абрыкос, мая Хустка. Зноў Электрон.
  Люблю я ў думках, завочна, мне так дакладней, а абрыкосы, слiвы сакавiта... Я чорт бы з ёй... Цябе не сустрэчу, не адкажу тваiм вачам, i не пайду я больш у Веча, не вер слязам. А ведаеш, цуд ёсць на свеце - твой бегемот, i нумарныя знакi гэтыя-не, ты не МАП. Даруй мне дружнае сямейства-мае вершы, магу пiсаць-марам не смейцеся, люблю грахi.
  Але толькi ў вершах, артыкулах i фота, хоць на слупе, сама ў старонцы я, ну што ты, я ўся ў сабе. Бязладна, у агульным, гэта бачу, пяро не меч, але вось я цябе не пакрыўджу, не чуючы гаворка.
  Мяне не трэба iрваць на часткi, бо я адна, мне ўсё роўна, якi вы масцi, мне жыццё бачная. З усiмi можна папрацаваць на працягу дня, але праз мерныя клопаты не для мяне. Ад iх каля сэрца перабоi, у ночы гадзiн, вочы стомлена бачаць збоi, якi тут клiч. I таму сёння Люба-бо я адна, а ўсе супрацоўнiкi маглi б сысцi са дна. Я адпачну ў сваёй працы без лiшнiх слоў, не мыючыся ў дурным поце, чарцёж - ўлоў.
  Побач з Глафiрай сядзеў яшчэ зусiм нядаўна нейкi iнжынер, скончыў iнстытут з чырвоным дыпломам. Ён распрацоўваў гэты прыбор з папярэднiкам. Яго iмя ў дадзены момант ўпрыгожвае iнстытут залатымi лiтарамi i яго сцiплую магiлу. Спiўся мужчына. Чырвоны дыплом яму не дапамог. Пасля смерцi свайго сябра ён стаў пiць у абед Джын з тонiкам. На працы гэты пах здаецца агiдным, ён не адпавядае рабочай абстаноўцы. I аднойчы ён стаў пiць у дзень па бутэльцы гарэлкi без закускi, праз пару тыдняў ён памёр.
  Значыць, людзi памерлi за гэты прыбор, а ён, треклятый, варта i не дыхае, не мiргае сваiмi святлодыедамi, не замярае пакладзеныя параметры. Яны памерлi, Глафiры засталася iх праца. Ад такiх дум прыбор не запрацуе, а настрой не паднiмецца, нягледзячы на ныркi на дрэвах, якiя з працоўнага месца не бачныя. Прыбор такой складанасцi ў адзiночку не распрацоўваюць, яна не адна, iх двое: Яна i ён. Ад iх залежыць дыханне гэтага прыбора i касманаўтаў у космасе.
  
  Глафiра перагартала канструктарскую дакументацыю, якая засталася на гэты прыбор, адабрала тое, што можна выкарыстоўваць у новай версii.
  Чарцяжы былi выкананы на кампутары, але па iх адчувалася, што яны яшчэ сыраватыя, але некаторыя цалкам можна было выкарыстоўваць для далейшай працы. Яна схiлiлася над уласнай прамалёўкай складанага вузла прыбора, якi трэба было прымусiць выконваць свае функцыi.
  Бразгаючы ключамi, у пакой уварваўся Алег, гэта ён другi розум дадзенага прыбора ў новай версii. Па яго вонкавым выглядзе нi адзiн чалавек не здагадаецца, што менавiта яго мозг каштуе дорага, яго вечна абтрапаныя джынсы казалi пра яго абыякавасцi да свайго вонкавым выглядзе.
  Непрывабным яго старога швэдры не паддавалася жаночага разумення, нават яго жонкi. Гэты малады мужчына быў сямi пядзяў у iлбе. Глафiра баялася толькi аднаго, каб Алег не спiўся, як яго папярэднiк. Памiж сабой яны практычна не размаўлялi. Яны заўсёды працавалi моўчкi. Рэдкiя дыялогi ўзнiкалi толькi тады, калi iнтарэсы сутыкалiся на гэтым прыборы. На працы яны звычайныя супрацоўнiкi.
  Куратараў у новага прыбора аказалася вялiкае мноства, працу пастаянна правяралi iншыя арганiзацыi. Алег працаваў у звычайным рэжыме, але ўсе патрабаваннi хутка выконвалiся, калi гэта тычылася вырабу прыбора, яго частак, яго камплектацыi. Замест прэмii за сваю працу або медалi фiрма падвергнулася фiнансавых страт.
  Фiрму падставiлi так, што яна стала ўся ў абавязку як у шоўку. Фiрму менавiта падстаўлялi, бо папярэдняя фiрма, якая выконвае гэты заказ, цалкам згалела. Так Глафiра апынулася крайняй у гэтай працы. Хутка казкi адбiваюцца.
  Праца над прыборам прасоўвалася, нягледзячы на фiнансавыя бязладзiца фiрмы. За гэты прыбор нiхто не абяцаў залатых гор, але яго трэба было рабiць i давесцi да поўнай працаздольнасцi.
  Яны зрабiлi прыбор. Ён зарабiў, усе яго сем функцый выконвалi сваё прызначэнне. Дакументацыю рабiлi i перараблялi, здавалi i пераздавалi.
  I аднойчы патэлефанавалi:
  - Дзякуй за працу.
  I ўся ўзнагарода.
  Тэмпература ў офiсе была нiжэй камфортнай. Глафiра дастала шчыльны пiнжак з шафы, i стала лягчэй пераносiць умовы пражывання.
  Алег увайшоў у офiс з чырвоным ад марозу тварам:
  - Калi будзе лета?!
  Глафiра паглядзела ў акно:
  - Сонца ўжо з'явiлася!
  Вiктар Вiктаравiч адарваў погляд ад кампутара i павярнуўся да акна:
  - Засталося дадаць цяпло, i будзе лета.
  -Як толькi дзецi ў сумётах гуляюць, бо там холадна? - працягнуў сваю прамову Алег.
  - Алег, а ты бачыў, як дзецi будуюць снежныя крэпасцi? - спытала Глафiра, пазiраючы на яго змёрзлы выгляд у цёплай тужурке.
  - I я пра тое ж! - сказаў Алег, зняў верхнюю вопратку i акунуўся ў працу.
  Цiшыня была нядоўгай, першым яе парушыў Алег:
  - Вiктар Вiктаравiч, зашей мне мiкрасхему на мой дзвярны код, чаго я стаю, як суслiк ля свайго новага пад'езда, i мерзну, пакуль мне хто дзверы не адкрыюць?
  - Добра, зраблю, калi купiш, - адазваўся Вiктар Вiктаравiч, не падымаючы галавы ад маленькай платы - - Глафiра, гэтая твая канструкцыя унiверсальнага ключа не працуе!
  - Гэта чаму ж яна не працуе?! - абурана ўсклiкнула Глафiра i падышла да шэфа.
  - Паглядзi, твой цылiндрычны ключ больш звычайнага, iмпартнага, ён не кантактуе! - абурана скалынаў паветра офiса Вiктар Вiктаравiч.
  - У мяне ўсе зроблена правiльна, давай памеры праверым! - сказала Глафiра, забрала цылiндр у шэфа i стала спраўджваць памеры вырабы з чарцяжом. - Вось, Вiктар Вiктаравiч, паглядзi, у гэтай партыi не ўсе памеры адпавядаюць чарцяжы, ёсць вялiкiя адхiленнi ад намiнальных памераў!
  - Мне ўсё роўна, што ты кажаш, ты не разумееш, што ключ не кантактуе! - працягваў сваю песню шэф, не ўнiкаючы ў словы.
  Глафiра пайшла ў мантажны цэх, падняла ўсiх на вушы, прымусiла знайсцi патрэбную дэталь, сама яе дапрацавала, ўставiла ў ключ, праверыла на дзверы, святлодыёд свяцiўся чырвоным святлом, сiгнал iшоў, кантакт быў, але дзверы не адчынялася.
  Яна пераможна з'явiлася ў офiс:
  - Вiктар Вiктаравiч, ёсць кантакт, але святлодыёд свецiць чырвоным святлом, а не зялёным!
  На тыраду слоў Вiктар Вiктаравiч адгукнуўся з хiтрым выразам твару:
  - Дык я гэты ключ, - ён панiзiў голас - - для Алега зрабiў, таму ключ тут працаваць не будзе.
  Глафiра вярнулася на сваё месца i працягнула працу.
  Дзверы пiскнула ад ключа, у офiс ўляцеў Алег:
  - Глафiра, дай чарцяжы на замак, замовiм новую партыю.
  Яна дастала чарцяжы i размножыла iх у офiсе Алега. Мужчыны пра нешта разумным загаварылi. Яна размножыла чарцяжы i пакiнула iх на стале Алега, найпрыгажэйшага мужчыны свайго часу.
  У яе камп'ютары на экране зялёныя i белыя лiнii вялiкага чарцяжа занялi ўсю ўвагу. У офiсе ўсе працавалi, гукi радыё нiколi не парушалi гэтую першародную цiшыню.
  Дзверы пiснула, увайшоў Алег. Глафiра выключыла кампутар i падышла да шафы з верхняй вопраткай. Яны разам пакiнулi офiс. Мяцелiца мелу мiма самалётаў, дамоў, пешаходаў, мiма напружанага стану душы.
  Эх, мяцелiца-мяцелiца, душу захлiснi, забяры спакой, з ветрам панесi. Без цябе, мяцелiца, цiшыня ды сум, а сэрцайка томны просiць вярнуць жыццё. Эх, завiруха-мяцелiца, закружы мяне, хай усё ў жыццi круцiцца, песнямi звонячы. Ад марозу ўстойлiвага прымоўкла я, прымоўкла песенька звонкая мая.
  Эх, завея-мяцелiца, песнi закружи, унеси iх у поле, з вiхрам ў вiражы. Не пакiнь iх мерзлымi ў душачцы маёй, дай iм волю-волюшку, дай iм хутчэй! Эх, мяцелiца-мяцелiца, з ветрам ты дружная, як мне ваша волюшка, як яна патрэбна! Забярыце, мiлыя, у поле i мяне, панясiце ў добрыя, новыя краю. Эх, завея-мяцелiца, змоўкла ты навошта? I мяне забылася ты з песнямi зусiм. Вечар апусцiўся на зiмовы лесу, i ацiхла снегу белая краса.
  Паяльнiк сваiм носам уткнуўся ў бясконцасць прасторы i выпраменьваў тэмпературу пайкi. Схема зарабiла. Глафiра распрацоўвала новы прыбор. Квадрат плоскага экрана свяцiлаў роўна перад вачыма, ён клiкаў яе намаляваць новую канструкцыю, ён цягнуў да сябе i адштурхоўваў, але жыццё без яго пустая i сумная.
  Экран прыцягвае, як мужчына, або збiрае думкi пра iх, што адно i тое ж, жыццё ў экрана становiцца нормай, паўсядзённым жыццём. Жыццё з клавiятурай пад пальцамi станавiлася рэальнай i сумнай.
  "Яшчэ адно дзiўнае з'ява адбываецца падчас чалавечага жыцця, усё фантастычнае становiцца штодзённым i натуральным, а старая фантастыка здаецца слабым водблiскам гiсторыi чалавецтва. Чалавецтва iдзе наперад гiганцкiмi крокамi, ядучы ўсе фантастычныя iдэi " - яна напiсала гэтую мудрагелiстую фразу i нават не ўсмiхнулася.
  Звычайнае шэра-бруднае неба маячыла на гарызонце, прапускаючы скрозь сябе заблудных сняжынак.
  
  Глафiра сядзела за кампутарам, прорисовывая чарговую распрацоўку.
  Чалавек з сур'ёзным iмем Вiктар Вiктаравiч сядзеў недалёка ад яе, выдумляючы новую канструкцыю невядома чаго. Нечакана ён спытаў:
  - Глафiра, ты любiш пэрлы? Магу пасадзейнiчаць i падарыць табе любы жэмчуг, iснуючы на зямлi.
  - Куды вас занесла! Вы на мне жэмчуг бачылi? На мне заўсёды перламутравы памада, перламутравыя ценi, часам перламутравы лак на пазногцях, - вось i ўвесь набор Пэрл.
  - Не густа. Дзеля чаго мы распрацоўваем абсталяванне жамчужнай плантацыi, размешчанай у лагуне некранутага выспы?
  - Гэта наша праца, i ўсё. Жэмчуг-пабочны прадукт нашых распрацовак, а не мэта жыцця.
  - Глафiра, а табе не патрэбен жэмчуг маладосцi?
  - Навошта? Знайшлi маладзейшы за мяне выканаўцу вашых думак? Калi яна маладзейшая за мяне па ўзросту, то яна яшчэ ў школу ходзiць, i ўсе мае намаганнi быць маладзейшы за яе-марныя.
  - Але ты можаш яе выглядаць лепш!
  - Так?! А навошта? Электронныя капсулы маладосцi ляжаць побач са мной у шафе. Людзi за iх грошы плацяць, а я на iх корпус ядомую абалонку перамалёўваць, новую форму запускаю ў вытворчасцi.
  - I ты не з'ела нi адной электроннай таблеткi? Яны побач з табой ляжаць!
  - Гэта мая праца, а я сваю працу не ем.
  - О, на тваiм белым халаце я бачу перламутравыя гузiкi!
  - Гэта мне купiлi працоўную унiформу, дакладней белы халат з перламутравымi гузiкамi, каб ён рабiў маю постаць бясформеннай.
  - Пашкадавалi сапраўдны жэмчуг на твае гузiкi.
  - Вiктар Вiктаравiч, вы чаго сёння завялiся на жамчужную тэму? Нешта адбылося?
  - Ты хоць ведаеш, што на некранутым востраве з перламутравай камбалы павiнны вылупiцца марсiяне? Дакладней, невядомыя iстоты.
  - Вам сёння сон Жамчужны прыснiўся?
  - Не, па тэлевiзары бачыў. Ты мяне не разумееш, а наша новая супрацоўнiца мяне разумее.
  - Так, ужо блiжэй, але яна мяне не малодшай.
  - Глафiра, прабач мяне, вядома, але яна выглядае маладзей цябе.
  - Па чутках, яна жэмчугам маладосцi сiлкуецца, а сама ўжо сушанай воблай стала або, прабачце, камбалой. Гэта Вы з ёй на пару марсiянаў вырабляеце? Людзi ў вас ужо не атрымлiваюцца?
  - Дарма Я з табой загаварыў! Ты сёння не вельмi добрая. Я ў цябе зараз запушчу электроннымi таблеткамi, авось з'ясi, каб не адставаць ад iншых. Ты мяне не хочаш слухаць, а адна бурштынавая дама хоча вынайсцi залацiстую энергiю маладосцi.
  - Ведаю, мы ж будзем рабiць для яе залацiстыя стэнды для хiмiчных работ.
  - Хочаш, здабуду табе залацiстую капсулу, якая змяшчае энергiю маладосцi?
  - Гэта ўжо глупства. Залацiстыя капсулы я сама чарцiла, яна iх чымсьцi запоўнiць.
  - З табой не паспрачаешся.
  Яны змоўклi.
  паглядзi на сябе: ты ўбачыш маршчынкi прыкрасцi. Глядзiш ты на сябе, i любовi тваёй больш не трэба. Белы пух таполяў адляцеў i растаў бясследна. Ты не станеш смялей. I любiць цябе, здаецца, шкодна. Ты iдзеш скрозь лiстоту мiма восенi ў лёгкiм дурмане, i ня шануеш сiнь, што знiкла ў бялявым тумане. Але, як проста дацэнт ажывiў ўва мне жаночыя струны, суму пражытай няма, або ўся па пясках сышла ў выдмы. Мiлы, добры сябар мой, мне цябе падарылi на час, ты па жыццi не мой, ты зноў на канi, ногi ў стрэмя...
  У пакой уляцеў Алег.
  - Чаго цяпер вынаходзiць, розумы вы нашы канструктарскiя?
  - Фрэзы для новага горада ў Медных гарах, - адказала Глафiра.
  - Глафiра, ты жартуеш цi здзекуешся з мяне? Бо ўсё атрымалася, пачысцiлi гару ў патрэбным месцы, атрымалi пляцоўкi з роўнай паверхняй, якiя натуральныя, а якiя зроблены з крошкi. Слых прайшоў, народ едзе, не бядуе. Ёсць новая праца, спадары канструктары!
  - Выкладвай, Алег, - працягнуў шэф незадаволена.
  - Што калi...
  - Абысцiся без пэрлаў i зварыць пярловую кашу - - дамовiла за яго Глафiра.
  - Няма, што калi...
  - Купi нам машыны з перламутравым пакрыццём i пакiнь нас у спакоi, - сказаў Вiктар Вiктаравiч.
  - Блiжэй, што калi мы ўсе паляцiм на жамчужную плантацыю, на ёй вырошчваюць жэмчуг з сэксуальным эфектам.
  - Хто пра што. Алег, на старасцi гадоў у цябе дах зляцеў? - яхiдна спытала Глафiра.
  - Я пажартаваў, вам для рэанiмацыi трэба прыбор перарабiць. Сэрца трэба вяртаць да жыцця ў любых умовах.
  - Мы гэта ўжо рабiлi.
  - Заменiце ў канструкцыi акумулятары на сонечныя батарэi, якiя выкарыстоўвалi для палёту на планету Фар.
  - Алег, а ты разумны. Дакладна, гэта добрая думка, - заўсмiхаўся Вiктар Вiктаравiч.
  Алег, задаволены тым, што яго iдэя атрымала адабрэнне, пакiнуў лабараторыю карпарацыi прадбачаных абставiнаў.
  Глафiра акунулася з галавой у працу, у яе ўзнiкла адчуванне, што яна ўсё свядомае жыццё ведае Алега.
  Трэнiроўкi Глафiра пачынала з першага трэнажора, а потым пераходзiла ад аднаго да iншага, выконваючы па два падыходу. Гэта была яе размiнка. Мужчына з рэльефнымi ад цяглiц нагамi праходжваўся па цэнтры залы. На iм была залатая ланцуг памерам з палец. Ён быў выпешчаны i напампаваны, з добрай прычоскай. Глафiра працавала без прыпынку.
  выйшла ў Iнтэрнэт-эфiр пазнаёмiцца, не знайшла я нiкога, каб запомнiўся. Ну не падабаецца нiхто для спаткання. Пагартала, як кiно-да пабачэння. А адзiн у душы застаўся, то ж як водзiцца. Ну а ён, вiдаць да мяне-не датэлефануецца. А жыве ён, памятаю я, Краснапрэсненскi. Далёка. Я не дайду, нават з песнямi.
  У залу ўвайшоў прыгажун трэнер. Мужчына ажывiўся пад кiраўнiцтвам трэнера. Глафiра скончыла размiнку i выйшла ў хол, дзе стаялi трэнажоры зусiм iншага прызначэння. Пасля размiнкi яна пайшла ў басейн. Плаваць ёй заўсёды падабалася. Аказалася, што з ранiцы сауну атакавалi мужчыны, а чарга жанчын падыходзiла хвiлiн праз дзесяць.
  Мужчыны ў плаўках сядзелi вакол стала, на адным з iх блiснула велiзарны залаты ланцуг. Яны смяялiся i прыязна глядзелi на Глафiру. Яна сказала iм некалькi слоў i ўвайшла ў сауну, дзе ўжо сядзелi дамы. Цяпло ахутала яе i апякло скуру пад залатым ланцужком. Прыйшлося зняць з шыi ланцуг i пакласцi ў кiшэню шапкi. Дамы пакiнулi ёй самае гарачае месца побач з камiнам.
  Вада ў басейне была не вельмi цёплай, таму адразу жар не адчуваўся, але неўзабаве яна ўскочыла са свайго месца i выскачыла на паветра. Усё, на гэтым яе трэнiроўка сканчалася. Яна пераапранулася i пайшла па сцежцы сярод гурбаў, пад падальным снегам. Тэлефон тэлефанаваў у кiшэнi, але вырашыла зрабiць выгляд, што яна яшчэ ў басейне, бо рассеяныя людзi тэлефонныя званкi не заўважаюць.
  Дождж стаў церусiць. Глафiра i дэтэктыў Iлля ЛIС сядзелi на лавачцы ля спартыўнага клуба. Ён цiха расказваў ёй пра сваiх справах, але яны яе не моцна захаплялi. Неяк ён прайшоў мiма газеты, якая ляжыць на абочыне дарогi, так бы ён i прайшоў мiма, калi б не заўважыў на ёй яркiя жоўтыя клеткi аб'яваў, абведзеныя фламастэрам шматкроць. Газету, падобна, у сэрцах змялi i выкiнулi з акна машыны.
  Як нi дзiўна, але мясцовага дэтэктыва наймалi часцей за ўсё жанчыны. Вось i цяпер Iлля ЛIС расследаваў справу, якую яму даручыла масажыстку спартыўнага клуба Алена Цiханаўна. У яе знiк камплект з натуральнага чорнага жэмчугу: завушнiцы i каралi. Камплект ляжаў у скрыначцы, абцягнутай чорным аксамiтам ўнутры, а зверху скрыначка была выканана з палiраванага сандалавага дрэва.
  Жэмчуг заўсёды быў у модзе i па-за моды. Яна рэдка апранала камплект, для яе ён быў некалькi пампезны, вось яна i дала аб'яву ў мясцовай газеце, што прадае жамчужныя каралi з чорнага жэмчугу. Чамусьцi яна лiчыла, што жэмчуг не такое каштоўнае ювелiрны выраб, каб яго несцi да ювелiра або ў ламбард. У ламбардзе ўсе ювелiрныя вырабы бралi па нiзкай цане, i гэта яе не задавальняла. А як iнакш прадаць жэмчуг, яна не ведала. Чорны жэмчуг ёй дастаўся лёгка, яго ёй падарыў сын Яшка, ён прывёз яго з берагоў некранутага выспы.
  З перламутравымi каралямi ў Алены Цiханаўны было тры гiсторыi. Яна, не ведаючы асаблiвасцяў жэмчугу, надзела на сябе дзве нiткi белых перламутравых караляў на выпускны баль у школе. Ёй здавалася, што белыя каралi i выпускны баль сумяшчальныя. Яна бачыла ў кiно i на тэлеэкране, што дамы з вышэйшага святла носяць белы жэмчуг.
  Слёзы накацiлiся ўвечары, калi школьны спартыўная зала быў яшчэ поўны выпускнiкоў, менавiта тады яе малады чалавек паказаў свае першыя здольнасцi ў яе прынiжэннi. Супадзенне выпадковае. У жыццi вялiкая любоў да самазабыцця бывае рэдка.
  тэхнагенны снег над зямлёй ляцiць, нiбы ён просты земляны магнiт. Немагнiтных снег, неулыбчивый, нiбы ты зiмой, увесь забыўчывы. Не люблю цябе, не хачу цябе, я выракаюся ад цябе кахаючы. Тэхнагенны снег па табе прайшоў, ты мяне забыўся i зусiм сышоў. Сыходзь з другога, сыходзь, як снег, тэхнагенны снег без нябесных нег.
  I праз некаторы час Алена Цiханаўна зноў сустрэла свайго героя вялiкай i нервовай любовi. Чароўны малады чалавек, проста чароўны. I што, вы думаеце, адбылося? Яго дзяўчына падарыла Алене Цiханаўне тры нiткi жамчужных караляў! Як толькi яна апранала жамчужныя каралi, яна ўпадала ў слязлiвае стан. Стан адчаю было тое з-за маладога чалавека, то з-за жыцця, якая станавiлася няўхiльна сумнай падчас закаханасцi, то пасля яго сыходу да ранейшай дзяўчыне - вось яны, тры нiткi жамчужных караляў.
  I зноў у Алены Цiханаўны з'явiлася нiтка чорнага жэмчугу. Гэта сын Яша ўзнагародзiў яе казачна дарагiм падарункам-чорным жэмчугам. Як так атрымлiвалася, што ў яе жыццi ўсё суправаджалася жэмчугам? Алена Цiханаўна прагледзела друкаваныя матэрыялы пра камянi, атрымлiвалася, што па гараскопу яна Рыбы, а жэмчуг - каштоўнасць рыб.
  I першыя свае жамчужныя каралi, якiя яна надзела на выпускны вечар, яна сама сабе не купляла, ёй iх падарыла цётачка. Навошта? Для слёз i няшчаснага кахання? Цi гэта збег абставiнаў? Радавацца цi сумаваць Алене Цiханаўне таму, што ў яе скралi чорныя перламутравыя слёзы? Яна шчыра думала, што чорны жэмчуг-гэта скарб. I вось яго скралi. Яна патэлефанавала ў прыватнае дэтэктыўнае агенцтва, нагледзеўшыся на прыгожых сышчыкаў у кiно.
  Дэтэктыў Iлля Львовiч ЛIС на самай справе апынуўся прыгожым чалавекам з тонкiмi рысамi твару. Ён добра прыняў клiентку ў сябе ў кабiнеце, а пачуўшы, што гаворка iдзе пра чорны жэмчуг, ён даволi ўсмiхнуўся. Ён ведаў, што Шэрлак Холмс шукаў усяго адну чорную жамчужыну i знайшоў яе ў скульптурным бюсце прылепленай з унутранага боку гiпсавай скульптуры, а яму трэба было знайсцi тры дзесяткi пацерак!
  Ганарыстасць цёплай хваляй пракацiлася па ўсiм арганiзму шпiка. Яму вельмi захацелася знайсцi чорныя жамчужыны. Iлля Львовiч не адразу зразумеў, навошта Алена Цiханаўна вырашыла прадаць жэмчуг. Яна патлумачыла, што проста вырашыла пазбавiцца ад чорнай смутку. У гэты час у яе ў руках была газета аб продажы машын, i яна вырашыла даць у яе аб'яву аб продажы чорнага жэмчугу i дала гэтую аб'яву ў газету. Сыну Яше аб аб'яўленнi ў газеце яна нiчога не сказала.
  "Хто скраў чорны жэмчуг?"- думаў аматар дэтэктыўных гiсторый Iлля Львовiч, а потым вырашыў, што нiхто iх не скраў, а, убачыўшы газету з аб'явай, сам Тор забраў чорны жэмчуг у Алены Цiханаўны.
  Iлля Львовiч паехаў у клуб, дзе часцяком бываў Тор. Ён падсеў да яго ў саўне i выведаў гiсторыю пра чорны жэмчуг, а потым пачуў воклiч яго аб тым, што гэты пракляты жэмчуг ён сам забраў у мацi Яшы.
  Тор ехаў у машыне i выкiнуў газету ў акно. Ён жэмчуг не купляў. Ён вельмi хацеў яшчэ раз убачыць Элу i пры першай магчымасцi апынуцца з ёй ля берага некранутага выспы, размешчанага ў паўднёвых шыротах.
  Снег блiшчыць срэбным дываном. Елi расчынiлi з бляскам футры. Я крычу цiхенька: "мiлы Гном!"Ну, а ты маўчыш, толькi надзьмуў вусны. Ты маўчыш. Глядзiш ва ўсе вочы, нiбы ты мяне ўпершыню бачыш. На вачах маiх вiсiць сляза. Цi ў цябе iншыя вiды? Мабыць, ты глядзiш скрозь мяне. Бачыш ззаду iншую даму? Добра, побреду я, семеню, толькi б не бачыць сэрца яму.
  
  Трэнiроўкi Глафiра пачынала з трэнажорнай залы, дзе пераважалi маладыя, цiкавыя людзi. Яны манатонна напампоўвалi свае фiгуры, але яе сэрца пры гэтым заставалася абсалютна свабодным. Ёй прыемна было знаходзiцца сярод iх, ёй было добра ў iх грамадстве, i яна сама праходзiла ўсе трэнажоры, часам пазiраючы на гадзiннiк. Закаханыя гадзiн не назiраюць, а Глафiра не была закахана. Што тычыцца Тора, то яго ў сваiм сэрцы яна не трымала.
  Аднойчы бестурботны стан Глафiры зноў парушыў Яша, якога яна раней у клубе не бачыла. Яна яго ўбачыла памiж сажалкай i будынкам спартыўнага клуба. На яго галаве вертыкальна стаялi валасы, святлею над чорнай курткай з капюшонам. Яна вачэй не магла адарваць ад яго асобы, прычоскi, ад усёй яго загадкавай фiгуры. Гэта быў знаёмы i адначасова чужы Яша, якi прыехаў у клуб на цёмнай спусцiстай машыне. Дзе ён толькi яе ўзяў?!
  Глафiра не вытрымала i падышла да яго ў трэнажорнай зале, пахвалiўшы яго постаць. Потым яна села на суседнi трэнажор, каб пагушкаць мышцы рук, але яе вочы пастаянна iшлi за перамяшчэннем яго ў зале. Яна цярплiва пампавала мышцы, упiваючыся вiдовiшчам, у якiм удзельнiчаў Яша i трэнажоры, на якiх ён падкачваў сваю выдатную фiгуру. I ногi ў яго былi абсалютна нармальнымi.
  У басейне Глафiра яшчэ раз убачыла бялявага маладога чалавека. Яна са здзiўленнем заўважыла, што ўся спiна Яшы была пакрыта жудаснымi паглыбленнямi. Плаваў ён у басейне вельмi энергiчна, ныраючы з аднаго кута басейна ў iншы. На галаве ў яго блiшчала ад кропель вады Чырвоная Шапачка, а на вачах зiхацелi Цёмныя акуляры.
  Ад выгляду яго спiны Глафiру ўсю ўнутрана передернуло, яна не магла зразумець, як з такой спiной пускаюць людзей у вельмi прыстойны басейн? У Яши на спiне знаходзiлася трыццаць паглыбленняў, у кожнае з iх цалкам можна было б пакласцi па жамчужыне, i яны б са спiны ня скацiлiся.
  Я гляджу за старэннем людзей, як яны меншаюць з гадамi, мне iх болю з гадамi вiдней, iх праблемы ў бальнiцах тамамi. Усё, як было, Iль так, як цяпер. Ногi цягнуць, iдуць, змяняючыся, сплывае iх радасцi гадзiну, i жывуць яны, болю саромеючыся. Вельмi горка ў сабе заўважаць, змены, старэння i болю. Застаецца толькi толькi марыць, што я ўстану, а боль не ўколе.
  
  Глафiра падышла да дзяжурнай спартыўнага клуба, якая ў гэты час адпраўляла ў рот чорныя гарошынкi з залацiстага цылiндру...
  - Прабачце, а хiба можна ў басейн заходзiць са спiной, пакрытай вялiкай колькасцю паглыбленняў пасля язваў?
  - Глафiра, ты пра каго кажаш? Аб штурмане?
  - А хто штурман?
  - Яша-штурман! Ты з яго вачэй не зводзiш!
  - Што, гэта так заўважна? Вы на маё пытанне не адказалi!
  - Ды супакойся, Глафiра!
  - Дык што са спiной Яшы? Я яго раней бачыла, але нiколi яго спiны ў такiм выглядзе не бачыла!
  - На спiне яго-зажылыя раны, штурманам ён пазней стаў, - спакойна заўважыла дзяжурная клуба.
  Адзiн раз Глафiра зазiрнула ў яго машыну: на заднiм сядзеннi ляжалi сеткi. Яна падняла галаву i ўбачыла побач Яшу, яна амаль выпадкова дакранулася да яго вуха, прыемны iмпульс прабег па яе целе-гэта было адзiнае дотык да маладога чалавека, але яно пакiнула трывожнае i хвалюючае пачуццё.
  Глафiра амаль закахалася ў Яшу!
  Дзяжурная параiла Глафiры зрабiць масаж у клубе. Думка пра масажы ў галаве ў Глафiры павольна саспела, i яна прыйшла на масаж. Перад сеансам Глафiра ўбачыла, як размаўлялi штурман i масажыстку Алена Цiханаўна.
  Тор сядзеў побач з Яшай-магутны, здаровы, некаранаваны кароль мясцовай сауны. На iм было надзета адно ручнiк колеру ружы. На Яшы-якая рознiца, што было на iм. Ён не кароль. Кароль выпраменьваў моц i злёгку сваволiў ручнiком.
  Трэцяй была Глафiра, яна сядзела, нахабна выставiўшы каленi па самы купальнiк. Яны казалi аб трэнiроўках i правiльным харчаваннi, як свецкiя людзi. Тор паглядзеў на iх, узяў коўш i падлiў ваду на камянi сауны.
  Пар падняўся i неназойливо падняў з месца першага мужчыну, якi iмгненна пакрыўся испариной. Яше засталося назiраць, як гiгант, калыхаючы мышачнай масай, пакiнуў сауну. Цяпер побач з iм сядзеў мужчына дужы, сярэдняга росту i вельмi гаваркi. Ён хутка распавёў пра свае сакрэты пахудання i выскачыў з сауны.
  Яша ў адзiноце адчуў нарастаючую тэмпературу, яго цела пакрылася тонкiм пластом вады, i ён выйшаў з сауны. Неўзабаве мужчыны спакойна размаўлялi ў прылазнiку, але Глафiра прабегла мiма iх, занадта яны былi добрыя, кожны па-свойму.
  Яна iшла i думала аб жыццi.
  Глафiра вырашылася сама падыдзi да Яшы i пагаварыць з iм на беразе сажалкi пасля трэнiроўкi. Траўка зелянела, камары лёталi. Маладыя людзi былi стомленымi, таму селi на лаўку на хвiлiнку, а прасядзелi бiтую гадзiну. Глафiра не пыталася пра Яшу спiну, яна спытала пра яго першым вопыце ў мараплаўстве. I неўзабаве зразумела, што яна мала ведае аб сваiм асяроддзi.
  Ты сказаў, што хочаш, што мяне ты чакаеш. Ты зноў рагочаш, слоў не разбярэш. Я зноў Бландынка, пякучы ты Брунет, ты танцуй лезгiнку, я ж-менуэт. Памiж намi гады цi ж стагоддзя, далiкатныя нягоды ёсць напэўна.
  Значыць, спеюць трава, сувязь iншых часоў, ты смутку знакi словам не адмёў, каб нам не перашкаджалi сустрэцца яшчэ, бо перашкод джала вiдаць добра.
  Iржа, якая з'явiлася ў розных месцах палубы з - за таго, што карабель у акiяне трапiў у зацяжныя шторму, цiснула на псiхiку, а пастаянная болтанка прыгнятала юнгу Яшу. Ён ляжаў у гамаку, як адпачывальнiк, але не памiж хвоямi, а памiж хвалямi, куды зноў правальвалася судна. Ён круцiў у руках кубiк, i калi б не гэты занятак, ён бы ссунуўся па фазе. I яшчэ яго ратавалi думкi пра дзяўчат, дакладней пра адну дзяўчыне, якая часам гуляла па палубе з прыгажуном.
  
  
  Кiраўнiк 12
  
  Цудоўныя думкi маладога чалавека перапынiў кок, якi прасунуў галаву ў прыадчыненыя дзверы:
  - Яша, ты добра ўладкаваўся, над табой салёная вада не капае.
  - У мяне заслужаны адпачынак, цяпер не мая змена працаваць.
  - Па табе бульба стогне.
  - Няма! Я што, крайнi на караблi?!
  - Чакаю праз пяць хвiлiн, а то капiтану накапаю на цябе.
  - Iду, дождж ты наш капае.
  Яша падняўся i пайшоў працаваць малодшым памочнiкам старэйшага кухара. Бульба ляжала ў вядры, зацiснутым скрынямi, каб не ўцякалi. Юнга ўзяў у рукi агароднiннай нож для бульбы, якi здымае мiнiмальныя ачысткi, i стаў чысцiць бульбу. На пятым клубнi эканомны нож наткнуўся на метал. Малады чалавек уважлiва паглядзеў на выступоўцу жалязяку, разламаў бульбу: унутры знаходзiлася палоўка ляза брытвы. На разломе бульбы былi бачныя сляды ляза. Кавалачак ляза ён адклаў у бок i працягнуў чысцiць бульбу. Але праз пару бульбiн Яша мiмаволi завыў i засунуў палец у рот: з яго цякла кроў, а з клубня тырчаў другi кавалак ляза.
  - Я не буду чысцiць гэтую бульбу! - закрычаў Яша ўвайшоў у камбуз коку.
  - Яша, не шалi!
  - Ягоравiч, ты чаго ў бульбу лёзаў натыкала?!
  - Паказаць ляза!
  - Глядзi, калi ласка, я ў двух клубнях знайшоў дзве палоўкi ляза!
  - Нiчога сабе! Яны яшчэ i iржавыя!
  - Гэта так здаецца, гэта мая кроў, а не iржа!
  - Памаўчы, а я падумаю. Ёсць адна думка. А ты-Чысць бульбу, трохi засталося.
  
  Кок задумаўся i адразу ўспомнiў гiсторыю гэтай бульбы. Мяшок бульбы ён купiў у порце ў мужыка з перавязанай рукой. Павязка на яго руцэ знаходзiлася як раз там, дзе вены праходзяць. Мужчына на выгляд быў моцны, але вельмi бледны. Ён папрасiў кока ўзяць яго на карабель, i не аднаго, а з дзяўчынай, натуральна, не за мех бульбы.
  Сваю бульбу каманда з'ела раней часу. Справа ў тым, што ёсць каманды, тыя, хто любiць макароны, а ёсць бульбяныя. Такой камандзе матросаў што нi рыхтуй-усе крычаць: "Дай бульбу!"
  - Яша, дзякуй! Адпачывай! Я пагляджу астатнюю бульбу, самому цiкава. Вынiкi агляду бульбы скажу капiтану, а ты помалкивай.
  - Добра, - буркнуў Яша i пайшоў.
  Ён лёг у гамак, але цяпер яму сумна не было, ён стаў прыдумляць гiсторыю з лязом, але не паспеў атрымаць асалоду ад сваёй фантазiяй. Зайшоў у кубрык кок:
  - Яша, я ў дзвюх бульбiнах яшчэ знайшоў iголкi! Iржавыя!
  - Ягоравiч, а калi гэты мех бульбы хтосьцi кiнуў на iголкi-гузiк?
  - Iголкi яшчэ стайма трэба паставiць, каб яны ў бульбу патрапiлi.
  - Гэта ты маеш рацыю. А калi каму было сумна, ну i ўсунулi iголкi i ляза ў бульбу?
  - За борт яе выкiнуць, гэтую бульбу, i справа з канцом!
  - А чым кармiць будзеце каманду i турыстаў?
  - Не твая смутак, макаронамi абыдуцца. Я вось думаю, трэба выкiнуць i тую бульбу, што ты чысцiў, раптам ўнутры жалеза стаiлася. Добра, што сёння бульбачыстка зламалася, а то б аўтамат начысцiў бяды.
  - Слухай, а цi не прасцей узяць магнiт i праверыць бульбу на метал?
  - Я яго лепш увесь выкiну, - сказаў кок i пайшоў на кухню.
  Момант, як кок выкiдвае бульбу за борт, вырашыў паглядзець Яша. Ён выскачыў на палубу i ледзь не сутыкнуўся з пасажырам, якi размаўляў з дзяўчынай у белай футболцы. Так атрымалася, што на караблi былi няпрошаныя пасажыры: дзяўчына Эла i нейкi прыгажун Тор.
  Яша першапачаткова хацеў здзейснiць дарам падарожжа на караблi, таму яго далучылi да працы ў камбузе.
  
  Тор заплацiў за сябе i за паездку Элы, вызвалiўшы яе ад працы на судне. Падчас плавання ён угаварыў яе плыць на некрануты востраў. Менавiта пра Эле думаў Яша ў вольны ад працы час. Паглядзеўшы, як бульба паляцела за борт, ён падышоў да салодкай парачцы i сказаў:
  - Тор, мяне тут змучылi бульбай з лёзамi i iголкамi, якую вы падарылi коку. Усё! Я паеду з вамi дадому пасля вашага вяртання з некранутага выспы.
  - Чаму з Некранутага выспы? - спытаў Тор, вельмi iмпазантны малады чалавек.
  - У нас кажуць, што некрануты востраў пасткамi нашпiгаваны, як тут бульба-iголкамi, - адказаў Яша i мiмаходам заўважыў бiнт на руцэ Тора.
  - Iголкi i ляза я ў мех бульбы не закiдваў i не ўтыкаў. Гэты мяшок мяне папрасiў адзiн чалавек перадаць правадыру некранутага выспы, але ваш кок захацеў яе ўзяць на камбуз, - сур'ёзна заўважыў Тор.
  - Зразумела - - сказаў Яша, хоць нiчога не зразумеў.
  лёгкiя навалы аблокаў спакойна думкi зачапiлi, разам з пяшчотнай зелянiнай лiсткоў, ёсць у прыродзе ласкавая сiла. Стук мячоў на корце, цiхi бег, ружовыя водсветы свяцiла, думкi пра сяброў, магчыма, тых, тых, каго сама заўсёды любiла. Добра, што можна часам адысцi ад мiтуснi дневальной, у рукi ўзяць паэзiю, а тая зробiць з танцаў вечар бальная.
  Горад на вячэрняй зорьке Цiх. Цiх лiстотай, шумяць без гуку, i ў душы раптам з'явiўся iмгненне ў бок спакою. Спiць нуда.
  Карабель спынiўся па раскладзе ў чвэрцi мiлi ад берага некранутай выспы. Тор займаўся бiзнэсам, звязаным з вырошчваннем перламутравых ракавiн з чорным жэмчугам, таму ён спецыяльна прывёз Элу на некрануты востраў i аддаў яе ў распараджэнне мясцоваму правадыру, сказаўшы, што дзяўчына будзе займацца аглядам плантацый чорнага жэмчугу ў лагуне выспы.
  Правадыр спытаў: "Дзяўчына чыя?"Тор адказаў:" дзяўчына нiчыя " - - i са спакойным сумленнем адзiн вярнуўся на карабель, на якiм Яша плаваў падчас свайго адпачынку.
  У гэты час з карабля спусцiлi шлюпку з турыстамi, якiя лёгка даплылi да берага i высыпалi дружна на бераг, дзе iм было што паглядзець. Турысты бываюць розныя: ёсць паслухмяныя, якiя ходзяць табунамi i далёка не сыходзяць, але ёсць турысты пранырлiвыя, без пачуцця меры i часу, такiя могуць сысцi далёка ад карабля. Такiх людзей усе чакаюць i не заўсёды чакаюць.
  жыццё-каханне абарыгенаў на прыродзе i ў лесе, перанос у любовi ўсiх генаў, але з ваўка ды ў лiсу. Воўк сказаў лiсе-дзяўчыне, што яна зусiм не тая. Горш, маўляў, яго ваўчыцы, жыццё з ваўчыцай-прыгажосць! А лiсiца раззлавалася, ваўка пляснула хвастом, перад iм не папрасiла прабачэння, усе ўзгадае, але потым. Воўк у лесе замёрз трохi, прагнала яго лiса, у лiсiцы дома строга, у iм цёпла, у iм усё краса. Ну, навошта сказаў ён глупства, бо ваўчыца-то бедная, але iдзе ён да яе панура, у шапцы снегу-сiвiзна.
  
  Двое турыстаў паглыбiлася ў экзатычны лес некранутага выспы. Аб чым яны думалi - невядома, але, заговорившись, яны спатыкнулiся аб чорную вяроўку i кулём паляцелi ў яму, зверху прыкрыты галiнкамi i лiсцем. Яма была выкапана вышэй чалавечага росту, з даволi гладкiмi сценамi, якiя не давалi магчымасцi вылезцi вонкi.
  Падобна на тое, мясцовыя жыхары зрабiлi шматразовую пастку для неабачлiвых людзей або звяроў. Дно ямы, добра ўтрамбаванае, магло змясцiць не больш за шэсць чалавек у вертыкальным становiшчы. Палонныя спрабавалi крычаць, але галiнкi над iх галовамi прыглушалi галасы.
  Праз некаторы час на беразе акiяна пачулiся галасы, якiя клiкалi турыстаў, якiя пайшлi далёка i надоўга.
  Вопыт каманды карабля быў такi, што калi з паслухмянымi турыстамi iсцi шукаць знiклых турыстаў, то колькасць якiя пайшлi людзей у невядомым кiрунку павялiчваецца. Добрасумленных турыстаў папрасiлi сесцi ў шлюпкi i пакiнуць бераг. Iм было прапанавана перайсцi на карабель для праверкi складу турыстычнай групы. Не хапала адной пары, якая здзяйсняла вясельнае падарожжа.
  На шыю маладой жанчыны былi надзетыя дзве нiткi белага жэмчугу. Маладых турысты празвалi "жамчужная пара". Адзiн мужчына з турыстычнай групы успомнiў, у якi бок пайшла жамчужная пара.
  Група пошуку на караблi складалася з трох маракоў спартыўнага целаскладу, менавiта яны пакiнулi карабель. Яны сышлi ў паказаным кiрунку. Дурман невядомай травы Плыў па ледзь прыкметнай сцежцы. Маракi, нiбы п'яныя, пахiснулiся i спатыкнулiся аб чорную вяроўку. Яны ўпалi на галовы "жамчужны пары", якая паспела прысесцi i закрыць галаву рукамi.
  Пяць чалавек выпрасталiся ва ўвесь рост, але смяяцца над цеснатой нiкому не хацелася. Над iх галовамi вакол ямы заскакалi жыццярадасныя чорныя мужчыны ў насцегнавыя павязках, яны ў знак поспеху падымалi i апускалi дзiды. У аднаго марака былi сiгнальныя ракеты, ён змудраваў выпусцiць у паветра дзве ракеты. Адна ракета казала, што знайшлi знiклую пару, а другая казала, што яны знаходзяцца ў небяспецы.
  Тубыльцы спынiлi танцаваць, здзiўлена паглядзелi на людзей у яме i заспрачалiся памiж сабой.
  На караблi заўважылi сiгнальныя ракеты. У шлюпку селi правераныя матросы i Яша. З сабой яны ўзялi стрэльбы, дазволеныя для прымянення ў асаблiвых выпадках, i вяроўкi з гарпунамi. Сцежка, па якой прайшлi пяць чалавек, была добра бачная ў трапiчных зараснiках.
  Яша iшоў наперадзе. Ён першым убачыў невялiкi круг з тубыльцаў, якiя глядзелi кудысьцi ўнiз. Ён зрабiў у паветра папераджальны стрэл. Усе тубыльцы павярнулiся на гук стрэлу, якi патануў у дзiўных водарах мясцовых адураных траў. Тубыльцы адышлi ад ямы i далi падысцi блiжэй ўзброенай групе людзей, яны дазволiлi з дапамогай вяровак выцягнуць на паверхню ўсiх, акрамя жанчыны, тут яны ўсё закрычалi i засоўвалi дзiдамi.
  Яша выказаў здагадку, што ў яе хочуць забраць жэмчуг. Тубыльцы дружна закiвалi галовамi. Дзяўчына зняла з шыi жэмчуг i падала дзве нiткi караляў самому размаляванаму мужчыну з мясцовага племя. Мужчына схапiў жэмчуг, нахiлiў галаву i зрабiў рэзкi выпад у бок Яшы, верагодна, ён яго прызнаў за важака чужых людзей.
  Жэстам тубылец паказаў, каб усе сыходзiлi, а юнга застаўся адзiн. Яша махнуў сваiм рукой, даючы магчымасць сысцi ўсiм да карабля.
  Правадыр тубыльцаў паказаў, каб Яша iшоў па сцежцы ў бок ад карабля. Яны выйшлi на паляну з дзiўнымi буданамi. У цэнтры паляны гарэла вогнiшча. З аднаго боку паляны стаяла крэсла, сплеценае з тонкiх Глафiр.
  У крэсле сядзела бялявая дзяўчына, якой тубылец надзеў на шыю каралi з белага жэмчугу, адабранае ў "жамчужны пары". Яша ўбачыў дзiўнае вiдовiшча: перад бялявай прыгажуняй На каленях стаяў правадыр тубыльцаў!
  Дзяўчына жэстам падняла правадыра, i ён устаў побач з крэслам. Бялявая асоба стала гаварыць з Яшай. Яна сказала, што цяпер яна правадыр племя, а былы правадыр - яе цяперашнi муж, потым дадала, што калi марак хоча вярнуцца на карабель, ён павiнен запоўнiць чорную нiтку чорным жэмчугам. У Яшы вочы на лоб палезлi.
  Тады дзяўчына, ну вылiтая Эла, патлумачыла на рускай мове, што з iншага боку некранутага выспы ёсць месца, дзе знаходзяць ракавiны з чорнымi жамчужынамi, але мясцовае племя ныраць i плаваць не ўмее, а Яша плаваць i ныраць ўмее. Яна дадала, што за людзьмi з карабля тубыльцы сачылi з адной мэтай: знайсцi таго, хто добра нырае ў ваду.
  Калi турысты i каманда на шлюпках прыплылi на бераг, то па беразе ўсе блукалi, а Яша ў асноўным ныраў i плаваў у прыбярэжнай зоне. Яго тубыльцы запомнiлi па самых светлых валасах, якiя стаяць на галаве амаль вертыкальна дзякуючы стрыжцы.
  А яшчэ Эла, а гэта была менавiта яна, дадала, што ямы-пасткi ёсць на ўсiх сцежках, якiя вядуць да хацiнаў племя тубыльцаў, так яны сябе абараняюць ад выпадковых людзей i адбiраюць нырцоў за чорным жэмчугам.
  Яша ўзяў чорную нiтку i праглынуў слiну, яму тут жа прынеслi ў палоўцы ад какоса каламутную вадкасць, ён яе выпiў. Неўзабаве пяць тубыльцаў павялi яго на другi бок выспы. Чорную нiтку ён паклаў у кiшэню штаноў i трохi супакоiўся. Спроба не катаванне.
  Ля берага гайдалася вузкая лодка. Тры тубыльцы засталiся на беразе, а двое селi ў лодку разам з Яшай. На лодцы адплылi ад берага на дзесяць ярдаў, i тубыльцы паказалi, што ён павiнен ныраць. Яша вырашыў, што яны жартуюць, але нырнуў з прывязанай вяроўкай ля пояса. На глыбiнi ён заўважыў ракавiны, але паветры яму не хапiла, i ён вынырнуў.
  Тубыльцы грозна сталi падымаць свае дзiды. Яша паказаў, што яму трэба больш паветра, каб дастаць ракавiны, i яшчэ яму на грудзi трэба прывязаць невялiкi камень, а то яму вагi не хапае. Другая спроба была ўдалай, ён дастаў з дна ракавiну. Ракавiну ў яго з рук забралi i сказалi, каб ныраў яшчэ. Дастаў ён чатыры ракавiны i паказаў, што больш не можа, трэба адпачыць i паесцi. Яму прынеслi банан i рыбу, запечаную на вуглях.
  У гэты час на караблi думалi пра тое, а цi трэба ратаваць Яшу або плыць далей без юнгi, каб не плацiць няўстойку за парушэнне раскладу прыбыцця карабля ў розныя парты прытрымлiвання турыстычнай групы. Падумаўшы, вырашылi пакiнуць Яшу на беразе, а на зваротным шляху за iм заехаць.
  Карабель паплыў i неўзабаве шчасна сеў на мель да наступнага прылiву. Тым часам падчас чарговага прылiву карабель зняўся з мелi сам i паплыў далей. I нiхто не думаў аб юнге Яше.
  марозныя вокны, марознае жыццё, лёс прымарозiла сэрца. I шэрую здаецца зорная высь, i дзесьцi зусiм няма ёй сонца. Трывогi, развiтання, барацьба за лёс, чужыя праблемы, смутку. На ўсё б на гэта накласцi табу, i радасцi жыццё павянчалi. Але так не бывае, усё быццам не так, стамiлася быць мёртвай, па сутнасцi. А сэрца можа забiць малы дробязь, i балюча тады ўсе да жудасцi. I ў сэрца ўпiлася жудасная боль, з паэтам сёння разьвiталася. Вершы толькi засталiся, як зорная соль, а жыццё з сэрцам Уся завяршылася.
  
  А Яша пра iх думаў, ён нават кока ўспамiнаў, але ён i сам ведаў, што каманда карабля турыстамi рызыкаваць не можа.
  Бялявы юнга спадабаўся бяляваму правадыру. Эла гатовая была пакарацiць яго чорную нiтку або надтачыць, яна яшчэ не зразумела, што лепш зрабiць. Яша ныраў, а нiтка запаўнялася чорнымi перламутравымi пацеркамi рознай канфiгурацыi. Ён толькi не мог зразумець, адкуль узялiся ракавiны з жэмчугам так блiзка ад берага.
  У яго ўзнiкала адчуванне, што ракавiны тут выпадкова высыпалi з карабля, якi праходзiць. Увагу бялявай дзяўчыны да светлавалосага маладому чалавеку заўважыў забыты ёю былы правадыр племя. Ён задумаў адпомсцiць Яше, але пасля таго, як ён запоўнiць чорную нiтку.
  Я жыццё часам вярстаю, нiбы казку, фантастыка струменiцца з душы. Словы простыя, або толькi маска, але, прачытаўшы iх, ты напiшы казку. Цудоўна ў нашым свеце дасканаласць. Калi выдумае жанчына ягоная, чытаць мяне, ды гэта-частка асалоды, а пiшацца падступна i лёгка.
  Для катаваннi ў племя iснавала рашотка з трыццаццю зубцамi, краты iм зрабiлi па замове, каб на ёй рыбу запякаць. Былы правадыр вырашыў на краты спiной пакласцi Яшу i падсмажыць яго на агнi. У першы вечар, калi Яша ўжо здабыў столькi чорных жамчужын, што яны запоўнiлi б чорную нiтку, калi iх у рядок пакласцi побач з нiткай, i калi дзяўчына Эла легла спаць, былы правадыр вырашыў ажыццявiць сваю помста.
  Вогнiшча тлеў. Яшу прывязалi да металiчнай рашотцы, загваздкi ўпiралiся яму ў спiну, i ўсе разам паклалi на вогнiшча. Рашотка нагрэлася i стала ўпiвацца ў цела юнгi загваздкамi, з кожнай секундай яму станавiлася больш балюча. Ён гатовы быў ужо закрычаць ад болю, але на дзiўны пах з будана выйшла бялявая дзяўчына Эла. Яна, убачыўшы Яшу на вогнiшчы, з дзiкiм лямантам прымусiла яго неадкладна зняць з вогнiшча.
  На спiне юнгi засталося мноства паглыбленняў з пашкоджанай скурай. Спiну яму вылечылi тубылькi мясцовымi травой, але западзiны засталiся. Дзяўчына сказала правадыру, што калi ён хоча, каб яна з iм засталася, трэба ў кожнае паглыбленне на спiне Яшы пакласцi па чорнай жамчужыне, а яго адпусцiць. Дарэчы, на некранутым востраве белы жэмчуг быў даражэй Чорнага, i яго насiла толькi Эла.
  Яше аддалi чорныя жамчужыны i больш не пасылалi ныраць. Яму дазволiлi сплысцi з некранутага выспы на любым караблi, якi падыдзе да выспы першым на адлегласць у чвэрць мiлi. I Яша сплыў на сваiм караблi. Калi карабель у мiнулы раз зняўся з мелi, то на iм дамовiлiся, што забяруць юнгу з выспы на зваротным шляху, i ўсе турысты гэта высакароднае рашэнне падтрымалi. Убачыўшы шматпакутную спiну юнгi, турысты i каманда карабля прыйшлi ў жах i яшчэ больш сябе сталi паважаць за рашэнне забраць Яшу з некранутага выспы.
  Злапомны чорны жэмчуг ляжаў у былога юнгi ў сакрэтным месцы, ад успамiнаў Яше станавiлася балюча ў спiне, i ён яго не чапаў. Праз некалькi гадоў ён захацеў аддаць увесь сваёй чорны жэмчуг маме, Алене Цiханаўне. Ён сам зрабiў з яго каралi i завушнiцы. Але ад аднаго вiду чорнага жэмчугу мацi страшна раззлавалася на сына i адмовiлася прыняць падарунак, а чаму - ён так i не зразумеў.
  Ёй ён сказаў, што жэмчуг ён танна купiў у паўднёвым паўшар'i зямлi на некранутым востраве. Яша распавёў маме частка гiсторыi пра чорныя жамчужыны, а пазней ён пераказаў ўсю гiсторыю Тору пра тое, як нялёгка дасталiся яму чорныя жамчужыны. Менавiта таму, убачыўшы ў газеце аб'яву аб продажы чорнага жэмчугу, абведзенае фламастэрам, Тор яшчэ раз абвёў фламастэрам гэта аб'ява i вырашыў забраць у Яшы шкатулку з жэмчугам, але не паспеў. Iншыя людзi таксама прачыталi аб'яву ў газеце i сталi тэлефанаваць, жадаючы паглядзець цi купiць натуральны чорны жэмчуг.
  зялёныя газоны любуюцца Масквой, i клумбы ўсмiхаюцца квятчаста красой. Дома разно павярховыя стаяць сярод дарог, i кожны разумее-дамах ёсць новы тэрмiн. Газоны-однолетки, дома юней сябе, мы горад адраджаем цiхенька, кахаючы. Бягуць, бягуць машыны цянiстаю хваляй, i толькi ў нейкiх корках iм бачыцца спакой. У лясах дома ўзнiмаюцца i цешаць нябёсы, i пад зямлёй дарогi-суцэльныя цуды. Масква i ўглыб, i вышэй, Масква - яна ўсюды, i плошчаў далонi ў лянiвай мiтуснi. Плывуць, iдуць, крочаць i едуць па Маскве, як у самай сапраўднай кампутарнай гульнi.
  
  Алена Цiханаўна ўжо пашкадавала, што дала гэта праклятае аб'яву, яшчэ i з сынам адносiны ў яе пагоршылiся. Яна ўсiм, хто ёй тэлефанаваў наконт продажу жэмчугу па тэлефоне, адказвала, што чорны жэмчуг ўжо прададзены, а новы гаспадар жэмчугу прасiў яго не называць. Яна i не думала, што так шмат людзей адгукнецца на яе сцiплае аб'ява.
  Яша доўга не ўмеў злавацца, ды i жыццё дома яго задавальняла ва ўсiх адносiнах, таму ён вырашыў высветлiць, чаму мацi Алена Цiханаўна дрэнна да чорнага жэмчугу ставiцца. I яна распавяла, што ўсе праблемы ў жыццi ў яе пачыналiся менавiта з жэмчугу, але белага, а тут яшчэ чорны жэмчуг!
  Яна проста спалохалася перламутравых чорных караляў. Пагаварыўшы пра жэмчуг i былых праблемах, яны вырашылi не чапаць чорны жэмчуг i не прадаваць яго. I мiрна сталi вячэраць. У гэты час пачуўся патрабавальны званок па тэлефоне. Званок быў настойлiвы. Яша сам падышоў i ўзяў трубку.
  З трубкi пачуўся круты голас:
  - Чуеш, мужык, прадай мне чорны жэмчуг! Я не веру, што ў нашым горадзе табе дадуць грошай больш, чым я! А калi прадаў каму-скажы, што ты перадумаў. Мне да зарэзу патрэбен чорны жэмчуг! Я-Мажор!
  - Паважаны Мажор, чорны жэмчуг не прадаецца.
  - Ну, ты, мужык, зусiм не мае рацыю! Колькi хочаш за яго?
  - Дачу, - у жарт сказаў Яша.
  - О, падыходзiць! Калi паедзеш на дачу глядзець?
  - Заўтра ранiцай.
  - Не пытанне, але чорны жэмчуг пакажы мне сёння!
  - Згодны паказаць чорны жэмчуг, чакаю праз паўгадзiны па адрасе...
  - Мужык, буду праз пяць хвiлiн!
  - Мама, да нас цяпер прыйдзе пакупнiк жэмчугу, за яго ён аддае лецiшча.
  - Яша, а гэта не небяспечна?!
  - Усё можа быць, але калi баяцца пакупнiкоў, то чорны жэмчуг нам не прадаць, а ты яго прадаць хацела!
  Праз пяць хвiлiн пачуўся званок у дзверы. Буйны мужчына з вельмi кароткай стрыжкай стаяў адзiн ля дзвярэй, так было бачна ў вочка. Яша адчынiў дзверы. У кватэру ўвайшоў яшчэ адзiн мужчына ў масцы.
  - Мужык, давай свой чорны жэмчуг!!!
  - Але вы мяне падманулi, Паважаны!
  - Смешны мужык-мы не жартуем!
  I двое мужчын ашчацiнiлiся стваламi пiсталетаў. Адзiн iрвануў лёгкую кашулю з Яшы, спiна агалiлася, i нападаючыя ўбачылi трыццаць паглыбленняў на яго спiне.
  - Мужык, гэта хто цябе так упрыгожыў?
  - Пяклi мяне на вогнiшчы за гэты жэмчуг, а вы забiваць мяне за яго прыйшлi!
  - Не, мужык, раскажы нам сваю гiсторыю, ужо вельмi крута цябе катавалi.
  - Маю гiсторыю пара ў кнiзе надрукаваць, - i Яша распавёў гiсторыю, якая адбылася з iм на некранутым востраве.
  - Яша, я Тор, нам чорны жэмчуг на самай справе патрэбны. Мы забiваць цябе не будзем, пакажы жэмчуг, заўтра прыйдзе мадам-пакажа табе дачу. Дача нам нi да чаго, а чорны жэмчуг вельмi нам патрэбны.
  Яша пайшоў за скрыначкай з чорным жэмчугам i адкрыў яе перад двума ўзброенымi мужчынамi.
  - Крута, мне падабаецца, - сказаў буйны мужчына Мажор.
  Тор кiўнуў галавой у знак згоды:
  - Заўтра аддасi нам чорны жэмчуг, пасля таго як паглядзiш дачу.
  Абодва пакупнiкi пакланiлiся i выйшлi Смiрна праз дзверы.
  - Ой, як я спалохалася! - усклiкнула Алена Цiханаўна.
  - Мне таксама было не па сабе.
  - Дача табе навошта?
  - Так, да слова прыйшлося, цяпер у нас дача будзе.
  - Страшна! I дачы не рады будзеш.
  - Эх, цяпер гэтую гiсторыю трэба прайсцi да канца! - выдыхнуў Яша.
  
  Жыццё працягвала раскручвацца. Ранiцай наступнага дня прыехала маладая асоба i паказала лецiшча. Да драўлянага дойлiдства на шасцi сотках ехаць прыйшлося трыццаць хвiлiн на машыне. Дачка была ссечана з цэлых бярвення, участак-трава ды лебяда, гэта значыць дом быў пабудаваны i больш нiчога не было. Шостым пачуццём Яша зразумеў, што лепш iм пагадзiцца i змяняць чорны жэмчуг на драўляную дачу.
  сонца свецiць ярка, нiбы восень мiлая, гуллiвая пара. Затаiлася восень у грывах соснаў, у тваёй грыве iльвiная гара. Я зачынiла на замок кiшэнi, каб ключы не сунуў ты кахання. Надакучыла запал твая, падманы, каб яшчэ не крыкнуў мне раз ' " фi!"Сажалка зацiх, ён роўны, быццам неба, люстэрка вады сярод берагоў. Неяк памiж намi ўсё недарэчна, так скажы, што ты на ўсё гатовы. Расстегну замкi сваiх кiшэняў, пакладу ключы ў iх ад кахання, акунуся ў каханне тваiх падманаў, так шалi, любiмы мой, шалi!
  
  Яша кiўнуў Алене Цiханаўне, што ён згаджаецца, i яна пагадзiлася. Прыехала жанчына ў дачным кiраваннi афiцыйна зафiксавала, што дача цяпер належыць Яше i яго мацi. На ручцы дзвярэй хаткi вясёлая чорная нiтка, i Яше здалося, што ў яе такая ж даўжыня, якая была на востраве! А жанчына аддалена нагадвала Элу! Яша страсянуў галавой, як быццам хацеў стрэсцi галюцынацыi.
  Алена Цiханаўна ўздыхнула i сказала:
  - Усё, цяпер у мяне няма жэмчугу!
  - Так яно i ўсмiхнулася. Паглядзi, якi дом нам дастаўся!
  - Згодны. Але колькi ў дачу яшчэ трэба ўкласцi сiл i грошай!
  У гэты час да ўчастку пад'ехалi дзве машыны з чарназёмам.
  - Гэй, гаспадары, прымайце чорную зямлю!
  - У нас i рыдлёвак яшчэ няма - - пралепятала Алена Цiханаўна.
  - Нiчога! Рыдлёўкi ляжаць у кладоўцы! Вунь у яе дзверы! Вы яшчэ i дом дрэнна ведаеце.
  Толькi разгрузiлi дзве машыны з зямлёй, як пад'ехала машына з саджанцамi, з яе крыкнулi:
  - Гаспадары, забiрайце свае саджанцы.
  - Але мы яшчэ нiчога не заказвалi - - адказала бледная жанчына.
  - Усё аплачана, забiрайце!
  I зноў усе дружна знялi саджанцы з машыны. Алена Цiханаўна без сiл апусцiлася на ганак.
  У гэты час пад'ехала яшчэ адна машына, i з яе пачуўся той жа крык:
  - Гаспадары, забiрайце надворныя пабудовы!
  Iм прывезлi лаўкi, столiк для вулiцы i яшчэ невялiкую альтанку.
  Алена Цiханаўна ад здзiўлення не магла апамятацца, як пад'ехала пятая машына, у ёй была мэбля для хаткi.
  З кабiны апошняй машыны выйшаў мужчына з кароткай стрыжкай.
  - Усё, мы ў разлiку!
  - У поўным разлiку, - адгукнуўся Яша.
  Алена Цiханаўна толькi кiвала галавой. Усе машыны з'ехалi. Сын i мацi глядзелi на прывезенае дабро i не ведалi, з чаго пачаць. Але шчасце не было б поўным без працоўных рук, i з'явiлася машына з людзьмi. Прыехалi людзi мэбля паставiлi ў хатцы, а для туалета выкапалi яму. Яны ўсталявалi альтанку, столiк, лаўкi. Зямлю раскiдалi па ўчастку. Саджанцы пасадзiлi i палiлi, аказалася, што на ўчастак была ўжо праведзена вада.
  кампазiтар, кампазiтар, сонца блiкi, белы швэдар. Ён гуляе джаз прамянямi, перагульваючы з намi нашы лёсы, нашы жыцця. Калi патрэбныя вершы-так свiснi.
  Прывiтанне, прывiтанне! I сонца свецiць, i жыццё iдзе за вакол круг, не абыйсцi мне Вакол святла, не хочацца любоўных пакут. Але адзiн на пару переписок мог бы ўпрыгожыць жыцця Спiс.
  
  Яшу вельмi зацiкавiў буйны мужчына, ад яго ён даведаўся, для чаго мужчына так моцна хацеў набыць натуральны чорны жэмчуг. Аказваецца, у горадзе быў створаны клуб, куды без чорнага жэмчугу не пускалi. Вось ён i марыў набыць гэты буйны чорны жэмчуг, а дача - што дача для яго? Ён жа галоўны ў таямнiчай фiнансавай структуры! А калi паглядзець цэны на чорны жэмчуг, то пад выглядам чорнага жэмчугу можна знайсцi ўсё, акрамя натуральнага чорнага жэмчугу.
  Дзень настаўнiка жоўтай восенню, ён лiстотай свет палiць i не спытае iх, як гарыць зорка, як дарыць кветкi, як любiць людзей, нiбы я i ты. У Дзень настаўнiка лiсце чырвоныя, а вочы ў iх веданнем ясныя. Ты спытай у iх тэарэмы звон. Песню Праспявай сваю ў школьны мiкрафон. У дзень настаўнiка, у сонечны дзянёк, пасадзi у ценi тонкi тополек, калi год пройдзе, гэты школьны год, таполя заквiтнее - ведаў ўсiм вынiк.
  
  Як выкарыстоўваць атрыманыя дадзеныя, Алена Цiханаўна яшчэ не ведала. А яна працягвала казаць, што гэты буйны мужчына праз месяц лётае на моры, наогул жыццё яго добра забяспечана, нават iм перапала дача, у якой i святло праведзены.
  - Мама, Усё гэта цiкава, але змагацца з гэтым немагчыма.
  - Зразумела, што гэтая новая залатая элiта грамадства задаволiла клуб з чорным жэмчугам, але дачай мы будзем карыстацца.
  - Дачай мы яшчэ зоймемся. Лета-пара дачная, а на працу я пайду восенню. Мне прапануюць быць ахоўнiкам, я якi-нiякi, а юнга ў адстаўцы. Я магу яшчэ быць карысным грамадству, ды i грошы нам не пашкодзяць. У мяне ёсць мара-трапiць яшчэ раз на некрануты востраў, дзе я жэмчуг чорны ўздымаў з дна акiяна.
  - Яша, а я не супраць таго, каб мы з табой наведалi гэты некрануты востраў.
  - А дзе ўзяць грошы на паездку?
  - Грошы можна зарабiць, але масаж мне давядзецца рабiць прыватным чынам. Прыватная клiентура не заўсёды iдзе сама ў рукi, а даваць аб'яву ў газеце я больш не хачу.
  - Не, гэта не тыя грошы. Грошы для паездкi павiнны быць благiя, а не працоўныя капейкi.
  - Яша, у цябе не згубiлiся яшчэ каштоўнасцi?
  - Згубiцца. Мама, У нас з табой ёсць дача, можна яе прадаць.
  - А гэтага хопiць?
  - Думаю так, а ад дачы лепш пазбавiцца.
  - Я згодна.
  
  
  Кiраўнiк 13
  
  Прадалi Яша i Алена Цiханаўна новенькую дачу, якую атрымалi практычна дарма, купiлi квiткi на самалёт туды i назад. Ад апошняга аэрапорта да некранутага выспы трэба было даплысцi на прыватным караблi. I паехалi яны па добрай волi за чорным жэмчугам. На самалёце шчаслiва даляцелi да невялiкага горада. Спадарожны карабель у порце прыйшлося пачакаць, i iм прапанавалi даплысцi да берага ад карабля на шлюпцы, з умовай, што на зваротнай дарозе iх забяруць. Яны пагадзiлiся.
  Алена Цiханаўна i Яша з заплечнiкамi падплылi да берага ў шлюпцы, выдадзенай iм на караблi. Шлюпку яны выцягнулi на бераг i схавалi ў кустах, добра яе замаскiраваўшы. Потым яны пайшлi ўглыб выспы.
  Яша асцярожна iшоў наперадзе i глядзеў, цi няма чорных нiтак i пастку. Алена Цiханаўна iшла ззаду i старалася ад яго не адставаць. Без прыпынкаў дайшлi яны да былой стаянкi племя. Ад стойбiшча тубыльцаў засталося толькi месца для вогнiшча.
  Тут яны зрабiлi прывал. Сядзеў Яша i ўсё вакол сябе ўважлiва аглядаў, потым высока на пальме з бананамi заўважыў чорныя нiткi, якiя калыхалiся ў паветры. Было адчуванне, што хтосьцi разматаў катушку чорных нiтак i наматаў на пальму, а пальма вырасла, i нiткi, як сцяг, струменiлiся ў паветры.
  - Мама, калi ты адпачыла, то iдзем да таго месца, дзе я лавiў чорны жэмчуг.
  - Гэта вельмi далёка?
  - Дойдзем сёння, там i спынiмся на ноч.
  На беразе панавала поўнае забыццё, сляды людзей даўно змыў акiян. Яша быў падобны па беразе, пакуль мацi рыхтавала вячэру з прывезеных запасаў, i знайшоў камень, з якiм ныраў за жэмчугам.
  - Мама, паглядзi на камень, з якiм я ныраў. Да месца, з якога я ныраў у ваду, трэба яшчэ плыць на шлюпцы, а яна на тым баку некранутага выспы засталася. Трэба мне iсцi за лодкай, потым плыць на ёй уздоўж выспы.
  - Яша, а гэта не небяспечна? Ты цяпер iншы чалавек.
  - Мама, табе патрэбныя грошы? Значыць, лiчы гэты некрануты востраў сваёй новай дачай i давай на ёй працаваць.
  - Добра, але за лодкай пойдзем удваiх ранiцай.
  - Я згодны.
  Як толькi развiднела, яны ўсталi, падсiлкавалiся i пайшлi зваротнай дарогай да лодцы. На былой стаянцы Яша яшчэ раз паглядзеў на чорныя нiткi, якiя звiсаюць з пальмы, i спынiўся:
  - Мама, трэба было б залезцi на гэтую пальму!
  - Гэта немагчыма! Глядзi, ствол прамой i роўны, гэта ж не дуб, а пальма!
  - Я што, не марак?
  Яша пераапрануўся i палез на пальму, як запраўскi юнга па мачце. На першай галiнцы ён перадыхнуў, узяў у рукi нiткi i абамлеў: на ствале пальмы былi зашпiленыя каралi з белага жэмчугу, якiя знялi з нявесты з "жамчужнай пары", i гэты ж жэмчуг быў у свой час на шыi бялявага правадыра племя!
  - Мама, я тут белы банан знайшоў, - ён слёз унiз. - Глядзi-гэта белы жэмчуг.
  - Гэтага нам толькi не хапала!
  I абодва працягнулi шлях.
  На беразе два тубыльцы спрабавалi з кустоў выцягнуць iх лодку.
  - Гэй, гэта наша лодка! - закрычаў Яша на дзвюх вядомых яму мовах.
  
  Тубыльцы упарта цягнулi сваю здабычу. Яша паказаў iм белы жэмчуг, маўляў, мяняе яго на лодку. Тубыльцы дружна закiвалi галовамi i кiнулi важдацца з лодкай. Потым з дзiкiмi крыкамi паляцелi ўглыб некранутага выспы, але не ў той бок, дзе яны толькi што былi.
  - Мама, жэмчуг ужо ўцёк, але нам вярнулi нашу лодку. Плывем, пакуль надвор'е добрае i тубыльцы не вярнулiся.
  Абодва падцягнулi лодку з кустоў i выцягнулi, потым пацягнулi яе па пяску да акiяна. Вёслы апынулiся на месцы, i яны паплылi туды, дзе раней ляжалi на дне акiяна ракавiнкi з чорнай перламутравай начыннем. На беразе без iх яшчэ нiхто не пабываў.
  Алена Цiханаўна з лодкi адмовiлася выходзiць, сказала, што будзе сядзець у лодцы, пакуль Яша будзе ныраць. Ён надзеў на сябе камень i нырнуў. На дне лагуны ляжалi ракавiны, але iх было значна менш, чым раней. Першы раз да дна ён не дастаў, не дастаў ён дно i другi раз. Зачапiўся за борт шлюпкi рукамi i стаў адпачываць.
  - Яша, можа, не варта ныраць, небяспечна.
  - Мама, у нас з табой ёсць дзве тыдня жыцця на Спакойным востраве! Ад ляноты, цi што, памiраць? Не, трэба трэнiравацца - - i ён нырнуў трэцi раз, але зноў без вынiку.
  Яны зразумелi, што мэта вельмi цяжкая-здабыць новы чорны жэмчуг. Верагодна, племя пакiнула гэтае месца таму, што яно iм больш не дапамагала выжываць.
  - Дно, напэўна, стала глыбей? - спытаў Яша, нi да каго не звяртаючыся.
  - Сын, гэта ты стаў старэй, - адказала Алена Цiханаўна.
  Яны падплылi да берага пасля няўдалага нырання Яшы ў прыбярэжныя глыбiнi акiяна. Калi яны выйшлi на бераг, то ад здзiўлення iх вочы акруглiлiся: з зараснiкаў на паляну выйшлi тры чалавекi, наперадзе iшоў светлагаловы хлопчык, з двух бакоў ад яго iшлi тубыльцы.
  Вы сябе ў вершах баiцеся Iль смялей астатнiх? Вы ад гумару таитесь, нервы мацней труб сталёвых? Я тут лiсьлiўлю i вiншую, а ў адказ лаюць i брэшуць... Iль павiншаваць Джэкi Чана? Ён не наш, авось не баязлiвец i не скажа мне: "баюся".
  
  На шыi маленькага хлопчыка важылi каралi з белага жэмчугу, якiя толькi сёння Яша зняў з пальмы.
  - Яша, як хлопчык на цябе падобны! - выдыхнула Алена Цiханаўна.
  - Сам здзiўляюся, - сказаў Яша.
  - Тата, тата, - сказаў хлапчук i паказаў рукой на Яшу.
  Тубыльцы падышлi да прыезджых з двух бакоў i паказалi жэстам, каб яны iшлi за iмi.
  - Пачакайце, шлюпку прывяжу да дрэва, - сказаў Яша i паказаў рукамi тое, што ён збiраецца рабiць.
  горныя дарогi, горныя Масты, горныя тунэлi, горныя пасты. Дзе гарбата гадавалi, блукаюць табуны, больш не саджаюць, на гарбата табу. Вiна, вiна, вiна, ды ў арэхах мёд, дзесьцi на вяршынях стаiўся лёд. Толькi Вадаспады тут даюць прыбытак. Так, што збiрайцеся ў сонечны паход.
  
  Тубыльцы пачакалi, пакуль Яша замацуе за пальму лодку, i ўсе пайшлi па ледзь прыкметнай сцежцы ў той бок, адкуль тубыльцы прыйшлi. На невялiкай паляне стаялi буданы, але больш цывiлiзаваныя, чым раней. У цэнтры паляны гарэла вогнiшча. Стаяла крэсла пад навесам. У крэсле сядзела бялявая жанчына, хлопчык падышоў да яе i паказаў на Яшу.
  - Эдзiк, гэта твой бацька, - сказала правадыр тубыльцаў, Эла.
  Яша Элу перапытаў, i жанчына правадыр пацвердзiла, што хлопчык - яго сын, нездарма яго былы правадыр на вогнiшчы катаваў, было за што.
  Алена Цiханаўна зразумела адно, што з гэтай паўдзiкай светлавалосай
  жанчынай, якая сядзiць у крэсле, у Яшы ёсць сын, а ў яе ўнук, але нiчога, акрамя здзiўлення i цiкаўнасцi, не выпрабавала. Да яе не адразу дайшло: яе ўнук-сын правадыра тубыльцаў.
  Эла папрасiла Яшу навучыць сына ныраць i плаваць, тубыльцы гэтаму не маглi навучыць, а яго сын павiнен умець ныраць. Яша прыступiў да заняткаў з сынам. Праз дзесяць дзён пастаянных заняткаў хлопчык нядрэнна плаваў i ныраў. Тубыльцы стаялi на беразе i суправаджалi яго поспехi дзiкiмi воклiчамi.
  Алена Цiханаўна без усялякай рэўнасцi знайшла агульную мову з бялявай жанчынай-правадыром i аддала ёй усю касметыку i шампунi.
  Iспытам для навучання плаваннi было ныранне за ракавiнамi з чорным жэмчугам. Хлопчык ныраў побач з бацькам для падстрахоўкi, i поспех яму ўсмiхнулася, ён дастаў да дна i падняў ракавiну. Увесь бераг быў пакрыты дзiкунамi, якiя дружна вiталi новага правадыра. З гэтага дня хлопчык станавiўся правадыром племя. А яго бацька Яша атрымлiваў свабоду i мог сплысцi на караблi. Да прыходу карабля заставаўся адзiн дзень.
  - Шкада хлопца пакiдаць на востраве, - сказала сумна Алена Цiханаўна, - усё ж ён твой сын i мой унук
  - Ён цяпер будучы правадыр тубыльцаў, i не ў маёй ён улады, - сумна адказаў Яша.
  Хлопчык прывязаўся да бацькi i не хацеў яго адпускаць. Правадыр племя Эла саступiла сваё крэсла сыну Эдзiку. Племя спрабавала вымавiць новае iмя правадыра.
  
  Алена Цiханаўна i Яша ўсе днi на востраве вучылi Эдзiка рускай мове, але дванаццацi дзён было вар'яцка мала, хоць хлопчык i рабiў вялiкiя поспехi ў вывучэннi мовы свайго бацькi. Мацi мала з сынам размаўлялi на роднай мове, яны больш размаўлялi на марской мове.
  Карабель прыплыў своечасова. Племя схавалася ў кустах i нябачна праводзiлi iх на карабель. Эдзiк з кустоў не выходзiў у мэтах бяспекi. Яшчэ пару дзён - i вандроўцы былi дома.
  Да падарожнiкаў у дом прыйшлi Мажор i Тор.
  - Так, спадары жамчужныя, чаму прадалi лецiшча? Я вас пра гэта прасiў? Хоць бы мяне папярэдзiлi! - закрычаў з парога Мажор.
  - Мажор, нам трэба было злятаць на некрануты востраў, грошай узяць было няма адкуль - - адказаў Яша.
  - Зразумела, лёталi на некрануты востраў для здабычы чорнага жэмчугу! I ныралi проста так, а пра балоны з кiслародам забылiся, нельга было ўзяць аквалангi? - спытаў Тор.
  - На некранутым востраве не вядзецца прамысловая здабыча чорнага жэмчугу i ракавiн на дне амаль не засталося.
  - Мне не маглi сказаць! Я б i сам не супраць паглядзець на бясцэнны некрануты востраў! - усклiкнуў Тор.
  - Некрануты востраў не для турыстаў. Яго няма на турыстычных картах, я проста там быў выпадкова, таму i ведаю пра гэта востраве, - адказаў цiха Яша.
  - Тым больш некрануты востраў мне цiкавы, калi надумаеце туды ляцець, мяне папярэдзьце! Дачку дарма прадалi, хоць адымай яе ў новых уладальнiкаў! - усклiкнуў Тор i пакiнуў кватэру.
  - Правiльна, што прадалi лецiшча, а то б яны ад нас нiколi не адсталi - - прашаптала здзiўленая Алена Цiханаўна. - Яша, як цяпер будзем жыць?
  - Так, як i жылi, твой адпачынак скончыўся, пара iсцi табе на працу, ды i я чакаць восенi не буду i пайду працаваць. Шкада хлопца, жыве без цывiлiзацыi, гэта я ўжо пра Эдзiка кажу.
  - Зразумела, вядома, шкада ўнука.
  I>Жыла была дзяўчына Неля, i стрыгла i прама, i наўскос, слухала словах сальманелай, потым разносiла. Авось зусiм з ёй не праходзiць, пачуўшы, раскажа таму, хто вас потым балюча ўколе словамi. I быць таму. Яна па дамах праходзiла, кладкi, i стрыжкi, i фен, i ў вашым доме вам шкодзiла. Яна была стрыжак ўсiх брэнд.
  
  Падчас масажу ў кабiнеце масажысткай Алены Цiханаўны пачынаецца споведзь клiентаў, рэдка хто маўчыць з пацыентаў, усе спрабуюць выказацца. Так праз жаночы балбатня выходзяць на такiх людзей, якiх знайсцi цяжка, а потым людзi нечакана аказваюцца ў пастцы бандыцкай структуры.
  Яша уздыхнуў i сказаў маме, калi яна вярнулася дадому:
  - Кожнаму свае праблемы ў жыццi дадзены, а мне цяпер сын спакою не дае. Паглядзеў я на Эдзiка, i душа Мая ўся перавярнулася, хоць зноў на востраў едзь.
  - Яша, прачнiся! Дзiця-тубылец!
  - Так, але я i не ведаў, што ў мяне могуць быць дзецi, я не быў жанаты! А тут сын на востраве-правадыр племя!
  - Значыць, гэта шчасце для цябе, колькi гадоў пражыў, а дзяцей не было! Цяпер iх у цябе будзе двое!
  - Мама, ты не жартуеш? У Элы будзе другое дзiця?! Так я на Спакойным востраве здаровы чалавек! Я там станаўлюся паўнавартасным мужчынам! Выдатна! Заўтра выходжу на працу, я шчаслiвы!
  - На самай справе я гэтага не ведаю.
  У доме ўсё зацiхла да ранiцы.
  Скрозь леташнюю траву прабiралiся зялёныя травiнкi. Сонца ветла сустракала зялёную траўку. Вярбы i асiны распускалi пухнатыя завушнiцы-першыя кветкi вясны. Галiны кустоў радавалi ныркамi. Прырода павольна падыходзiла да вясны. Яшчэ ледзь-ледзь-i ўсе дрэвы выкiнуць у прастору свае маладыя клейкiя лiсточкi.
  Сонца ўпершыню за паўгода не толькi свяцiла, але i грэла. Пакутлiва ў такi момант бачыць апошнiя сняжынкi, Уся iстота паўстае супраць снегу, а ён лётае i не радуе. Глафiры хацелася цяпла, сонца, а не дажджу са снегам, а калi пойдзе дождж, то хай ён iдзе без снегу хоць бы блiжэйшыя паўгода. Трава прарастала цэлымi палянамi там, дзе прыбралi старую траву. На сонцы з'яўлялася першая зелянiна-свята для душы i вачэй.
  Снег растаў. Сонцам залiты раўнiны. Дзень выдатны. Толькi сумна мне ледзь-ледзь. Што такое, чаму заўсёды раўнiва глядзiш ты на маю ласкавую сум? Стома расплываецца са снегам, i ўзыходзiць сiла бадзёрая вясной. I зiмою, i вясною жыццё не бягом. Я спакойная: зноў ты iдзеш са мной. Але бывае, раптам завьюжит, замарозiць там, дзе снегу i не чакаеш даўным-даўно, i ў сердечко балюча вколется стрэмка, i з жыцця атрымлiваецца кiно.
  Пералiвiста i звонка Дразды спявалi, а сёння нешта замерлi лясы, i з нябёсаў як бы выпадкова праляцела белым шарыкам застылая сляза. Па туману спусцiлася на зямлю вясна. Цёплай ножкай дакранулася да снегу яна. Усмiхнуцца. I друзла адказаў ёй снег. Я танула ў сумётах iх ранiшнiх нег.
  
  Дарогi сталi сухiя i чыстыя. Проста дарогi, iдзi, i ўсё. Вясновы этап барацьбы дворнiкаў з вялiкiм зiмовым смеццем ззаду, ужо чыста. Вясна можа спакойна ўваходзiць у горад. Яе чакаюць. А ў лесе яшчэ сыра. Сярод дрэў вялiкiя лужыны, але гэта ўсё, што засталося ад зiмы i снегу. У лесе халадней, Вясна iдзе павольней, чым на адкрытых палянах i гарадскiх газонах.
  На дагледжаных газонах паблiзу вялiкiх дамоў актыўна ўзыходзiлi леташнiя кветкi, было вiдаць усё, што раней пасадзiлi людзi, пад зямлёй засталiся адны пiвонi. З'явiлiся абцягнутыя часткi целаў, куртачкi заканчваюцца на поясе, а тое, што нiжэй пояса, выстаўлена на ўсеагульны агляд, як першыя ўсходы вясны, пазней з'явяцца голыя ногi.
  Вынырнулi з-пад шапак разнастайныя валасы для агляду i ўзаемнага параўнання. На вулiцы гарадоў выйшлi жаночыя туфлi, менавiта жаночыя, а не шкарпэткi ботаў нiякага роду. Першыя сонцаахоўныя акуляры стаяць сярод натоўпу людзей без ачкоў, але хутка яны стануць больш частым з'явай.
  Вясна iдзе.
  Глафiра назiрала за тым, што адбывалася вакол дзiцячай пляцоўкi. На дзiцячай пляцоўцы гулялi малыя пясочнага ўзросту. Мамы дзяцей стаялi вакол пясочнiцы шматкутнай формы. Сюды з усiх навакольных дамоў сыходзiлiся маленькiя дзецi ў суправаджэннi дарослых.
  Адзiн малы прыйшоў у суправаджэннi дзiўнага дзiцяцi ростам не больш аднаго метра. Гэты дзiця здаваўся вышэй i паўней iншых дзяцей. Памiж iмi можна было ўлавiць нейкую сувязь.
  Астатнiя дзецi спрабавалi пакратаць вялiкага дзiцяцi або насыпаць на яго пясок. Ад пяску на нагах вялiкага дзiцяцi загаралiся лямпачкi. Дзецi ад такога цуду адыходзiлi ў бок. Яны глядзелi здалёк, як на нагах вялiкага дзiцяцi мiргаюць лямпачкi. Потым яны бралi свае машынкi i вёдры i сыпалi совочками пясок на лямпачкi.
  Малы называў вялiкае дзiця "Гага", мабыць, вялiкiх слоў ён яшчэ не казаў. Падобна на тое, што вялiкi дзiця з лямпачкамi на нагах быў робатам. Робат называў малога "Iлюшу".
  Iлюшу надакучыла перасыпаць пясок. Ён выйшаў з пясочнiцы. Услед за iм выйшаў робат. Малы падышоў да трохколавага ровара i паспрабаваў на яго сесцi. Робат дапамог сесцi Iлюшу на ровар, ён узяўся за ручку i Павёз катаць малога. Руху робата былi трохi вуглаватымi, але дакладнымi.
  Пешаходныя дарожкi ў цудоўным дзiцячым кутку адрознiвалiся прамалiнейнасцю i добрым пакрыццём. Машыны ездзiлi ў баку ад дзiцячай пляцоўкi. Робат пракацiў Iлюшу два колы вакол дзiцячай пляцоўкi i прывёз да пясочнiцы.
  Iлюшу сядзеў на ровары, цiснуў ручкамi на гумовую цацку на рулi i не хацеў уставаць з ровара. Робат ўважлiва назiраў за дзеяннямi малога. У адрозненне ад дарослых людзей, якiя размаўлялi памiж сабой, калi сачылi за сваiмi дзецьмi, i круцiлi галовамi, робат глядзеў толькi на Iлюшу.
  Iлюшу надакучыла здабываць гукi з цацкi, ён закруцiў галавой. Робат неадкладна дапамог яму сысцi з ровара. Хлопчык узяў робата за руку i павёў гуляць. Робат важна крочыў побач з Iлюшай. Хлопчык спынiўся ля арэляў. Робат пакiваў галавой i пасадзiў малога на арэлi. Iлюша трымаўся за драўляныя поручнi i гойдалася на арэлях. Побач з арэлямi аддана стаяў робат.
  Да робата падышла маленькая дзяўчынка i стала бiць па iм рукой, каб ён звярнуў на яе ўвагу i пасадзiў замест Iлюшу на арэлi. Робат i лямпачкай не павёў у бок дзяўчынкi. Дзяўчынка заплакала. Мацi стала яе супакойваць. Робат не рэагаваў на яе гукi, але варта было малому сказаць "Гага", як робат тут жа спынiў арэлi i зняў з iх малога.
  Iлюша пабег да казулi, якая недалёка ад пляцоўкi таксi. Робат, паскараючы крок, пайшоў за хлопчыкам i ўстаў побач з iм. Такса спынiлася, паглядзела на робата i пабегла да свайго гаспадара.
  Малы пайшоў у бок дзiцячага гульнявога комплексу. Ён хутка стаў залазiць па лесвiцы, якая вядзе на пляцоўку, з якой можна было скацiцца з горкi. Робат замiтусiўся ля лесвiцы. Маляня ужо быў наверсе. У робаце праграму пераключылi, у iмгненне вока ён апынуўся побач з хлопчыкам. На галаве робата замiгцела новая лямпачка.
  У акне суседняга дома мiльганула святло. Было вiдавочна, што за робатам i малым сачылi з акна i дапамагалi робату вырашаць складаныя для яго задачы.
  На наступны дзень робат i Iлюшу выйшлi гуляць з новай цацкай-пластмасавым матацыклам. Пераадольваць бардзюры iм было нялёгка, але калi яны выйшлi на дзiцячую пляцоўку, у iх усё выдатна атрымалася.
  Матацыкл рухаўся з дапамогай кнопак: адной-на педалi дзiцяцi i iншай-перад iм. Паварот маляня рабiў з дапамогай павароту ручак.
  Дзецi на пляцоўцы ад такой цацкi страцiлi супакой. Усiм дзецям трэба было праехаць на новенькiм матацыкле. Усiм хацелася паглядзець, што i як на матацыкле адкрываецца, як атрымаць музыку з кнопак на панэлi кiравання. Дзятва вельмi ўдзячная новым цацкам, але любыя цацкi вельмi хутка надакучаюць.
  Робат хадзiў за Iлюшай, якi сядзеў на матацыкле. Побач бег хто-небудзь з цiкаўных дзяцей. Толькi робат мог не даць цацку iншым дзецям. Iлюша злез з матацыкла, i тут жа на яго забраўся iншы дзiця i паехаў у суправаджэннi сваёй мамы.
  Iлюшу ўбачыў, што побач з дзiцячай пляцоўкай iдуць жанчына з дачкой, якая нясе новы набор цацак для пясочнiцы, i яны наўмысна праходзяць мiма яго. Малы паказаў рукой, каб дзяўчынка павярнула ў пясочнiцу. Дзяўчынка аддала хлопчыку новы набор цацак. Iлюшу зноў знаходзiўся ў цэнтры дзiцячых гульняў. Робат стаяў у баку i назiраў за яго дзеяннямi.
  На дзiцячую пляцоўку прыйшлi яшчэ чатыры чалавекi: дзве мамы i двое дзяцей. Маленькi хлопчык сам сядзеў у шпацырнай калясцы, а дзяўчынка везла ляльку ў шпацырнай калясцы.
  Iлюша перастаў гуляць у пясочнiцы i памчаўся да дзяўчынцы з маленькай каляскай. За iм неадступна iшоў робат. Малога зацiкавiла лялька ў калысцы. Дзяўчынка пабегла да матацыкла, а Iлюша узяў у рукi ляльку.
  Лялька з валасамi з пражы ў блiскучых ботах была незвычайна пацешная, але робат прымусiў пакласцi ляльку на месца. Тады Iлюшу заўважыў гусака на палцы, закрычаў "Гага" i пайшоў катаць гусака па пляцоўцы. Робат далучыўся да гэтай гульнi. Гусака Гагу вярнулi на месца.
  Малы пабег да арэляў, робат стаў яго пампаваць. Iлюшу перастаў трымацца за поручнi адной рукой i ледзь не ўпаў. Робат тут жа падхапiў дзiця i прымусiў яго трымаць поручнi. Праз хвiлiну хлопчык зноў быў у пясочнiцы. Кругазварот гульняў падчас прагулак залежаў ад тых, што прыходзяць i сыходзяць дзяцей i iх бацькоў. Усе дзецi ведалi Iлюшу i робата i пры неабходнасцi iм дапамагалi.
  Дзед Илюши ствараў робатаў для сыходу за малымi. З дзiцячымi шпацырамi не ўсё заўсёды бывае добра: то бацькi не могуць гуляць з дзiцем, то нянi не задавальняюць бацькоў. Стваральнiк робатаў зыходзiў з таго, што робат павiнен абслугоўваць аднаго чалавека, рэагаваць на яго паводзiны i не звяртаць увагi на староннiя каманды.
  Вонкава робат нагадваў чалавека. Рукi i ногi робата былi распрацаваны ў суаўтарстве з пратэзiстамi, i да iх былi дададзеныя механiзмы, кiраваныя электронiкай. Галава была напоўнена элементамi сачэння, механiчнай часткай, а вонкава ўсё было прыкрыта добрай маскай i парыком. Цела ўтрымлiвала платы харчавання, акумулятары, механiчныя элементы руху робата.
  Мама Iлюшу была супраць нянi-робата, але з Дзедам Iлюшу спрачацца было вельмi складана, i ёй толькi часам даводзiлася гуляць з дзiцем i займацца з iм дома. Часта з Iлюшай гуляў робат.
  У доме быў пастаянны парадак, так як робат прыбiраў на месца ўсё, што Iлюшу раскiдваў падчас гульняў. Кармiла сына мацi, гэта ўваходзiла ў яе абавязкi. На гаршчок садзiлi хлопчыка па чарзе, у залежнасцi ад сiтуацыi. Назiраў за хлопчыкам робат, за робатам сачыў яго тата i пры неабходнасцi перапраграмаваў мiкрасхемы.
  Акумулятары робату зараджалi ноччу, калi хлопчык спаў. Кошт робатаў, як i ўсё на святле, залежыць ад серыi. Купiць робата можна? Асцярожна. Першыя ўзоры заўсёды вельмi дарагiя, у iх укладзены велiзарная праца стваральнiкаў, i толькi апантаныя могуць з гэтым справiцца.
  На наступны дзень Iлюша выйшаў на прагулку ў суправаджэннi робата i дзеда. Вецер дзьмуў моцны. Малы бегаў, спыняўся, прасiў мел, маляваў палоскi на асфальце, аддаваў мел. Ён браў машынку i вёз яе. Робат i дзед iшлi за iм. Малы бегаў, пакуль не стамiўся, то i справа ён спрабаваў сесцi на зямлю.
  
  жыву ў краiне, якой няма на агульнай карце самвыдату, сярод людзей, якiя нясуць святло адным сабе i ў полкарата. Не веру iм я нiкому, паколькi няма людзей на свеце, ёсць чалавецтва, яму прывiтанне сухi, сухi галеты. Ёсць кара дзiўная людзей, яна прыкрытая маркай фарсу, з iх бяжыць натоўп суддзяў, як натоўпу мышек да шкуры барса.
  Дзед падхоплiваў яго на рукi i запамiнаў свае рухi. Робат iшоў побач i на стомленасць малога не рэагаваў. Менавiта гэта i хацеў увесцi ў праграму робату дзед Iлюшу. Мама хлопчыка рыхтавала абед i часам выглядала ў акно, яна заўсёды хвалявалася за сына.
  Глафiра пасля назiрання за хлопчыкам i робатам загаварыла з яго мамай. Разгаварылiся жанчыны, iх хвалявала робат Гага. Гiсторыю пра Гаге Глафiра ведала, цяпер яна думала, як з гэтых ведаў для сябе атрымаць карысць. Мама Iлюшу сказала, што ў доме робат Гага неабходны, трымаць хатнюю прыслужнiцу кругласутачна-гэта значыць пагаршаць свае жыллёвыя ўмовы, а трымаць у доме робата - зусiм iншая справа.
  Глафiра вырашыла, што неабходна стварыць робата для нырання за жэмчугам. Ёсць шмат падводных сродкаў апускання, у якiя можа змясцiцца чалавек, ёсць скафандры, у якiх можа апускацца чалавек на зададзеную глыбiню, а патрэбен робат, каб апускаўся ў ваду i дастаўляў ракавiны з жэмчугам свайму гаспадару. Тады ў гаспадара не будзе нiякiх нервовых выдаткаў i адказнасцi за нырцоў за жэмчугам.
  Сказана-зроблена. Глафiра вырашыла заняцца арганiзацыяй стварэння робатаў, але ёй трэба было вызначыць усе функцыi, для чаго ён патрэбны. Хоць асноўная прычына вельмi простая-вярнуць Эдзiка бацьку Яше. Як нi дзiўна, але iм лягчэй думалася пра робата-лаўцы жэмчугу. Да iх далучыўся канструктар робата Раман Рамановiч.
  Канструктар Раман Рамановiч апынуўся даволi мудрым чалавекам. Ён сказаў, што робат павiнен быць герметычным, нержавеючым, з маторчыкам. Дома канструктар сур'ёзна задумаўся над праблемай стварэння робата. Ён думаў, што калi жэмчуг штучна вырашчаны, то яго як апусцiлi ў мора-акiян, так i даставяць на паверхню. А як быць з жэмчугам абсалютна натуральным, якi сам па сабе атрымаўся на дне акiяна? Як робату адрознiць камень ад ракавiны?
  Калi ракавiна выпраменьвае хоць што-небудзь, тады робат зможа ўлавiць выпраменьванне ракавiны з жэмчугам. Трэба зыходзiць з таго, што ракавiна з жэмчугам - iстота жывое. Цяпер жыццё адчувалася ва ўсiм, што ў ёй адбывалася. Лабарантка рыхтавалася да прыёму ракавiн з жэмчугам, для пачатку купiлi дзесяць штучна вырашчаных у акiяне ракавiн с
  жэмчуг. Спектральны аналiз даў карцiну ракавiны з жэмчугам i карцiну ракавiны без жэмчугу. Бiялагiчнае поле ў ракавiны з жэмчугам рэзка адрознiвалася ад бiялагiчнай поля ракавiны без жэмчугу, з гэтага вынiкала, што жэмчуг - iстота Жывое, гэта пацвярджала i змяненне знешнасцi жэмчугу ад умоў яго выкарыстання.
   Ёсць што-тое агульнае ў паэтаў, iх цiхi погляд, блажэнны выгляд. Яны спакойныя пры святле, яны ў вершах падпольны гiд. У iх мiтусня спакойных опцый, меланхалiчнасць светлых дзён, i думкi iх спакойных порцый, дзе ў рыфмах з iм, а можа, з ёй. Такiмi зрабiла прырода. I летапiсцы ўсiх дажджоў ад былых пачуццяў, тузе, каб дагадзiць, бываюць жрыцы навiн. Калi ўсе разам, гэта рэдка, ад iх iдзе iённы запал, i кожны нешта скажа трапна, потым панiкне. Усе. Астыў. Такiя дзiўныя стварэння, якiя слаўныя розумы, усе летапiсцы светабудовы, што выцiскаюць прамень з цемры.
  
  Жэмчуг любiць атачаць шыю жанчыны i не любiць ляжаць у скрыначцы, ён псуецца ад неупотребления. Калi прайсцi па музеях i паглядзець на жэмчуг, узрост якога некалькi стагоддзяў, вiдаць, што ён на сукенках царыц маленькi, жоўценькi, як пракураныя зубы курцоў. "Атрымлiваецца, што жэмчуг дрэнна вывучаны, а калi з яго зрабiць выцяжку, можа, i маладосць падоўжыць можна", - згарнула Глафiра на любiмую дарожку думак.
  Раман Рамановiч быў галоўным стваральнiкам робата Гагi, а цяпер i Глафiра разам з iм прыступiла да стварэння робата па iмi жэмчуг. Падтрымку яны знайшлi ў стваральнiка жамчужных плантацый-Тора.
  Зусiм новым напрамкам у гэтай працы было стварэнне датчыкаў па вызначэннi бiялагiчнай поля ракавiн з жэмчугам i без iх. Дадзеныя для гэтай працы прадаставiла Глафiра, паколькi яна падтрымлiвала сувязь з бiёлагамi.
  Распрацоўкай датчыкаў занялiся тыя, каму гэта i пакладзена па родзе дзейнасцi. Раман Рамановiч стаў галоўным канструктарам па стварэннi робата жэмчугу. Робат быў створаны, неабходна было правесцi выпрабаванне ў акiяне. Плантацыi, на якiх вырошчвалi жэмчуг ў ракавiнах, былi перапоўненыя бiялагiчнымi палямi, тут нельга было ўжыць створаную канструкцыю робата, але пасля некаторай дапрацоўкi i стварэння загваздкi адчувальнасцi на канечнасцях робата жэмчугу яго прымяненне на плантацыi магло быць рэальным.
  Экспедыцыя на некрануты востраў вызначалася маленькая, у ёй удзельнiчалi Яша, Глафiра i Раман Рамановiч. Тор ехаць адмовiўся, ён проста аплацiў гэтую экспедыцыю. Мацi Iлюшу прыйшла праводзiць бацьку, i яна ўпершыню заўважыла погляды Глафiры i Яшы, нешта няўлоўна знаёмае прамiльгнула ў iх вачах i знiкла, але ў душы засталася невялiкая i незразумелая трывога.
  
  
  Кiраўнiк 14
  
  Дарога на некрануты востраў была вядомая Яше, ён вельмi хацеў паглядзець на свайго сына Эдзiка, а чорны жэмчуг яго ўжо не хваляваў. Экспедыцыя прарабiла шлях на самалёце, на караблi, якi спыняецца ў чвэрцi мiлi ад некранутага выспы. На шлюпцы даплылi да некранутага выспы. Яша гэты шлях ужо праходзiў, але чаго ён нiяк не мог выказаць здагадку, дык гэта таго, дзе знаходзiцца племя тубыльцаў на чале з яго сынам.
  Глафiру адгаворвалi ад экспедыцыi, але яна спартыўная жанчына i вырашыла ехаць, i на замену не згаджалася, хоць на самай справе ёй вельмi падабаўся Яша. Тры чалавекi селi ў лодку i паплылi да берага выспы. Што рабiць са шлюпкай на беразе? Вырашылi пакiнуць аднаго чалавека ахоўваць рэчы, шлюпку, робата, а два чалавекi пайшлi ўглыб выспы шукаць сляды племя, усё ж такi яны гаспадары выспы i без iх нядобра прыступаць да выпрабаванняў, могуць i нашкодзiць, калi не папярэдзiць.
  што я ведаю пра Сахалiне? Там быў брат мой вельмi даўно, там зiхацеў ён у матроску лiнiй, там з дзяўчынкай хадзiў у кiно. Я трымала вялiкага краба цi толькi яго клюшню. Брат яго знайшоў як-то ў робе, я ў яго вершах вам вярну. Затуманеная памяць гадамi, няма i брата даўно-даўно. Усё роўна, Сахалiн, я з вамi. Памяць - гады ляцяць ўсё роўна.
  Племя не было нi на першым месцы, нi на другiм, дзе апошнi раз iх бачыў Яша, ён ужо стаў хвалявацца, ды заўважыў чорныя нiткi на пальме. На востраве ён не быў тры гады, сэрца шчамiла ад невядомасцi.
  На пальму палез Яша, як самы малады з мужчын, на адной чорнай нiтцы была ўсяго адна чорная жамчужына. Узялi чорную жамчужыну на чорнай нiтцы i вярнулiся да шлюпкi. Яша сказаў: раз з племя нiхто не з'явiўся, значыць, яны паплывуць да таго месца, дзе ён падымаў ракавiны з чорным жэмчугам.
  Шлюпка з пасажырамi i веслярамi з iх жа колькасцi падплыла да лагуне, дзе некалi быў чорны жэмчуг. Робата над гэтым месцам ўключылi, i ён стаў падаваць сiгналы аб наяўнасцi ракавiн з жэмчугам.
  На шчасце экспедыцыi, Яша ўмеў добра ныраць. У шлюпку селi Яша, Раман Рамановiч i робат жэмчуг. Яша сядзеў на вёслах. Першым нырнуў Раман Рамановiч i хутка вынырнуў, каб узяць дадатковы груз. Нырнуў ён яшчэ адзiн раз i ўбачыў дно. На дне ён выявiў ўсяго адну ракавiну, але падымаць яе не стаў. На беразе вырашылi, што адзiную ракавiну падыме робат жэмчуг.
  Апусцiлi робата на дно, побач з iм нырнуў з падводнай кiнакамерай i з аквалангамi Раман Рамановiч. Робат досыць хутка выявiў ракавiну з жэмчугам, пры спробе яе падняць са дна ў яго нiчога не атрымалася, робат цягнуў-ракавiна не падымалася.
  Робата паднялi ў шлюпку. На дно з аквалангамi апусцiўся Яша, але пры спробе падняць або адарваць ракавiну ад дна i ў яго нiчога не атрымалася, гэтым i тлумачылася лiст племя, што ёсць адна ракавiна з жэмчугам. Яша ўспомнiў, што чорны жэмчуг дапамагаў выжываць племя яго сына.
  "Што рабiць?"- гэтае пытанне ўсё задавалi, але адказу не было. Сiтуацыя больш чым неардынарная для экспедыцыi.
  Нечакана для ўсiх Глафiра сказала:
  - Трэба ўзяць вельмi востры нож i паспрабаваць пад ракавiнай падрэзаць глебу дна.
  Савет больш чым разумны. Нырнуў з аквалангамi Яша, падрэзаў зямлю i дастаў... цэлы абярэмак ракавiн з жэмчугам.
  - О-о-о!!! - пачулася з-за кустоў, i на бераг выйшлi мужчыны-тубыльцы на чале з бялявым юнаком.
  Робат пры выглядзе ракавiн з жэмчугамi стаў сiгналiць з усiх сiл. Людзi з экспедыцыi таксама закрычалi. I раптам усё змоўкло. Шлюпка з Яшай i жэмчугам падышла да берага. Ён над галавой трымаў звязак ракавiн, звязаных чорнай нiткай. Глафiра тут жа стала лiчыць колькасць ракавiн у звязцы.
  
  Яшу сын Эдзiк хваляваў больш, чым звязак ракавiн. Хлопец вырас, узмужнеў, i ўсё без яго.
  Эдзiк падышоў да Яшы, паляпаў бацьку па плячы, сказаў:
  - Навошта ўзяў жэмчуг?
  - А што, нельга?
  - Жэмчуг-наш.
  - Вазьмi, калi ён ваш.
  Эдзiк падыйшоў да робату:
  - Гэта хто?
  - Робат, - адказала Глафiра.
  - Ты хто? - спытаў ён Глафiру. - Ты яго мама? - удакладнiў Эдзiк.
  - Тады Раман Рамановiч - тата, - адзiная жанчына сярод мужчын.
  - Я буду тата, - сказаў Эдзiк - - а ты будзеш мама, - працягнуў ён сваю прамову.
  - Лухта, хлопчык, ты моцна малады - - запярэчыла Глафiра.
  - Увага ўсiм, Знаёмцеся-гэта мой сын Эдзiк - - уставiў фразу Яша.
  - Мы гэта адразу зразумелi - - загаварыў Раман Рамановiч - - а з робатам яшчэ прыйдзецца папрацаваць, дрэнна, што ён не змог дастаць ракавiны са дна.
  - Яны былi схаваныя на дне i камянямi прыкрытыя, а адну было вiдаць, - сказаў Яша.
  - Эдзiк, а ў вас яшчэ ёсць ракавiны з жэмчугам ля берагоў выспы? - трохi наiўна спытала Глафiра.
  Эдзiк зразумеў, што звяртаюцца да яго, але фраза была досыць доўгая, i ён з яе не ўсё зразумеў, таму павярнуў твар да бацькi за дадатковым тлумачэннем.
  Яша спрасцiў фразу:
  - Жэмчуг ёсць у акiяне?
  - Ёсць, - коратка адказаў Эдзiк.
  - Эдзiк, вось гэта-робат, ён можа даставаць жэмчуг з дна акiяна.
  - Бацька, робат-правадыр?
  - Не, ён машына.
  - Машына?
  - Робат не чалавек.
  - Робат-iдал?
  - Эдзiк, падыдзi да робату, яго завуць Жэмчуг.
  Эдзiк i тубыльцы падышлi да робата, агледзелi яго з усiх бакоў, пакраталi рукамi.
  - Жанчына, - звярнуўся Эдзiк да Глафiра, - я табе пакажу жэмчуг.
  - Эдзiк, дзякуй - - заспявала Глафiра.
  - Эдзiк, жанчыну завуць Глафiра, - сказаў Яша.
  - Глафiра-мая, жэмчуг-робата, - сказаў выразна Эдзiк.
  Усе мужчыны павярнулi галовы да Глафiры, яны ў ёй жанчыну не бачылi, яны ведалi, што яна дзяўчына па-за ўзросту, але яе адказ усiх хваляваў.
  - Эдзiк будзе мужчына Глафiры? - спытала яна ў тон яму.
  - Эдзiк-Глафiра-разам, - удакладнiў малады чалавек.
  - Згодна, - з цiхiм уздыхам сказала Глафiра, як быццам сябе прыносiла ў ахвяру.
  Яша схапiў галаву рукамi i застагнаў:
  - Эдзiк, паедзем са мной, у нас ёсць дзяўчаты, мы цябе пажэнiм, у цябе будуць дзецi.
  - Эдзiк не паедзе з табой, Бацька! Эдзiк будзе тут з Глафiрай, - адказаў Эдзiк i працягнуў: - Глафiра, iдзем глядзець жэмчуг, - i нырнуў у зараснiкi.
  
  Яша здзiвiўся, як шмат слоў запомнiў Эдзiк з мiнулых заняткаў, хлопец-то разумны ад прыроды, i рушыў услед за сынам углыб выспы. За iмi пайшлi тубыльцы. Астатнiя не ссунулiся з месца.
  Яша i Раман Рамановiч сядзелi побач з робатам i абмяркоўвалi свае праблемы. Глафiра i Эдзiк, якiя суправаджаюцца тубыльцамi, прайшлi хвiлiн дваццаць i апынулiся ў цёплай лагуны. Месца было чароўнае.
  Эдзiк паказаў на лагуну:
  - Там-жэмчуг!
  - Дзе жэмчуг? - вылез з кустоў Раман Рамановiч.
  - Мой жэмчуг! - усклiкнуў Эдзiк, нiбы хацеў зберагчы яго ад Рамана Рамановiча, да якога ў яго адразу ўзнiкла пачуццё непрыязнасцi.
  Яша пашкадаваў, што не ўзяў з сабой аквалангi.
  Эдзiк сказаў:
  - Глыбока тут, ныраць цяжка, паветра мала.
  Лагер тубыльцаў знаходзiўся недалёка ад лагуны, схаванай ад староннiх поглядаў з мора градой скал.
  Эдзiк сказаў тубыльцам:
  - Пара iсцi ў лагер - - а бацьку дадаў: - да лагуне на шлюпцы можна праплысцi, агiнаючы бераг, пакуль надвор'е цiхая.
  Лагер разбiлi недалёка ад лагера тубыльцаў. Дамовiлiся аб ненападзе адзiн на аднаго. Глафiру Эдзiк адвёў да сябе ў хацiну, досыць вялiкую i больш падобную на дом з жэрдак, чым на будан, якiя будавалi раней.
  З новым годам пацукi вiншую! Шчасця i кахання я ўсiм жадаю! Сонца i дабра ў надыходзячым леце! Светлых пачуццяў на старэнькай планеце! Снежныя кручыны хай завянуць, з вамi хай сябры усе побач ўстануць!
  
  Племя праводзiла яе дзiўнымi гукамi да хацiны правадыра.
  Ўнутры хацiны на падлозе ляжала цыноўкi, сплеценая з плоскiх лiсця. Эдзiк прапанаваў Глафiра садавiна i печаную рыбу. Глафiра прынесла з сабой печыва ў герметычным пакаваннi, якое вельмi спадабалася Эдзiку, i ён адпусцiў яе ў лагер.
  Ранiцай усе сабралiся на беразе. Тубыльцы, мужчыны i жанчыны, стаялi паўкругам. Яша надзеў лёгкi касцюм аквалангiста, ныраць яму трэба было разам з робатам. Робата падрыхтавалi для апускання за жэмчугам. Глыбiня, на якой ракавiны ляжалi ланцужкамi, Злучаныя чорнай нiткай, была досыць прыстойнай. Робат жэмчуг i Яша разам паднялi адну звязак ракавiн на паверхню. Гледачы гучна вiталi пераможцаў.
  Шчаслiвы Дзядуля Мароз марозiць за акном, i вокны белыя ад руж. З iм побач малы гном. На Каляды запалiлiся агнi, i ялiнка стаiць. Але галiнкi елак не адны, у iх мiшура блiшчыць. Вось гномiк да елкi падышоў, узяў у ручку агеньчык, а па гiрляндзе ток прайшоў. У гнома сэрца ЕК. Смяецца гному Дзед Мароз. I гномiк дзеду рады. Падарунак гному вельмi просты, агнi гiрлянд i бляск.
  Ўзнiкала адно пытанне-хто вырошчваў тут жэмчуг? Члены экспедыцыi нiяк не маглi паверыць, што гэта справа рук ўсюдыiснага Тора. Эдзiка ж хваляваў касцюм аквалангiста, яму ён вельмi спадабаўся, а на робата ён глядзеў скептычна. Здабыча чорнага жэмчугу наладжвалася.
  Глафiра супакоiлася, бо Эдзiк перастаў да яе прыставаць. Потым яна задумалася, i на iмгненне ў вачах прамiльгнуў Яша са сваiм жаданнем любовi, але пра гэта людзям не распавядзеш. Яна зразумела, што ў лагуне акiяна на прыстойнай глыбiнi абарыгены вырошчвалi чорны жэмчуг.
  Як атрымалася высветлiць, у гэтым iм дапамагалi белыя людзi, старэйшага з iх клiкалi Тор, у яго быў свой бiзнэс па вырошчваннi чорнага жэмчугу. Абарыгены ў асноўным засцерагалi плантацыi, так як iх нiхто не мог западозрыць ў такой справе, як вырошчванне чорнага жэмчугу, i пра гэта сапраўды мала хто ведаў.
  На некранутым востраве гаспадары плантацыi аквалангi не пакiдалi, яны ведалi, што абарыгены не ўмеюць ныраць ад прыроды, i не баялiся за свае марскiя скарбы. Усе зблытала Бландынка-правадыр Эла.
  Дзяўчына Эла на востраве засталася з-за ўласнай шкоднасцi. Яе шукалi, але не знайшлi. Правадыру племя абарыгенаў яна так спадабалася, што ён яе зрабiў правадыром племя. Неўзабаве на востраве з'явiўся Яша, i ад яго яна нарадзiла сына Эдзiка. Правадыр, убачыўшы белага дзiцяцi, моцна раззлаваўся...
  Усё б нiчога, але ўсюды ёсць моцныя гэтага свету. У журавiнавым краi, дзе жыла Глафiра, была адна заможная дама. Яна не збiралася супакойвацца, яна вырашыла знайсцi жамчужыну маладосцi, дзе б яна нi была! Але знайсцi жамчужыну яна хацела рукамi Глафiры.
  Любi прыгожа, жывi шчаслiва, будзь сумленная, усё, увогуле, мiла.
  Забудзь няшчасцi, забудзь праблемы, забудзься ты будку, ты каралева.
  Такiм чынам, Глафiра трэба было шукаць маленькую гарошынку на ўсiм зямным шары. Яна дала аб'яву ў газетах, што шукае белую жамчужыну з чорнай начынкай. Узнагароду абяцала прыстойную.
  На аб'яву нiхто не звяртаў увагi, тады Глафiра дала рэкламу на тэлебачаннi, што шукае белую жамчужыну з чорнай асяродкам на прасвет для навуковых эксперыментаў.
  Уладальнiкi жамчужных плантацый на некранутым востраве зацiкавiлiся абяцанай узнагародай i прымусiлi сваiх рабочых усе белыя жамчужыны глядзець на прасвет. Поспех прыйшла нечакана, у адной лагуне гэтых жамчужын ў карычневых ракавiнах малюскаў было некалькi дзясяткаў, уладальнiк Жамчужнага бiзнесу лiчыў, што гэта бракаваны жэмчуг, i заўсёды яго выкiдваў.
  Адзiн рабочы па ўласным натхненнi збiраў бракаваныя жамчужыны ў каралi, яго нiхто за гэта не караў, але i не заахвочваў. Калi навiна пра тое, што нейкая важная дама з халоднай краiны шукае белую жамчужыну з чорнымi крапiнкамi i абяцае за яе ўзнагароду, дасягнуў гэтай жамчужнай плантацыi, то ўсё ўспомнiлi пра рабочага, якi гэтыя пацеры калекцыянаваў.
  Такiм чынам, Глафiра на самай справе атрымала пяць пацерак з дзiрачкамi для нiткi, але ёй хацелася знайсцi цэлую жамчужыну без вынятай асяродку. Такую жамчужыну яна неўзабаве атрымала ў абмен на грошы. Глафiра дрыготкiмi рукамi трымала ў руцэ жамчужыну, неўзабаве яна трымала ў руках жамчужны парашок.
  Спектральны аналiз парашка паказваў дзiўныя палосы, якiх не было ў звычайным белым жэмчугу. Парашок з жамчужыны Глафiра перадала Вiкторыi. Прагнасць обуяла даму, яна паверыла, што ў гэтым чорна-белым парашку тоiцца яе вечная маладосць. Яна з'ела парашок i запiла яго малаком. Як нi дзiўна гэта падасца, але дзён праз дзесяць яе скура стала маладзей, яна выглядала на дваццаць гадоў маладзей, увесь яе арганiзм амаладзiўся.
  Ногi ў яе больш не хварэлi, яна лёгка магла бегаць па прыступках; усе ўнутраныя органы працавалi, не даючы пра сябе ведаць, гэта значыць усё ў ёй прыйшло ў норму. Валасы i тыя струменiлiся здаровым бляскам. Дама адна на ўсёй зямлi паспытала жамчужыну маладосцi, а староннiм яна казала, што яна маладая, таму што маладая.
  некрануты востраў, некрануты востраў, лагуна пустая i няма ў ёй гасцей, застаўся ад хацiны толькi толькi драбы, i птушкi тужаць, i няма там дажджоў. А дзе ж тубыльцы? Ну, дзе ж тубыльцы? Яны ўсе знiклi, пакiнуўшы ўтульнасць. Некрануты востраў, купанне ў ванне, а рыбкi ля берага жэмчуг дзяўбуць.
  Глафiра спявала няхiтрую песеньку.
  Гэты куплет навяз у зубах, але чымсьцi яе вар'яцка прыцягваў, верагодна, нерэалiзаванай, некранутай любоўю да бялявага правадыру племя некранутага выспы. Хоць, як сказаць - якая ўспыхнула каханне таксама засталася нерэалiзаванай.
  Глафiра ўвайшла ў клан бестурботных людзей, дзе гарантавалi маладосць на пяцьдзесят гадоў. Грошы за ўступленне ў клан бралi вялiкiя. Нешта падобнае Глафiры абяцалi ў клане. Яе органы рабiлi зносаўстойлiвымi, яе захоўвалi з усiх бакоў, нават мозг праходзiў амаладжальныя працэдуры i кансервацыю. Яе сумленне таксама прайшла кансервацыю.
  Сонца ўзышло над вышынным домам i абагрэла Глафiру сваiмi цёплымi прамянямi. Залацiстыя хвалiстыя валасы трапяталi на ветры i прыгожа апраўлялi яе далiкатнае твар. Свет сустракаў сонечнае ранiцу. Яна зусiм нядаўна пасялiлася ў сучасным раёне горада журавiн-Сiцi.
  Яна чакала вяртання касмiчнага карабля з заходняга сузор'я. Яе любiмы мужчына павiнен быў вярнуцца з касмiчнага палёту. Цi гэта было даўно?
  клён дасягнуў дасканаласцi зямнога, залатая пара заквiтнела. У гэтым золаце сонца так шмат, што па клёнах свой погляд правяла. Ёсць у лясным гэтым мiкра iнфаркце, прыгажосць пераспелай пары. Адмаўляць прыгажосць, нiбы факты?
  Гэта неба зямныя дары. Чырвона-жоўтыя лiсце гуляюць, разводзячы зялёны пейзаж. Адрываючыся, лiсточкi пакутуюць, iм дастаўся ад ветру Масаж. Але не будзем пра суму, не трэба, яшчэ раз агледзiм карагод, гэта фарбы ляснога параду, што вянчае сабой небасхiл. Толькi сэрца балiць у гэтую пару, ведае, хутка iншая пара. I на жыццё я гляджу без дакору, я ледзь-ледзь, я крыху старая.
  А цяпер яна чакала. Чаканне ахутвала прыгожае твар налётам мары. На мабiльным тэлефоне з'явiлiся чароўныя пералiвы радасных гукаў-гэта прыйшло паведамленне, што касмiчны карабель прызямлiўся. Валасы ўспыхнулi залатымi пералiвамi, яна сышла з балкона сваёй кватэры ў вышынным доме i зайшла ў сваю маленькую сусвет.
  Вялiкi пакой быў падабенствам зорнага неба, увесь столь служыў экранам, i па iм было вiдаць, як перамяшчаўся Касмiчны карабель у глыбiнях космасу. Круглае ложа стаяла ў цэнтры пакоя, з яго можна было назiраць за нябесным экранам.
  Глафiра легла на ложку, пакруцiлася на спiне ў апошнi раз, больш Касмiчны карабель не перамяшчаўся па экране, яна радасна ўскочыла, пры гэтым валасы пружынiста ўскалыхнулiся на спiне. Яна яшчэ раз паглядзела на сябе ў люстэрка: на яе з люстэрка са здзiўленнем i захапленнем глядзелi сталёвыя ў крапiнку вочы.
  Адзенне-а што адзенне, хатняя тунiцы ўпрыгожвала яе лепш любых сукенак i нарадаў, але для сустрэчы трэба было апрануцца па законах касмiчнай садружнасцi. Белы касцюм з блузкой, хупавыя боцiкi з перламутравым малюнкам - i яна была гатовая сустрэць свайго каханага з касмiчнага палёту.
  Хуткасны лiфт апусцiў Глафiру з пяцьдзесят пятага паверха. Яна iмклiва вылецела з пад'езда блiскучага дома i апынулася на пляцоўцы для падачы аўтамабiляў, набрала код свой машыны на пульце кiравання, i праз хвiлiну побач з ёй стаяў любiмы мустанг. Залатыя валасы ахуталi спiнку сядзення, сталёвыя вочы накiравалiся ўдалячынь, машына сарвалася з месца i па шырокай аўтастрадзе Глафiра паехала да месца сустрэчы.
  
  у поймах рэк дома не будуюць , хто пабудаваў-адказвай, будуць жыць па-за домам стоячы, пiць рачны, заморскi чай. I людзей не пасылайце ў поймы, у гразкiя месцы, а сабакi - лайт, лайта, у сабакi няма крыжа. Цяжка зрабiць усiм адзнакi, дзе рачныя берагi? Стогнуць бедныя суседкi, жыццё вясною нялёгкая. Але зноў дома на поймах будуюць, будуюць без канца. А потым з экрана ныюць, нiбы ракi без твару. Паважайце ракi, людзi, iх парыў не без граху. Помсцяць на поймах ракi люта, i вясной рака лiха.
  Касмiчныя караблi прыбывалi на касмадром. Iх не трэба было шукаць на прасторах зямлi, як гэта было на зямлi ў старыя часы. З касмадрома Касманаўты ляцелi да сябе дадому, таму яна i ехала ў аэрапорт.
  Тор стамiўся ад пералётаў, але быў усё роўна чароўна прыгожы, а вось ён i здаўся на трапе самалёта. Глафiра выпырхнула яму насустрач з дзвярэй аэрапорта, i пакуль ён спускаўся па трапе, яна ўжо падбегла да яго падставы.
  Сустрэча двух людзей, закаханых адзiн у аднаго, - велiзарная радасць i для iх, i для навакольных людзей. Тор узяў Глафiру за талiю, яна ўзяла яго за яго талiю, рукi ў iх скрыжавалiся, i яны павольна пайшлi ў бок аэрапорта.
  Мустанг радасна завiснуў пры з'яўленнi касмiчнай пары, i голас кiравання машынай сказаў, што машына пададзеная. Закаханая пара хутка апынулася каля дзвярэй сваёй вышынныя дамы. Хуткасны лiфт даставiў iх на пяцьдзесят пяты паверх, дзверы кватэры неадкладна расчынiлiся, i яны апынулiся ва ўтульнай пярэднiм пакоi з мяккiмi крэсламi для зняцця абутку.
  Глафiра зняла боцiкi, ногi акунула ў мяккiя тэпцiкi, дапамагла Тору зняць касмiчныя боты i напоўнiла ванну вадой, соллю i пенай. Мужчына адчуў увесь цяжар пералёту, але ўсмiхнуўся, распрануўся i апынуўся ў вылечваў пене. Сiлы да яго вярталiся.
  Золатавалосая прыгажуня адлюстроўвалася ў люстэрках, рыхтуючы хуткi сняданак, лёгкi i прыемны. Абодва селi за стол. За акном свяцiла сонца, яно пранiкала ў сталовую праз вялiкае акно, i дрыгатлiва яго прамянi перабiралi яе залацiстыя валасы. Пасля сняданку яны апынулiся на ложку пад касмiчным экранам. Тор паглядзеў на неба ў выглядзе экрана, закрануў валасоў Глафiры i заснуў.
  Глафiра паспрабавала падняць галаву, але не змагла, яе валасы засталiся ў пальцах Тора, i выняць iх з яго рукi было немагчыма. Яна глыбока ўздыхнула i зняла з твару найтонкую маску разам з цудоўным залацiстым парыком. Парык застаўся ў руках спячага мужчыны.
  Паглядзела дзяўчына ў люстэрка i ўбачыла знаёмыя сталёвыя ў крапiнку вочы, усё астатняе было не для люстэрка. Глафiра было шмат гадоў, i калi яна здыме з сябе маладую скуру, аблягае яе з усiх бакоў, ды адключыць батарэi харчавання ад свайго арганiзма, то яна ўпадзе ад бяссiлля.
  Верагодна, Тор проста моцна стамiўся, калi заснуў з залацiстымi валасамi ў руках.
  Сапраўдныя валасы Глафiры серабрыстымi пасмамi звiсалi на яе Хударлявыя плечы, высакароднае некалi твар, усё ў тонкiх маршчынах, было прыгожа сваёй старасцю. Яна зняла з сябе штучную скуру, на паветры з'явiлася шматпакутная, друзлыя скура. Глафiра стомлена ўздыхнула i села ў крэсла, сiлы яе пакiдалi, але ў самы апошнi момант яна, як заўсёды, паспела падключыць акумулятары да падзарадкi.
  На бледных шчоках праступiў румянец. Жанчына выдатных здольнасцяў i сiлы волi зноў вырашыла стаць маладой. Яна нацягнула на сябе новую, дыхае скуру, надзела на твар новую маску з капой залацiстых валасоў i паглядзела ў люстэрка. Ёй ўсмiхалiся сталёвыя ў крапiнку вочы.
  Яна павольна падышла да ложа, зараз у яе былi сiлы выняць парык з рук Тора. Колькi разоў яна сабе казала, што трэба своечасова зараджаць акумулятары, бо сняданак для яе арганiзма дае бясконца мала сiл, усе яе штучныя вантробы патрабавалi для сваёй працы дадатковай энергii. Тор спаў i ў сне ўсмiхаўся.
  Глафiра прыбрала старую маску ў асабiсты шафа, недаступны для iншых. Маладому мужчыну на самай справе было гадоў трыццаць.
  
  Клан бестурботных людзей, у якi Глафiра ўступiла шмат гадоў таму, не выдаваў сваiх клiентаў грамадству. Менш за ўсё людзi, якiя ўступiлi ў яго, былi бестурботнымi. У клан траплялi найразумнейшыя людзi з велiзарнай сiлай волi, вiртуозна валодаюць акцёрскiм майстэрствам. Вельмi доўга Глафiра выглядала на трыццаць пяць гадоў, часам ёй давалi i менш i называлi дзяўчынай.
  Некаторы час яна была маладая за кошт жамчужыны маладосцi, але, убачыўшы сур'ёзныя прыкметы старэння, яна звярнулася ў клан бестурботных людзей...
  Тор, здрыгануўшыся ў сне, прачнуўся, перад iм стаяла Глафiра. Ён працягнуў да яе руку i адхапiў-серабрысты валасоў лунаў сярод залатых пасмаў. Занадта мудрыя шэрыя вочы глядзелi пiльна i насцярожана.
  Ён спытаў:
  - Прабачце, хто вы?
  - Глафiра.
  - Я Вам не веру, вы не яна.
  - На самай справе мяне завуць Глафiра.
  - Госпадзе, i колькi ж вам гадоў на самай справе?
  - Сто цi пяцьсот, не памятаю.
  - О, i гэта я вас ледзь не палюбiў, добры б я быў у любовi з вамi!
  - Гэтага б не здарылася, я вам дала снатворнае i заспакойлiвае пасля палёту.
  - Дзякуй i на гэтым. I як мне вас цяпер называць?
  - Прабабуля Глафiра.
  - Вось Iмейка! Самi прыдумалi?
  - Не, мяне так назвалi стагоддзе таму.
  - А дзе я знаходжуся? Куды вы мяне прывезлi?
  - Гэта мая кватэра.
  - Як вам атрымоўваецца быць такi малады?
  - Сакрэт. Вельмi вялiкi сакрэт.
  - А ў мяне ёсць дзед, можа, ён вам падыдзе?
  - А я з iм знаёмая?
  - Яго клiчуць Эдзiк.
  - Эдзiку колькi гадоў?
  - Семдзесят з лiшнiм або восемдзесят. Ён яшчэ малады!
  - Ён лядашчы. Не, мне ён не падыдзе - - i Глафiра горда выдалiлася з пакоя.
  Тор злёгку пахiснуўся i зноў сеў.
  - Глафiра!
  - Што, цяжка пасля касмiчнага палёту? А ты мне дзеда прапануеш! У мае трыццаць гадоў...
  - Прабачце, я не хацеў вас пакрыўдзiць. Вы-касмiчная жанчына!
  - Даўно б так, люблю павага ва ўсiх яго праявах. Абед на стале, ты доўга спаў. Ты будзеш аднаўляць свае сiлы пасля палёту, праз месяц вернецца праўнучка з палёту ў правае сузор'е, i вы пажэнiцеся.
  Сонца свяцiла ў тарэц вышынныя дамы, i ў кватэры панавала цень, якая хавае рознiцу памiж прабабуляй i праўнучкай.
  Тор памiргаў вейкамi i сказаў:
  - Я ў Вашай улады, Глафiра!
  - Разумнiца, люблю прыгожых i разумных мужчын з таго часу, як сябе памятаю. Пасля абеду паедзем з табой на возера, жывая прырода адновiць твае сiлы, а паветра зямлi верне здольнасць бачыць рэальнасць у вiртуальным касмiчным свеце.
  
  жоўта-зялёныя дынi-кавуны. Жоўта-зялёныя лiсце Асiн. Жоўта-зялёныя нiтачкi блузы, той, што кладзецца на ногi ласiны. Хрэн толькi застаўся не жоўты, зялёны, нiбы ён летам навек абпалены. Шэра-празрыстае неба смутку. Шэра-празрыстыя вочы твае. Шэра-празрыстыя вады прычала. Шэра-празрыстыя галiнкi iглiцы. Шкла засталiся прозрачною рамкай, ты - за шклом, я-забытаю дамкай.
  Пакуль Тор еў, у галаве Глафiры праносiлiся думкi аб недасканаласцi чалавечага арганiзма. Яшчэ перад тым, як звярнуцца ў клан бестурботных, яна зразумела, што ў арганiзме абмен рэчываў iдзе няправiльна, правiльна ён працуе гадоў да трыццацi пяцi, а потым усё не зусiм зусiм у чалавечым арганiзме. Чалавеку для жыцця трэба больш энергii, чым пастаўляе ежа.
  Усе экраны тэлебачання ў той час вяшчалi пра тое, што трэба ёсць менш i выкарыстоўваць сродкi для карэкцыi фiгуры. Калi ёсць менш, то ў арганiзме становiцца мала сiл для жыццядзейнасцi чалавека, калi ўжываць таблеткi карэкцiруючыя постаць, то адмаўляе альбо сэрца, альбо галаўны мозг. Чалавек заканчвае жыццё альбо iнфарктам, альбо iнсультам.
  Таблеткi, карэкцiруючыя вага чалавека, замест таго каб есцi тлушчавыя тканiны, у першую чаргу знiшчаюць жыватворныя сокi ў сэрцы i мозгу чалавека. Сэрца i мозг адмаўляюць раней, чым чалавек скiне грам сваёй вагi. Каму што дадзена.
  Глафiра прайшла ўсё гэта шматкроць, але ёй заўсёды ўдавалася ўлавiць момант надыходзячага iнфаркту або iнсульту, патрэбныя таблеткi заўсёды былi ў яе пад рукой.
  Ох ужо гэтая барацьба з вагой супраць жыцця i за жыццё!
  Тор еў, яму трыццаць пяць, а што будзе на наступны год? У валасах яго прыкметная сiвiзна, можа, ён ужо стары для яе праўнучкi? Хоць ён прыгожы i добры сабой ва ўсiх адносiнах. Хай у iх народзiцца дзiця, яна яшчэ пагуляе з малым, яе яшчэ хопiць гадоў на пяць...
  - Глафiра, ты аб чым задумалася? Ўзгадала юнацтва? Ты i так добрая, добра, я цябе са сваiм сябрам пазнаёмлю, i мы ўтрох паедзем на возера, а табе возьмем шэзлонг, каб цябе ветрам не панесла. Жартую, А наконт аднаго няма, цяпер я яго выклiку, ён табе спадабаецца, i ты яшчэ гадоў сто пражывеш з новымi запчасткамi.
  - Тор, усё выдатна, на аднаго згодная, калi ён цябе не старэй, я люблю мужчын ад дваццацi шасцi гадоў.
  - Пачвара ты, а не жанчына! Яна яшчэ i перабiрае ў сто гадоў! Малайчына!
  Праз дваццаць хвiлiн прыбыў адзiн Тора па iмя Эдзiк.
  Эдзiк паглядзеў на Глафiру i спытаў:
  - Ты хто? Як ты добрая! Тор, яна твая жанчына?
  - Не, мая ў космасе, а гэта яе сястра-двайнятка!
  - Усё, яна мая! Яна мне падабаецца!
  Залатыя валасы Глафiры луналi на балконе ў промнях адлюстраванага ад вокнаў суседняй вышынныя дамы сонца. З балкона яна выйшла з рамонкамi, якiя раслi ў нiшы лоджыi, i накiравалася ў свой пакой, там у яе ляжалi перламутравыя жамчужыны. Яна легла на сваё энергетычнае ложа.
  На столi iшло кiно, як бялявы правадыр Эдзiк запрасiў Глафiру ў сваю хацiну на востраве. Эдзiк тады быў некранутым хлопчыкам. Глафiра заўсёды называла той востраў не востравам чорнага жэмчугу, а некранутым востравам у гонар якая не адбылася любовi з правадыром выспы Эдзiкам, у якога ў той час яшчэ i жанчыны не было. Эдзiк быў некранутым правадыром.
  
  
  Кiраўнiк 15
  
  Такiм чынам, у суседнiм пакоi знаходзiўся ўнук некранутага Эдзiка, значыць, яго нехта крануў, але не Глафiра-зрабiла выснову яна. Яна даўно стамiлася ад любоўных iнтрыг i без абалонкi выглядала сушанай воблай. Яна дастала калекцыю жэмчугу: белага з акiяна, залацiстага ад напылення i чорнага.
  дзень нараджэння, дзень сур'ёзны, ён дадзены раз i назаўжды. Быць прыгожай вам не позна. А ваш узрост як серада. Вы прыгожыя i спакойныя, год за годам цiк ды цiк. Шчасця вы заўсёды вартыя, узрост мудрасцi нагнаў.
  У гэты момант у пакой зайшоў Тор.
  - Глафiра, якая хараство гэтая жамчужная калекцыя!
  - Ты так думаеш? Хочаш, я табе падару ўсю жамчужную калекцыю толькi дзеля твайго дзеда Эдзiка i прадзеда Яшы?
  - Глафiра, ты адкуль ведаеш усiх маiх продкаў?
  - Ведаю асабiста i дзеда твайго, i прадзеда, а вось з тваiм бацькам я не знаёмая.
  - А што ты скажаш пра жамчужны калекцыi?
  - Перад табой ўзоры жэмчугу з маёй калекцыi, але не ўся калекцыя, Уся знаходзiцца ў акiяне каля некранутага выспы, там, дзе твой дзед Эдзiк быў правадыром мясцовага племя тубыльцаў.
  - Што ты кажаш? А я гэтага не ведаў!
  - Ты многага яшчэ не ведаеш, дык вось, на Спакойным востраве ёсць дзве лагуны, у якiх можна добра вырошчваць новы жэмчуг або захоўваць стары. У лагуне нумар два твой дзед Эдзiк дапамагаў нейкай карпарацыi вырошчваць чорны жэмчуг, у гэтай жа лагуне я пабудавала падводны Жамчужны замак з жэмчугу, дастаўленага мне з Марса, першую партыю гэтага жэмчугу выратаваў шпiк Iлля Львовiч. Ён вялiкi аматар жэмчугу. Слухай далей: жэмчуг без вады i без блiзкасцi скуры жывога чалавека псуецца, таму я паўстагоддзя прысвяцiла таму, што збiрала жэмчуг, тры пакаленнi майстроў мне рабiлi Жамчужны замак, ён досыць вялiкiх памераў i прыгожы незвычайна. Апошнi Майстар разам са мной даставiў замак у скафандры ў лагуну некранутага вострава.
  - Я змагу яго ўбачыць?
  - Тор, а ты не агент якой-небудзь выведкi?
  - Што вы, цётка Глафiра!
  - У мяне пляменнiкаў нiколi не было, я люблю iлюзiю маладосцi.
  - Прабачце, Глафiра, а чаму вы аддаеце таямнiцу Жамчужнага палаца мне, а не сваiм нашчадкам?
  - Сваiм не магу. Яны касмiчныя людзi, i таямнiцы акiяна iх не цiкавяць.
  -Ты мяне ўгаварыла! Калi едзем на некрануты востраў? Такiх выспаў i цяпер няма, суцэльная цывiлiзацыя.
  - Думаю, некрануты востраў на месцы.
  - А Эдзiка з сабой возьмем?
  - Возьмем, яго дзед заснаваў пастаянныя палёты на Марс. Там здабываюць белы жэмчуг незямнога паходжання.
  - Глафiра, ты-жывая гiсторыя!
  - Я-гiсторыя, Я закажу асабiсты Гiдрасамалёта, але на некрануты востраў паляцiце вы ўдваiх. Я стамiлася.
  - Згода.
  - Зрэшты, я лячу.
  Экспедыцыя з трох чалавек вёскi ў гiдрасамалёта. Самалёт даставiў экспедыцыю на некрануты востраў, i не проста на востраў, а спынiўся ў лагуне нумар два. Каманда Гiдрасамалёта складалася з пяцi чалавек, усе яны маглi i весцi Гiдрасамалёта па вадзе, i ляцець на iм па паветры, пераадольваючы зямныя прасторы.
  Засталося апусцiцца на дно лагуны да Жамчужнага палаца. Глыбiня ў гэтым месцы складала метраў пятнаццаць. На ўсю глыбiню лагуны яшчэ пры спуску i ўстаноўцы Жамчужнага палаца была зробленая падводная назiральная пляцоўка, увайсцi ў верхнi адсек можна было непасрэдна з гiдрасамалёта.
  Жамчужны замак вышынёй пяць метраў быў асветлены знутры з дапамогай воднага рухавiка. Зiхатлiвы ружовае замак быў добра бачны з назiральнага падводнага серпантын.
  - Глафiра, а чаму Жамчужны замак не расцягнулi па жамчужыне, бо ён знаходзiцца недалёка ад паверхнi акiяна? - спытаў Тор.
  - Сакрэт для аматараў пажывiцца. Тут спадарожнiкавая ахоўная сiстэма, i не адна, нават у мяне ёсць прыёмнiк, якi паведамляе мне пра сiтуацыю ў Жамчужным палацы - - калi ўпадзе з яго хоць жамчужына, я пра гэта iмгненна даведаюся.
  - Значыць, я цяпер уладальнiк Жамчужнага палаца? - усклiкнуў задаволены Тор.
  - Так, але замак ёсць у каталогу цудаў свету, ён ахоўваецца законам зямлi, разбурыць яго ты не маеш права.
  - Тады навошта ён мне патрэбен?
  - Ты будзеш яго захавальнiкам, ты-жрэц Жамчужнага палаца.
  - Не грэе такая думка. Мне што, жыць на гэтым Спакойным востраве?
  - Некрануты востраў даўно засвоены людзьмi, але лес побач з лагунай з'яўляецца запаведнiкам. Усё пад нябачнай аховай. Тут захавана хацiна твайго дзеда Эдзiка.
  - Глафiра, а табе ўсё гэта навошта? Ты што, майго дзеда любiла?
  - Няма.
  - У вас, выпадкова, дзяцей не было?
  - У нас не было фiзiчнай любовi.
  - А што гэта за любоў такая?
  - Некранутая каханне.
  - Глафiра, ты растлумач лепш, як ты дажыла да такiх гадоў, а выглядаеш на дваццаць пяць? А ты, наогул, дзiўная. Тое маладая, то старая.
  - Добра, я раскажу гэтую гiсторыю, мне трэба каму-то гэта распавесцi. Шмат гадоў таму я прыдумала - цi ведала гэта ад продкаў, гэтага я так i не высветлiла - - што ёсць жамчужына маладосцi, яна белая з чорнай асяродкам. Я такую жамчужыну знайшла, яе з'ела i вось, шмат гадоў захоўваю маладосць, але адчуваю, што рэзка стала старэць, i цяпер я шукаю новую жамчужыну для сябе. Дзякуючы клану бестурботных людзей я захоўваю знешнюю абалонку маладосцi, вось увесь сакрэт. Калi я не знайду новую жамчужыну, то мой канец блiзкi. Я адчуваю гэта.
  - Глафiра, а што калi паспрабаваць знайсцi гэтую жамчужыну?
  - Ты думаеш, я проста так замак збiрала? Ды я ўвесь час шукала жамчужыну маладосцi, цэлы Жамчужны замак сабрала, а жамчужыны маладосцi больш не знайшла.
  - Дзякуй за легенду, я буду шукаць жамчужыну маладосцi.
  
  Тор паверыў у легенду. Ён завёў у акiяне на месцы выбуху плантацыi сваю жамчужную плантацыю, шмат над ёй працаваў, крыжаваў чорны i белы жэмчуг. Ён ужо атрымаў чорную жамчужыну з белай асяродкам, але белая жамчужына з чорнай асяродкам не атрымлiвалася.
  Чорных жамчужын станавiлася з гадамi ўсё менш, але некалькi штук яшчэ было ў прыватных калекцыях, кошт iх была казачнай. Iлля Львовiч ЛIС набыў чорную жамчужыну, зрабiў з яе парашок i прыляцеў на плантацыю. Ён выйшаў на бераг акiяна.
  Хвалi выкiнулi да яго ног ракавiну. Ён падняў яе, раскрыў: жамчужына белая з чорнай асяродкам. Ён паклаў яе ў кiшэню i вырашыў маўчаць аб Жамчужным мутанце. Тое, што ён паклаў ракавiну з жэмчугам ў кiшэню, бачыў кiраўнiк са свайго назiральнага пункта, увесь бераг у гэтым раёне праглядаўся. Кiраўнiк павялiчыў дазвол камеры i ўбачыў на плёнцы тое, што Эдзiк узяў жамчужыну, дзеля якой уся гэтая плантацыя была запушчана ў эксплуатацыю.
  забаронена мне проза, вось i ўсё, зноў рыфмуй, калi дазволiлi гэта, камусьцi ў прозе вельмi ўжо вязе, а для мяне толькi рыфма - жыцця крэда. Але на маркоце-час няма зусiм. I калi няма, пайду сваёй дарогай, бо хтосьцi ведае думкi з сiстэм i правярае словеса усё строга.
  Кiраўнiк валодаў халодным сэрцам i ашчадным розумам, ён ведаў, што гаспадар спiць ад стомы i што ён заўсёды шукаў белую жамчужыну з чорнай асяродкам, жамчужыну маладосцi. Ён накiраваў на Эдзiка ўсыпляльны прамень, якiм ахоўвалiся плантацыi. Эдзiк iмгненна ўпаў на бераг. Кiраўнiк хутка падбег да ўпалага чалавека i дастаў з яго кiшэнi ракавiну.
  У доме Тора зарабiла сiгналiзацыя ў момант выхаду ўсыпляльнага прамяня. Ён прачнуўся i пабег на бераг. Ён заўважыў якi ляжыць на пяску Эдзiка i ўцякае кiраўнiка. Тор дастаў кiшэнны ўсыпляльны прамень i стрэлiў у нагу кiраўнiка, той упаў i стаў разломлiваць жамчужную ракавiну з дапамогай адмысловай прылады.
  Тор з усёй спрыту падскочыў да кiраўнiка i выхапiў у яго жамчужную ракавiну! Кiшэнным прэсам ператварыў ён жамчужыну ў парашок, падбег да Эдзiка i палову насыпаў яму ў рот, а запiць даў марской вадой.
  Эдзiк хутка ачуўся.
  - Што гэта было? - спытаў ён.
  - Будзеш жыць доўга, - сказаў Тор i высыпаў другую палову жамчужнага парашка сабе ў рот.
  На наступны дзень абодва прыяцеля прыкметна памаладзелi, чаго нельга было сказаць пра Глафiра. Паранены кiраўнiк сеў побач з новым уловам жэмчугу i на свет перачытваў усе жамчужыны. На лаўца i звер бяжыць. Ён знайшоў белую жамчужыну з чорным адлiвам i вырашыў адпомсцiць сябрам за параненую нагу.
  Жамчужыну ператварыў у парашок i падсыпаў iм падчас ежы. Яны з'елi новую жамчужыну i холадна паглядзелi адзiн на аднаго. Iм стала сумна. Мабыць, у iх арганiзме наступiў Жамчужны перабор.
  Тора паклалi ў домiку, потым адправiлi дадому. Ён доўга ляжаў у бальнiцы, яго арганiзм быў нашпiгаваны незразумелымi элементамi. Яго прамывалi i вычышчалi. Ён ляжаў нiцма i не падымаўся зусiм.
  Глафiра вырашыла яму дапамагчы i падсунула яму крышачку ад жэмчугу. Ён усмiхнуўся i заснуў. Пасля сну ён ўстаў здаровым чалавекам i сказаў Глафiры, што яго тэрмiнова чакаюць на некранутым востраве. Глафiра i Тор наведалi некрануты востраў, з сабой яны ўзялi шукальнiк жэмчугу, але жэмчугу не было.
  Эдзiк, гуляючы па пясчаным беразе мора, знайшоў камень, вельмi падобны на камбалу, толькi перламутравую. Ён iмгненна ажывiўся пры выглядзе нечаканай знаходкi i вырашыў выкарыстаць кавалачак перламутру, каб вырасцiць з яго жамчужную камбалу ў iнкубатарных умовах.
  Ён адкалоў маленькi кавалачак перламутру, змясцiў яго ў пустую буйную ракавiну з-пад жамчужыны i апусцiў у моры ў спецыяльнай сетцы. Праз некаторы час ракавiна з кавалачкам перламутравай камбалы сама адкрылася. Ён узяў у рукi ракавiнку, у якой добра праглядалася маленькая перламутравая камбала. Яго здзiвiла тое, што яна на сабе выгадавала сваю ракавiнку, верагодна, адбыўся цiкавы бiялагiчны працэс.
  Праз некаторы час жыхары пасёлка назiралi за яго эксперыментам. Ва ўсiх навiнах iшлi паказы жамчужнай камбалы, вырашчанай у моры. Прадаўцы сувенiраў паспяхова прадавалi адпачывальнiкам вырабы з перламутравымi камбаламi.
  Людзi насiлi камбалу на грудзях як талiсман.
  Перламутравыя камбалы раслi надзвычай хутка, iх колькасць прыбывала. Эдзiк зрабiў з пэрлаў маленькi замак i змясцiў яго на сваёй жамчужнай плантацыi. Але праз дзень Жамчужны замак знiк, а замест яго ён выявiў перламутравую камбалу вялiкага памеру.
  Прыборы паказалi, што маленькi Жамчужны замак ператварыўся ў адзiнае цэлае, Паглынуўшы цалкам маленькiх перламутравых камбала. Па волi выпадку жамчужная плантацыя выгадавала ў сабе Жамчужнага монстра. Яго спiна стала выглядаць над паверхняй вады. Чорны монстар.
  Нiхто не ведаў, як спынiць рост падводнага монстра, якi есць ўвесь жэмчуг жамчужнай плантацыi, якая праз месяц была запоўненая адзiнай перламутравай камбалой. Па моры ў гэтым месцы былi забароненыя любыя перамяшчэння людзей. Над монстрам апусцiлi празрысты купал. Рост гiганцкай жамчужыны трохi спынiўся. Эдзiк уздыхнуў з палёгкай.
  Туман пакрыў усе эстакады, а ў галаве адны Акады, сёння былi без блакады, але ў гуках чыстай кананады гучалi пяшчотна нам каскады. Так, у пачуццях усе не без бравады.
  
  Падводныя здымкi паказвалi, што пад вадой жамчужная камбала станавiлася круглай. Перад iм вiдаць Вялiзная жамчужына, ён справядлiва выказаў здагадку, што гэта шкарлупiна, i ўнутры гэтай перламутравай шкарлупiны развiваецца жыццё невядомай iстоты.
  Жыхары выспы жартавалi над тым, хто вылупiцца з перламутравага яйка. Большасць меркавала, што гэта птушка цi кракадзiл. Эдзiк зрабiў назiральную вышку i глядзеў з яе за ростам Жамчужнага яйкi. Дзясяткi вiдэакамер працавалi кругласутачна, але праз месяц частку камер ён прыбраў.
  Да гэтага часу ўсе цiкаўныя адпачывальнiкi раз'ехалiся. Аднойчы Эдзiк пачуў храбусценне, яго выдаваў прыбор, усталяваны ў празрыстым купале. Ён падняўся на назiральную вышку.
  Верхнi пласт белага жэмчугу раскалоўся, i здаўся пласт чорнага жэмчугу. Празрысты купал прыбралi. Праз некаторы час наваколлi аб'явiлiся трэскам чорнага пласта жэмчугу. З нетраў гiганцкай жамчужыны на паверхнi вады з'явiлася вялiкая колькасць маленькiх плаваюць камбала. Трэснулi часткi перламутравай шкарлупiны апусцiлiся на дно.
  Над паўвостравам закруцiў верталёт, з яго ў моры апусцiўся хобат помпы, якi сабраў перламутравых камбала. Другi хобат апусцiўся ў моры i выцягнуў з яго перламутравы шкарлупiну, якая, праходзячы па хобаце, iмгненна высыхала.
  Эдзiк мог паручыцца, што яна ператварылася ў плоскую камбалу. Калi ён паглядзеў на сваю жамчужную плантацыю, то не выявiў у ёй прыкмет перламутру, нават гузiкi не завалялся.
  Марскiя падарожжа змарылi, забаўлялi, i больш яна не хацела сплываць у будучыню альбо бачыць сябе праз сто гадоў. Не верыла яна ў жамчужыну маладосцi. Ды i навошта яна ёй? Усе i так добра. Глафiра ўсё яшчэ добрая сабой.
  Глафiра зайшла ў свой пакой. На сцяне вiсеў вялiкi веер з пёраў паўлiна. Яна ўзяла ў рукi жамчужныя каралi, перабрала пацеры па адной i не выявiла Жамчужны матылi. Нiчога незвычайнага вакол яе не было. Але ж быў некрануты востраў! А хто сказаў, што яна была на некранутым востраве? Веер на сцяне пахiснуўся, з'явiлася прахалода.
  На вулiцы стаяла перламутравая ракавiна Тора, прабачце, машына з перламутравым пакрыццём. Ён у яе сеў i сказаў:
  - Глафiра, будзе ў цябе асабiсты прыбор для запуску сардэчнай мышцы пасля спынення сэрца.
  - Добра, Iлля Львовiч, а то ты стаў скардзiцца на сэрца.
  - Я выкарыстаў усе капсулы з залацiстай энергiяй, ты гэта ведаеш? Яны мне больш не дапамагаюць.
  - Пi заспакаяльныя таблеткi i не мiтусiся, я гэта табе ўжо колькi разоў казала.
  - А калi маладую жонку завесцi для перадачы энэргii ад яе да мяне? Я цябе ведаю, ты з мяне ўсю энергiю выпiла сваiмi вачышчамi.
  - Разумны. Не прайшло i некалькiх дзесяцiгоддзяў, як да яго дайшло. Так, я жыла за кошт тваёй энергii!
  - Узяла-вярнi! - з нечаканай злосцю закрычаў Iлля Львовiч.
  - У мяне тваёй энергii няма! Я ёю жыла.
  - Я прыдумаў! - закрычаў Iлля Львовiч i ўпаў на стырно галавой.
  - Ты не жартуй, ты жывы? - спагадлiва спытала Глафiра.
  - Глафiра, нацiснi на чырвоную кнопку, побач з табой з'явiцца другi руль, вязi мяне, сiлы канчаюцца - - сказаў шэптам Iлля Львовiч i зацiх.
  Глафiра паклiкала рамана Рамановiча, абодва яны нахiлiлiся над Торам.
  - Мне зусiм дрэнна, успомнi робата, Зрабi робата, якi за мяне будзе рухаць маiмi рукамi i нагамi i галаву трымаць.
  - Iлля Львовiч, ты сёння ўвесь у розум сышоў. Добрая думка-зрабiць табе абалонку робата для перамяшчэння ў прасторы. Зробiм, без праблем, але ты апошнюю энергiю не губляй. Глафiра, яму трэба ў шпiталь.
  - Не трэба, дадому адвязiце, у мяне там ёсць усё. Спадзiста ўнутры робата аплачу - - хрыпла прагаварыў Iлля Львовiч Лiс i змоўк.
  Тора паклалi дома на ложак з кучай правадоў для падтрымання забеспячэння дзейнасцi яго арганiзма. Яго падключылi да жыватворнай сiстэме шматлiкiх апаратаў. Ён задыхаў i заснуў. Глафiра запiсала яго апошнiя словы, падчысцiла iх i атрымала жаданы вынiк.
  У душы яна сябе лiчыла зубром мудрасцi, яна ўмела выжываць, умела захоўваць маладосць, умела праходзiць мiма непрыемнасцяў. Але больш за ўсё на свеце яна любiла новыя мэты, якiх магла рэальна дасягнуць. Ёй было шкада Тора. Ёй заўсёды было шкада людзей, якiя сыходзяць, без iх ўтваралася часовая або пастаянная пустата, як пасля аддаленага зуба. Але Тор выжыў. Вечны Тор каштаваў свеч, дзеля яго варта было пазмагацца з прыродай, надвор'ем i часам.
  
  Спякота мацнела. Лугавыя травы жаўцелi. Маладая жанчына, а дакладней жонка Лiса, Глафiра, сядзела на касагоры. Хвалi на моры серабрылiся i трымалi яе ў палоне сваёй прыгажосцi. Яна глядзела на марскую роўнядзь i на далёкую царква i думала аб тым, што яна абсалютна выпадкова сустрэла манашку - цi невыпадкова?
  Апошнi час iх сустрэчы перыядычна паўтаралiся. Жанчыны трохi размаўлялi i разыходзiлiся па сваiх справах. Але на гэты раз гаворка зайшла пра дзяцей, i Глафiра з глыбокiм уздыхам сказала, што дзяцей у яе няма, але вельмi хочацца, i абавязкова ад свайго мужа.
  Манашка ўважлiва паглядзела Глафiры ў вочы i прамовiла нейкiя святыя словы, якiя ў галаве ў маладой жанчыны не затрымалiся, занадта яны былi нязвыклыя для неазнаёмленага вуха. На развiтанне манашка сказала, што з-за першага яе граху ў Глафiры i няма дзяцей, але дзiця яшчэ можа быць...
  Глафiра паглядзела ўслед святой жанчыне i пайшла на касагор. I вось цяпер яна збiрала думкi разам.
  Увечары прыехаў Iлля Львовiч. Ён холадна павiтаўся з Глафiрай, апошнi час ён бачыў яе рэдка. Яны разышлiся па сваiх пакоях. У свой новы дом яны перанеслi ацалелыя карцiны са старога дома i зрабiлi нейкае падабенства карцiннай галерэi. Глафiра завяла птушыны двор, на якiм блукала пара паўлiнаў.
  Адным словам, звычаi старога дома яны часткова захавалi. Глафiра часта была дома. Iлля Львовiч больш адсутнiчаў. Яны зрэдку перасякалiся. Часам яна брала кватарантаў, якiя жылi ў госцевым домiку. Яе жыццё была манатоннай i аднастайнай. Сябры засталiся ў мiнулым жыццi.
  Глафiру пацягнула на масаж, якому нiколi не надавала ўвагi. Масажыстку сваiмi рукамi ляпiла яе постаць, i Глафiра стала прымаць канфiгурацыю нейкага прыгожага пасудзiны. Дзiкi, па напружанасцi праца, увянчаўся поспехам. Нешта зрушылася ў арганiзме Глафiры. Яна ажыла i заквiтнела.
  Iлля Львовiч са здзiўленнем заўважыў точеные формы жонкi. Ён не ўтрымаўся, падняў яе на рукi i панёс на руках у спальню. Звычайна муж i жонка спалi паасобку, а тут муж прынёс жонку на агульную ложак.
  Часам i ў сем'ях адбываюцца сапраўдныя цуды. Муж нiбы ў першы раз убачыў сваю жонку. Ён з дзiкай сумам самца накiнуўся на незвычайна прыгожае цела самкi. Ён з глыбокай пяшчотай ледзь дакранаўся кончыкамi пальцаў яе цела. Ён баяўся, што цуд жадання знiкне! Але няма! Жаданне толькi нарастала. Глафiра была выдатная. Яе далiкатнае цела трапятала пад яго пальцамi i адклiкалася на Яго ласкi кожнай клетачкай свайго жаночага iстоты.
  Вострае пачуццёвае адчуванне пудзiла сваёй дасканаласцю, канчатковымi пачуццямi i прамежкавымi рухамi. Нарастала нешта адкрытае ў сваёй галечы i праўдзе жыцця. Здавалася, што яны ўпершыню ў жыццi сутыкнулiся на нiве фiзiчнай любовi.
  Млявыя, пачуццёвыя Пацалункi арганiчна паўтаралi асноўнаму прылiву жадання. Любое дотык было верхам казачных пачуццяў, якiя ўзнiкаюць у iх целах. Яны былi нiбы два электрычных пахiлу, якiя ствараюць прамежкавыя электрычныя разрады.
  Муж i жонка плылi ў хвалях любоўных ласак. Яны забылiся пра час i пра тое, хто яны ёсць на зямлi. У нейкi бясконца салодкi момант каханне спынiлася. Пачуццi знiклi. Яны расшчапiлiся i ляглi кожны сам па сабе, змардаваныя i шчаслiвыя ад незразумелых пачуццяў.
  Не, што нi кажы, а для адчування шчасця патрэбна перамога, хай нават вельмi маленькая, але такая патрэбная! I тады шэрае, непранiкальнае неба не прыгнятае прытомнасць. I ўсё добра! Усё глупства! Наперадзе паўстала мэта з маленькай верагоднасцю на ажыццяўленне.
  Увечары непранiкальнае неба станавiлася фонам для жоўтых лiхтароў. Контуры дрэў цямнелi. Будынкi свяцiлiся белымi вокнамi ад лямпаў дзённага святла. Церусiў дождж. I няхай! Усё выдатна! Любiмы некалi мужчына хуткiм крокам абышоў Глафiру на павароце. Секунду яна глядзела ўслед Iллi Львовiча i павярнула погляд на жоўты святло лiхтароў. Прайшла каханне. Не прыстае ён больш. Не тармозiць пры выглядзе яе сiлуэту. I гэта нядрэнна. Глафiра змянiла мэта жыцця. Не, яна не арганiзоўвала напады на мужчыну. Каханне заўсёды выпадковая i заканамерная.
  Каб не думаць пра Iлью Львовiчу, Глафiра глядзела тэлевiзiйныя перадачы пра планеты. Людзi значна прасунулiся ў гэтым пытаннi, затое яна нiчога не ведала, акрамя назваў планет Сонечнай сiстэмы, а планеты, аказваецца, такiя розныя, а iх спадарожнiкi заўсёды адчуваюць дыханне планет праз iх прыцягненне.
  Вядома, яна адчула, што яе спадарожнiк жыцця сёння прайшоў мiма яе халодны i адхiлены. Верагодна, яе прыцягненне сёння вельмi мала, а шкада. Напэўна, яна стала халоднай маленькай планетай.
  Так з-за чаго ў яе душы ёсць пачуццё перамогi? Не, пакуль пра гэта яна прамаўчыць. Iлля Львовiч спынiўся побач са суцэльнай сцяной цёмных сiлуэтаў кустоў. Ён чакае! З чаго б гэта? Наперадзе свецяцца агнi, а ён стаiць у самым цёмным месцы, калi б ён прайшоў яшчэ пару метраў, то там стаяць было б няма дзе. Там светла i шматлюдна, а ў гэтым месцы ля кустоў месца вельмi зацiшнае.
  Глафiра падышла да Iллi Львовiча.
  - Глафiра, прабач, я цябе не заўважыў. Мiма прайшоў.
  Яна прамаўчала.
  - Паехалi дадому, хопiць на мяне злавацца.
  - Я радуюся!
  - Чаму? А iшла ты павольна, мяне не паклiкала!
  - Ты ўва мне!
  - Што за загадкi?
  - У нас будзе трэцi не лiшнi.
  - Рады! Ты нават не ўяўляеш, як я рады! Паехалi!
  Яны выйшлi з вячэрняга змроку на аўтастраду, але святло машын i лiхтароў iм больш не перашкаджала.
  памяць памятае кожную падрабязнасць сустрэч, расстанняў i горыч ад прыкрасцяў. Памятае, як выкiдвала сцiпласць i кiдалася, без сумненняў у пекла. Доўгiх дзён нямую адчужанасць, кожны мiг, запоўнены табой. Святло з вачэй, дваiх-зачараванасць, а затым пераследаў боль. На шалi пастаў дзьве розныя чары: пакладзi любоў маю ў адну, на другую чару-гора наша, я iх маўклiва перагну. Што ж перасiлiць у чарах гэтых? Бяды? Што кiдалiся на нас? Не, любоў, якая не свецiць, але яна блiскала кожны гадзiну. Да гэтага часу кiдае хтосьцi камянi, хоць даўно ў святыя перайшла, былi б якiя-небудзь аканiцы, каб скрозь iх бяда да мяне не iшла.
  Ад кахання iдуць сiвыя нiткi памяцi, якая прайшла скрозь бяду. Кажуць, танчаць на Гаiцi, я ж не танцую, а трызненнi. Памятаю рогат, нiбы хвалi стогну, дэман у iх гарэзаваў малады, сэрца разрывалася ўжо ад стогнаў, не магло крычаць яно: "пастой!' Не, мне не забыць нараджэньня пекла, пераказ не можа раскрыць усе, як нараджалiся звяры заасада, але маўчала трубка. Вось i ўсё. Усё схлестнулось: праўды i няпраўды, расплюхалiся за маёй спiной, разгадаць бы хто ж у гэтым галоўны, ды i кiнуць у вiр: жыццё. Не ный. Але вада яго адпрэчыць адразу, хай жыве ад брыдоты ледзь жывы. Госпадзе, ды дай жа ты аповяду стаць спакойным, ён жа ўсё ж свой. Няма вясёлых, добрых спеваў, толькi боль i толькi стогн душы. Было б iнакш? Без сумневу.
  Было б? О, бог мой, не скажы. Усё як ёсць, душа жыла ў замяшанне. А цяпер? Ёсць боль мiнулых дзён. Нараканьнi i людзей здзiўленне глядзяць i пераследуюць: "не смей!"Шэпт за спiной, касыя погляды. "Чулi?' "Так, чулi". 'Яна". Сталi шырэй рамкi заасада, але як раней я ў iм не бачная.
  Фiгура Глафiры неўзабаве стала аплываць. Выразныя межы талii знiкалi на вачах. Яна станавiлася масiўней i дрымотнасцю. Яе цягнула ў сон цi за стол. Пастаянна хацелася есцi. Агульная лянота нарастала. Часам яна капрызiла i была плаксiвай, раздражняльнай, а то станавiлася такой спакойнай, нiбы ёй усё на свеце было абыякава, акрамя ўласнага стану.
  На гэты раз Iлля Львовiч Глафiру нi да каго не раўнаваў. Ён быў упэўнены, што ўнутры яе арганiзма расце iх агульнае дзiця. Ён часам успамiнаў сваю рэўнасць з недалёкага мiнулага, потым з лёгкасцю адкiдваў сумныя думкi i пераходзiў на думкi пра сваю родную будучыню дзiцяцi.
  Яму ўжо было пад сорак гадоў, i дзiця быў мяжою ўсiх яго жаданняў. Ён стаў радасней працаваць, стаў набываць нерухомасць, з'явiўся сэнс быць багацей, было дзеля каго старацца i жыць. Глафiра жартам сказала, што ў iх будзе дачка, але нават гэта яго не засмучала.
  На хрэсьбiны дачкi сабралiся ўсе сябры i калегi. Побач з бацькамi сядзела манашка як самы ганаровы госць. З ранняга дзяцiнства дзяўчынцы рабiлi масаж. Яе постаць была прыгожая. Бацька душы не чакаў ў дачкi.
  Што ўжо казаць пра мацi! Дачка расла, у яе было ўсё, што яна хацела. Як дзяўчынка не распешчала, невядома, але яна наяўнасць усiх дабротаў прымала як належнае. А як дзiўна пачыналася iх знаёмства i як доўга яны чакалi нараджэння дачкi!
  Глафiра не хацела залежаць ад Iллi Львовiча, таму што даўно прыйшла да высновы, што любая залежнасць ад мужчыны небяспечная прынiжэннямi, а на iх у яе не засталося жыццёвай энергii. Яна сумна ўспамiнала туман настрою.
  З мужам яны жылi кожны сам па сабе. Дачка Нiна бегала то да бацькi, то да мацi, i лiчыла, што так i павiнна быць. Глафiра цяпер працавала над рэкламай каханай фiрмы. Ёй давалi рабiць, то яна i рабiла, i не больш...
  Iлля Львовiч механiчна працягнуў Глафiры сосательную цукерку. Адкуль узялася цукерка, яна не заўважыла, але ўзяла, разгарнула i сунула яе ў рот. Цукерка апынулася сапраўднай. Яна адчула пад сваiм локцем руку i паслухмяна села ў верталёт.
  - Ляцiм на маю яхту.
  Ляцелi яны, ляцелi i прыляцелi да берага вялiзнага невядомага вадаёма. Тут Глафiра нiколi не была. Клiмат тут быў цяплей, снегу нiдзе не было вiдаць. Яхта стаяла ля прычала, яна выглядала як прыстойны карабель з камандай матросаў. Дзiўна, але дзiкай раскошы ў каютах не назiралася, усё было вельмi проста i чыста.
  Глафiра стомлена легла на канапу i заснула. Калi яна прачнулася, то азiрнулася i ўбачыла невялiкую каюту. Падышла яна да iлюмiнатара, за акном-вада i больш нiчога. Няма, чаму, мiма праплыла рыбка, значыць, каюта знаходзiлася нiжэй за ўзровень мора. Яе ахапiла нервовая дрыготка.
  - Глафiра, зноў мерзнеш? - пачула яна голас з круглага рупара. - Адчыняй дзверы i падняцца на верхнюю палубу.
  Глафiра выканала каманду i ўбачыла Тора ў белай форме капiтана. Ён быў захапляльны ля борта яхты.
  - Прывiтанне, Глафiра! А дзе твае каралi з жэмчугу, мая жамчужная Дзiва?
  Глафiра кранула шыю рукой i не адчула знаёмых жамчужын. Яна паглядзела на Тора ў форме капiтана, i ёй здалося, што ў мiнулым жыццi ён быў князем або графам.
  Вiкторыя Львоўна, сястра Лiса, павольна паднялася на палубу.
  - А вось i Вiкторыя Львоўна завiтала - - прагаварыў з цеплынёй Тор.
  - Прывiтанне, Тор, цяпер у мяне будзе кампанiя для абеду, а то атрымлiвалася: Бог насычыў-нiхто не бачыў - - сказала Вiкторыя Львоўна, падыходзячы да крэсла на палубе.
  - Добры Дзень, Вiкторыя Львоўна! - усклiкнула Глафiра здзiўлена, узiраючыся ў знаёмыя рысы асобы, размытыя часам.
  
  
  Кiраўнiк 16
  
  За бортам хвалявалася мора. Яхта iшла пад белымi ветразямi насустрач лёсу, не ведаючы страху.
  Вiкторыя Львоўна распавядала пра сябе Глафiры.
  - Глафiра, ты думаеш, што бацька даваў мне грошы на жыццё? Зусiм. Ён даваў грошы маме, калi я была маленькай. А калi мне было гады чатыры, ён мне зладзiў свята ў дзiцячым садзе. Ён прынёс пяць маскарадных касцюмаў, i ўся група фатаграфавалася ў раскошных строях. Пасля гэтага ён пра нас практычна забыўся. На выгляд я сцiплая, але з любога чалавека гатовая зрабiць раба.
  Памiж Глафiрай i Вiкторыяй Львоўнай прабегла рэўнасць, нiбы лопнула струна на гiтары.
  Ноччу Глафiры снiўся сон...
  ...Я цень, я жывая, я схавалася пад скляпеннем падэшвы Iллi. Ён засмяяўся ад лёгкай козыту i пачухаў нагу, а заадно закрануў мяне. Мне прыемна, я яшчэ больш палюбiла яго i згарнулася ў маленькае авальнае пляма, каб не знiкнуць зусiм, i пайшла разам з iм. Ён падышоў да басейна, скiнуў мяне разам з чаравiкамi i нырнуў у ваду. Нырнуў няўдала, не было ў яго прыбора Клапана жыцця. Згарнуў ён сабе шыю аб дно басейна. Падбегла ахова, яго вылавiлi i адвезлi ў бальнiцу. Любая аперацыя каштуе грошай. Летняя сiтуацыя са згорнутымi шыямi лекарам добра вядомая, не ўсе нырцы выжываюць. За Iллю заплацiлi наяўнымi i яму зрабiлi адразу дзве аперацыi. Пры першай аперацыi вынялi нiжняе рабро, пры другой аперацыi рабро ўставiлi ў шыю. З двума швамi ён вярнуўся ў жыццё, але чаравiкi яму яшчэ не свяцiлi, ён ляжаў. Я, як яго цень, адпачывала, я навучылася жыць пад паднятымi часткамi цела Iллi. Яму было вельмi дрэнна, а я яго суцяшала, як магла. Ён майго прысутнасцi не адчуваў. Я прачнулася, павярнулася, паглядзела на чорную ноч за акном. Я ўстала, падышла да акна, паглядзела на далёкiя i блiзкiя зоркi.
  
  Iлля ЛIС цiха сядзеў дома i ўспамiнаў усе падзеi, звязаныя з Глафiрай. Яна яму падабалася заўсёды. Ён любiў разгадваць ўсе яе загадкi i звычкi. Часам ён называў яе хiтрай лiсой, але ён ад яе залежаў. Якiм чынам? Цяжка сказаць праўду, яна можа здацца фантастычнай, але яе варта адкрыць. З чаго б пачаць, бо справа педантычнае. Дарма.
  аблокi iдуць ад Масквы, у iх азот завiс у мiлiграмах, ад дажджу ўсе дрэвы мокры, ўгнаенне кругам, нiбы гамы. Цуд-неба стаiць за акном, усе прагулкi ў трывожнай ложку. А дзiця, добры, як гном, будзе спаць у сябе ў калысцы. Можа, выйдуць з сабакам шпацыраваць, каб аблезла яна незнарок. Пад парасонам у краму пасылаць неахвота, лёс стане рокам.
  Але на плошчы будзе парад, бо туды ўвесь азот распылiлi. То-то будзе ўнучак чыйсьцi рады, што раптам дзед не дойдзе да ложка. Ён пасыпаны ў парад над Масквой. Ён абсыпаны прамовамi, грашыма, а потым хуткай дапамогi выццё, так надвор'е тварылi стагоддзямi. А азот, ўгнаенне i ўсё, а азот у герметычным посудзе. Будзе, будзе надвор'е яшчэ, хто за сонца кагосьцi асудзiць?
  "I пасля расстання жыццё працягвалася, праўда, пад мелодыю са старога кiнафiльма. Погляды крадком, поўнае маўчанне i фiнансавая незалежнасць адзiн ад аднаго. Пачуццё страты чагосьцi блiзкага i роднага паступова праходзiла. Часам бывалi iмгненнi, калi хацелася павярнуць гiсторыю асабiстага жыцця назад, але людзi, аказваецца, як рэкi: яны не могуць павярнуць назад, i хочацца павярнуць, але ўсё радзей i радзей", - так думала Глафiра.
  Iлля зайшоў у офiс, паглядзеў на Глафiру i выйшаў. "I хай, ёсць i iншыя людзi, якiя яшчэ размаўляюць са мной i смяюцца, як сонечныя прамянi. А Архiп - як адпрацаванае палiва" - - падумала Глафiра i паклала ў кубак пакецiк гарбаты. Яна заварыла чай стромкiм кiпенем з чайнiка i ўткнулася ў манiтор кампутара. Яна працавала, пакуль не ўспомнiла пра чай. Замест салодкага да гарбаты ў яе былi гранулы вотруб'я з журавiнамi, якiя даюць пачуццё сытасцi. Запiўшы гарбатай нешта, яна вярнулася да кампутара, задаволеная сабой i ў поўнай надзеi, што апетыт перабiла. Вентылятар, якi стаiць побач з ёй, манатонна спяваў сваю песню.
  злёгку калышуцца каштаны ветрыкам, каштаны - страусы, букет на доўгай ножцы. Яны прыкаваныя да зямлi перад кiдком, але не бягуць, яны не страус у калёсы. Вакол каштанаў блукаюць Галубы: топ, топ. А далей што? Удалечынi, хвоя тырчала ў неба. Раз у дзесяць вышэй ствол i крона ў небе. Стоп. Зноў букет? Хвоя букет? Маўчаць. Усё, небыль. Вароны крумкаюць i там букет бяроз. Сабакi брэшуць, iм букет з пяшчотнай пiхты. А я сяджу сярод восеньскiх, жоўтых руж, дзе галiнкi-страусы сакрэты гэтыя пiшуць.
  
  У бязмежным вясновым небе з'явiўся белы верталёт, ён планаваў за акном, малюючы ў небе з клубаў дыму сэрца. Падобна на тое, што лётчык тлумачыўся камусьцi ў каханнi. Не, у Глафiры такiх лiрычных знаёмых не было! Яна паглядзела на сэрца, якое вецер хутка развеяў па небе, i ў душы ў яе засталося прыемнае адчуванне дотыку да чужога кахання. "Любяць жа людзi", - падумала Глафiра i працягнула працу. Страўнiк патрабаваў нармальнай ежы, яе працоўнаму парыву перашкаджаў дробны i подлы голад. Аказваецца, i такое малое шчасце, як пачуццё сытасцi, ёй стала недаступна.
  У небе зноў адбылася перабудова. Перад вокнамi вiсеў плакат, на якiм было напiсана адно слова:"Глафiра". Глафiра не вытрымала якi ўзнiк цiкаўнасцi i падышла да акна. Плакат вiсеў пад тым жа верталётам. Туга зялёная агарнула ўсе яе iстота i засмактала пад лыжачкай. "Што гэтаму верталёту ад мяне трэба?"- прагучала ў галаве тужлiвая думка. Верталёт пашумеў прапелерам i паляцеў, плакат знiк у iм, нiбы яго нiколi i не было.
  Глафiра паглядзела на гадзiннiк: час абеду няўмольна наблiжалася, з працай яна справiлася, а з голадам не ўдалося дамовiцца.
  Па калiдоры забегалi абцасiкi. Яна спынiлася i адчула, што яе ўзялi пад лакотак.
  - Глафiра, прывiтанне! - прамовiў прыгожы мужчынскi голас. - Табе спадабалася прадстаўленне з верталёта?
  Глафiра рэзка павярнулася, перад ёй стаяў Iлля.
  - Iлля, ты зноў тут?!
  - А куды я без цябе, Глафiра? Мне вядома, што твой любiмы Iлля з'ехаў.
  - Мы з iм мала ведалi адзiн аднаго!
  - I выдатна! Хопiць накручваць каханне ў тым месцы, дзе яе ў цябе нiколi не было! Працягнем гутарку падчас абеду.
  - Але я не хачу сядзець у адным кафэ з Торам!
  - Сама сябе выдаеш! А мы паляцiм з табой у iншае месца. Верталёт чакае нас на стаянцы. Гэта мой асабiсты верталёт, можна сказаць, любiмы вiд транспарту!
  - Крута i страшна, але я згодная, - сказала Глафiра рашучым голасам.
  Лiфт апусцiў пару на паверх, размешчаны крыху нiжэй першага. Яны выйшлi ў бакавую дзверы i апынулiся на верталётнай пляцоўцы. Палёт у абед Глафiра яшчэ не праходзiла. Iлля зноў узяў яе пад лакотак, i яна апынулася ў кабiне верталёта.
  Яны былi ўдваiх.
  Iлля ўпэўнена ўзяў у рукi штурвал нябеснай птушкi, ён пагаварыў з дыспетчарам, i яны ўзляцелi. Пачуццё страху ў Глафiры аказалася нашмат менш цiкаўнасцi. Верталёт вылецеў з горада, праляцеў над палямi i лясамi, падляцеў да пасёлка новенькiх дамоў. Кожны домiк быў падобны на мiнiятурны замак.
  Верталёт апусцiўся на пляцоўку, размешчаную амаль побач з домам.
  - Глафiра, гэта наша новая загарадная рэзiдэнцыя, тут мы паабедаем, а ты пазнаёмiшся з новым сваiм жыллём.
  - Я не хачу жыць вёсцы!
  - Але гэта багатая вёска, тут усё ёсць!
  - А я баюся жыць у такiм доме.
  - Не бойся, я буду з табой.
  - Я не хачу быць робатам па ўборцы гэтага трохпавярховага дома!
  - Тут ёсць жанчына, якая прыходзiць, прыбiрае i сыходзiць.
  - Я падумаю, - сказала Глафiра ад безвыходнасцi сiтуацыi.
  Глафiра выйшла з верталёта, паглядзела на далiну з палян i кустоў. Дом стаяў на невялiкiм узвышшы, выгляд ад дома на прасторы быў проста дзiвосны.
  - А як я буду дабiрацца да працы?
  - А хто сказаў, што ты будзеш працаваць, будучы маёй жонкай?
  - Iлля, я цябе, аказваецца, мала ведаю!
  - Глафiра, я пажартаваў, заходзь у дом.
  Глафiра перасягнула праз парог. Пакой ззяла жоўтым святлом i колерам. Яркасць была такая, што яна ўспомнiла аб сонцаахоўных акулярах, якiя яшчэ пасля зiмы не дастала. Нечакана рэзка пацямнела, на вокнах з'явiлiся жалюзi. Яна азiрнулася i супакоiлася, стол з ежай стаяў за два метры ад яе. Побач са сталом стаялi два крэслы, усё астатняе танула ў дзiўным змроку.
  Глафiру зноў узялi пад лакотак i падвялi да стала.
  - Сядайце за стол, - прагучаў меладычны голас.
  "А ён не робат?"- мiльганула ў яе галаве.
  - Я не робат, ты гэта хацела спытаць?
  Глафiры стала жудасна.
  - Не бойся, еш.
  - А ты?
  - Я гэтага не ем.
  - А я ем! - i яна ўзяла ў рукi лыжку, але лыжка натыкнулася на шкло. - Дык гэта муляж?
  Пытанне празвiнеў у цiшынi, побач нiкога не было. Глафiра ўзяла вiдэлец, але замест бульбы i гуляшу ў талеркi быў чарговы муляж, у паўзмроку здавалася, што ўсё, што стаiць на стале, амаль ядома. Яна ўзяла конаўку, але тая апынулася часткай стала.
  
  Змрок згушчаўся. Цiшыня звiнела. Жыццё не цешыла. Над галавой з'явiўся святло. Яна закiнула галаву. У столi павольна ссунуўся люк. У круглае адтулiну апусцiлася вяровачная лесвiца. Пачуўся гул верталёта. Яна ўстала i палезла па лесвiцы ўверх, у чарговую невядомасць.
  - Прывiтанне, любiмая, - пачуўся прыемны голас.
  - Я хачу ёсць!
  - А хто жаваў таблеткi супраць апетыту?
  - Ты i гэта ведаеш?
  - Ляцець. Я табе на працоўнае месца дастаўлю твой абед. Час абеду падыходзiць да канца.
  - Але я яшчэ не ела!
  - Аб гэтым потым.
  Iлля даставiў Глафiру своечасова ў офiс. Яна села на сваё працоўнае месца. Праз акно ўбачыла верталёт, але цяпер ён не выклiкаў у яе здзiўлення. Ёй вар'яцка захацелася мяса. Яна адчувала яго пах. На стале яна заўважыла скрынку, у якой ляжаў яе абед. Яна ўзяла аднаразовую вiдэлец, мяса аказалася сапраўдным.
  У пакой зазiрнуў Iлля Львовiч, убачыўшы Глафiру на месцы, зачынiў за сабой дзверы. Так, яна працуе ў асноўным у кампутара, з некаторых часоў яны працавалi ў адным будынку.
  Адмылiся елi пад дажджамi i зелянеюць сярод бяроз. Бярозы цёмнымi плашчамi яшчэ хаваюцца ад слёз. А нябёсы бязмежнай далечынi вабiлi зграю аблокаў. А аблокi, падобна ланi, неслi спадарожных седакоў, то былi вятры завадныя, яны пампавалi аблокi, сушылi елi размаляваныя. Бярозкi былi без лiстка.
  Увечары ля выхаду з фiрмы Iлля чакаў Глафiру. Яна яго адразу заўважыла. Ён узяў яе пад локцiк i павёў да машыны. Машына была белая i перламутравая адначасова. Яны пад'ехалi да вежы белага колеру, лiфт даставiў iх на апошнi паверх. Ад голаду Глафiра цяпер не пакутавала, мабыць, падзейнiчала мяса. Цяпер ёй было абыякава, якiя муляжы ён падрыхтаваў на вячэру. Глафiра iшла за мужчынам як нiтка, вдернутая вушка iголкi.
  Кватэра займала ўвесь верхнi паверх вежы. Глафiра хадзiла па перыметры, пераходзячы з пакоя ў пакой, усюды панаваў белы колер i ўсе перламутравыя адценнi. Яна паглядзела з акна пакоя i нечакана пахiснулася ад страху. Жанчыне падалося, што вежа пампуецца. Яна апусцiла вочы.
  Пол хадзiў ходырам. Глафiра ўпала, спрабуючы за што-небудзь учапiцца рукой, але ўсе цвёрдыя прадметы выслiзгвалi ад яе. Яна падняла вочы i сустрэла Ледзяны позiрк Iллi, якi стаяў ля парога пакоя. Ёй стала сорамна за тое, што яна нiчога не разумела, але падняцца з падлогi яна не магла!
  Глафiра села i мiжволi ўсвядомiла, што сядзiць на вадзяным матрацы. Гэта была спальны пакой, у якой ложак займала ўсю прастору. У розных месцах ляжалi рознакаляровыя падушкi i скручаныя коўдры.
  - Падабаецца? - ледзяным голасам спытаў Iлья Львовiч.
  - Не ведаю, - ледзь прамовiла Глафiра i пайшла да выхаду.
  Ён падхапiў яе пад локцiк. Яна паднялася, пакiдаючы вялiкую ложак. Яго рука была такой халоднай, што ёй стала не па сабе. Яе прабiў дрыжыкi. Яны падышлi да вiнтавой лесвiцы, якая вяла да люка ў столi. Яна ўжо нiчому не дзiвiлася. З люка яны выйшлi на дах вежы, тут ужо стаяў знаёмы верталёт!
  Глафiра пашкадавала, што не карыстаецца запiсваюць прыладамi. Яна i не ведала, што ў яго ў душы свята, якое патрабуе выхаду. Аднак стаяў Iлля Львовiч так, каб з акна яго не было вiдаць. Дзiўны чалавек з пачуццём небяспекi.
  Глафiра Iванаўна патэлефанавала Алы Юр'еўны, проста пагаварыць. I што яна ад яе пачула:
  - Пачну з нуля споведзь жанчыны, якая дасягнула пасады галоўнага мастака i прапрацавала на гэтым месцы да дадзенага моманту дзевяць гадоў, да таго ж напiсала чатыры рамана i цемру вершаў. Як я дайшла да жыцця такi? Я знакамiтая? Вядомая? Хутчэй няма, чым так. Я не зарабiла сваёй працай на дачу i машыну, толькi на жыццё з пастаяннымi абмежаваннямi ва ўсiм. Я нiколi не палiла i практычна не пiла. У цяжкiя гады Шыла i вязала, акрамя сталай працы. Вершы i проза адсунулi спорт i Рукадзелле ў бок. Я так i не апублiкавала вершы i прозу ў паперы, мала таго, я не бачу ў гэтым сэнсу. Дзякуй Iнтэрнэту за магчымасць публiкацыi лiтаратурных твораў.
  Глафiра Iванаўна патэлефанавала Нiне. I ў яе свае праблемы. Вось, што яна сказала:
  - Я спусцiлася на зямлю, сын за гэты час падрос i стаў пiсаць пацешныя вершаваныя радкi. Я дапамагала iх аформiць i запусцiць пад псеўданiмам у Iнтэрнэт, i толькi цяпер зразумела, што сын некаторыя рэчы пiша значна сучасней. Змена пакаленняў i маладыя чытачы адразу сталi больш чытаць сыны. Свае вершы Я запускала пад сваiм iмем i мяне ўсе ведалi на працягу многiх i гадоў, i раптам сын, пiша свае дзiцячыя глупства i прываджвае чытачоў, на недасканалыя па тэхнiцы вершы.
  Глафiра Iванаўна ператэлефанавала але Юр'еўне, даведацца яе стаўленне да гэтага пытання i пачула:
  - Я саступiла вершы маладым, але ад прозы Я адмовiцца не магу, гэта маё жыццё.
  Па iншай трубцы ёй казала Дачка:
  -Тэлефон дома пастаянна тэлефануе, i ўсе пытаюцца сына, а не мяне, нiбы ўсе забылiся. Усе чары хлапечыя галасы звiняць з тэлефоннай трубкi. Акiнула я поглядам сваю постаць i зразумела, што за апошнiя гады, запоўненыя бесперапыннымi праблемамi, я яе закiнула. Фiтнес клуб дапамог бы ажывiць мышцы. Дома ў мяне ёсць два трэнажора, але дома займацца спотам неймаверна сумна, i лянота, а на людзях заўсёды патэнцыял арганiзма рэзка павышаецца, як - быццам сiлы хто дадае. Мноства трэнажораў дазваляюць мяняць нагрузкi на розныя групы цяглiц, басейн пасля фiзiчных нагрузак, супакойвае i з'ядае няроўнасцi на постацi, потым можна прагрэць ўсе суставы ў сауне, i калi пасля ўсяго гэтага комплексу паглядзець на сябе ў злоснае люстэрка, яно вiдавочна стане дабрэй.
  Холадна. Вецер моцны, жанчына змерзла да дрыжыкаў, якi доўга не праходзiў. Так завяршылася яе прагулка. Тут халадней дома i на вулiцы. За акном праносяцца фуры туды i назад, значыць, ноч. Падобна на тое, з новымi суседкамi Глафiра Iванаўна ўжо нагаварылася, калi зносiны пераходзiць у пакеплiванне i дробныя папрокi, пара спыняцца ў вызнаннях.
  
  Пасля таго, як Глафiру звольнiлi з працы, яна купiла пражу i цяпер вязала першы ўзор, i ў гэты час пачуўся заклiк яе тэлефона. Тэлефанавала Ала Юр'еўна:
  - Ёсць магчымасць сёння паслухаць сiмфанiчны аркестр у канцэртнай зале музычнага iнстытута. Чайкоўскi i Рахманаў. Разумееш, я перарабiла для салiсткi сукенку. Яно было доўгае, я адрэзала падол i зрабiла крылцы. Яна лаўрэат мiжнародных конкурсаў i будзе гуляць на фартэпiяна.
  - Ты за мной на машыне заедзеш?
  - Няма. Я хачу паехаць на аўтобусе.
  - Добра, сустрэнемся ў пяць на прыпынку аўтобуса. Я ведаю, як туды ехаць. Я толькi прывяду сябе ў парадак.
  - Мне яшчэ з працы трэба заехаць дадому, машыну паставiць. Я не ведаю туды дарогу.
  Глафiра Iванаўна закрыла свой тэлефон. Гэта ўсё так, але ехаць трэба на аўтобусе да метро, потым на метро i метраў пяцьсот трэба прайсцi пешшу. Дарогу яна паглядзела па сетцы. Ала Юр'еўна-дама сiвая, з памерамi 90-60-90 яна пражыла ўсё сваё свядомае жыццё, яна працавала на iншай фiрме, дзе пажылых iнжынераў не звальнялi.
  Глафiра Iванаўна паглядзела на сябе ў люстэрка. Апошнi раз яе так якасна пастрыглi, што з гэтай стрыжкай яе з працы звольнiлi. Яна сэрцам чуяла, што дырэктару не падабаюцца кароткiя стрыжкi, доўгiя скураныя палiто i куртаты штаны. Яна ў свой апошнi працоўны дзень проста цягнулася пешшу на працу. У гэты час Ала Юр'еўна на працу ехала на прыстойнай машыне.
  Пад казырком ганка фiрмы Глафiры Iванаўны вiселi дзве камеры, якiя здымалi курцоў i ўсiх астатнiх, хто iшоў на фiрму тыпу яе. Трэба назваць яе точеные памеры: 110-90-110. А яны аднолькавага росту. I вага ў iх быў амаль аднолькавы, калi дамы пазнаёмiлiся 42 гады таму. Ала Юр'еўна цяпер сiвая, а Глафiра Iванаўна фарбаваная. Алу яшчэ не звольнiлi, а Глафiру звольнiлi. Але працавалi яны апошнi час на розных фiрмах.
  Глафiра Iванаўна пайшла пад душ, потым высушыла валасы, накруцiла iх па-старому на бiгудзi. Прыгажэй не стала, але вейкi i бровы падмалявала, а на твар нанесла крэм фiрмы Неўская Касметыка i пудру, якую потым выкiнула i таму не можа назваць фiрму. Усё па-старому. Вусны пафарбавала старой памадай.
  Гады два таму сяброўкi зайшлi на рынак i купiлi па кофце. Улетку Глафiра Iванаўна купiла сабе яркую блузку з Кiргiзii. Пад кофту з Беларусi яна надзела блузку з Кiргiзii. Штаны ў яе з рынку, утяжки. Боты з Беларусi-поўны парад. Сакавiк. Надзела доўгае скураное палiто. Скура свiная. Клас. Сумка пад змяю. На галаве бярэ з аблямоўкай з блакiтнай норкi.
  пад нагамi-тонкi лёд вясновы, ледзь храбусцяць пустэчы пад лёдам. Дзень прыгожы, сонечны, ялейным асляпляе iнжынерны дом. Блакiтны, празрыстую гмахам, ён стаiць спакойна над сажалкай. У iм ёсць усё, што для працы трэба, усё, што дасягаецца працай. Толькi сонца ярка i нетленно
  свецiць нам, не ведаючы перашкод, на працу зазiрнула з лянотай, асвятляючы дзяўчат ўбор. За акном дрэвы не прачнулiся. Лёд i снег, i талыя ручаi. Мы цiхенька дакранулiся да таямнiцы блакiтны. Дзе чые таямнiцы? Чые.
  
  Прыехала Глафiра Iванаўна на прыпынак. Да патрэбнага аўтобуса заставалася яшчэ паўгадзiны. Стаiць на ветры. Прахалодна. Паглядзела расклад, прапусцiла адзiн аўтобус, а тут i Ала Юр'еўна падышла. Яна, натуральна, у новай норцы i з новай торбай, ды яшчэ ў пiкантнай капялюшыку i дастае новы вялiкi смартфон, каб час паглядзець. Усё шляхам. Падышоў аўтобус. I яны паехалi.
  Пакуль ехалi, размаўлялi за жыццё. Мужчына, якi сядзеў наперадзе iх, часам устаўляў свае словы ў iх размовы. Яны праязджалi адносна новыя раёны Масквы. Даехалi пажылыя дамы да апошняга прыпынку аўтобуса, iмянны тут была першая прыпынак метро. У Маскоўскi заапарк заўсёды гэтай дарогай трэба ехаць, праз Тушына.
  У метро Глафiра Iванаўна яшчэ больш адчула, што апранутая занадта цёпла. Масквiчы лягчэй апранаюцца. Выйшлi з метро, ветрам абдзьмула. Не так горача. У Маскве снегу не было зусiм, а ў iх усюды снег ляжаў, i ўсяго-то двума аўтобусамi праехалi.
  Дома дужыя, маскоўскiя. Побач з крамамi бегаюць зазывалы з плакатамi або ў касцюмах. З-за вугла з'явiўся прыгожы дом, а побач агароджа-канцэртная зала i ўнiверсiтэт у адным будынку. Зайсцi. Знялi сваю верхнюю вопратку. Выпiлi кавы з аўтамата. Паднялiся на апошнi паверх. Вельмi спадабалася чырвоная люстра ў канцэртнай зале.
  Зала павольна запаўнялася студэнтамi. Хтосьцi адкрыў акно i зачынiў. Народ быў апрануты звычайна. Ала Юр'еўна сядзела ў блiскучым яркiм пiнжаку, а Глафiра Iванаўна ў велiзарнай кофце. Глафiра здымала фотаапаратам, а Ала новым смартфонам.
  На сцэну выйшла музыказнаўца, кандыдат мастацтвазнаўства, ў блакiтным сукенка з доўгiмi рукавамi. Яна выразна i ясна апiсала жыццё Пятра Чайкоўскага i стварэнне iм Уверцюры-фантазii "Рамэа i Джульета". Музыка жывая ў выкананне студэнтаў старэйшых курсаў-гучала добра, адчувалася, што iм падабаецца граць на скрыпiчных iнструментах. Дырыжор, заслужаны артыст, выдатна кiраваў студэнцкiм, сiмфанiчным аркестрам.
  Сяргей Рахманiнаў, Рапсодыя на тэму Паганiнi для фартэпiяна з аркестрам. Тут i выйшла салiстка, якая села за фартэпiяна. Глафiра Iванаўна яе ў вялiкай зале кансерваторыi чула яшчэ ў 1999 годзе, i верш ёй тады напiсала, паколькi гуляе яна унiкальна. Цяпер, у 2016 годзе, яна была прызнанай пiянiсткай.
  У другiм аддзяленне з'явiлiся хупавыя дзяўчыны. Спевы тыпу царкоўнага. А. Кастальскага "Цяпер...", Ф. Фацееў "Дабрашчасны муж", Г. Свiрыдаў "Ты запой мне тую песню", вершы С. Ясенiна. На фоне гэтых твораў вельмi жыццярадасна прагучала руская народная песня "венiкi".
  добрыя вершы як скрыпка Страдывары, у iх тонкi, пяшчотны гук як лiнiя пяра, у iх можна адпачыць як у Адлеры i Варне. Каханне лашчыць iх як Еву з рэбры. Твой голас так добры, што ён мяне хвалюе, у iм валадарыць любоў i сола далiкатных пачуццяў. Ты малады. Ты добры. I ты той самы Нулiк, што лiчбу ўваскрэсiць i мне не будзе чужы. Восеньская лiстота струменiцца старой охрай на мокрую кару найпрыгажэйшых бяроз. Яшчэ пару вятроў i не паспеюць ахнуць, i будуць на зямлi i жартам, i сур'ёзна.
  Але гонiць вецер прэч золку надвор'е, калi ў душы маёй Няма проблiску агню. А я зноў пайду, трохi збаўлю ходу, i павольна прайду ўздоўж старэнькага пня. Ты голасам мяне аклiкнеш на iмгненне, у адзiн цудоўны момант, што нас цягне зноў. Ты побач. Ты са мной. Цудоўнае хваляванне. I твой голас задрыжаў. I радкi мiрна спяць. Гучаць ў душы вершы. У iх дакладная рыфмоўкi, як час на Крамлi ў любы подлунный iмгненне. За ўсё, што на душы, словы вершаў замовяць, i так яны моцныя як у жыццi слаўны свет.
  На гэтым сяброўкi выйшлi з залы, таму што апошнi аўтобус чакаць не будзе. Iм пашанцавала, у апошнiм аўтобусе было два месцы.
  А Iлля ЛIС? У яго iншыя думкi па нагоды перавала Дзятлава. Не трэба вiнавацiць Юдзiна. Запас прадуктаў на 9 чалавек, таму што Залатароў падключыўся да групы ў апошнiя днi. Яшчэ, людзi не згадваюць тое, аб чым гавораць мiмаходзь i без дат. I гэта не кажа аб тым, што яны дрэнныя. Разбор фiльмаў Юдзiн дае ў духу таго часу, прайсцi 24 км для лыжнiка - не праблема.
  Або з нагоды дуэлi Пушкiна i Дантеса, якая нагадвае сiтуацыю з Iгарам Талькова. Накшталт усё ясна, але нiбы з'явiлася трэцяя невядомая асоба. Паэт у прынцыпе не мог падумаць аб кальчузе. Ён самаўпэўнены, або галава забiтая новымi радкамi, ён нiбы быў на двубоi, i думкамi адсутнiчаў. Яму сапраўды нельга было б сядаць за руль...
  Яшчэ. Падчас эпiдэмii значнасць вызначалася поспехам у лячэннi. За гэты час занятасць насельнiцтва ўпала ў 3.5 разы па паведамленнях СМI. Таму значнасць кiраўнiкоў гарадоў i абласцей трэба вызначаць па занятасцi мясцовага насельнiцтва горада або пасёлкаў. Колькi людзей сядзiць дома без працы...
  Трэба думаць i пра iх, прыцягваць за вушы да працы, а не да атрымання грошай па беспрацоўi. Трэба заахвочваць кiраўнiкоў, якiя даюць працу людзям на любых умовах. Перш чым збiраць падаткi з насельнiцтва, трэба даць працу людзям. Не караць людзей за тое, што не працуюць, а прапанаваць прымальную працу па месцы жыхарства. Галоўнае-гэта людзi, iх iнтарэсы. З гэтыя трэба лiчыцца. Яшчэ адзiн пункт. Шмат у дамах пустых кватэр i пра iх нiхто не думае. О, гэта ўжо не думкi дэтэктыва, а фiлосафа.
  А ў гэтай гiсторыi быў такi момант iсцiны...
  
  Сцiплы малады чалавек па iменi Кiрыл, знаходзячыся ў рабочай камандзiроўцы, пазнаёмiўся з нейкай дзяўчынай Эмай. Яна лёгка высветлiла ў яго, што ён нявiнны немаўля, i са смехам прапанавала зняць на адну ноч самы дарагi нумар гатэля "Гранат", да якога прымыкаў адкрыты басейн. Ён не стаў пярэчыць, палiчыў нешта ў розуме i зняў гранатавы нумар на суткi. Каштаваў ён! Калi Кiрыл ўбачыў мэблю i карцiны, аздобленыя мiгатлiвымi гранатамi, i зразумеў, што за гэта аддаў цэлае камандзiровачныя стан, ён засумаваў параненым зверам.
  вясна, вясна, ты вечны стымул любовi людзей, цвiцення траў, i хто каханне людскую кiнуў-гатовы выправiць дзiкi нораў. Вясна, прыемна наблiжэнне тваёй красы, тваёй любовi, тваiх вятроў дотык я адчуваю зноў у крывi. "Вясна" - гучыць прыемна, мiла. Гучыць як "мацi" цi "Каханне", Дае зямлi вялiкiя сiлы, i пачынаецца жыццё зноў.
  Шавец купiў свае боты, але Эме пра гэта ён нiчога не сказаў. Дзяўчына сказала, што прыйдзе да яго на пару гадзiн вечарам. Кiрыл у душы ўвесь перавярнуўся: праз дзве гадзiны аддаць столькi грошай! Зняць на суткi! Ён узяў сябе ў рукi i замовiў у нумар рамантычны вячэру, ды за гэтую вячэру ён бы паўмесяца еў! Ён пагалiўся, пастрыгся ў мясцовай цырульнi i зразумеў, што ранiцай трэба выносiць ногi з гатэля, пакуль у яго ёсць грошы на дарогу. Потым ён вырашыў, што гэта будзе яго дэбют у любовi, а ён каштуе грошай!
  Эма з'явiлася ў дзевяць гадзiн вечара ў чорна-белай сукенцы, у чорна-белых басаножках на шпiльках. У руках у яе нiчога не было. Валасы ў яе былi выкладзеныя ў доўгiя спiралькi i зверху схоплены чорна-белай заколкi.
  - Вось гэта нумар! Клас! За што людзi грошы плацяць! - Яна прысела на гранатавае крэсла, закiнула нагу на нагу, нiжняя частка сукенкi ўпала ўнiз, верхняя засталася дзесьцi па цэнтры ног, а жаночыя ногi ва ўсёй сваёй красе паўсталi перад Кiрылам, - выдатна, хлопчык, але мае дзве гадзiны для цябе абыдуцца...
  Кiрыл гатовы быў зацiснуць вушы, каб не чуць новай грашовай лiчбы, але ён яе пачуў, а ў галаве з'явiлася думка: сабраць рэшткi грошай, аддаць iх гэтай усяеднай жанчыне i больш яе нiколi не бачыць! Але ён вырашыў развiтацца з дзяцiнствам менавiта сёння, таму дастаў грошы i аддаў iх Эме. Вячэра ўжо стаяла на стале: шампанскае ў срэбным вядры, другое на талерках пад дзiўнымi каўпакамi, садавiну ў шмат'яруснай вазе. Кiрыл Эму ўжо не хацеў, ён нiчога не хацеў, у яго дашчэнту ўсё жадання, ён не прывык марнаваць шмат грошай, ён лiчыў фiнансавыя страты i не глядзеў на прыгожую жанчыну. Эма адкрыла акно, выглянула на вулiцу, стала проста глядзець на мора.
  А ў Кiрыла з'явiлася жаданне скiнуць яе Далей, каб нiколi больш не бачыць гэта прагнае, па яго мерках, стварэнне. Любовi ў яго душы не было, а было-сусьветнае абурэньне ад сваёй непралазнай беднасцi, можна сказаць галечы, правiльна яна яго вызначыла пры знаёмстве. Ён паглядзеў на гранатавы шафа, успомнiў яго на сметнiку, потым у будане ў бамжоў, усмiхнуўся шафе. I нiчога не адбылося. Шафа стаў багатым, рэспектабельным i жартаваць не хацеў. Кiрыл паглядзеў на гранатавыя гадзiны, але тыя горда рухалi гранатавыя стрэлкi i не рэагавалi на Кiрыла.
  - Эма, сядайце да стала, - выцiснуў Ён з сябе першую ветласць.
  Яна села за стол, падняла каўпак з талеркi, стала павольна перабiраць сталовыя прыборы.
  Ён адкрыў няўмела шампанскае, налiў яго ў фужэры.
  Яна адмовiлася пiць:
  - Прабач, але я не п'ю шампанскае.
  Ён на яе думках раззлаваўся i залпам выпiў свой фужэр.
  Яна з'ела вiнаградзiнку i падышла да яго, абхапiла яго ззаду двума рукамi.
  Ён, скрозь злосць, не адчуваў радасць ад яе дотыку. Ён еў.
  Яна пацалавала яго ў шчаку.
  Ён мiжвольна тузануўся ўсiм целам.
  - Што ты да мяне прыстаеш?! - закрычаў нечакана Кiрыл.
  Яна адштурхнула яго ад сябе.
  Ён лёг тварам на талерку.
  Яна выйшла з нумара, кiнуўшы грошы ў пакой праз сваё плячо. Купюры ўзляцелi i ўпалi.
  Ён уздыхнуў з палёгкай, сабраў грошы, сунуў iх у кiшэню. Малады чалавек вырашыў нiколi сюды больш не прыязджаць. Заставацца ў гранатавым нумары яму не хацелася, бо ў яго i так быў зняты яго маленькi нумар.
  
  
  Кiраўнiк 17
  
  Кiрыл выйшаў на вулiцу, павольна пайшоў да мора, успамiнаючы па дарозе Эму. Потым ён пайшоў па пясчаным беразе. Ён дайшоў да прычала i стаў глядзець у мора. Да берага падплыла звычайная шлюпка, у ёй сядзела звычайная дзяўчына з невялiкiм хвосцiкам светлых валасоў.
  Яна зацягнула шлюпку на пясок i падышла да Кiрылы:
  - Хлопец, ты чаго такi сумны, нiбы прыстукнуты, Глядзi: зоркi, мора, скалы, - i яна раскрыла рукi ўсяму свету.
  - Дзяўчынка, а ты, чаму ўвечары прыплыла адна на лодцы? Не страшна?
  - А тут хтосьцi ёсць? Я не бачу! Ты не лiчышся. Ты-галюцынацыя ўласнай безданi! Цябе - няма!
  - Не крыўдзi! Я вось ён, увесь тут. Я - нармальны хлопец, можаш мяне памацаць рукамi.
  - Праўда, цi што? - яна дакранулася да яго рукi. - Ты, глядзi, чалавек, - потым яна паднялася на дыбачкi i пацалавала яго ў шчаку.
  - У вас тут прынята цалаваць у шчаку? Дзяўчыны падыходзяць i цалуюць!
  - Ты такi белы i пухнаты, цябе i цалуюць, як цацку.
  - Мне шмат гадоў, я Дарослы!
  - Так, а па табе не скажаш! - яна страсянула хвосцiкам i пайшла ў бок гатэля "Гранат".
  Ён пайшоў за ёй следам.
  Яна спынiлася, заскакала на адной ножцы, паскардзiлася на востры камень, якi ўкалоў яе падэшву.
  Ён стаў шукаць востры камень, якi укалоў яе ногi.
  Яна, скарыстаўшыся момантам, залезла яму на плечы:
  - Калi ты такi дарослы, то давязi мяне да гатэля, У мяне там справа ёсць, - яна моцна ўхапiлася рукамi, за яго падбародак.
  - Што ж вы бабы такiя нахабныя! - крыкнуў ён. - Як бы мне адсюль хутчэй з'ехаць!
  - На мне паедзеш? - спытала дзяўчына.
  Яна незвычайна спрытна апынулася ляжачай на пяску.
  - Я зразумеў! Ты з цырка шапiто! Лазишь па мне туды-сюды! Лягу побач з табой i нiкуды не пайду, каб цябе на сабе не цягнуць!
  Ён лёг на пясок i стаў глядзець на мора.
  Яна легла на яго i стала глядзець у неба.
  - Ты ж не хочаш, каб я прастудзiлася, лежачы на пяску? На цябе цяплей.
  Ад абурэння Кiрыл маўчаў.
  Дзяўчына перавярнулася на iм, спрытна пацалавала ў вусны:
  - Ух! Смачны ты якi! Можна я пацалую цябе? - i яна ўпiлася ў яго вусны сваiмi вуснамi.
  Ён усвядомiў, што яму яе нахабства-падабаецца, грошай яна не прасiла. Ён адказаў на яе пацалунак няўмела, але пачуццёва.
  - Глядзi! А ты яшчэ i цалуешся! - усклiкнула дзяўчына. - Пажартавалi i пайшлi, - яна ўстала.
  - Патрабую працягу пацалункаў! - крыкнуў дурашлiва Кiрыл.
  - Ты, чаго? Таго? Мне некалi - - i яна бягом пабегла да бакавога ўваходу ў гатэль.
  Ён пайшоў у свой маленькi нумар. Праз дзесяць хвiлiн да яго пастукалi.
  На парозе стаяла-Эма:
  - Прабачце, так нядобра атрымалася...
  - Нiчога, усё нармальна, - i ён зачынiў перад яе тварам дзверы.
  Праз хвiлiну да яго зноў пастукалi. Ён зрабiў незадаволены твар i расчынiў дзверы насцеж. Перад iм стаяла дзяўчына з хвосцiкам.
  - О, Я вас знайшла! Можна я да вас зайду на хвiлiнку, рукi памыю i пайду.
  - Хоць уся мыйцеся.
  Яна пайшла ў ванную пакой.
  Шум вады заспакоiць яго, ён прыкрыў вочы, лежачы на спiне, на аднамеснай ложка. Ён задрамаў, а прачнуўся ад таго што, на iм хтосьцi пераварочваўся.
  - Ой, як нязручна на вас спаць!
  Кiрыл пачуў жаночы голас. Ён канчаткова прачнуўся, а светлы Хвосцiк валасоў гладзiў яго твар.
  Яна на iм ляжала.
  Ён рэзка тузануўся ў бок.
  Яна апынулася побач з iм.
  Ён ляжаў на баку i трымаў яе за талiю, каб яна не ўпала, потым праз сябе перакiнуў яе блiжэй да сцяны.
  - Я вам мячык? Што вы мяне пасуеце? - спытаў здзiўлены голас.
  - Якая ж ты нахабная!
  - Я не нахабная, я бедная.
  Да яго нешта стала даходзiць.
  - Цыркачка, у мяне за суткi аплочаны гранатавы нумар, iдзi за мной. Зможаш ў яго непрыкметна пракрасцiся?
  - Без праблем, супрацоўнiкi гасцiнiцы мяне не бачаць, я iм прымiльгалася, ты не думай, я не такая, я тут працую, а прасцей кажучы: я смецце выношу.
  - Добра, хадзем.
  Яны прыйшлi ў гранатавы нумар. Яна тут жа дапiла i даела ўсё, што было на стале. Велiзарная ложак стаяла па цэнтры спальнi. Ён прапанаваў ёй легчы на ложак, а сам вырашыў, што ляжа на канапе. Яна легла на раскошнае лежню i заснула, амаль iмгненна. Ён стаяў i глядзеў на яе, потым лёг на канапу, i заснуў. Ён прачнуўся ад патоку свежага паветра. Яна стаяла ля расчыненага акна i глядзела на мора. Ён замёрз, i павольна пацягнуў на сябе коўдру. Яна заўважыла яго рух i легла на яго зверху. Ён нiколькi не здзiвiўся. Упэўнены пацалунак змацаваў iх часовы саюз. У дзверы пастукалi. Пачуўся голас Эмы:
  - Кiрыл, адчынi дзверы, я да цябе прайду, цябе няма ў сваiм нумары, значыць ты тут.
  - Чаго ёй тут трэба? - зашаптала дзяўчына з хвосцiкам. - Скажы, што ты заняты.
  - Я ёй проста не адкажу - - прашаптаў Кiрыл.
  Эма пастаяла каля дзвярэй i сышла.
  - Вось ты Якi! Па табе жанчыны сохнуць! - сказала дзяўчына i скiнула коўдру на падлогу, потым пацягнула яго на лежню.
  Ён пайшоў за ёй на ложак. Гранат слаба мiгцеў на спiнках ложка. Ён лёг. Яна стала круцiцца вакол яго, як ваўчок, потым паклала свой Хвосцiк валасоў на яго грудзi i прыцiхла.
  Ён стаў павольна гладзiць яе рукамi, хаваючы, усё глыбей пад яе вопратку.
  - У мяне яшчэ нiкога не было - - прашаптала дзяўчына з хвосцiкам.
  - I ў мяне нiкога не было - - прашаптаў Кiрыл.
  Яны былi першымi. Прачнулiся ў абед. Кiрылу пара было ехаць дадому. Яны перайшлi ў маленькi нумар ён сабраў рэчы. Яна пацалавала яго ў шчаку на развiтанне I сказала:
  - Пакiнь свой адрас, а то дзiця атрымаецца, а яго бацька пра гэта не даведаецца.
  Ён важна дастаў сваю вiзiтоўку i аддаў дзяўчыне.
  Яна выпырхнула з пакоя, потым вярнулася i сказала ў прыадчыненыя дзверы:
  - Мяне Тая клiчуць.
  - А Мяне Кiрыл.
  Яна тут жа зачынiла дзверы з таго боку. Ён пачуў яе крокi па калiдоры, неўзабаве яны зацiхлi.
  Няважныя справы складвалiся ў Храбры, яна не магла датэлефанавацца да Кiрыла. Дома яго пастаянна не было, а працу ён змянiў. Яго вiзiтоўка маральна састарэла. Тры месяцы цяжарнасць развiвалася ў схаваным варыянце, потым стала такой, што нiчым нельга было жывот схаваць. А Кiрыл маўчаў. Таю дома не лаялi, але пагарджалi. Горш было iншае-фiнансавых сродкаў у яе доме хранiчна не было, грошы яе дом бокам абыходзiлi. У гасцiнiцы, дзе Кiрыл жыў, яна даведалася яго хатнi адрас, на апошнiя грошы купiла бiлет на цягнiк. Тая прыехала да яго дома, i стала чакаць яго, пакуль не з'явiцца.
  Кiрыл прыйшоў позна ад Эмы, у яе ён спаць не заставаўся. На лаўцы ля яго пад'езда сядзела Тая з вялiкiм жыватом. Ён з цяжкасцю пазнаў дзяўчыну з хвосцiкамi. Ды i яна яго пазнала, толькi таму, што упiваўся вачыма ў кожнага мужчыну, заходзячага ў пад'езд. Код замка яна не ведала i ў пад'езд прайсцi не магла. Кiрыл прывёў яе да сабе дадому. Тэрмiн у Храбры быў сур'ёзны, а жывот такi велiзарны, што Кiрыл яго з першай хвiлiны спалохаўся.
  клён i бяроза, рабiна, бэз i Хаста, дзесьцi ўнiзе памiж iмi расце. Усё проста. Проста камусьцi iсцi па двары з дзiцем, я маўклiва з балкона гляджу савянём. Старая бабка хаджу ад дзвярэй да дзвярэй, як жа мне болю мае ўсе мне-надакучылi. А бо паўстагоддзя прайшло толькi з тых часоў, любiлi. Пачуццi i думкi даўно на завала-забылiся.
  Таi было трохi дрэнна пасля пераезду. Яна адразу легла на канапу. Цяпер ужо прыйшлося бегаць Кiрылу i даглядаць за Таей. Ён не адмаўляў свайго ўдзелу ў адукацыi гэтага гiганцкага жывата. Пасля працы ён цяпер iшоў дадому, а да Эмы больш не заходзiў. Яна i не чакала яго асаблiва. Быў - добра, няма - таксама добра. Кiрыл i Тая былi вымушана распiсацца, таму што ёй патрабавалася назiранне лекараў, яна нават прыехала са сваёй медыцынскай картай. Нарадзiла Тая блiжэй да лета дзяўчынку. Увесь часовы глянец з Кiрыла зляцеў. Грошы сыходзiлi на дачку i Таю.
  На душу Цiхана, старэйшага брата Кiрыла, цiснуў Стары грэх. Аднойчы ён прыйшоў да Кiрылы, а ўбачыў у яго ў доме Таiсiю з двума дзецьмi. Цiхан памятаў Таю спакойнай маладой дзяўчынай без любоўнага мiнулага. Несамавiтая вонкава, разумная i спрытная, яна была для адпачывальнiкаў на моры сваiм хлопцам. Цi была для ўсiх такой. Яна вырасла на самым сiнiм моры, дзе адпачывальнiкi не вельмi прапускалi мясцовых дзяўчынак.
  Тая не была выключэннем. Рухомая, жывая дзяўчынка закахалася ў прыезджага адпачывальнiка. Iх пляжны раман быў непрацяглым, але вельмi небяспечным для школьнiцы. У 16 гадоў яна ледзь не трапiла ў матчыны праблемы, пасля дзiкiх слёз i трох уколаў, гэтай долi яна пазбегла. Пасля перажытага, яна падышла да люстэрка i паспрабавала зрабiць з сябе непрыгожую дзяўчыну. Тая рабiла ўсё, каб мужчынам не падабацца, але пры гэтым прымусiла сябе добра вучыцца, як бы насуперак лёсу.
  Пасля школы Тая вучылася ў тэхнiчным каледжы сярод хлопцаў, але не дазволiла iм сабой захапiцца, як быццам у ёй быў процiвагу ўсiм любоўным захапленням, а летам яна падзарабляла ў гасцiнiцы, на самай бруднай працы. Так што Косця быў у яе першым, а Кiрыл быў апошнiм. Яна скончыла тэхнiчны каледж, нарадзiла дзяцей, i вось сустрэла свайго першага мужчыну ў доме апошняга свайго мужчыны. Увечары на адрамантаванай кухнi сядзелi два зацкаваныя мiнулым чалавекi: Косця i Тая. Яны нiбы ўпершыню ўбачылi адзiн аднаго, так яны выпадкова сустрэлiся. Або няма?
  - Косця, што здарылася? Чаму ты так са мной паступiў?
  - Тая, я быў дурань! Я спалохаўся, што цябе не было 18 гадоў! Я баязлiвец! Я з'ехаў! Я баяўся, што ты падасi на мяне ў суд! Я хаваўся ад сябе i ад цябе!
  - Ты разумны!
  - Ты так думаеш?
  - Я заўсёды пра цябе думала добра.
  - Я дрэнны чалавек!
  - Не займайся самазнiшчэннем, шкодна.
  - Не буду, але я ледзь цябе i сябе не забiў! З-за адной няўдалай любовi.
  - I чаму? Трызнiць. Iдзi спаць.
  - Таiсiя, ты права! Ты сёння вельмi прыгожая!
  - У якiя-то павекi заўважыў мяне! А я даўно тут жыву, i да гэтага вучылася.
  - Прабач, але я цябе ў гэтым горадзе не бачыў. Так, вядома, я цябе ведаю, але не прыглядаўся да цябе, баяўся думаць пра цябе.
  - Ды i я цябе асаблiва не ўспамiнала. Страшныя ўспамiны.
  - Вып'ем за новае знаёмства!
  - Нармальна! Мы даўно знаёмыя, а цяпер вып'ем за знаёмства!? Вып'ем! - сказала Тая i дастала з халадзiльнiка пачатую бутэльку вiна - зняла фужэры з палiцы, - чым закусiм?
  - Чым Бог паслаў, у мяне ёсць скрынка цукерак i кавалак сыру ў дыпламаце.
  - Падыходзiць, а заўтра я прыгатую бяседа на траiх, калi не пярэчыш.
  - Рыхтуй, калi Кiрыл не абурыцца.
  Два чалавекi сядзелi на кухнi, пiлi вiно. Дзецi спалi. Кiрыла не было дома. Косця працягнуў руку да Таi, але яна сваю руку iмклiва прыбрала.
  - Цiхан, бяседа заўтра, а цяпер iдзi спаць дадому, - сказала яна, i зачынiла дзверы за госцем.
  Цiхан пайшоў дадому спаць. Ён заснуў, як правалiўся ў мiнулае.
  На наступны дзень да Тае зноў прыехаў Косця. На хатнiм бяседзе сядзелi два чалавекi з розным сумленнем. Косця прыехаў да Таi за дараваннем, а для большай пераканаўчасцi ён пакiнуў грошы для малых. Яна ўзяла грошы i паехала ў унiвермаг, паглядзець для сябе новы магнiт для мужчын, у чым ён будзе выяўляцца, яна яшчэ не ўсведамляла.
  Шэраг люстраных прылаўкаў з касметыкай прыцягваў яе, яна прайшла поглядам па касметыцы, дайшла да апошняга прылаўка, тут цэны былi значна нiжэй, чым на першым. Яна ўзяла поўны камплект касметыкi для асобы, для пазногцяў, трохi супакоiлася. У вялiкiм гандлёвым зале народу было параўнальна трохi, народ аддаваў перавагу хадзiць на рынак, але зiмовым вечарам шлях адзiн - у магазiн цеплы i асветлены.
  Сумачкi, боцiкi, гарнiтурчыкi... Тая агледзела ўсё, адзенне была для яе тут дарагая. Погляд яе ўпаў на ўваход у паўпадвальны паверх унiвермага. Яна спусцiлася па новым мармуровым прыступках. Велiзарны зала незвычайнай прыгажосцi ззяў перад яе вачыма. На дарагiх сталах стаяла дарагая посуд, з пустога посуду елi дарагiя, укормленыя крэслы. Тая, як зачараваная iшла ўнутр памяшкання.
  Вялiкiя шырокiя ложкi, прыцягвалi да сябе дарагiм пастэльных бялiзнай, цэны для яе былi залiмiтавыя, яна павярнулася да выхаду. Перад ёй стаяў ўкормлены мужчына, але нядбайна апрануты. Мужчына ўсмiхнуўся, гладзячы на нясмелую дзяўчыну, i ўпэўнена ўзяў у рукi дарагое покрыва. Тая пайшла хутка да выхаду, але затрымалася ў вiтрыны з вяхоткамi, нават яны тут былi незвычайна добрыя i дарагiя. Яна выбрала зубную шчотку па шалёнай цане. Мiма яе ўпэўнена прайшоў ўкормлены мужчына з двума, добра спакаванымi пакетамi. Тая купiла зубную шчотку. У гэты час ля касы на выхадзе адбылася замiнка, прагучаў рэзкi крык, тупат ног.
  Яна ўбачыла, што касiр, трымаючыся за галаву, звалiлася на свой стол за касай. Мужчына з двума пакетамi ўцякаў па мармуровых лесвiцах. Да касы падбегла прадавачка з залы, яна нацiснула на кнопку трывогi. Тае прадавачка сказала, каб яна не сыходзiла. Мужчына ўцёк з крамы. Тая паглядзела на прыладу нападу: гэта была падстаўка для нейкага экрана. Яна i раней iх бачыла, такiя падстаўкi з экранам, стаялi ў дарагiх крамах, а для чаго, яна не ведала.
  Прыбыла група аховы, Таю апыталi як сведку, яна запомнiла таго, хто быў у цывiльным i назваўся Лiсам. Сiмпатычны такi мужчына. Яго вiзiтоўка легла ў яе далоньку разам з чэкам на зубную шчотку. Тая i дэтэктыў ЛIС пазнаёмiлiся. Iлля ЛIС заўсёды працаваў там, дзе была праца. Тая стала яго часовым партнёрам. Ён па яе апiсаннi склаў партрэт нейкага мужчыны, але яго не знайшлi па гарачых слядах, а тая касiрка ачуняла. Мужчына ўдарыў яе мiмаходзь, не смяротна.
  жаўцiзна распырсканая на лiсцi. Лёгкая прахалода ветрыку. Пуста на душы. Кахання няма ў думках. Памяць зацягнулi аблокi. Сумна. Бясконца самотна.
  Бязглузда. Нiкога я не люблю. Так бывае восенню глыбокай, у вераснi толькi руку пригублю. Трэба проста жыццё перайначыць, трэба памяняць месцамi ўсё. Дзесьцi чакае каханне, нельга iнакш. Восень першародная яшчэ. Восень пралятае жоўтым сонцам, асвятляючы свет сваёй красой. Паглядзi, дружа, у сваё акенца, паглядзi лiставых лiсой, што прайшла прыгожа па дрэвах, агаляючы галiны ад лiстоты. Жоўты свет парывiстых iмкненняў знiкае з ветрам да вясны.
  Тая выйшла на вулiцу. Ёсць адзiн перыяд у прыродзе, якi любяць практычна ўсё-гэта перыяд залатой восенi. Яна парыць у выглядзе жоўта чырвоных лiсця клёнаў, яна пануе ў выглядзе зялёна-залацiстых манет лiсця бярозы. Яна ўпрыгожвае дома, яна засцiлае светлай лiстотай дарогi. Прамянi сонца, i любы колер неба дадаюць свае фарбы i адценнi ў шчодрае сакрамэнт лiсцянай красы.
  Пачуццi людзей на фоне чароўнага хараства ўзмацняюцца ў лепшы бок. Каханне людская расквiтае разам з лiстотай, калi яе няма, то можа нахлынуць небывалае натхненне, цi простае працавiтасць. Людзi квiтнеюць знутры, iх душы падпяваюць высакароднай восенi. Яны тоесныя. Добрыя i светлыя пачуццi множацца i ператвараюцца ў новы твор.
  Хай неба злёгку хмурыцца, але невядомыя прамянi асвятляюць залацiстую лiстоту. I выгляд велiзарных, царскiх букетаў, якiя складаюцца з цэлых дрэў, лiслiва акультурваюць людскую душу. Незалежна ад узросту Тая заўсёды хадзiла на трэнiроўкi, вось i на гэты раз яна пайшла на звычайную трэнiроўку ў спартыўны клуб, але пасля трэнiроўкi яе чамусьцi Лата калыхала ад стомы. Яна ўбачыла бярозу i абхапiла рукамi белы шаўкавiсты ствол дрэва.
  Аднак бяроза сама абхапiла дзяўчыну сваiмi галiнамi i вжала ў ствол. Тая апынулася ў ствале дрэва. Яна павольна села на нешта якое нагадвае сядзенне, якое пад яе вагой прыйшло ў рух.
  Сядзенне разам з Таяй стала павольна апускацца пад зямлю, пры гэтым павялiчваўся дыяметр памяшкання. Яна адчула тармажэнне, сядзенне спынiлася. Яе атачаў Мармуровы зала цылiндрычнай формы.
  У нейкi момант часу перад яе вачыма рассунулiся мармуровыя плiты, яна ўбачыла Шкло, за якiм знаходзiўся тунэль. У тунэлi стаялi конi. Шкло павольна адышла ў бок разам выявай коней. Яна апынулася сапраўды ў тунэлi, дзе яе чакаў мiнi-Цягнiк. Яна села ў пусты вагон, цягнiк набраў хуткасць i накiраваўся ў невядомасць.
  Тая не паспела прыдумаць варыянты месца свайго прызначэння. Цягнiк спынiўся без яе ўмяшання. Яна выйшла з вагона, у якiм было ня больш за дзесяць крэслаў. У невялiкай кабiне не было машынiста, але цягнiк паехаў далей, нiбы не заўважыў адсутнасцi пасажыра. Тая апынулася на маленькай падземнай станцыi без прыкмет жыцця.
  Вакол панавала запусценне, якому было шмат дзясяткаў гадоў. Яна сцiснулася ад страху i безвыходнасцi, не бачачы выхаду са становiшча. Iржавы метал не цешыў, са столi сачылася вада i сыходзiла ўглыб зямлi. Пад яе нагамi былi лужыны, нiбы на рынку, дзе яна была гэтай ранiцай. Яна паглядзела яшчэ раз уверх i ўбачыла ручнiк, але не адно, iх было шмат, яны былi звязаны адно з адным.
  Тая палезла ўверх па вузлах з ручнiкоў. Апошняя перашкода яна пераадолела па металiчнай лесвiцы i апынулася ў Мармуровай зале лазнi. Калодзеж, з якога яна вылезла, зачынiўся.
  - Нельга быць прыгожай такой! - прагучаў пад скляпеннямi лазнi мужчынскi голас i дадаў: - i такой беднай.
  - Вы хто? - прашаптала Тая, выпраменьваючы святло з сваiх велiзарных вачэй.
  - Гаспадар рынку, дзе ты купляеш рэчы i дорыш. Я купiў падораныя табой рэчы. Дарэчы, на маiм рынку iх больш не прадаюць - - сказаў напышлiва нейкi гаспадар дзiўным голасам.
  - Добра, я не буду купляць рэчы на даручаным вам рынку! - прагаварыла Тая, цалкам асвоiўшыся з сiтуацыяй.
  - Куртачку сёння купiла i каму? Яна табе патрэбна? Няма! Табе дзякуй сказалi? Няма! Што ты ўсё раздаеш?! - грымеў мужчынскi голас пад мармуровымi скляпеннямi.
  - Я заўсёды так раблю. Купляю рэчы i дарую тым, каму яны больш патрэбныя. У маёй аднакласнiцы шмат дзяцей, я ёй падарыла куртку - - прагаварыла Тая, не адчуваючы за сабой вiны.
  - Падоранаму каню ў зубы не глядзяць-гэта твая любiмая прымаўка? - спытаў мужчынскi голас.
  - Я сёння бачыла хвасты двух коней - - заўважыла Тая, аглядаючы памяшканне, у якiм не знаходзiла нiякiх аб'ектаў, якiя будуць размаўляць i глядзяць.
  - Не шукай, Тая, мяне ты не знойдзеш. Хвасты коней-менавiта тое, што ты заслужыла.
  Тая пачула пстрычка, нiбы адключылi размаўлялае прылада. Яна села на мармуровую лаўку, якой было некалькi сотняў гадоў, мяркуючы па яе згладжаным формам, але неўзабаве ўстала ў пошуках дзвярэй звычайных. Яна ўзгадала цылiндрычную камеру, у якую апусцiлася з бярозы, i вырашыла, што сцены ў памяшканнi павiнны рассоўвацца. У сцяне з'явiлiся жалюзi, за iмi-адкрытае акно. Тая падышла да акна, але гэта быў мiраж, а вось стол з ежай апынуўся сапраўдным. Таю нiчога не заставалася, як ўспомнiць гэты дзень. У памяцi ўсплыло, як прадавец заўзята адарвала з прададзенай курткi этыкетку, адцягваючы пакупнiкоў ад здачы. Пакупнiкi сапраўды пайшлi па сваiх справах, пераступаючы лужыны. Тая ведала свае фiнансавыя магчымасцi i радавалася таму, што магла купiць i падарыць.
  Тады яна пайшла i купiла яшчэ рэчы, i таксама ў падарунак. Яшчэ ўчора яна спрабавала знайсцi сабе дома некаторыя рэчы i з сумам зразумела, што гэта немагчыма, яна iх у гэтым годзе купiла шмат, але ўсё падарыла. А ў яе былi тыя, што падарылi ёй. Загадка.
  Тая зноў села на мармуровую лаву i ўважлiва агледзела сцены, але нiчога на iх не выявiла. Ёй стала сумна ў памяшканнi без вокнаў i дзвярэй, але яна памятала, што за ёй вядуць назiранне, без гэтага яна б не чула галасы гаспадара пасткi. Такi стан для яе было больш чым пакутлiвым.
  Каб адцягнуцца, яна стала рабiць практыкаваннi адно за адным, не думаючы пра тое, дзе яна i што з ёй. Пасля таго як яна канчаткова стамiлася, дзяўчына адчула паток свежага паветра. Адна сцяна павольна адышла ў бок. Тая хутка выйшла з Мармуровага памяшкання i апынулася ў драўляным доме, у якiм стаяў драўляны стол i дзве крамы.
  чалавек творыць сабе падобных, толькi няўдала часам, а то раптам - народзiцца вялебны, а то раптам-вучоная серада. Гены ў iм закладзены стагоддзямi, у iх усё ёсць пра колер i пра вочы, што бываюць побач з нябёсамi, або кареглазым сляза. Бачыце, мяняюць жыццё дарогi, i растуць велiзарныя дамы, вось аўтамабiльныя патокi, там садоў нястрымных хваля. Сонца прамень бяжыць па шкле вокнаў, а за iмi новенькi ўтульнасць. Электронны свет захутаны ў кокан, сотавы, кампутар у свет вядуць. Космасу дарогi нам падуладныя, i глыбiнi можна ўсё дастаць. Можна жыць сто гадоў, нам стагоддзе падуладны, можна з Мартэна выжыць сталь.
  На стале стаяў збан з вадой. Ляжала пачак шакаладу. Яна выпiла ваду амаль усю, з'еўшы некалькi квадрацiкаў шакаладу, паглядзела вакол сябе, не спадзеючыся знайсцi дзверы сярод аднолькавых дошак, якiя атачалi яе з усiх бакоў. Дзяўчына паставiла збан на сядзенне, паклала побач рэшткi прысмакi i легла на доўгi стол, склаўшы далонькi пад шчакой. Тая заснула.
  Назiральнiк, мiмаходам зiрнуўшы на манiтор, сышоў па сваiх справах. Гэтая дама яго ўражвала любым сваiм дзеяннем i знешнасцю. Ён не хацеў ёй прычыняць зла, але i дабро яму было незнаёма, неўзабаве ён вярнуўся i нацiснуў на кнопку, якая адкрывае дзверы.
  
  Тая прачнулася ад гуку адчынянай дзверы i хутка выбегла ў наступнае памяшканне, якое апынулася доўгiм калiдорам. Яна пайшла па калiдоры i мiжволi ўвайшла ў адкрытыя дзверы, якiя адразу за ёй зачынiлiся. Дама апынулася на пляцоўцы, якая пад ёй закруцiлася i спынiлася, калi яна страцiла арыенцiр, адкуль увайшла. Тая агледзела пакой з адзiнай дзвярыма, яна штурхнула дзверы, за ёй апынулася ванная пакой.
  "Хоць так", - падумала яна, не задумваючыся аб выхадзе з гэтага памяшкання. Уверсе пакоя адкрыўся люк, з яго пасыпалiся пiвонi. Люк зачынiўся. Адкрылася невялiкае акно ў сцяне, з яго высунуўся стол з ежай.
  Тая ўзяла ў рукi пераносны тэлефон i зразумела, што тэлефанаваць яна нiкому не хоча. Яна пагрузiлася ў стан з поўнай адсутнасцю ўсiх жаданняў i прыйшла ў цiхi жах ад сваёй аморфнасцi. Высiлкам волi яна падняла сябе, уключыла ноўтбук, але ён завiс. Яна паглядзела ў акно, шторы аднёс у бок вецер, у такiя хвiлiны ў яе тэлевiзары мяняўся гук па чыёй-то волi i высякаўся ноўтбук. Як быццам хто адрываў этыкетку ад яе самой.
  Пранiзлiва-халоднае неба адкрывала душу космасу. Дыханне атрымлiвала асалоду ад чысцiнёй паветра, а рукi сцiскалiся ад холаду ў чатыры фiгуркi, кожная з трох пальцаў. Але пальцаў усяго дзесяць, а фiгурак атрымлiвалася чатыры. Схаваныя ў кiшэнi яны надзейна ахоўвалi Таю ад патокаў чужых думак.
  Чужыя думкi, пушчаныя наўздагон, надакучылi ёй да агiднасцi. Яна адчувала пустэчу ў душы ад гутаркi з шэфам, якi ўвесь час трымаў у роце рыбу сваiх навыкаў, i аперыраваў iм, як яму ўздумаецца. Падняўшы над сабой рыбiн сцяг, пакрыты лускавiнкамi ведаў, ён нёсся на яе з чарговым глупствам, прычыненай уласнай уладай. Надакучыць. Ёй так надакучыла, што яна з лютасцю ўбiла чатыры фiгуркi ў глыбiнi сваiх кiшэняў. Яна iшла рашуча. Ёй хацелася забыцца на сваё прынiжэньне, выклiканае неабходнасцю падпарадкоўвацца шэфу.
  Наперадзе замаячыла фiгура, якую яна ведала так даўно, што ўспамiнаць колькi, будзе няправiльна. Мужчына быў апрануты ва ўсё самае дыхтоўнае з усяго, што прадаецца на гэтым свеце. Якасць кожнай адзежка i прадмета проста верашчала аб сваёй дарагоўлi. Тая ў сваiм рашэцiстым палiто i падысцi да яго не магла. Ён яе пазнаў усiмi фiбрамi свайго iстоты. Ён адчуваў яе скрозь усю дыхтоўнасць сваiх вопраткi. Але яны так i не сустрэлiся вачыма.
  О, Гэта вялiкае мастацтва iсцi побач, сядзець разам у адным выглядзе транспарту, i не глядзець адзiн на аднаго. Фiгуркi ў кiшэнi распалiся. Тая ўчапiлася ў сумку i глядзела ў акно, адчуваючы на сабе дыхтоўны погляд. Не, яны нiколi не былi з iм блiзкiя нават блiзка. Яны заўсёды былi адзiн ад аднаго бясконца далёкiя. Але, калi б рукаў яе палiто закрануў яго рукавы, то, несумненна, адбылося б кароткае замыканне.
  Яны спецыялiсты сваёй справы i нiколi не дазволяць наблiзiцца адзiн да аднаго настолькi блiзка. Ён першы пакiнуў Транспарт. I ёй стала добра, яна не глядзела, як ён выходзiў з мiкрааўтобуса, але сваёй прысутнасцю ён прымусiў забыцца крыкi шэфа, якi пасля атручвання стаў моцна нервовым, у дачыненнi да яе.
  Як звалi чалавека ў дыхтоўных рэчах? Цiхан. Безвыходнасць заўсёды прымушала яе браць у рукi тэлефонную трубку. Цяпер, калi ўсе ходзяць з мабiльнiкамi, цяжка зразумець звычку цягнуць руку да стацыянарнага тэлефона. Многiя ад яго ўжо адмаўляюцца, не адчуваючы ў вострай неабходнасцi.
  Мабiльнiк злучае заўсёды з гаспадаром тэлефона, а хатнi або фiрмовы тэлефон можа злучыць з кiм заўгодна. У тым выпадку, калi Тае востра хацелася выгаварыцца, яна набiрала аўтаматычна адзiн i той жа нумар. На тым канцы раздавалiся гудкi, але апошнi час, дадзеная сувязь здавалася састарэлай i бязмерна дарагi, i яе званок часам звiнеў у пустаце, або да яго падыходзiла не тая, каму тэлефанавала.
  вашы пазногцi, як лiсце бярозы, залацiстай, малюнкам поўныя. Вашы валасы-сонейка слёзы распусцiлiся на грэбнi хвалi. А вейкi вiсяць нада мною, прыкрываючы палымяны погляд. Пабялеюць яны толькi зiмою, калi восенi цьмянее ўбор.
  
  Яе звалi Эма. Чаму? Яны разам працавалi: Тая, Эма i Цiхан, i сядзелi ў адным аддзеле. Кампутараў у той час не было, але былi дошкi з лiнейкамi, размешчанымi пад прамым вуглом адзiн да аднаго. На дошкi кнопкамi мацавалi белыя лiсты паперы i чарцiлi простымi алоўкамi, часам выкарыстоўваючы цыркулi, якiя не горш кнопак псавалi дошку.
  Цiхан тады ўжо хадзiў у якасных рэчах, i вельмi за iмi заляцаўся, як i за маладой жонкай. Была яна прыгожай? Яна была дыхтоўнай. У Таi iх адносiны выклiкалi лёгкi прывiд рэўнасцi, якi да гэтага часу быў памiж iмi. Навошта Тая успамiнае Цiхана? Усё часцей ён стаў трапляцца на яе дарозе. Навошта? Жыццё зводзiць i разводзiць людзей.
  Таю i Цiхана развяла Эма, калi яны ўсе былi маладымi i дошкi замянялi кампутары. Эма хадзiла ў сукенка з яркiмi сланечнiкамi. Яе галаву ўпрыгожвала русая каса, якую яна заплятала, пераплятала i закручвала на патылiцы. Яе грудзi дыхала сярод сланечнiкаў, верхняя частка грудзей выглядала з жоўтых кветак i прыцягвала ўвагу мужчын.
  Цiхан прыгожы мужчына, а тады ён быў малады i прыгожы. А побач з iм квiтнелi сланечнiкi, скрозь якiя цяжка было заўважыць Таю ў шэрай або сiняй вопратцы.
  Тая часта плакала ад стомленасцi або крыўды. Дома ў яе быў муж Кiрыл, якi забiраў ўсю яе жаночую энергетыку. Цi магла яна заглядываться на Цiхана? Хутчэй няма. I ён няма. Цiхан быў братам яе мужа, ён бачыў яе слёзы, але нiколi яе не суцяшаў. Эма Таю не супакойвала, яна нападала на яе славесна i вяла нейкую дамiнуючую сварку.
  Эме падабаўся муж Храбры, каб наблiзiцца да яго, яна наблiзiлася да яе. Эма стала прыходзiць да Таi дадому пад любой падставай, яна лёгка прыдумляла любую справу, потым заставалася ў яе дома, але без яе з яе мужам сам-насам.
  Кiрыл сам сказаў Тае, што Эма да яго цягнецца, але яму не падабаецца яе фiгурка, не яго фармат. Яе яго халоднасць не спыняла. Эма шчыльна стала з Таяй сябраваць, супакойваць, наладжваць i пераналаджваць, калi яна ёй гэта дазваляла. I, натуральна, што да Таi дадому яна хадзiла, калi хацела.
  
  
  Кiраўнiк 18
  
  Цiхан меў зносiны з Таяй, калi яны перасякалiся па працы, што было даволi рэдка. Яна яго часам бачыла па-за працай. Эма зносiны з Таей не перарывала, яна стала запрашаць яе да сябе дадому, але не адну, а разам з мужам. Яны перайшлi на ўзровень-сябраваць сем'ямi.
  - Тая, дакажы, што шчодрасць i дабрыню караюць, - прапанавала Эма.
  - Добра. Я купiла кнiгi i падарыла розным людзям.
  - А людзi?
  - Некаторыя бяруць кнiгу, упакаваную ў плёнку, i дораць далей, iншыя прадаюць. Часцяком iм падораная кнiга не патрэбна, яны за яе хочуць грошы атрымаць, таму тэлефануюць у Выдавецтва, выказваюць свае заўвагi. Потым мне тэлефануюць з Выдавецтва i з надрывам у голасе перадаюць падораныя заўвагi.
  - Хто вiнаваты ў вiры такой шчодрасцi?
  - Я. аўтар не павiнен дарыць свае кнiгi прагным людзям.
  - Як iх адсеяць?
  - На гэтым месцы патрэбны дэтэктыў. Я кнiгу падарыла шэфу. У яго ёсць жонка. Яго жонка робiць грошы з прадметаў. Напрыклад, ёй у краме падарылi нешта, яна знайшла дэфект у падораным прадмеце, паставiла на вушы ўвесь магазiн, i ёй аддалi грошы за прадмет, якi яна не купляла.
  - Тая, ты столькi працы ўкладаеш у свае кнiгi. А потым iх дорыш! Цi трэба выдаваць свае кнiгi?
  - Ты права, трэба выдаваць толькi асобнiкi для сябе, для далейшай працы над творамi. Людзi, хто выдае масавым накладам свае кнiгi, часцяком жывуць у дамах з кнiг, я не кажу пра легендарных аўтараў.
  - Ёсць тыя, хто прадаюць кнiгi?
  - Тыя, хто прадаюць кнiгi праз крамы, марнуюць цемру грошай на продаж i выданне кнiг. Жыццё так мудрая, што лягчэй не выдаваць, чым выдаваць кнiгi, лепш не пiсаць, чым пiсаць. Але ёсць тыя, у каго пiшацца само, але само нiчога не прадаецца. Таму i ўзнiкаюць падарункi.
  - Што яшчэ робяць з падарункамi?
  - Выкiдаюць, чытаюць або перадорваюць, радзей прадаюць. Навязла ў зубах гэтая тэма.
  Прагулка маладых жанчын падчас абеду падышла да канца. На працы ў iх шторм натуральны. Вецер дзьме прама ў акно i прыносiць такiя заданнi, што ўсё ставiцца з ног на галаву. Учора на зборачны ўчастак прыйшоў шэф, якi доўга глядзеў да чаго б прычапiцца i знайшоў дзверы, якую кiнулi пад вокны на вулiцы. Ляжыць дзверы пад iржавай трубой i хутка iржавее.
  Цiхан не любiў ездзiць у электрычцы па адной прычыне: гандаль i спевы, то i iншае суправаджалася знясiленымi галасамi, вушы затыкаць бескарысна. Гэта такое пакаранне, што электрычкi здаюцца iсным пеклам для людзей з добрым слыхам. У сецiве, нарэшце, з'явiлася паведамленне, што гандаль забароняць. А спевы? Адзiн спявае, а за iм яшчэ людзi стаяць. Iм усiм трэба даць.
  зноў электрычка. Павароты лёсу людзей, дарог, прамоваў. Жыццё набiрае абароты. А ты, мой сябар, сёння чый? Снегу, дома, движенье ў вокнах скрозь запацелыя шкло, i гоман твой, i чые-то догмы, i шмат слоў ужо сплыло.
  Шкло навошта-то отпотело, i лужыны растаюць снягоў, каму да пачуццяў-то нашых справа i да вязання стагоддзяў? Усё вiдавочна, нават проста: флюiды кiнутай любовi даўным-даўно ўвайшлi ў нарасты былых пакут на крывi.
  Кахання, крывi, снегу, завеi. Багацце кропель на акне. Мы пачуццi розумам апранулi i не спалiлi iх на агнi.
  А, калi чалавек кожны дзень вымушаны ездзiць на электрычцы? Кашмар на электрычцы пастаянны i знясiльваючы для пасажыраў. Заснуць i то немагчыма, абудзяць i ў вуха праспяваюць або прадэкламуюць рэкламу на мiзэрную прадукцыю, якую пастаянны пасажыр не купiць. Цiхан любiў якасныя тавары, ён купляў iх у крамах, вось i ездзiў часам у сталiцу па звычцы.
  Але Дробная продаж так яго даймаць, што ён гатовы быў купляць на блiжэйшым рынку, абы не чуць салаўiны спевы пад баян, гармонiк i гiтару. Цiхан заўважыў Таю, ён бачыў яе бакавым зрок, але рабiў выгляд, што не бачыць. З Таей Цiхан добра знаёмы, вядома, ён яе пазнаў. Яны ехалi ў электрычцы, малюючы чужых адзiн аднаму людзей.
  Цiхан не вадзiў машыну, паколькi ўсе грошы ўсё жыццё перакладаў у дыхтоўныя рэчы для сябе каханага. Якасць для мужчын рэдкае, але абмеркаванню яна не паддавалася. Каму чаго, ён любiў сталiцу, яна з кожным годам станавiлася дыхтоўней з усiх бакоў. Гэтага было тое, што яму было трэба заўсёды. Дыхтоўнасць аздаблення дамоў, якасць асфальту, добрая аздабленне салонаў цягнiкоў у метро i аўтобусаў.
  Крамы станавiлiся падобнымi на палацы, усе разам яго прыцягвала пастаянна. Ён ехаў у сталiцу з задавальненнем, акрамя электрычак, акрамя гэтай дробнай продажу, у яго зубы звяло, калi сталi прадаваць марозiва хрыплым голасам.
  Летам ён ездзiў на цягнiку да мора, i ў цягнiках прадавалi марозiва, але такога нiзкага якасцi, што ўспамiнаць i гэта непрыемна. Можа быць, у гарадах, якiя ён праязджаў, i было марозiва добрым, але ў цягнiках гэта было не марозiва. Цiхан заўсёды заракаўся, што не купiць марозiва, але купляў, а потым думаў, куды яго выкiнуць, як i тыя дынi, якiя выпадкова купляў, iх працягвалi ў вагон у пакетах. Купля не гледзячы.
  Тая мiмаходам паглядзела ў бок Цiхана, якi сядзеў у электрычцы наперадзе яе, але думкi пагаварыць з iм у яе не ўзнiкла. Яны добра адзiн да аднаго ставiлiся, яны цалкам адзiн аднаму давяралi, яны спрачалiся па палiтычных пытаннях да самазабыцця i з вялiкiм задавальненнем. Яны пiлi адны напоi, маглi i моцныя напоi выпiць з пачуццём, i працягнуць сваю спрэчку.
  калi доўга бегаць па дарожках, можна растрэсцi ўвесь антураж. Калi нiкому не ставiць рожкi, можна не сысцi зусiм у наклад. Калi вам за трыццаць-ня нараджала, значыць, пустоцвет зноў у цане. Толькi б ваша конь не заржала на сямейнай, цiхай цалiне.
  На бугорку сядзеў Борт, ахоўнiк дачнага пасёлка. Перад iм паблiскваў маленькi сажалка, зацягнуты глеем i цiнай. Кружылiся дзелавiтыя камары. Вiдаць быў маленькi домiк, побач з якiм пасвiлася каза. Крыху ў баку знаходзiўся элiтны дачны пасёлак.
  Борт вёў назiранне за наваколлем, ён думаў. У палкоўнiка была Тая сястра, у яе не стала мужа па iмя Кiрыл... Бываюць таварыскiя людзi i нетаварыскай, а Кiрыл быў таварыскi малады чалавек, Яго Дзень Нараджэнне быў святым для многiх людзей. Усе лiчылi сваiм прамым абавязкам павiншаваць Кiрыла. Але камусьцi гэта магло не падабацца. Да Кiрылы ў дом цягнулiся i маладыя людзi, i дзяўчаты, i людзi крыху старэйшыя. Пра гэта Борт ведаў ад не менш таварыскай Храбры, ад яе ж ён даведаўся, што Эма любiла Кiрыла, а што цягнуць такую навiну? Эма была жонкай палкоўнiка. Далей можна i не напружвацца, усё i так зразумела, чаму з гэтага свету на той сышоў гаваркi малады чалавек з кароткiм iмем Кiрыл.
  Так ды нi так, а на свеце жыў бядняк, i жыў ён у старым, драўляным доме, на ўскраiне дачнага пасёлка, дзе стаяла i не падала прыстойная дача палкоўнiка, з нядрэннымi фiнансавымi запасамi. Бедняку багатыя суседзi былi абыякавыя, ён тут жыў з нараджэння, а гэтыя панаехалi, панабудавалi. Прывык да суседстве бядняк, але да яго не прывыклi дачнiкi, ён не вязалася з iх чынам жыцця, зноў жа трымаў казу. Хоць, што граху таiць, тонкую сцежку дачнiкi пратапталi да бедняцкай казе. I бядняк стаў багацей ад грошай ад суседзяў. Але гэта ўжо не ў тэму.
  Кiрыл у бедняка казiнае малако не купляў... Гэтую iнфармацыю Борт ведаў. На пагорку, насупраць дома бедняка, працягваў сядзець дачны ахоўнiк. Ён глядзеў на дом, побач з якiм хадзiла каза. Ён адмахваўся ад камароў i думаў аб забойстве Кiрыла, якое адбылася на не даручанай яму тэрыторыi. Дачнiкi пагражалi пазбавiць яго аплаты, калi ён не супакоiць страсцi i страх дачнiкаў. Гэтага Борт не разумеў.
  I собiла Кiрыла прыехаць да палкоўнiка! Ахоўнiк ведаў Кiрыла асабiста, ды i хто яго не ведаў? Яго ведаў увесь дачны пасёлак... Чароўны малады чалавек, проста абаяльны. Да яго людзi лiплi, як камары да ахоўнiка на пагорку. Борт паглядзеў на сажалка, зарослы цiнай. Вось буржуi, дома пабудавалi, а нiчыйны сажалка лянота пачысцiць, а на берагах гэтай сажалкi i зараджаюцца гэтыя куслiвыя стварэння - камары. Ахоўнiк прыбiў тры камары на ўласнай шыi, i хацеў ужо пакiнуць пасаду назiрання, ды заўважыў рух на тэрыторыi дома бедняка. Ён прыгнуўся i расцягнуўся, нiбы загарае, а сам стаў глядзець скрозь траву за хiбарай, размешчанай за старым штыкетнiкам.
  Над штыкетнiкам ўзвышалiся дзве фiгуры: палкоўнiка i бедняка. Адзiн вялiкi i моцны, другi худы i сагнуты, нiбы сам не пiў малако сваёй козы. Яны размаўлялi i размахвалi рукамi так, што каза i тая з iх вока не зводзiла. Ахоўнiк чуў крыкi, але не чуў самiх слоў, пра што не вельмi i шкадаваў, ён зразумеў галоўнае, што яны асабiста знаёмыя. А Кiрыл дакладна ведаў палкоўнiка, але невядома цi ведаў ён уладальнiка козы-бедняка.
  Да чаго ўсе гэтыя думкi ў ахоўнiка? Справа ў тым, што труп Кiрыла быў знойдзены ля сажалкi, побач з тым месцам, дзе ў дадзены момант знаходзiўся ахоўнiк i спрабаваў прадставiць сетку падзей мiнулага выхаднога дня. Ахоўнiку дачнага пасёлка патрэбна была гэтая праца, i ён вельмi хацеў разгадаць загадку з вялiкiм лiкам невядомых.
  Бядняк застаўся стаяць ля брамкi, а палкоўнiк пайшоў да сваёй дачы. Насустрач яму ўжо iшла яго сястра Тая. Яны спынiлiся на сцежцы i сталi бурна тлумачыцца. Далейшае ахоўнiк не бачыў, па той прычыне, што адчуў чыёсьцi дыханне. Ён павярнуў галаву i ўбачыў казу, яна хадзiла вакол яго, дакладна ён з'еў яе траву або прымяў.
  Ахоўнiк вымушаны быў падняцца з належанага месца. I тут жа пачуў смех гаспадара козы, той непрыкметна падышоў да яго.
  - Прывiтанне, Борт! - сказаў бядняк. - Чаго ляжыш у вопратцы? Зялёным станеш.
  - Адпачываць.
  - Яно i вiдаць. Не, ты тут за мной сочыш, усё спрабуеш даведацца, хто Кiрыла прыгалубiў. Дык я вось, што табе скажу: каза не вiнаватая! Каза Кiрыла не забiвала. А астатняе сам даведаешся, калi зможаш, а я асабiста нiчога не ведаю, нiкога не бачыў.
  Борт зразумеў, што яго гоняць, i што гэты Мужычок усё ведае, але яму чымсьцi рот прыкрылi. Ды i яму ўсё гэта дарма не трэба ведаць, калi б не пагражалi пакiнуць яго працу без аплаты. Ён падняўся i пайшоў у бок дач, але рэзка спынiўся, азiрнуўся i ўбачыў, як мужык нагнуўся i падняў з травы пiсталет.
  Ахоўнiку зноў захацелася схавацца, ну хоць за травiнку цi што, але ён стаяў на паляне памiж дачамi i домам каза трымальнiка. На яго шчасце, на паляне ляжала два ссечаных дрэва, ён i павалiўся за адно дрэва. I пачуў стрэл, ён высунуў галаву з-за дрэва i ўбачыў сапраўдны бой: палкоўнiк страляў у бедняка. А бядняк ў палкоўнiка. Храбры побач з iм не было. Але ўсё тое, што адбывалася, было падобна на дуэль. А каза яшчэ гучней закрычыла на сваёй казлiнае мове. Гэта побач з ёй упаў яе гаспадар.
  Пераробiўшы кучу спраў, можна стаць i не надзел. Але вялiкi наш сцiплы розум, шмат у iм разумных дум.
  Бравы ахоўнiк закрануў кабуры з-пад асабiстага пiсталета. Зброi пры iм не аказалася. Цяпер ён быў вымушаны адлюстроўваць трэцяе бервяно i весцi назiрання. У дуэлi аказалася два iншых назiральнiка: ахоўнiк i каза, якая стаiць над галавой ляжыць гаспадара. Палкоўнiк апынуўся сапраўдным i пакiнуў месца здарэння на сваiх дваiх.
  Ахоўнiк ўстаў i пачуў стрэл, у яго бервяно куля ўрэзалася. Ён пахiснуўся, не ведаючы, што яму далей рабiць i яму страшна расхацелася тут працаваць, i грошы яго ўжо не вабiлi, хацелася проста жыць, i без стрэлаў у барыкады.
  - Сюды паўзы, - пачуў ахоўнiк жаночы голас , i ўбачыў Таю, якая ляжыць за другiм дрэвам.
  Ахоўнiк нагнуўся i выцягнуўся на траве, ён папоўз на жаночы голас. Яны абодва размясцiлiся за другiм ствалом больш буйнога памеру.
  - Борт, ты не бойся, гэта яны халастымi патронамi забаўляюцца, - сказала спакойная Тая.
  - Але гаспадар козы ляжыць, а Ваш муж Кiрыл забiты.
  - А ты сюды хадзiў у выведку? - спакойна спытала Тая.
  - А табе Кiрыла не шкада? А мяне з-за яго забойства хочуць пакараць.
  - Кагосьцi трэба пакараць, а цябе пакараць лягчэй за ўсё, але не за што.
  - Лепш я адсюль пайду, - прабубнiў ахоўнiк.
  - Не, ты прайшоў праверку боем, цяпер ты наш чалавек. Проста ў майго брата палкоўнiка ёсць хобi, ён любiць страляць.
  - I ён забiвае тваiх мужоў? - яхiдна спытаў Борт.
  - Гэта ты хапiў, Кiрыл мой адзiны муж, лепш яго на свеце мужыкоў няма.
  - Хочаш сказаць, што мужыкоў пасля смерцi твайго Кiрыла не засталося?
  - Я не казала, што Кiрыл забiты. Ён жывы.
  Борт ад нечаканасцi сеў:
  З чаго ён жывы, калi яго труп знойдзены ў гэтай сажалкi ў апошнi выхадны дзень?
  - Не лупцуй глупства. У мiнулы выхадны адзначалi Дзень нараджэння Кiрыла, усё крыху перабралi, трохi пастралялi, але ўсе засталiся жывыя, як заўсёды.
  Борт паглядзеў на маладую жанчыну i вырашыў, што яна не ў сваiм розуме ад гора, хоць вонкава яна выглядала цалкам адэкватна.
  Тая не стала спрачацца з ахоўнiкам, а ўстала i пайшла ў бок палкоўнiка.
  Борт сеў на бервяно, але тут жа падняўся i пайшоў паглядзець на бедняка з казой.
  Бядняк ляжаў. Каза блукала побач, нiбы была прывязаная да гаспадара вяроўкай. Камары кружылiся, на лоб мужчыны садзiлiся мухi, але ён iх не адганяў. Крывi не было вiдаць, але дыхання таксама не адчувалася. Ахоўнiк узяў руку бедняка, пульс ён не ўлавiў. Яму захацелася завыць ваўком, але месяца на небе яшчэ не было.
  Борт паглядзеў у бок дачнага пасёлка, там панавала велiчная цiшыня. Палкоўнiка i Храбры не было вiдаць. Яму захацелася элементарна набраць 02 i 03, але гэтыя паслугi ў дадзенай мясцовасцi практычна адсутнiчалi. Тэарэтычна яны былi, але далёка. У старых вёсачках заўсёды ёсць бабкi на такi выпадак, але тут старых дамоў не засталася, акрамя гэтага, ўмомант асiрацелага.
  Каза пасвiлася побач i пачуццяў не выказвала. Борце прыйшла ў галаву думка, што казу пара даiць. Каза зразумела яго думкi i згодна кiўнула галавой. Ахоўнiк узяў казу за вяроўку i павёў яе да дома. Даiць кароў яму яшчэ не даводзiлася, але яе вымя патрабавала ўмяшання звонку. Яна паiла сваiм малаком ўсiх жадаючых з пасёлка.
  Да моманту дойкi з боку дач падышла пажылая жанчына, яна ўбачыла Борта, якi спрабуе даiць казу, засмяялася i прапанавала свае паслугi. Борт тут жа ўскочыў на ногi i аддаў казу жанчыне, у якой даведаўся мацi палкоўнiка, сказаўшы, што яе гаспадар затрымлiваецца, i прасiў падаiць казу.
  А сам хуткiм крокам пайшоў да пасёлка, але дайсцi да яго яму зноў не ўдалося. Насустрач iшла жонка палкоўнiка Эма i несла букет кветак да таго месца, дзе ляжаў другi труп за адзiн тыдзень.
  Гэтага Борт дапусцiць не мог, ён спынiў жанчыну з кветкамi i спытаў:
  - Вы да сажалцы едзеце? Там сёння цкавалi камароў, каб яны не размнажалiся i хаджэнне ў дадзеным раёне забаронена.
  - Няма, дык няма, - сказала Эма i павярнулася тварам да дачнага пасёлка.
  Борт iшоў побач з Эмай, спрабуючы задаць пытанне з нагоды Кiрыла, але яна адмоўчвалася, i дыялог з ахоўнiкам не падтрымлiвала. А яму хацелася аднаго: сесцi ў электрычку i з'ехаць далей ад гэтых месцаў. Але прыроджаная сумленнасць i пачуццё адказнасцi не дазволiлi яму пабегчы ў бок чыгуначнай станцыi.
  Борт пайшоў у маленькую амбулаторыю, невялiкi аплот медыцыны ў дадзенай мясцовасцi, i запрасiў фельчара да трупа. Па дарозе ён расказаў, што праходзiў мiма сажалкi i заўважыў казу, побач з ляжалым на зямлi чалавекам. Трэба было б зафiксаваць смерць чалавека. Жанчына апынулася гаваркiм i сказала, што ў мiнулы выходны на гэтым месцы таксама быў знойдзены труп чалавека па iменi Кiрыл. Борт на гэта адказаў, што жонка Кiрыла сцвярджае, што ён жывы.
  Фельчар паглядзела ў вочы ахоўнiку:
  - Гэта вам Тая сказала, што Кiрыл жывы? Яна нагаворыць.
  - Тады растлумачце мне, што тут адбываецца? Чаму людзi гiнуць, i нiхто нiкога не шукае?
  - Ой, я, е... - прамармытала пра сябе жанчына i дадала , - А мне, навошта ведаць лiшняе? Мне хапае iншых праблем.
  Борт падумаў, што тут нi ў каго нiчога яму не пазнаць. Яны падышлi да сажалцы. Труп гаспадара козы ляжаў на месцы. Фельчар паглядзела на мужчыну, на вачах у яе навярнулiся слёзы.
  - Гэта мой былы, цяпер яшчэ i нябожчык муж, - цiха прагаварыла жанчына.
  - А чаму вы не кажаце, што ён жывы? Ды растлумачце мне хоць што-небудзь! - у сэрцах усклiкнуў Борт.
  - Добра. Палкоўнiк любiў пастраляць, вельмi любiў, прычым ён не любiў страляць у стэнды i талерачкi, яму жывыя мiшэнi падавай. Мой-то ёлуп i пагадзiўся быць жывой мiшэнню, яму за гэта яшчэ ў мiнулым годзе казу падарылi. Палкоўнiк страляў халастымi i не ў самога чалавека, а па-над яго галавы, нiбы на галаве чалавека яблык яшчэ ляжыць. Гэта мне ён расказваў, - i яна паказала рукой на труп.
  - Тады чаму пастух козы памёр?
  - Сэрца не вытрымала, са страху памёр, я яго аб гэтым даўно папярэджвала.
  - Так, калi пастух памёр ад страху, то дзе Кiрыл?
  - Борт, бо цябе так клiчуць? Нас тут мала, я ўсiх па iмёнах ведаю, забудзься ты ўсё, як страшны сон.
  - Але Тая кажа...
  - Тая яна нагаворыць. Няма Кiрыла, i яго забiў далёка не палкоўнiк.
  У Борта ад здзiўлення вочы раскрылiся так, што ў iх мошка заляцела, i ён стаў яе даставаць. Але фельчар з гэтым справiлася хутчэй. Борт памiргаў вейкамi, змахнуў слязу.
  - А хто?
  - А сам здагадацца не можаш?
  - Няма. Я ведаю, што ў iх быў любоўны квадрат i больш нiчога. Потым я бачыў, што пастух падняў у траве пiсталет. I яны стралялi з палкоўнiкам адзiн у аднаго, як дуэлянты.
  - О, ужо блiжэй. У iх тут нi квадрат быў i ня трохкутнiк, а зорка. Пастуху майму Эма падабалася, гэта ён у чыстым сажалцы цiну развёў, у гонар яе. Здзiвiўся? А я не. Гэта ты думаеш, што пастух бядняк, а ты быў у яго доме?
  - Няма.
  - Пойдзем у дом, заадно на казу паглядзiм.
  
  Жанчына, якая падаiла казу, сядзела на лаўцы ля штыкетнiка. Яна з усмешкай сустрэла фельчара. Фельчар завяла казу ў хлеў i закрыла. I ўсе ўтрох зайшлi ў дом. Унутры дом быў аблытаны правадамi. Вакол валялiся абрэзкi металу i правадоў, адкусаныя ад элементаў аб'ёмнага мантажу кавалачкi высноў. Валялiся зялёныя платы, стаялi дзiўныя прыборы. Хаос быў першародны, без жаночага ўмяшання.
  - Борт, цяпер вы зразумелi, чаму мы разам не жылi?
  - Я зразумеў, але не зразумеў чаму...
  - Не працягвайце, Знаёмцеся, гэта мацi палкоўнiка, Ганна Рыгораўна.
  Борт паглядзеў на пажылую жанчыну, нядаўна якая даiла казу, i знайшоў нешта агульнае памiж ёй i Таяй.
  - Пастух козы быў заслужаным вынаходнiкам у старыя часы. Ён цiкавы суразмоўца i Эма прыходзiла сюды, каб з iм пагаварыць. Гэта не падабалася палкоўнiку i Кiрылу, i доўжылася гэта пару гадоў. Палкоўнiк i прыдумаў гэтую стральбу, каб разрадзiць душу Сваю i пiсталет халастымi патронамi. А Кiрыл быў больш прамалiнейны i лез да пастуха-вынаходнiку з рэўнасцю.
  Ганна Рыгораўна села на зэдлiк i амаль не слухала словы фельчара.
  Затое Борт, прадчуваю развязку падзей, увесь напружыўся.
  - Я нiчога не прыдумляю, - сказала фельчар, мне Тая ўсё распавяла. Яна казала, што Кiрыл з усiмi заўсёды быў абаяльны, але заўсёды меў аднаго ворага, з якiм душу адводзiў. Ён спецыяльна прыязджаў да палкоўнiку на дачу. Потым iшоў на сажалку да пастуха i даймаў яго здзекамi. Пастух трываў гэта пару гадоў, ды не вытрымаў, калi ўбачыў Кiрыла i эму, якiя гуляюць ля сажалкi. Вырашыў былы вынаходнiк адпомсцiць насмешнiку. Ён атрымаў у падарунак ад палкоўнiка ўжо сёлета пiсталет, i злёгку змянiў канструкцыю пiсталета. Вынiк-забiты Кiрыл без слядоў злачынства. Ён у мяне ўзяў ампулу з атрутай, нiбыта камароў патравiць ля сажалкi, ды зрабiў кулю па асабiстай адмысловай замове, i паслаў яе ў Кiрыла.
  абгарэлая жаба выпаўзае з травы, ўляглася на брушка, не падыме галавы. Падпалiлi траву-загубiлi жыццё, я iх не разумею-выслiзгвае думка.
  Борт ужо зразумеў, што грошай яму не вiдаць, як сваiх вушэй, калi толькi ў люстэрку сажалкi з Цiнай. Ён пакiнуў жанчын у доме i пайшоў да сажалкi. Ён памятаў, як пастух падняў пiсталет. Борт павольна абыходзiў бераг, i яму пашанцавала, ён знайшоў пiсталет пад карчаком. Сапраўды ён быў моцна зменены, i груба перароблены.
  Побач як з-пад зямлi з'явiўся палкоўнiк:
  - Борт, знайшоў доказ супраць пастуха?
  - Так.
  - Ды не хвалюйся ты, пiсталетаў у нас было некалькi. Толькi да Эме не падыходзь.
  - У сажалцы.
  Размова падтрымала каза, выпушчаная фельчарам з хлява. З дыялогу з казой Борт вырашыў, што Кiрыл жывы, а бядняк памёр сардэчны.
  Каханне, паверце, меркантыльная, яна ад пачуццяў часам стэрыльная. Сказала лухта? О, не жартуеце, Вы шлях праблемны паўторыце.
  Тая i Кiрыл прыехалi зiмой на дачу. Яна думала тут непралазны снег, але дарога апынулася цалкам нiштаватай для зiмовай адлiгi, было вiдаць, што тут шануюць добрыя дарогi i дарожкi ўнутры дачных участкаў. Холад пранiзваў двухпавярховы домiк. Кiрыл падключыў кацёл для абагравання, балазе электрычнасць да ўчастку было падведзена. Тая пайшла на кухню, выявiла невялiкiя запасы ежы, прыгатавала вячэру з таго што было, ды i па дарозе яны прыкупiлi прадукты.
  У холе стаяў невялiкi тэлевiзар, яны селi на канапу, ежу паставiлi на столiк. Паесцi. I пацягнулiся адзiн да аднаго з усёй запалам адарваных ад навакольных людзей. Свабода на гукi i пачуццi - галоўнае годнасць дач.
  Тая схамянулася, спытала пра душ. Аказалася, што душ ёсць, трэба толькi ўключыць вадагрэйку. Пасля водных працэдур яны размясцiлiся на канапе ў холе, заслалi бялiзну, якое ляжыць у шафе.
  Кiрыл уткнуўся ў шыю Храбры, адчуваючы яе пахi, потым абняў цела жонкi. Яна запусцiла рукi ў яго шавялюру, яна падарожнiчала ў яго валасах, потым пацалавала шыю. Ён падключыўся да пацалункаў i перахапiў яе вусны вуснамi. Яна прыхiлiлася сваiм целам да яго целе з чароўнага для мужа пяшчотай. Целы iх прыйшлi ў рух. Ненаеднасць ад адчуванняў паглынула iх цалкам. То ён быў наезнiкам, то яна станавiлася жабай, то яны ператваралiся ў iероглiф, падобны на нажнiцы. Статут ад асалоды яны заснулi.
  
  Ранiцай страх ад пераследу прайшоў. Тая патэлефанавала па сотавым тэлефоне Эме, тая ўзяла сотавы тэлефон са столiка, паглядзела на iмя "Тая", якiя верцяцца на экране.
  - Эма, са мной усё нармальна. А вы як? Усе здаровыя?
  - Тая, у нас усё добра, ёсць прапанова: пажывi ў кватэры сваёй мацi або ў маёй кватэры.
  - Я магу вярнуцца ў сваю кватэру, але тады мне будзе далёка ездзiць на вучобу.
  - Цябе перавядуць.
  Тая выцерла набегла слязу. Гэта заўважыў Кiрыла.
  - Тая, што здарылася?
  - Эма прапануе вярнуцца туды, адкуль я прыйшла, - i яна залiлася слязьмi. I, усхлiпваючы, дадала, - але я прывыкла жыць з ёй i братам! А дома я буду адна!
  - А я? Ты мяне ў разлiк не бярэш? - спытаў Кiрыла.
  - Кiрыл, ты сам жывеш у сям'i, вас i без мяне шмат!
  - А мы будзем жыць у цябе.
  Тая выцерла слёзы, вочы заблiшчалi, з'явiлася ўсмешка. Яна прытулiлася да Кiрылы, i яны зноў павалiлiся на канапу, задаволеныя жыццём. За акном раставаў снег, вада цякла з-пад снегу на асфальт i выцякала па нахiльнай плоскасцi. Тая iшла па якая будуецца вулiцы, з аднаго боку дома стаялi гадоў 9, а з другога на месцы знесеных драўляных дамоў ўзводзiлi новыя дамы, з больш дарагiм фасадам. I гэта правiльна, яна, як будучы будаўнiк ўглядалася ў тэхналогiю будаўнiчага працэсу. Ёй было ўсё цiкава, i як атрымлiваюцца панэлi, прама на будоўлi, i як аблiцуюць дом цаглiнамi. Яна iшла павольна i разглядала цэглу, а на яе зверху глядзелi будаўнiкi.
  Адзiн малады будаўнiк стаў перад ёй на пятым паверсе фортэлi выкiдаць, яна спалохалася за яго i пайшла хутчэй. Пад нагамi ў яе хлюпала вада, цiха ляжаў снег, пакрыты свежае якая выпала крупамi. Нiзкае неба з проблiскамi блакiту выклiкала адчуванне вясны. Пачуццi засмучэння ў яе не было, свежы амаль вясновы паветра цешыў. Закрытыя ў гонар уваскрэсення крамы не прыгняталi. Паток машын i аўтобусаў не раздражняў, ён быў значна менш, чым у працоўны дзень. Плакаты запрашалi на выбары.
  Побач з Таяй iшоў Кiрыл i не заўважаў яе назiранняў за навакольным светам. Ён проста пераскокваў праз лужыны ў снезе або абыходзiў iх па раставаў гурбах. Яго бэзавы плашч замест заплечнiка вiсеў за спiной.
  Адзiн з рабочых, той, што зазiрнуўся на Таю, спатыкнуўся i паляцеў унiз, мiма металiчных стоек, якiя атачалi месца працы будаўнiкоў.
  адчуванне лыжнага палёту, запэўнiваю, няма чым замянiць. Лес чаруе лыжнага атлета, калi трэба хуткасць скарыць. Адпачываюць усе стрыптызы свету: лыжнiкi на лыжах лепш за ўсiх. Iх фiгуры ў Алiмпiйскiх гульнях-казачны, чароўны цудоўны iмгненне!
  Кiрыл шостым пачуццём адчуў непрыемнасць, нацiснуў на бэзавую кнопку, падзенне будаўнiка замарудзiлася, а за спiной у Кiрыла разгарнулiся бэзавыя крылы, i ён у долю секунды падхапiў на ўзроўнi другога паверха, якi падае чалавека. Будаўнiкi з усiх дамоў глядзелi на бэзавую птушку, якая падхапiла хлопца будаўнiка i паставiла яго на зямлю, i тут жа знiкла.
  Тая з захапленнем назiрала за подзвiгам каханага чалавека, якi ўжо стаяў побач з ёй, а бэзавы плашч знiкаў за яго спiной павольна, але дакладна. Яна кранальна пацалавала выратавальнiка, i яны праз два крокi селi ў якi праходзiць аўтобус.
  Яны прыехалi ў кватэру Кiрыла, так як ён вырашыў, што некаторы час яны пажывуць з яго сваякамi. Галiна Андрэеўна шчыра ўзрадавалася вяртанню сына i яго сяброўкi, яна была рада iх Саюзу. А Таю мучыла новае жаданне, яна захацела плашч бэзавы ў асабiстае карыстанне. Ёй не хацелася нi з кiм мець зносiны. Яна паўтарыла ў думках сiтуацыю, калi Кiрыл быў Бэзавай птушкай. Яна зразумела, што ў яго застаўся Бэзавы плашч, дзеючы па нядзелях.
  Тая паднялася па лесвiцы ў пакой Кiрыла, дзе ўжо ляжаў бэзавы плашч. Яна спрабавала ўзяць яго ў рукi, але плашч, нiбы мяч, падскочыў, i лёг на шафу. Гэта яе зацiкавiла, але не адпудзiла. Яна села на ложак i стала глядзець на плашч. А плашч ад яе ўвагi стаў выпраменьваць сем колераў вясёлкi па чарзе. Над шафай засеяла Вясёлка.
  Чырвоны прамень трапiў у вока Храбры, i яна павольна, але дакладна ператварылася ў дзiву ў бэзавай мантыi. Яна сядзела па цэнту ложку, скрыжаваўшы ногi i выставiўшы рукi па тыпу цюльпана. Вясёлка над шафай знiкла, у пакоi панаваў бэзавы колер.
  У пакой зайшла Галiна Андрэеўна, яна паглядзела на Таю i не вельмi здзiвiлася:
  - Тая, ты Бэзавая Птушка Вячэрняй Зары?
  - Я-Бэзавая Багiня Сонца!
  - Загарнула, важна выйсцi з гэтай сiтуацыi без страт. У нас ёсць марская соль, можна паляжаць у ванне i трохi прыйсцi ў сябе.
  - Служыце мне, i я цябе аддзячу! - велiчна прамовiла Тая.
  - Ды ўжо добра, налью я для цябе ваду ў ванну i насыплю марскую соль.
  Тая ўвайшла ў ванную пакой, павесiла мантыю, распранулася i легла ў ванну з марской пенай. Яна ляжала за бэзавай фiранкай i круцiла нагой з манiкюрам, соль сапраўды яе трохi супакоiла, i зацвердзiла яе веру ў тое, што яна Бэзавая Багiня. Думак у галаве практычна не было, яна расслабiлася. Дзiўнае воблачка закруцiлася перад яе тварам, яна ўстала i адчула незвычайную лёгкасць, вада з яе цела выпарылася, яна надзела на голае цела бэзавую мантыю замест халата i выйшла з ваннай пакоi.
  Яна несла ў сабе боскую прыгажосць. Бацька i мацi Кiрыла, якiя сядзелi ў агульным пакоi ля тэлевiзара, здзiўлена паглядзелi на Таю i пачцiва нахiлiлi галаву, калi яна мiма iх прайшла да лесвiцы на другi паверх. Бацька Кiрыла i слова не мог вымавiць, ён толькi схапiў руку галiны Андрэеўны i сцiснуў яе.
  
  
  Кiраўнiк 19
  
  Кiрыл ляжаў на сваёй пасцелi ў дрымоце. Ад цёплага святлення, выходнага ад Храбры, ён прыадчынiў вочы. Перад iм стаяла Боская дзяўчына, у бэзавым халаце, аблягаў яе постаць, без прыкмет выступаў ад нiжняга бялiзны.
  Ён адкiнуў коўдру, запрашаючы Таю да сябе. Яна не кранулася з месца. Вочы яе блукалi па целе Кiрыла ў палосцы адзення:
  - Не, мне трэба бэзавая, атласнай пасцельная бялiзна.
  Кiрыл памятаў, што бацькам падарылi камплект менавiта такога пасцельнай бялiзны, i яно ляжыць у iх у шафе. Ён устаў i пайшоў за бялiзнай.
  Усё жыццё-барацьба iснавання, i недалёкiя мары, i пачуццi былога паданнi, i вiртуальныя лiсты. А за акном мароз цi вецер, цi туман i пустэча, а да цябе за два кiламетры, а я адна сумная. Я не клiчу i не пакутую, i адчужанасць на стагоддзi, любовi старонкi не Гартаю, не чакаю забытага званка.
  Тая села ў бэзавае крэсла, якое да яе паходу ў ванную пакой, адсутнiчала, гэтая бацькi Кiрыла прадбачлiва прынеслi яго са свайго пакоя, а цяпер яны стаялi на парозе, яны бачылi, што Кiрыл з пакоя выйшаў.
  - Галiна Андрэеўна, Кiрыл сёння выратаваў будаўнiка.
  - Ён гэта можа. А з табой, што адбылося?
  - Мне ў вока трапiў прамень з шафы, дзе ляжыць бэзавая мантыя.
  - Гэта небяспечна, ты можаш зазнацца, i нiчога добрага з гэтага не будзе.
  - Я была трохi гатовая да гэтага. Што мне рабiць? Мне вельмi хочацца загадваць вамi, я ледзь стрымлiваюся.
  - Кiрыла ты ўжо паслала за бэзавай пасцельнай бялiзнай. Ён прынясе бялiзну, ты прымусiш яго надзець бэзавую пiжаму.
  - Адкуль вы ўсё ведаеце? Трызненне нейкi.
  - Я жыву ў гэтай кватэры.
  - Чым усё скончыцца?
  - Гэтага нiхто не ведае, але быць тваёй слугой мне не хочацца, можаш пайсцi iншым шляхам i рабiць дабро людзям сама. У цябе ёсць бэзавая мантыя, яна валодае адной магчымасцю: па панядзелках ты можаш здзяйсняць адно добрую справу, мабыць i ўсё. Але можаш увайсцi ў азарт. Дарэчы, прывязi нам нашу ўнучку ад сваiх бацькоў.
  Але просьбу галiны Андрэеўны Тая ўжо не чула, яна заснула.
  Мацi Кiрыла i Цiхана звалi Галiна Андрэеўна. Гэта была невысокая жанчына з разумнымi вачыма, але з рэдкiмi валасамi. Жанчына яна была гаспадарчая, заўсёды рабiла зiмовыя нарыхтоўкi, якiя захоўвала на антрэсолi. Кухню яна ўпрыгожвала вырабамi ўласнага ўяўлення.
  Вельмi даўно ў галiны была аднакурснiца Iраiда. Дадзеная гiсторыя пачалася ў часы iснавання вельмi вялiкага саюза краiн. Саюз краiн размяшчаўся на двух мацерыках, Злучаных горным хрыбтом, у паўднёвай частцы якога i нарадзiлася гераiня рамана Iраiда. Што можна пра яе сказаць? У паўднёвых гарах яна жыла да свайго малалецтва, юнацтва яе працякала на поўначы стэпавай краiны, якая прымыкае да паўднёвых горах.
  Над ракою шырокай i вольнай горад сонечных блiкаў варта, як аазiс, у стэпе Прывольны, Паўладар над зямлёю лунае. У сонечных промнях, ледзь припыленных, вулiцы раскiнулiся ў стэпе, у маляўнiчых дамах азеляненнi, лоджыi прыстроiлiся ў ценi. А дома ўпрыгожаны мазаiкай, ласкавым цяплом яны поўныя, плёскаюцца вады хiтрыя, як заинька ў набярэжную казачнай хвалi.
  Горад, ты сваiм цяплом i святлом у душу назаўсёды да мяне ўвайшоў, добрым i ветлiвым свiтаннем, на шчасце ўсю дарогу мне знайшоў.
  
  Пасля прац праведных пшанiчная дама паехала ў звычайны санаторый. Санаторый пачынаецца з дарогi. Не, ён пачынаецца са збораў, калi на руках ёсць карта санаторная. Усе рэчы раскладзеныя па стопочкам. Выбiраецца чамадан на колцах. I Iраiда Уладзiмiраўна без памылкi выбiрае чамадан мужа: вялiкi i сцiплай расфарбоўкi. У яго ўвайшлi ўсе рэчы, усё, што яна хацела ўзяць з сабой. Але чамадан яна не змагла прыпадняць. Прыйшоў муж падняў чамадан, але ехаць-то Iраiдзе Уладзiмiраўне. Дастае яна астатнiя сумкi i валiзкi. Сцiпла выбiрае свой яркi чамадан меншага памеру. У яго ўсё не ўвайшло. Побач вырасла купка адпрэчаных i патрэбных рэчаў. Частка з iх яна ўкладвае ў ручную сумку.
  вада ўкруг выспы святая. Плывеш па ёй. Цябе люблю, але ад кахання даўно не таю, хай вусны мiлыя лаўлю. Дзякуй, мiлы за навуку, мне лягчэй жыццё пераносiць, забылася я з табой пра нуду. Пара i жаць, пара касiць. Прыгожа там, дзе ты ўсё любiш, плачу любоўю за каханне. I рада, што мяне не судзiш, i ў нашых пачуццях - зноў новь. Я ацаню твае намаганнi: у запасе добрыя справы, нас не пакiнулi ўсе сiлы, яшчэ моцныя нашы целы.
  Яшчэ любоў не забытая, яшчэ ясныя вочы кахання, нам не страшныя праблемы побыту, i горача яшчэ ў крывi. Ёсць кабiнет i гэты цуд, што няма людзей, спакойна мне. Лёс ляцiць кудысьцi крута, марай прыйшоў да мяне ў сне.
  Збор тых, хто едзе ў санаторый, знаходзiцца побач са станцыяй метро. Але адпусцiць яе ў метро з торбамi Дачка Ларыса не пагадзiлася i павезла мацi на аўтамабiлi, па дарозе заехалi на рынак. Рэчаў на рынку шмат, але купiць сабе Iраiда Уладзiмiраўна ўжо не магла. Дачка купiла тое, што трэба было ёй, i яны працягнулi дарогу. Пад'ехалi да метро. Недалёка тоўпiўся натоўп людзей з валiзкамi, да iх далучыўся Iраiда Уладзiмiраўна.
  Яна зрабiла крок да будучынi адпачынку, Дачка з'ехала.
  Маладое пакаленне перайшло на сэнсарныя тэлефоны, у якiх ёсць усе неабходныя функцыi сувязi. Iраiда Уладзiмiраўна карысталася сотавым тэлефонам без Iнтэрнэту, ёй хапала тэлефоннай сувязi, СМС, фотаапарата i часу буйнымi лiчбамi. Такiм тэлефонам яна магла карыстацца без ачкоў. У ноўтбуку Iнтэрнэту ў санаторыi не было, а ў суседкi па пакоi з сучасным сэнсарным тэлефонам Iнтэрнэт быў. Мабыць, гэта асноўная перавага суседкi i яшчэ яна была маладзей не 9 гадоў.
  6 дзён праляцелi даволi хутка. За гэты час насельнiцтва санаторыя павялiчылася ў два разы. Лета. У краiне Чэмпiянат свету па футболе. У санаторыi-танцы ўвечары, а да вечара працэдуры, трэнажорная зала i сталовая тры разы на дзень. Пра што пiсаць, калi Iраiда Уладзiмiраўна жыве ў санаторыi без раманаў, адышоў яе час, але ў iншых ёсць санаторныя раманчыкi, хоць вельмi мала. Людзi ўсё больш лечацца i ядуць, Ды глядзяць на прыроду i адзiн на аднаго.
  Суседка пiша дзённiкi ў запiсной кнiжцы, калi Iраiда Уладзiмiраўна гэта даведалася, перастала распавядаць пра сябе, размовы ўсё лунаюць вакол жыцця ў санаторыi. У цэнтры ўвагi заўсёды пераапранання, выхад з пакоя падобны на выхад на сцэну. Людзей шмат усюды на невялiкай тэрыторыi.
  Стары парк, пранiзаны васьмю алеямi, кожны даводзiцца перасякаць ў розных напрамках. Корпус, сталовая i клуб знаходзяцца на адным баку парку i гэта проста зручна. У сталовай часцяком прадаюць сунiцу шклянкамi, зелянiна i маласольныя агуркi. Рэчавы рынак прытулiўся ў фае кiнатэатра, размешчанага перпендыкулярна сталовай.
  Лячэбны корпус i пiтная галерэя выкарыстоўваюць мясцовую мiнеральную ваду. Калi першая вада амаль звычайная, то другая вада ўжо з прысмакам, а чацвёртая проста арыгiнальная. Але ванны робяць з першай вады. Жырко спальваюць цыркулярным душам з першай вады i танцамi.
  Танцавальная пляцоўка ў вячэрнi час-гэта натуральнае сродак для пахудання i забавы. Песня пра санаторыi-цвiк праграмы.
  Тры гадзiны ночы, амаль чатыры. За акном спяваюць птушкi; 'Сiм, сiм, сiм'.
  Натуральна, што танчаць у асноўным жанчыны, а мужчыны стаяць за межамi танцавальнай пляцоўкi. Кожная пара знаходзiцца пад прыцэлам поглядаў. Любая вопратка запамiнаецца, а потым кажуць:'ён ёй сукенка купiў". Мяркуючы па размовах, Хто ёсць хто-невядома. З мужчынамi не размаўляла i не танчыла. Суседкi па стале жартуюць, што калi каго запрасiць на танец, то потым будзе пра што пiсаць. Савет добры, але Iраiдзе Уладзiмiраўне ён не падыходзiць. Куражу няма. Вось яна i пайшла ў басейн, замест танцаў плавала туды-сюды сорак пяць хвiлiн.
  Маленькiя радасцi знаходзяцца, а вялiкiя разыходзяцца.
  Сябе можна адчуваць малады i схуднелы, але староннiя ўсё роўна бачаць перад сабой пажылую жанчыну, якая скача i танчыць, але мужчын не прыцягвае. I раптам. Белы танец. Ён побач. Танец. Грубы пытанне:
  - Вы адкуль прыехалi? Як вас завуць.
  У жанчыне ад пытанняў мужчыны паўстаў адзiн адказ:
  - Заўсёды на адпачынку гэта першыя пытаннi. Вы зараз пойдзеце танцаваць з iншымi жанчынамi.
  - Усе праехалi.
  Танец працягваўся. Адна рука на плячы, другая ў яго руцэ, якая адчувала сябе няўтульна. Яна другую руку паклала яму на лечо.
  - Вы мяне зусiм сваiм зрабiлi-груба сказаў ён.
  Танец працягваўся. Яна адчувала сябе не ў сваёй талерцы.
  - Вы занадта сэксуальныя, каб з вамi танцаваць-выдаў ён незвычайную для яе фразу.
  Танец скончыўся. Музыка змянiлася. Натоўп стала танчыць пад рытмiчную музыку. Яны трымалi адзiн аднаго ў полi зроку, але ў вочы не глядзелi.
  Павольны танец. Ён падышоў зусiм побач. Яна сказала:
  - Хадзем танцаваць.
  - Што вам ад мяне трэба?
  - Танец.
  - А, можа быць, вам трэба чараўнiцтва? - раздражнёна спытаў ён.
  - Толькi танец.
  Яны разышлiся ў розныя бакi. Танцавалi рытмiчныя танцы побач, але не разам. На парны танец мужчына запрасiў жанчыну ў доўгай кофце i доўгай спаднiцы. Яна была з цёмнымi, роўна падстрыжанымi валасамi да сярэдзiны шыi. На наступны танец ён запрасiлi невысокую, але маладую дзяўчыну ў спаднiцы сярэдняй даўжынi.
  Гэтага мужчыну Iраiда Уладзiмiраўна заўважыла некалькi дзён таму, як толькi ён з'явiўся на танцавальнай пляцоўцы. Ён звычайна таптаўся ў цэнтры танцуючых адпачывальнiкаў або ў цэнтры пляцоўкi. Жанчына тады вакол яго круцiлася ў ружовай спаднiцы рознай даўжынi па перыметры. Прычоска ў яе была падобная на яе спаднiцу: з аднаго боку галавы валасы былi вельмi кароткiя, а з другога боку галавы доўгiя. Iх пара праiснавала два танца.
  Бiжутэрыя-доля санаторыя. Усе рэчы i ўпрыгажэннi не прывязеш, а калi ўдзельнiчаць у мерапрыемствах, то трэба ўвесь час мяняць аблiчча. Хто мала ўзяў рэчаў, той ходзiць сумны. Купiла Iраiда Уладзiмiраўна сабе два кольцы i завушнiцы з цырконiем. У упрыгожваннях цэнтрам было сiняе шкло, якое адлюстроўвала Яго Вялiкасць сапфiр.
  Жанчына пад семдзесят гадоў зрабiла маску для твару i для рук, якую купiла на тым жа прылаўку, што i кольца. Твар у яе было практычна без маршчын, а пасля маскi стала зусiм маладое. Яна з дваццацi гадоў даглядала за тварам. Колькi грошай ўкладвала ў масажы, маскi i крэмы! Вось старасць не была для яе старасцю. Усё ў меру.
  Увечары яна злёгку закруцiла валасы. Твар накрыла тонкiм пластом пудры. Нанесла шэрыя i цёмныя ценi на павекi, правяла чорным алоўкам невялiкiя палоскi над вейкамi. Дадала губную памаду на вусны.
  Суседка па пакоi, якой усяго пад шэсцьдзесят гадоў, прыйшла ў захапленне ад яе новага аблiчча. Абедзве жанчыны апранулiся па надвор'i, танцы былi на вулiцы, i адправiлiся танцаваць.
  танцавальны зала пад небушком, а ў сталовай кашы, хлебушка. Роўнядзь басейна прывольнае, якiя адпачываюць жыццё вольная. А лiсточкi, як сурвэтку, усё квiтнеюць на лiпах галiнкi. Тульскай вобласцi ускраiнка, ды бо гэта проста Краiнка, санаторый водны, гразевы, адпачывальнiкi - князi тут. А лiсточкi, як сурвэтку, усё квiтнеюць на лiпах галiнкi. Калi зробiш усё правiльна, станеш моцнай ты на Краинке. А улюбляцца проста некалi, а цукеркi ясi з Волагды. А лiсточкi, як сурвэтку, усё квiтнеюць на лiпах галiнкi.
  Мужчына ў белай кашулi прыйшоў i стаў танцаваць недалёка ад Iраiды Уладзiмiраўны, пазiраючы ёй у твар. Яна, адчуваючы яго погляд, вачыма з iм не сустракалася.
  Павольны танец ён танцаваў з невысокай жанчынай у куртцы, падобна, ён ёй таксама нагрубiў, i потым ужо сядзеў адзiн. Iраiда Уладзiмiраўна стала танцаваць рытмiчны танцы там, дзе яму яе не ўбачыць, а ёй яго. Ён неўзабаве сышоў. Яна вырашыла, што ён мясцовы. I супакоiлася.
  танчыць крута самотны мужык прыгожа. Злёгку падкачаны, вельмi строгi. Усе думкi лiслiвыя. Але гаворка грубiян яго прамая, тэкст без звiлiн. У чэрвенi няма спакою траўня, ён сыч Iль пугач. I я купiла раптам шкельцы, перад iм блiснула. Не зразумеў думкi ён Наташкi, Iль побач Тула. А ён стаiць перад вачыма ўжо тыдзень. I песнi льюцца галасамi, але няма Ямелi. I танцы, танцы сярод парку ўмiг пацьмянелi. А ён сышоў адзiн пад арку, але вальс паспелi. Магчыма, быў ён тут па бронi, каб танцавалi. Якiя тут дрэваў кроны! Для пачуццяў паклiкалi.
  Трэба сказаць, што лекары ў санаторыi памятаюць пра людзей, Iраiда Уладзiмiраўна ўжо была два разы ў тэрапеўта, раз у гастраэнтэролага, рабiла УГД. Хадзiла на працэдуры i ў трэнажорную залу, дадала басейн i не прапускае танцы. Вынiк? Штаны, у якiх яна прыехала, з яе проста звалiлiся з закрытай маланкай. Яшчэ? Нумар на трэцiм паверсе, i раз 5-6 у дзень падымаецца i спускаецца разам з суседкай па нумары. Жыццё б'е ключом
  Неяк так. Адпачынак у санаторыi наблiжаецца да завяршэння. Падышлi да канца працэдуры ў лячэбным корпусе, стаяць птушачкi подпiсаў насупраць заняткаў у трэнажорнай зале i ў басейне. Засталося тры днi i тры ночы. Адзiн вiзiт да лекара. Даглядзець 2 серыю кiнакарцiны ў кiнатэатры. Яшчэ ёсць танцы ўвечары, але ўжо няма ранейшых пар, усе пары абнавiлiся, а адзiночак нашмат больш. Навошта хадзiць у санаторыi на танцы? Страсянуць арганiзм ад побыту.
  Танцы чатыры хуткiх танца, калi натоўп танчыць i адзiн павольны, калi пару танчаць. Iраiда Уладзiмiраўна трывала займае месца сярод адзiночак. Яна можа памяняць кругi агульных танцаў, але прынцып белага танца для яе канчаткова перайшоў у ранг немагчымага. Вось ваду сабе яна абрала не без дапамогi лекара: ранiцай 4, увечары 1. Вада 2 ёй не падыходзiць.
  Трэцi раз хадзiла да ракi. На гэты раз сышла з суседкай па стале за раку, праз мост. Месцы прыгожыя. Велiзарнае поле, ўзгорысты гарызонт, а дайшлi да соснаў. У гэтай мясцовасцi растуць i квiтнеюць шыкоўныя лiпы. Чаромха не квiтнее, на ёй ужо чорныя ягадкi. Прайшлi па полi. Сонца пячэ. Летнюю спёку.
  Велiзарныя старажытныя лiпы цвiтуць дзе-то там, у вышынi. Алеi прамыя маглi б стаць вышыўкай на прасцiне. Па iх ходзяць прама i коса, па iх усе дарогi вядуць, то да клуба, дзе можна з адхону глядзець на экран старых путаў. То прама прайсцi да сталовай, у вялiкi i загадкавы зала, з дыетай, да болю знаёмай, i гулкi як быццам вакзал. Прайсцi ад статуй i iх лепкi толькi да корпуса з дзiвоснай вадой, i прыбраныя ў парку ўсе трэскi, што падалi ў вецер хваляй. I вабiць людзей танцпляцоўка, тут вячэра сыходзiць за гадзiну. Руху лечаць немiласэрна, але пары так рэдкiя цяпер.
  За сталом у сталовай сядзелi чатыры жанчыны. За паўмесяца яны пасябравалi. Сёння адна з iх з'ехала дадому. Яна нарадзiлася за пяць кiламетраў ад горада, усё жыццё працавала на адным заводзе iнжынерам-разлiкоўнiкам. Атрымлiвае ад завода дабаўку да пенсii. Рост сярэднi жаночы, фiгура да 67 гадоў у норме, апранаецца нармальна, валасы са стрыжкай па модзе 80-х. жанчына усмешлiвая. У яе дакладна ёсць мацi i брат, з iмi яна i жыве. На танцы яна не хадзiла, праходзiла iх мiма.
  Побач з ёй сядзела жанчына 72 гадоў. Выглядала яна рэзка старэй, перанесла iнсульт, рукi ў яе вiбруюць, калi яна алей на хлеб нашмароўвае. Яна любiць хадзiць па наваколлi. Яна нарадзiлася ў Сiбiры. У яе ёсць сын i дачка, унучка. Твар у яе благообразный, рост i фiгура сярэдняе. Валасы сiвыя, завязаныя ў хвосцiк. Ходзiць у асноўным у доўгай спаднiцы ў клетку. Мацi i бабуля ў яе былi сасланыя. У сталiцы жыве 9 гадоў.
  Побач з Iраiдай Уладзiмiраўнай сядзела Хударлявая, высокая жанчына родам з паўднёвага горада. Пасля iнстытута працавала 46 гадоў на заводзе бухгалтарам. У сталiцы жыве афiцыйна гады 4, i 6 гадоў, як прыехалi. Яна купiла з мужам кватэру. Яны зрабiлi яе, i ён памёр, не дачакаўшыся ўнукаў. Дачка жыве ў Пiцеры, дзяцей няма. Сын жыве ў сталiцы, дзяцей няма. Дзецi ў яе паспяховыя, але без нашчадкаў. Жанчына вельмi сцiплая, вельмi эканомная. Любiць ягады, пастаянна iх купляе шклянкамi ў мясцовых прадаўцоў.
  Што яшчэ аб'ядноўвае жанчын? Сотавыя тэлефоны, а не смартфоны. Мабыць, iх мазгi ўжо запоўненыя iнфармацыяй, i асвойваць сэнсарныя смартфоны iм не з рукi.
  Лiпы цвiтуць. Векавыя лiпы адцвiтаюць, дождж змыў кветкi з дрэў i паўсюль бачныя жоўтыя суквеццi, яны скочваюцца ў клубкi, лiпнуць да ног i разносяцца па карпусах. Усе дарожкi лiпавага парку пакрытыя плiткамi жалезабетоннымi, памiж iмi расце зялёная траўка, якую старанна закрываюць жоўтыя кветкi лiпы.
  З надвор'ем пашанцавала, два тыднi былi летнiя, хадзiлi ў лёгкай i светлай вопратцы. Сёння прайшоў сцiплы дождж. На разгорнутым парасоне яшчэ не высахлi ўсе кроплi, а ўжо птушачкi цвыркаюць.
  Рэчка плаўна нясе свае воды. Учора на ёй рыбачылi два рыбака i адна рыбачка. Iраiда Уладзiмiраўна гуляла з благообразной жанчынай да ракi, дзе знаходзiцца мост, i, дзе знаходзiцца шэра - вадародны крынiца. Да яго ходзяць па маладосць, сцвярджаюць, што калi мыцца вадой з пахучага крынiцы, то твар становiцца маладым i гладкiм. Вясковыя хаты з кожным годам становяцца прыстойней, цi старыя рамантуюць, цi ўзводзяць новыя.
  
  Кiёск у вёсцы стаiць ля павароту да крынiцы, у iм нават ёсць марозiва ў халадзiльнiку. Усё прыстойна. А вось дома ў санаторыi некалькi прыходзiць у заняпад, дажджы фарбу лiха змываюць з цэглы. Унутры шмат рыпання. Лiнолеўм паклалi на паркет, любы крок па такой паверхнi выклiкае рыпанне. Яшчэ жудасна рыпае матрац на ложку ад любога павароту, у ночы гэты гук ўзмацняецца.
  Столi высокiя, уверсе вiсiць лямпа, два пажарных пластмасавых корпуса, з дзясятак падцёкаў. Шпалеры ў кветачку, у некаторых месцах яны залепленыя шпалерамi зусiм iншага малюнка. Гэта называецца бюджэтны нумар для адпачывальнiкаў па сацыяльнай пуцёўцы. Акрамя трох ложкаў, стаяць два квадратных столiка з светлага дрэва, з кропкавымi ножкамi. Стальнiцы iх даўно сцёртыя, вядомыя сляды светлага лаку.
  На падносе збан для вады i два гранёных шклянкi. Чуваць гудзенне мух. Парасон амаль высах. Жыццё цудоўнае. На танцы ўчора не хадзiла. Моцна балелi ногi. Тут лечаць страўнiк водамi i дыетычным харчаваннем. Ногi стамiлiся ад лiшку руху: трэнажорная зала, басейн, танцы, прагулкi па наваколлi. Увечары прыйшлося ногi мазаць маззю ад ступняў да паяснiцы. Сёння болю зменшылiся.
  Сонца з'явiлася. Санаторый на тысячу з лiшнiм месцаў, з трыма крынiцамi, з 8 карпусамi, са сталовай, фiзкультурным комплексам, з медыцынскiм корпусам, з Домам культуры, з адмiнiстрацыйным корпусам i з двума танцпляцоўкамi: летняй верандай i зiмовай залай. Дзякуй санаторыю з вялiкай гiсторыяй у 174 года. А рамонт? Ужо рамантуюць 3 корпус, робяць нумары на аднаго чалавека.
  Думкi Iраiды...
  "Сэксуальнае настрой падчас рамонту з'яўляецца для мяне бiзуном, ад яго цяжка пазбавiцца. Праблема, дзе ўзяць партнёра, калi усе мяне кiнулi? Iду на сайт знаёмстваў, адразу атрымлiваю сэксуальнае прапанову, пасля чаго скiдаю сябе з сайта. Аднойчы я суткi пратрымалася на сайце, так мне сталi тэлефанаваць з канкрэтнымi прапановамi. Што ў гэтым не так? У мяне рамонт, да сябе не запросiш, схiляцца па машынах ўжо не коцiць.
  Я ж не дзяўчына па выклiку, а проста бедная, але шыкоўная жанчына. Як такое спалучэнне магчыма? Узрост робiць нас бяднейшымi, i былы гонар яшчэ не выветрыўся. У мяне ўжо быў вопыт памочнiка па рамонце i сэксу, але рамонт у жыццi даводзiцца рабiць больш разоў, чым на гэта можна выкарыстоўваць паўднёвага хлопца. Нашы адносiны скончылiся, i я адна, пайсцi яшчэ раз на сэксуальна-рамонтную авантуру я не магу.
  А хочацца любовi, нават падчас рамонту. У нейкай ступенi арганiзм адпачыў, але падвохi вiртуальных знаёмстваў-палохаюць. Добра, успомнiла, што былi эратычныя фота i сайты, якiя лезлi з усiх шчылiн павуцiння. Але ўсё кудысьцi знiкла, засталiся мiлыя паставы зорак, якiя не выклiкаюць сэксуальнага настрою.
  Арганiзм прагне аргазму, а, дзе яго ўзяць? Дзе? Карацей самаабслугоўваньне нiхто не адмяняў, калi сама робiш рамонт, то i любi сябе сама? Блюзнерства? НЕ, РАМОНТ арганiзма ў дзеяннi.
  Калi я раблю рамонт, я забываю аб прадуктовых крамах, i наведваю толькi крамы, якiя змяшчаюць шпалеры, фарбы. Я забываю аб касметыцы, прычосцы. Я ператвараюся ў бабу з хустачкай на галаве. Падчас рамонту я павольна, але дакладна яду старыя запасы прадуктаў. Часам я выходжу з дому, Уся з сябе чыстая. Але без грыму. Купляю нешта для рамонту, прымацоўваюць пару прадуктаў харчавання i ў логава. У якасцi забавы запламбаваны некалькi зубоў, i зноў за рамонт. Рамонт Ён i ёсць рамонт. А, калi вы хочаце сказаць, што ваша галава не закiдаецца назад, каб столi бялiць або фарбаваць. Так перад рамонтам трэба адпачыць, зрабiць масаж воротнiковой, i - працуйце сабе ў задавальненне.
  Калi ў краiны ёсць Канстытуцыя, агаворвае правы i абавязкi людзей, то ў сям'i няма нi адной паперкi, у якой бы былi распiсаны правы i абавязкi членаў сям'i.
  Iраiда са студзеня месяца стала хадзiць на атлетычную гiмнастыку. Гэта не штангу падымаць, а проста гадзiну займацца з гантэлямi або з палкай на дыванку. Такiм чынам, яна набыла яшчэ адну групу знаёмых. Група складалася з жанчын i аднаго мужчыны, якi праз месяц перастаў хадзiць на заняткi.
  Актыўныя жанчыны яшчэ i па чарзе ездзiлi ў санаторыi. Iраiда, наслухаўшыся аматарак гiмнастыкi, прыйшоўшы з чарговай трэнiроўкi, паехала за пуцёўкай. Ёй далi пуцёўку, ад якой адмовiлася адна дама. Усё б нiчога, але яна ўзяла пуцёўку за два тыднi, а цэлы тыдзень чакала прыёму тэрапеўта, якая наогул не захацела з ёй гаварыць i выпiсваць ёй напрамкi на элементарныя аналiзы.
  На прыём лекара выдзелена 12 хвiлiн, прыёму чакала тыдзень. Лекар на Iраiду выдаткавала 1 хвiлiну, паслаўшы яе, куды далей разам з пуцёўкай у санаторый. Такiм чынам, Iраiда падалася да загадчыцы палiклiнiкай. Кiраўнiк палiклiнiкi не змагла датэлефанавацца да лекара i напiсала запiску Iраiдзе, каб лекар зрабiла ласку даць патрэбныя напрамкi на аналiзы.
  Лекар, прачытаўшы пасланне сваёй начальнiцы, дала напрамкi са словамi:
  - Няўжо вы думаеце, што iх яшчэ буду запаўняць? Iх запаўняць на медыцынскiм пасту.
  Iраiда ўзяла тры паперкi, аднесла iх медсёстрам, якiя цяпер сядзелi не ў кабiнеце лекара, а ў калiдоры за агульным сталом.
  Добра, частка хаджэнняў па лекарах можна выпусцiць, у апошнi дзень перад ад'ездам былi гатовыя ўсе аналiзы, але не было талона да лекара для запаўнення курортнай карты. Пашанцаваць. Адна лекар хварэла i да яе была скiнутая электронная запiс, але ў патрэбны для Iраiды дзень, лекар выйшла на працу. Да яе тут жа народ запiсаўся.
  Атрымалася здвоеная чарга. Уявiце пятнiцу, другая палова дня i ўсiх прагнуць па два чалавекi на месца! Прайшоўшы скрозь такую чаргу, Iраiда атрымала санаторную карту, якую запоўнiла лекар двума словамi, астатняе ўпiсалi медсёстры.
  Цяпер вернемся да таго дня, калi Iраiда атрымала пуцёўку. Яна паспрабавала купiць квiткi на цягнiк, дзе ўсе нiжнiя месцы прададзеныя. Пры электроннай продажы трэба запоўнiць квадрацiк-узрост. Пасля гэтага электронiка не прадавала Iраiдзе бiлет на верхняе месца. Не паложана ў яе ўзросце лезцi на верхнюю палiцу. Адкуль электроннаму прадаўцу ведаць, што Iраiда ходзiць на атлетычную гiмнастыку i цалкам можа залезцi на верхнюю палiцу.
  Аднак квiток давялося купляць на самалёт. Не лётала яна ўжо дзесяць гадоў.
  Аэрапорт за гэты час стаў велiзарным, пераходы памiж пунктамi праверак велiзарныя. Па гэтай прычыне старых i сiвых сярод пасажыраў проста няшмат. У асноўным ляцяць мужчыны, досыць маладыя жанчыны i мала дзяцей. Красавiк, яны яшчэ вучацца.
  Палёт. Пры ўзлёце трэба дыхаць больш актыўна, у палёце лепш казаць, чым маўчаць, пры спуску не балбатаць. У аэрапорце стаяць таксiсты i тыя, хто вабiць у свой таксапарк.
  Санаторый. У лекараў адна задача-зняважыць госця яго знешнiм выглядам, гледзячы яму ў вочы, да такой ступенi, каб ён пагадзiўся на платныя працэдуры аж да невялiкiх аперацый. I прызначаць працэдуры. Усё, адпачывайце.
  Красавiк на поўднi, гэта май сярэдняй паласы краiны. Яшчэ не цёпла i ветрана.
  Дрэвы тут асаблiвыя. Выдатныя блакiтныя елi, пышныя, але не занадта высокiя. Туi, якiя па меры росту стрыжкай ператвараюць у розныя фiгуры. I яшчэ пышна квiтнеючыя дрэвы, незразумелыя на першы погляд. З кветак пiвонi квiтнеюць, ёсць вельмi буйныя або махрыстыя.
  Мора. Яно кожны дзень розны. Тое плоскае, нiбы сталёвае. Тое марскога колеру з хвалямi. Бываюць хвалi з пенай марской, а бываюць проста спадзiстыя. Вецер на моры значна мацней i каля вады халадней. Пясок белы i дробны. Мора ў берага дробнае. Лепшы курорт.
  у красавiку празрыстае мора, сiнее адзiн небасхiл. Мой погляд адпачыў на прасторы. Вось выдма - вялiзная, як слон. Iду я прыбярэжным пясочкам, крочу насустрач хвалi, не чапаю мора носочком, спакойнае надвор'е цалкам. Пясочак увесь светлы i дробны, прыемна iсцi па яго, ён сыходзiць у моры, дзе мелка. Халаднавата? Цяпло? Не разумею. Велiзарнае светлае неба, i сонца яшчэ не палiць. Я з'ем свой бутэрброд з хлеба, ён маслам i сырам залiты. Яшчэ не прачнулiся гатэлi, яшчэ няма намётаў з ежай. Не ўсе хацелi выкупацца, Няптун не пускае сiвы.
  Санаторый таму вельмi дагледжаны, яго адначасова прыбiраюць сем чалавек адной кампанiяй на тэрыторыi. Кожны дзень прыбiраюць нумары, адрамантаваныя па апошнiм слове дызайну. Падлогу-плiтка. Парэнчы гаўбца i тое працiраюць. Прэтэнзiй да персаналу няма.
  Сталовая прыемная на выгляд, колер карала ружовага. Рыхтуюць для хворых гасцей добра. Шмат страў з гарбуза, морквы, капусты. Усё нармальна. Працэдуры ажыццяўляюць маладыя жанчыны. Пенсiянеркi ў лiку гасцей, але не на працы. З мая пойдзе паток платных i маладых гасцей, але ў красавiку пераважаюць пенсiянеры, да якiх адносiцца i Iраiда. Усё пакуль добра.
  Iнтэрнэт вылецеў. А ўчора святла не было пару гадзiн. I цяпер няма святла.
  Далi святло i вячэру быў падчас, пасля яго пайшла Iраiда з суседкай па пакоi па праспекце да мора. Красавiк. 10 градусаў цяпла. Вецер. Мора удалечынi цёмны i спакойнае, ля берага бурлiць. Вецер такi, што разгарнулiся i пайшлi назад, але патрапiлi ў струмень паўночнага ветру.
  Пiянерскi праспект можна зразумець пасля паездкi па самiм горадзе. У красавiку коркаў у горадзе няма, але размяшчэнне вулiц, дамоў, дарог-дзiўнае.
  Блiжэй да ўзбярэжжа хаты ад аднаго да трох паверхаў. Вулiцы ад завулкаў мала адрознiваюцца, рух у адзiн бок або туды-сюды, але па адной паласе. Дрэвы невялiкiя, што кажа аб летняй спякоце. Шыкоўныя хвоi з вялiзнымi iголкамi-галоўнае дрэва горада, i яшчэ туi ўсiх вiдаў.
  На ўскраiне горада-сам горад, а не гатэлi, новыя дамы будуюць групамi да 16 паверхаў, а мора тут вiднеецца на гарызонце. Вецер-усюды. Дома будуюцца ўсюды, горад расце. Гатэлi будуюць усё прыгажэй, даражэй нават вонкава.
  Горад Iраiда аб'ехала ўсяго на адным аўтобусе туды i назад. Кошт аплаты залежыць ад працягласцi паездкi. I вяртанне на пiянерскi праспект выклiкала разуменне, што дарога туды-сюды па адной паласе можа быць праспектам. У горадзе дарогi-гэта нейкая сетка, зразумелая толькi самiмi гараджанам.
  Акрамя ветру ў горадзе ёсць сабакi звычайныя. Дарог да мора не так шмат, пажадана не насiць з сабой каўбасу, сабакi дагоняць, акружаць i адбяруць.
  Ёсць дарожка да мора праз выдмы, на якiх зноў дзяжураць сабакi. Тры разы так i не прайшла да мора. Людзей у красавiку мала, сабак больш. Сёння гэтая група сабак перайшла блiжэй да цэнтра горада, бачыла з аўтобуса, значыць можна пайсцi да мора.
  I вецер, знясiльваючы вецер, затое сёння ёсць сонца.
  Працэдура.
  Добрая працэдура - пальчаткi, i ў чарзе стаяць не трэба. Сядзiш на канапе, а табе прыносяць коўдру i два мяхi з цёплай брудам. Кожнай руцэ па мяшку, засоўвае Iраiда Уладзiмiраўна рукi ў мяшкi, у цёплы бруд, зверху хаваюць коўдрай, i сядзiць 15 хвiлiн. Потым рукi мые i можна друкаваць на кампутары, пальцы рухаюцца лепш.
  Абрашэнне кiшачнiка. Накшталт усё проста, але кiшкi пасля трох дзённых працэдур, элементарна чыстыя, а апетыт некалькi знiжаецца. За адзiн раз праз кiшачнiк праходзiць 2 лiтры мiнеральнай вады, а потым 8 лiтраў.
  Саляная пячора. Першы раз дыхаць не было чым, а потым дыхаеш i атрымлiваеш асалоду ад. У пячоры з солi мiкробы i алергены не жывуць.
  Мармуровая Ванна з радоновой вадой. Сцены таксама мармуровыя. Краны з вадой ўключаюцца i выключаюцца звычайным выключальнiкам на сцяне.
  Ванна з аўтаматычным масажам, нагадвае нешта касмiчнае са святлодыёдамi па перыметры. Моцныя бруi вады б'ю ў ногi, астатнiя бруi паменш, у цэлым-цiкава.
  Усе. Басейн ёй не дастаўся. Дасталася скандынаўская хада, але я Iраiда Уладзiмiраўна аддае перавагу без палак. А вось з палкамi сабакi былi б не так страшныя.
  Хто аб чым, ды ўсё аб старым, я пра тое, ды нi аб чым. Проста ўсё мяне дастала, я тут зусiм нi пры чым. Усе пры справе, пры рабоце, я на пенсii сяджу. Я сама сабе ў клопаце, што я аўтар усiм паўтараю. Хто я буду, ды адкуль? Там даўно я не была, не нарадзiлася ад вярблюда, дачкой татавай славiлася. Усё даўно-даўно знiкла, нi пры кiм i нi пры чым. Мала што мне цiкава, том за Томам цэглай.
  А валасы? Яны зноў пшанiчныя з-за фарбы для валасоў...
  1980-2020
  @ Наталля Уладзiмiраўна Патрацкая
  
 Ваша оценка:
Связаться с программистом сайта.

Новые книги авторов СИ, вышедшие из печати:
О.Болдырева "Крадуш. Чужие души" М.Николаев "Вторжение на Землю"

Как попасть в этoт список

Кожевенное мастерство | Сайт "Художники" | Доска об'явлений "Книги"